Nuk e kisha menduar kurrë që dollinë e parë të Festës së Pavarësisë do ta ngrija në një qytet tjetër veç Vlorës. E kisha menduar gjatë e gjerë këtë punë prej vitesh, qysh kur shkova herën e fundit në vitin 2006. Vlora më befasoi me bukurinë e saj, nostalgjikët e detit me vargjet e tyre e mbajnë atë kudo me vete, dhe që nga Riviera dukej edhe më e qartë. Bëra një betim në heshtje me veten time.

Kur të vjen në derë përsëri ky rast – thashë mendueshëm – duke kujtuar vitet e kaluara në plazhet e saj. 100 vjet më pas ku i dihet se çfarë bëhet? Kush do të rrojë do ta shikojë. Shijojë. Por me Vlorën më lidh edhe një fije tjetër sa e largët, aq dhe e afërt : origjina e farefisit të nënës. Kanë lindur gati të gjithë aty dhe më pas braktisën pa shumë dëshirë vendlindjen për të ardhur në një qytet tjetër me natyrë të ashpër, por tepër kuruese. Pas diplomimit që për koinçidencë ishte viti 1990, vera e nxehtë e atij viti, shkuam me xhaxha Vasilin, të ftuar në dasmë tek miqtë tanë. Rruga e gjatë me tren nuk u ndie fare, sepse bisedat dhe pejsazhet na mbërthyen fort si para një ekrani televizori që nuk të lejon të largohesh pa përfunduar emisioni. Meqë jetova në Tiranë për 4 vjet, me të afërmit takohesha në fillim rrallë, e më pas shumë rrallë. Takoheshim vetëm në gëzime familjare, festa kombëtare ose gjatë pushimeve të verës. Kishim gjithë kohë që të bisedonim shtruar, por edhe t’ia merrnim një herë këngës labçe, si parapërgatitje për ditët e dasmës.

Eja nipçe, eja t’ia marrim një here – më thoshte gjithmonë në gëzime.

Unë disi me ndrojtje i afrohesha tavolinës ku uleshin burrat dhe disi i strukur i bashkohesha zërit të korit të burrave. Është një repertor që e njohin në të gjithë Shqipërinë, që nga këgët qytetare e deri tek ato me iso. Tek këndonim shpesh i drejtoja sytë tek ata që të dëgjoja sesi këndonin, kush ia merrte dhe kush ia priste. Përpiqesha që atij kori të fuqishëm zërash, t’ia bashkoja edhe timin, herë duke e mbajtur ison, herë duke heshtur që të mësoja mirë zërat e atyre që ia thoshin këngës.

Nuk është e lehtë t’ia dalësh mbanë nëse nuk e ke në gjak – më pëshpëriti në vesh gjyshi im.

Do ta mësoj edhe unë ngadalë – Iu përgjigja. Ta shikosh, këtu do të jemi, kur të mblidhemi radhës tjetër, do ta këndoj si ju.

Ai vinte buzën në gas dhe tundte kokën sikur donte të më thoshte: Do kohë kjo punë, nipçe. Nuk është e thjeshtë. Duhen festa të shumta që ta mësosh këngën. E vërtet deshte shumë kohë. Por mua nuk më nxinte vendi, pasi doja më çdo kusht që të mësoja të këndoja. Si është puna e njeritu, kur është i ri ngutet të kapë gjithçka që është pronë e të rriturve, pa e marrë parasysh gjithë atë mund dhe përvojë të tyre, kur është i moshuar përsëri ngutet, t’i bëjë bisht viteve që poi ikin. Një lloj vrapi me kah të kundërt. Të gjithë në jetë e provojmë këtë ndjenjë, por sa prej nesh vënë mend?

Kënga që më mbante të mbërthyer më shumë pas burrave që këndonin dhe pinin ndonjë gotë raki, ishte Nënë portokalle…E kisha dëgjuar shpesh në

 

 

gëzime, por nuk e di përse më dukej e pabesueshme që ta mësoja. Kur xhaxhai ia fillonte këngës ndiqja zërin e tij, më pas shkoja tek ai që në refren bënte një zë tjetër.

Ke kohë ta mësosh edhe atë zë – m’u drejtua, por tani mëso zërin e parë. Më kujtohet se dikur fëmijë shkova edhe në Pallatin e kulturës për disa prova e më pas në Shtëpinë e pionierit, në hyrje të qytetit. Të bëhesha këngëtar i mirë, ditë pas dite, po shndërrohej në ëndrrën time që mbeti pezull dhe kurrë nuk u realizua. Nuk më vjen keq sot që jeta mori një drejtim tjetër, ndërsa kënga mbeti miku im më i mirë e kudo që shkojmë e kemi të pandarë, bile dhe në dhe’ të huaj, tek të afërmit në Greqi e më tej në Itali.

Morëm autobusin dhe u nisëm drejt Selenicës, qyteza e famshme asokohe që ishte krenaria jonë. Shumë prej të afërmeve nuk i njihja, nuk i kisha takuar kurrë. Por siç i thonë, gjaku yt nuk të gënjen. Po të shkosh në dy ose tre ditë në fshatrat e Labërisë shijon perlat e krijimtarisë më të fuiqshme të një populli që krahas pushkës së varur gjithmonë në supe, do të ndiesh edhe butësinë e shpirtit të përjetësuar në këngë. Në mbrëmje filloi dita e radhës së dasmës dhe në oborrin e shtëpisë, nën hijen e pemëve të gjelbëruara dhe me fruta diku të bëra, diku jo, vera është bamirësja më e mirë e njeriut, nja dhjetë ose pesëmbëdhjetë dasmorë ngritëm dolli pafund. Rakia që po shijonim, ia kalonte të gjitha atyre të tjerave që kishim shijuar deri në atë kohë kudo që kishim shkuar, ishte raki manafere të cilën e pinim me pak meze para. Hyrje-daljet tek oborri bëheshin më të dendura, pasi vinin për të uruar edhe nga lagjet e përtejme. Më pas filloi kënga dhe vallja labe. Nuk ka spektakël më të madhërishëm në botë, sesa folklori i një populli që gëzon në ditët më të lumtura të jetës së tij. Por ne të brezit të ri sikur na tërhiqte edhe një muzikë disi ndryshe, prandaj në pauzat e mundshme, futnim ndonjë kasetë me muzikë të lehtë dhe në këmbë për të kërcyer. Këngët e idhujve tanë mbushnin hapësirën përreth që mesa dukej ishte dorëzuar krejtësisht para zërit të tyre dhe atyre njerëzve të mirë lebër që këngën nuk e ndanin për asnjë çast nga jeta e tyre, njëlloj sikur të thoshe se kishin lindur me këngë në gojë.

E po shtypeni atë butonin se majft kërcyet – vinte ndonjë ankesë nga burrat. Kemi dhe ne qefin tonë. Ejani t’ia marrim një kënge së bashku, more djema se këto të shkreta të mbajnë gjallë – ia priti më i moshuari. Pa këto këngë as kuvendi nuk do t’ju ketë lezet. Ulëm zërin e magnetofonit dhe u afruam që t’i bashkonim zërat. Nuk kishte nevojë për urdhëra kategorikë, gjë që as që nuk vihej në dyshim, sepse ishte një përqasje me dëshirë, ishte një fuqi tërheqëse e cila të shkulte dhe të afronte me burrat e këngës dhe të tryezës. Këtë gjë do ta mësoja shumë shpejt ditën e dytë kur dasma hyri në delirin e saj.

Disa ditë para festës sonë të madhe, ishte data 25 nëntor, rruga mori një drejtim tjetër, jo për në Vlorë, por për në Prishtinë. Por përsëri në tokën tonë ishim, mes miqsh që mendonin se këtë përvjetor do ta tundnim. Le ta dëgjonte edhe një herë bota zërin e shqiptarëve pas shumë peripecive të mbrapshta historike.

E se ka kohë deri më datën 28 – i jepja kurajo vetes. Kurajoja është një forcë

 

 

 

e brendshme që buron nga dëshira jonë për t’u përballur me të gjitha sfidat. Shpërthen sapo ke arritur të kuptosh se asgjë nuk mund të të ndalë, bile dhe vetë vdekja. Një eufori që nuk e pranon komandën, Prapakthehu, apo qindra mëdyshje që deri në atë çast ta kishin mërzitur shpirtin dhe ta kishin lodhur kokën, me imagjinata të stërholluara që sillen rrotull me të panjohurat e veta.

Nga udhëtimi në udhëtim – pohova aty për aty. Disi e lodhshme, por gjithësesi kënaqësitë janë shenjat e dukshme që shprehen në fytyrë dhe tek vijnë në radhë, i ngjajnë një ditari në faqet e të cilit dendësia e vijave të një aparati sizmograf nuk janë njëlloj.

Tek kalonim nëpër Rrugën e Kombit u dëgjua një zile telefoni që mesa dëgjohej në makinë, na ftonte të qëndronim në një vend për një kafe. Po ku vallë?

Ju presim pas urës – ishte komunikimi i fundit që arrita të kapja dhe zëri u tret si një jehonë që tashmë e kishte ringjallur kërkshërinë në mendjen time. Vazhduam edhe pak rrugën dhe tek ura, përmatanë, në krahun e majtë bëri shenjë një makinë benz me targa të Kukësit. Poshtë urës lumi i pashqetësuar nga koha, përshkonte edhe ai rrugën e vet. Ashtu si njeriu edhe lumi e ka një jetë që nga dalja e deri tek porta e hapur e detit, ku cikli merr fund.

Një pamje sugjestionuese u hap para nesh sapo zbritëm nga makina, pasi lokali ngrihej buzë rrugës, mbi liqenin e Kukësit. Pasi u përshëndetëm me dy djem vendalinj, por që ishin studentë në Tiranë, djelli dhe pasqyrimi i ujit, na e spostoi disi vëmendjen tonë. Përreth një lumë ndryshe na i shtoi emocionet, ai i flamurëve kuqezi që e ndizte më tepër atmosferën. Sipër kokës sonë mbi një kodër gjendej qyteti mikpritës, edhe pse për pak kohë.

I bëjmë më pas fotografitë – tha njëri prej tyre, më parë të bëjmë adetin. Zumë vend në një tarracë të mbuluar me pamje nga liqeni nga ku nuk ngopeshim së hedhuri sytë në panoramën vezulluese të natyrës.

Mirë se na erdhët – shtuan në një zë të dy studentët.

Mirë se ju gjetëm – u përgjigjëm dhe faleminderit për këtë ndalesë që i kalonte kufijtë e realitetit.

E porosita një raki të mirë të zonës që kamarieri ma solli me një lloj krenarie legjitime, pasi e dinte sesa e mirë ishte.

Epo gëzuar Festën tonë të Pavarësisë përjetësisht dhe gjithmonë ju dëgjofsha zërin e mirë. Gjetiu duhej të ngrihej dollia e parë e festës shqiptare, por jeta shpesh të befason me ngjarjet e saj që nëse janë të tilla çdo ditë, ta fshin ëndrrën kalimtare të mbetur diku në kujtesë dhe të dhuron ëndrra të papritura që plotësojnë më së miri pritshmërinë. Sheshi i Flamurit dhe flamujtë që valëviteshin teksa bënim fotografi u bë një dhe rrëshqiste i vetëm para syve të mi. Pasi makina hyri përsëri në rrugë, të tjera imazhe u fokusuan në sytë tanë, malet përreth, majat e të cilave ishin zbardhur nga bora e parë.

Arjan Th. Kallço

Tiranë-Kukës-Prishtinë, 25 Nëntor 2012