Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Përtej mjegullës ka dritë” e Isa Alibalit

by

…- Emocione dhe lotë gjatë promovimit të romanit/
Tiranë, 31 Janar / Duartrokitje, emocione dhe lotë shoqëruan sot promovimin e librit më të fundit të autorit Isa Alibali, të titulluar, “Përtej mjegullës ka dritë”.
Në aktivitetin e zhvilluar në ambjentet e tejmbushura të sallës “Aleks Buda”, në Akademinë e Shkencave ishin të pranishëm familjarë e të afërm të autorit, studjues, shkrimtarë si dhe mjaft personalitete të fushave të ndryshme në vend.
Në promovimin e librit të Isa Alibalit ishte e pranishme edhe një prej personazheve të dramës së vërtetë të romanit, i cili përveç dramës së dashurisë, trajton paralelisht edhe probleme të mprehta të jetës së shoqërisë shqiptare në kohën e diktaturës komuniste.
Si rrallë here në një promovim libri, të gjithë të pranishmit u përlotën nga historia e dashurisë së ndaluar dhe të vuajtur nga Visari dhe Ana, personazhet kryesorë të romanit, histori kjo që u interpretua shkurtimisht si një monolog nga aktorja dhe këngëtarja e njohur Justina Aliaj, e cila i emocionoi të gjithë të pranishmit në rrëfimin e saj 8 minutësh marrë nga subjekti i librit.
Gjatë promovimit të librit “Përtej mjegullës ka dritë”
Gjithashtu edhe përshëndetja e Ajkanës, vajza e personazhit kryesor të librit, Visarit, krijoi një atmosfere mjaft prekëse në sallë, ku ndër të tjera falenderoi autorin që publikoi historinë e vërtetë të Visarit dhe Anës, histori kjo që qytetarët e Shkodrës e njohin, por jo në versionin e vërtetë dhe integral siç e trajton ky roman.
Romani ka në qëndër të tij figurën e Visarit, një student i ri në Poloni i cili u pengua të sjellë në Shqipëri bashkëshorten polake dhe djalin e tij pas vitit 1961, periudhë në të cilën marrëdhëniet mes dy vëndeve u ndërprenë për arsyet politike të kohës.
Por në roman përshkruhet me shumë emocion edhe vujtjet shiprtërore të pjestarëve të familjes së tyre.
Mbi të gjitha “Përtej mjegullës ka dritë”, pasqyron përpikmërisht historinë e vërtetë e aspak të trilluar nga autori Alibali, i cili në veprën e realizuar në 10 vite punë, nuk e mohoi faktin që edhe duke e shkruar historinë, e ka përjetuar si një histori personale.

Autori Isa Alibalit gjatë fjalës
“Në 10 vjet punë kam përjetuar një ngarkesë emocionale tejet të madhe, dhe duke e lexuar e kam vuajtur shumë librin”, u shpreh autori i 8 librave Isa Alibali, i cili shtoi se nxitjen apo frymëzimin për ta shkruajtur librin, e ka gjetur tek vetë jeta dhe historia e vërtetë e personazheve.
“Jeta e çdo njeriut është një roman” u shpreh i emocionuar Alibali, “dhe po ua lë ju ta gjykoni romanin tim i cili flet për historinë e atyre studenteve të ashtëquajtur ‘Grupi i Agjentëve Polak’, që u dënuan me 1 shekull burg, e vuajtën në çdo lloj forme duke filluar që nga ajo shpirtërore e deri tek internimet e torturat nga më të ndryshmet”.
Ndërkohë që një panel i përbër nga emra si Leonard Zisi, Dedë Shkurti, Zija Vukaj, Tanush Mulleti dhe moderatorja Alma Hoti, shprehën mendimet dhe gjykimet e tyre lidhur mbi veprën më të fundit të Isa Alibalit, dhe të gjithë thuajse njëzëri vlerësuan origjinalitetin që shoqëron veprën e gjallë, e cila është mjaft tërhqëse.
“Romani duhet përkthyer në Polonisht, dhe duhet të bëhet edhe skenar filmi, sepse i përmban edhe të gjithë komponentët artistikë”, propozoi në fjalën e tij, intelektuali Leonard Zisi me vlerësimin që i bëri veprës.

Libri “Përtej mjegullës ka dritë”
“Romani sjell jetën e një pjesë të shoqërisë shqiptare, drama dhe tragji-komedia e quajtur ‘Përtej mjegullës ka dritë’, sjell edhe një mesazh të madh dashurie për jetën, familjen dhe Shqipërinë” u shpreh nga ana tjetër inxhinieri dhe pasionanti i letërsisë, Dedë Shkurti.
Ndërkohë Zija Vukaj e cilësoi veprën e Alibalit si një prurje letrare e cila përmban një sfond artistik të kohës dhe që vjen me një teknikë letrare që përdor lirine si kryefjalë të romanit.
“Romanin e kam lexuar me një frymë, dhe mund të them se vetëm një i pa shpirt nuk loton nëse lexon romanin, i cili nuk të lejon të shkëputesh prej tij asnjë çast”, u shpreh edhe Tanush Mulleti gjatë fjalës vlerësuese mbi romanin e mikut të tij, Isa Alibali.

PËRUROHET “TROPOJA E MREKULLIVE SHPIRTËRORE”

by

Nga Prof. Murat Gecaj/
1. I lindur në Rosujën ilire të Bujanit, aq të njohur për lashtësinë dhe vlerat e saj të çmuara historike e kulturore, jo vetëm në 12 vitet e para të jetës sime atje, por dhe në 8 vitet e shërbimit tim (1966-1973), me rininë e kulturën në rrethin e Tropojës, si dhe nga leximet e ndryshme, me autorë të kësaj krahine ose jo dhe tani përmes librit të ri studimor të Skënder Haklajt, jam njëri nga dëshmitarët e shumtë të traditave të mrekullueshme, që mbart krahina jonë e dashur, Malësia e Gjakovës. Ky është një studim i veçantë në llojin e vet dhe i botuar në një libër, i cili e ka titullin domethënës, ”Tropoja e mrekullive shpirtërore”(Tiranë, 2014). Akademiku Vasil R. Tole është konsulent shkencor i tij dhe ka shkruar hyrjen, ndërsa redaktore letrare e teknike Suela Kolpepaj dhe me ballinë të punuar Agim H.Doçi.
Përurimi i këtij libri u organizua nga Bashkia e qytetit ”Bajram Curri”, në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave, Qarkun e Kukësit, deputetin e Tropojës, Unionin Artistik të Kombit Shqiptar dhe Shoqatën ”Tropoja”. Bashkëkraninas të autorit, shkrimtarë e poetë, punonjës të fushave të ndryshme të jetës dhe të kërkimeve e botimeve, të artit e kulturës, nga media e shkruar dhe ajo elektronike, e kishin mbushur sallën ”Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave, gjë që sigurisht e kishte dhe simbolikën e vet.
Përshëndetjen e rastit për pjesëmarrësit në këtë tubim mbresëlënës e bëri kryetari i Bashkisë së qytetit ”B.Curri”, Agron Demushi. Pastaj pata kënaqësinë që unë të flisja, shkurtimisht, si për traditat e mrekullueshme artistike, kulturore e shpirtërore të popullit të Malësisië së Gjakovës (Tropoja) dhe për vlerat e përgjithshme të studimit të Skënder Haklajt.
Pra, autor i këtij libri është ky mik i imi i kahershëm dhe djalosh tropopjan me zemër atdhetare. Në gjithësej 340 faqe e në 8 kapitujt e tij dhe përmes disa fotografive domethënëse, aty flitet bukur për tradita, doke e zakone; gojëdhëna, mitologji dhe vende historike e legjendare; për kullat karakteristike dhe gatimet tradicionale të krahinës; për veshjet e instrumentët popullorë dhe për lojërat me elemente kërcimi, për moshat e vogla etj. Sigurisht, për këto tema Skënderi ka shkruar e folur bukur e me pasion edhe për faktin, sepse që në fëmijëri, ka jetuar, është rritur dhe mëkuar në mjedise me tradita të tilla të rralla e frymëzuese. Posaçërisht, vetë ai, gjatë jetës iu përkushtua me pasion të veçantë, valleve popullore të krahinës, duke u bërë kërcimtar e koreograf i talentuar dhe, tanimë, studiues i zellshëm i pasurive shpirtërore, me burimin nga gurra e pashterrshme e popullit artist të Malësisë së Gjakovës.
Janë domethënëse fjalët, që ai i ka shkruar në hyrjen e librit të tij dhe me kaq sinqeritet: “Padyshim, që shkolla rreth oxhakut ka qenë udhërrëfyesi i parë në jetën time. “Leksionet” dhe pleqësitë e zgjuara të saj u bënë ëmbëlsira e dashurisë sime për traditat, doket dhe zakonet tropojane. Oda e burrave është shtytsa themelore e shpirtit tim, e cila më nxiti dhe më ndihmoi të kërkoj, të studioj e të shkruaj, për vlerat tradicionale, shpirtërore e kulturore të popullit, në shtrirjen dardanmalase-Tropoja e sotme”.
2.
Të pranishmit në përurim dëgjuan me vëmendje përshëndetjet e bëra nga deputeti i Kuvendit të Shqipërisë për atë krahinë, Besnik Dushaj; kryetari i Qarkut të Kukësit, Ipsen Elezi dhe Akademiku Vasil Tole. Ndërsa nga Ramiz Lushaj u lexua tema, që kishte përgatitur prof.dr.Shefqet Hoxha, ”Mësues i Popullit”. Aty paraqiteshin vlerat e shumanshme të librit të autorit Skënder Haklaj, i cili është bazuar fort dhe me aftësi profesioinale, në traditat e mrekullueshme popullore të vendlindjes së tij.
Aktori Llesh Nikolla lexoi pjesë nga ky libër, ndërsa në ekran u dhanë pamje për atë dhe jetën e autorit. Pjesëmarrësit dëgjuan edhe disa vargje, që kishin thurur për autorin e këtij libri të ri, kushtuar traditave popullore në krahinën e tyre, Nuredin Lushaj e Xhevdet Malaj.
Pjesë e bukur e tërë këtij tubimi, në qendër të të cilit ishin traditat shpirtërore dhe kulturore në Malësinë e Gjakovës, ishin edhe vallet e shkathëta të një grupi me vajza e djem nga ajo krahinë. Me ata u bashkua edhe valltarja e njohur, qysh shumë vite të shkuara, Hajrie Haklaj. Gjithashtu, u duartrokit nxehtësisht edhe kënga me lahutë e rapsodit Gjovalin Prroni.
Në emër të UAKSH, Azgan Haklaj e Xhevdet Malaj i dorëzuan autorit të këtij libri, Çmimin ”Jeronim de Rada”. Ndërsa e reja Jerinda Goçi i dhuroi atij një buqetë me lule të freskëta.
Në mbyllje të gjithë kësaj veprimtarie përuruese, Skënder Haklaj i falënderoi përzemërsisht folësit dhe pjesëmarrësit, si dhe gjithë ata, që e mbështetën atë në realizimin e saj.
Pasi secili i ftuar mori me nënshkrim një libër dhuratë, nga djali i autorit të tij, bisedat e përbashkëta ata i vazhduan në koktejin e shtruar, me këtë rast.
Tiranë, 30 janar 2015

LIBËR NGA SIRTARI-AUTPORTRETI ORIGJINAL I AUTORIT NË KËRKIM TË NJOHJES SË THELLË TË VETVETES

by

Shkruan:Mikel GOJANI*/
Romani “Iluzione në sirtar”,botuar nga shtëpia botuese “Toena”,është njëri ndër romanet më interesant dhe më të lexuar të shkrimtarit, por edhe në letërsinë bashkëkohore shqipe. Vetë tema dhe motivi i romanit ka bërë që lexuesi shqiptar të jetë kureshtar ta lexojë këtë roman.

Një rrëfim në vetën e parë për fatin e artistit dhe të letërsisë në acarin e diktaturës

Libri “Iluzione në sirtar” i Fatos Kongolit është një formë interesante për të shkruar për veten, por njëkohësisht edhe për të tjerët. Në rrëfimin e shkrimtarit ngjarjet zhvendosen në hapësirë dhe në kohë. Shkrimtari ka rrëfyer për ato gjëra ku i dhembte më tepër, aty ku shpirti ka qenë më i trazuar ato ngjarje kanë lënë gjurmët e veta. Prandaj pyetjet janë përqendruar më së shumti në ato tela të dhimbjes së shpirtit të shkrimtarit, aty ku dridhen më tepër dhe mu për këtë, në përgjigjet e vetë shkrimtarit, ngjarjet, personazhet marrin lirshmërinë e paraqitjes. Pra, një lirshmëri para vetvetes dhe të tjerëve. Kjo rrjedh edhe nga korrektësia dhe sinqeriteti që ngërthehen në ndjenjën e çiltër të shkrimtarit. Libri “Iluzione në sirtar”, është një rrëfim për vetveten dhe të tjerët, për turbullirat dhe trazimet e botës shqiptare gjatë fundshekullit 20 dhe fillimit të shekullit 21. Gjatë tërë të të rrëfyerit të ngjarjeve në roman memoria e shkrimtarit në lëvizje duke pasqyruar ngjarje dhe moment tepër interesante nga jeta e shkrimtarit, por edhe të njerëzve të tjerë që kanë bashkëjetuar kohën me shkrimtarin. Në këtë roman portretizohet fati i njeriut, kësisoj njëherësh edhe fati i shkrimtarit, një fat me plot krajate dhe moment të tjera tepër interesante të jetës së tij dhe të njerëzve, duke u fokusuar kryesisht ndaj padrejtësive të botës njerëzore, ndaj një realiteti të egër e të veçantë në jetën shqiptare. Libri është një dëshmi tronditëse për dramën vetjake dhe të Shqipërisë njëkohësisht dhe është nga ato dëshmi që janë shfaqur rrallë në botën e letrave shqipe. Kësisoj, një libër i tillë mund të quhej ndryshe edhe “libri i shumë dëshmive autentike”. Në lajtmotivin që përshkohet në pasthënien e këtij romani, thuhet se romani “Iluzione në sirtar është i ndërtuar mbi ty motive të ndërthurur, jeta e shkrimtarit dhe rruga e tij e vështirë drejt letërsisë, ky “pothuajse roman”, me personazh qendror vetë autorin, na sjell pamje të papërsëritshme epokash, të djeshme dhe të sotme. “Dhe një varg protagonistësh të letrave shqipe, të kulturës, arteve, politikës etj., ashtu siç i ka njohur autori,që nga fëmijëria e hershme e më vonë, në kohë të qeta e të trazuara,gjatë periudhës së diktaturës e pas rrëzimit të saj. Është një autoportret origjinal dhe i sinqertë. Për herë të parë Kongoli i kthehet këtu disa episodeve nga më të rëndësishmit dhe më traumatikët në jetën e tij. Një libër i veçantë, i pari në letrat e sotme shqipe,ku autori kërkon të shoh thellë në vetvete, për t’i bërë më të kuptueshëm librat e tij përmes zbërthimit të vetvetes”.
Denduria e madhe e ngjarjeve dhe përjetimeve që kanë marrë jetë në libër
Në romanin “Iluzione nga sirtari”, vetë shkrimtari Kongoli është kryepersonazhi i veprës dhe duke prezantuar vazhdimisht ngjarje reale, ai kthehet në një narrator. Të krijohet përshtypja se është përpjekur të mos i shpëtojë asgjë nga ajo e kaluar e hershme,por edhe e mëvonshme. Kjo gjë krijohet nga denduria e madhe e ngjarjeve dhe përjetimeve që kanë marrë jetë në libër. Por shkrimtari ka ditur që në atë lumë ngjarjesh të përjetuara, të veçojë ato më të rëndësishmet, ato gjëra që e kanë prekur, ngacmuar më tepër dhe kishin zënë vend në kujtesën e tij. Natyrisht që kryepersonazhi është në qendër dhe rreth tij lëvizin ngjarje e personazhe të tjerë, por shkrimtari përveçse ndriçon marrëdhëniet e tij me këto personazhe, ku ka prezantuar në mënyrë mjaft realiste dhe pa nuanca. Pra, siç e potencuam edhe më lart, shkrimtari Kongoli në optikën e tij ka përfshirë sekuencat më ekskluzive që ka rrokur memoria e tij dhe ato ka bërë përpjekje për t’i venë në letër, sepse sikur edhe ai vetë e ka ndier si borxh ndaj vetvetes, njerëzve dhe realitetit që ka rrethuar.

Përjetimet më të hidhura fatet e këqija të shumë kolegëve viktimë e ideologjisë ekstreme
Autori Kongoli në vijim vë në pah edhe shumë ngjarje të tjera interesante. Kongoli shkruan edhe për librin e tij të parë të botuar më 1972 me tregime të titulluar “Shqetësime të ngjashme”, më nxitjen e kritikut Rinush Idrizi, i cili në atë kohë ishte redaktor në shtëpinë botuese “Naim Frashëri”, kështu që edhe botues i këtij libri ishte po kjo shtëpi botuese. Libri u prit mirë,po ashtu edhe u vlerësua pozitivisht nga kritika letrare e kohës. Moment tjetër të rëndësishëm autori paraqet edhe vitin 1970 kur vjen si redaktor i të përjavshmes “Drita”, organ i LSHASH, ku gjeti figura të shquara të letërsisë dhe kulturës shqiptare, si Nasho Jorgaqin, poetin Viktor Qurkun, Abdurrahim Myftiun, Frida Idrizin, Thoma Frashërin,Vasil Melon, Moikom Zeqon e të tjerë. Goditja e disa krijuesve, si e Fadil Paçramit, e Todi Lubonjës dhe i shumë të tjerëve që ndodhën pas Festivalli të 11 të këngës në Radio – Televizion, ishte një përjetim i hidhur dhe tragjik për shkrimtarin. Arrestimi dhe dënimet e ashpra më burg,përveç këtyre dy të parëve, pasuan edhe me arrestime dhe burgosje të një vargu tjetër të shkrimtarëve dhe artistësh të njohur,ndër të cilët edhe dramaturgun Minush Jero, regjisorin Mihal Luarasin, piktorët Edison Gjergo, Maks Velo, Ali Oseku etj., frikësimi i të tjerëve, krijimi i një klime terrori midis krijuesve dhe artistëve,dëshmuan se kjo organizatë nuk ishte një mbrojtëse e anëtarëve të saj,mirëpo që u vu në shërbim të persekutorëve dhe u bë vetë persekutorë. Shembulli më i fundit në atë “gjueti shtrigash’, ka qenë edhe “linçimi” i një prej figurave më emblematike të letërsisë shqipe, Petro Markos. Shkak për “linçimin” e Markos u bënë dy veprat e tij, romani, “Një emër në katër rrugë” dhe drama “Niku i Martin Gjinit”, botuar në revistën “Nëntori”. Largimi për një kohë nga gazeta “Drita”, shkuarja në kryerjen e stazhit të kandidatit të partisë, kthimin e sërishëm në shtëpinë botuese “Naim Frashëri”paraqesin moment të rëndësishme në jetën e shkrimtarit. Kthimi në këtë shtëpi mundësoi vazhdimin e angazhimi të tij në krijimtari letrare. Më 1978 botoi librin e dytë me tregime, të titulluar “Tregim”, që u prit jashtëzakonisht mirë dhe vlerësimet për këtë libër ishin shumë pozitive, “një libër i freskët dhe me shumë jetë”. Moment i hidhur në jetën e autorit është edhe shuarja e atit të tij, që i lë zbrazëtirë të pakompensueshme në jetën e tij. Moment prapë tepër i ndjeshëm për shkrimtarin dhe që ka lënë vrragë të pashlyeshme në jetën e tij, doemos është edhe dënimi i një kolegu në vitin 1981, që, sipas tij me rastin e këtij dënimi ai ishte përlyer” dhe, siç shprehet ai s’mund të jem i larë”.
Libri “Iluzione në sirtar”, ka ngjallur reagime pro dhe kundër për rrëfimin e një episodi nga më të vështirët e jetës së tij autorit. Në vitin 1981, ai dëshmon në gjyq ndaj ish kolegut Hysenil Dume në ndërmarrjen letrare “8 Nëntori, i cili u dënua me 8 vjet burg. Është një periudhë e zymtë politike për vendin, po aq edhe për autorin.
Periudha e tranzicionit me plot iluzione dhe zhgënjime…
“Periudha 20-vjeçare e tranzicionit ka qenë padyshim një periudhë plot iluzione dhe zhgënjime, sepse realiteti që pasoi ishte një realitet i egër nga pikëpamja njerëzore. Kështu është rrëfyer kjo epokë nga ana a autorit. Periudhë kjo që ka prodhuar konfliktin e madh i cili është ekspozuar në shumë shtresa të shoqërisë, por më i ashpër ishte ndaj botës së artistëve dhe letrarëve, gjatë regjimit komunist. Pra, kemi identifikimin e sundimit të egër të pushtetit, kur sigurimi operonte në hapje dosjesh, listash etj., ku u vunë në vrojtim gati e gjithë inteligjencia…” Duke e shoqëruar Fatos Kongolin në këtë rrëfim nga fillet e jetës së tij, pastaj rinia studentore, jeta trevjeçare në Kinë, angazhimet si mësues, pastaj në Fabrikën e metalurgjisë, angazhimet në gazetën “Drita”, në shtëpinë botuese “Naim Frashëri”, deri tek angazhimet dhe aderimet e tij gjatë fillimeve të demokracisë përkrah Partisë Demokratike, e ndiejmë peshën e kohës dhe mënyra se si ajo rëndon. Ndiejmë vuajtjen e fjalës, në formën e heshtjes, si frikë e skalitur në ndjenjën e cilitdo individ që ka jetuar ato kohë me ato esenca të trishta. Në romanin, “Iluzione në sirtar”, autori ngërthen jetën e një njeriu të dinjitetshëm, kur njeriu u shndërrua një vlerë e pavlerë; ngërthen jetën e një shkrimtari, i cili u përkul para atyre stuhive të kohës për të mos u thyer shpirtërisht as moralisht. Shkrimtari Fatos Kongoli përmes romanit “Iluzione në sirtar” ka bërë që përmes të të rrëfyerit të tij, realiteti dhe e vërteta të marrin status shumë të veçantë dhe tepër meritor. Sepse shkrimtari Kongoli ka zgjedhur vetes këtë rrugë të vështirë: rrëfimin real dhe të vërtetën të cilës nuk i është shmangur as atëherë kur është bërë fjalë për Fatos Kongolin….
Kështu, dhe krejt në fund lirisht mund të konstatojmë se romani “Iluzione në sirtar”, te autorit Fatos Kongoli, si gjithë romanet tjerë, lexohet me kureshtje dhe me një frymë.
*(Disa aspekte rreth romanit “Iluzione në sirtar”, autor Fatos Kongoli, botoi “Toena” Tiranë 2012)

Poezi nga Mark Angeles, Filipine

by

Përktheu nga Anglishtja dhe i dergoi per DIELLIN-Jeton Kelmendi/
Mark Angeles ishte shkrimtar rezident i Programit Ndërkombëtar të Shkrimi me 2013 në Universitetin e Iowa, SHBA. Gjithashtu, në të njëjtin vit, ai ka marrë njohje nga Komisyon sa Wikang Filipine (Komisioni mbi Gjuhën Tagalogisht) si Kënga Taon Mananaysay (eseist i Vitit), Carlos Palanca, çmimin memorial për letërsi për koleksionin e tij dhe përmbledhjen e tij të poezisë, dhe PBBY- Çmimnt e nderit Salanga për përrallat e tij për fëmijë. Në 2014, ai ndoqi Universitetin e dytë 53-të të Filipineve “Punëtorinë e Shkrimtarëve Kombëtare Filipinas dhe Kritikën: Punëtorisë Kombëtare të Artit dhe Kritikës Kulturore. Gjatë të njëjtit vit, libërin e tij tjetër për fëmijë Si Znork, Ang Kabayong Mahilig Matulog (“Znork, kali që donte gjumin “) e pa shtypur. Autori i katër librave indie, ai gjithashtu ka botuar në anthologji edhe shkrimtarë progresive në zines përfshirë Ka MAO (grushti i shokut Mao /), përkthimet e poezive nga ana e Mao Ce Dunit. Aktualisht shkruan zgjedhje letrare për K-12 e teksteve, ai gjithashtu shkruan një kolonë dymujor për Pinoy Weekly dhe kontribuon me reportazhe për GMA News Online. Ai është anëtar i Kataga Manila-s dhe PEN-it Filipinian.

Botës tretë
E dua agimin tuaj pas lindjes së Diellit
dhe vajin që shënon verën tënde.
E dua lëkurën-tënde ngjyrë kafe të errët
poroz si një enë prej argjile
dhe nganjëherë fosforik si bronzi.
E dua aromën e shëllirë në djersët tua
dhe bukën që ngrihet mbi drurin e zjarrit tënd.
E dua harlisjen e frutave tuaja dhe mineraleve
e peshqit që ia plasin me radhë nga detet tuaja.
Ta dua gjuhën harkore të lumenjve tu,
luginat e kujdesshme si zogjtë e trembur,
dhe pyjet që shtrihen në gjumin e tyre.
Dua baladat tua dhe meloset,
lutjet sekrete që ti pëshpërisje,
dhe këngë tua të luftës shumë-rrfeshme
që tmerron armiqtë në gjunjë e tyre.
Dua që duhma e kanalizimeve tua,
brigada këmbëngulëse e punëtorëve
të karburantit, tregjet tuaja dhe fabrika,
dhe fëlliqësirat që mbarsojnë arat tuaja.
I dua rrënjët e lotëve tu
shtypur kundër urisë dhe helmit.
Ta dua diamantin e historisë sate
falsifikuar në thelbin
i kulturës vendasit tu ‘.
Dhe mbi të gjitha, unë dua skllevërit e juaj
që ngrenë plumba në oborrin e tyre
dhe ngarkesën armët të tyre
me programet e rezistencës.

Koncertina

Nëse folur, ajo merr frymë
në gjuhën tënde (nxjerrje-
frymëmarrjeje e keqe)

sikur një grua
me gatishmëri të pretendojë nusja-e tij të jetë;
solfeggio
unica Hija master.

Jo hexagons,
por mbështjellje e ferrave;
dhe hums një muzikë

jo vetvetiu, por erës
si ajo pengohet
në çdo brisk,

por nuk butësohet

dhe pa paralajmërim përfundimtar.
Marshuesit e dëgjueshëm atë këndojnë.

Pakë dritë nxjerrur jasht

“Kokak!” tha bretkoca
kur ajo nga lartë kërceu mirë.

“Kokak!” tha bretkoca
kur një dorë pandershëm e kapi atë
prej qafe.

“Kokak!” tha bretkoca
kur ajo ishte vënë në tavolinë.

“Kokak!” tha bretkoca
kur i është bërë një prerje laterale
nga veshi i saj në vesh.

“Kokak!” tha bretkoca
kur i është bërë një prerje vertikale
nga fyti i saj të këmbët e prapme.

“Kokak!” tha bretkoca
kur kafazi i kraharorit saj është i shkëputur.

“Gaddamit!” I mallkuar e kapës,
përqeshte. Dhe tha:
“Kjo është ende duke kuak-ur!”

Ai njollosi emrin e zemrës tij;
Duke grabitur perikardin e saj.

Por bretkocë tha,
“Kokak! Kokak! Kokak! ”

(Më 2 tetor 2010, u ftova nga grupi Artiststi i arratisur për të dhënë një bisedë të vogël në poezinë e 43-t të shëndetit të punëtorëve të njohur si Mëngjesi i 43-të burgosurve në kampin e kërkim të ri Diwa. Oficeri përgjegjës në qelinë e paraburgimit të grave nuk e lejojë një faqe të prospect të një poezie time mostër e titulluar “Kokak” nga Gelacio Guillermo. Oficeri i ngarkuar në qelinë e paraburgimit për meshkuj, megjithatë, konfiskoi të gjithë materialet përfshirë faqet që diskutojnë përkufizimin e teksteve shkollore dhe elementet e poezisë. 0ficeri tha se ata nuk lejojnë “lloj tillë” e materialeve brenda në burg. Ata morën fotografitë dhe filluan të na pyesnin për sfondin tonë. Oficer tha se ata do të kenë nevoja materiale për hetim të mëtejshëm sikur ne të ishim të tillë që mbanim dokumente të paligjshme. Kjo poemë u botua një të diel në revistën Inquirer dhe bulatlat.com)

Një lis para pasqyre

Pemë në rrugë
Të papjekura degët e tij

Si një ombrellë e madhe e gjelbër.
Mbështjellur me gjethe

Se si shkëlqen, uji i detit
krenaria e tij, qëndron gjatë

Shndritshëm kalohet spektakli
I të gjithëve. kuptoje

Neveria e saj kur një degëz,
ndjenjash si një kryengritës,

Qëlloi një fletë të kuqe si flaka
të shtënat nga një shpërthim dore.

Sa mizor! Një zog
do të ndjehet i njëjti fluturues

kur ai e gjen një pendë
që nuk i përket.

Paramendoni se si ai duroi
turpin e vet, kapitulimin

në fletë të tij si një sëmundje
që kurrë nuk do të largohet,

duke thënë për të, “Më fal
tani për këtë dyshim”.

Kjo verë

Dielli qendron në qiell.
Mjaftueshëm për të shkëlqyer në fushën e barit
reflekton në drejtim të çarë të horizontit.
Në zemër të saj, ju dhe unë
qëndrojmë të qetë. Nën një hem
i shkon lavanderi: pothuajse i thatë,
pothuajse trishtueshëm si miell-misri.
Sytë tu mbyllur të ngjajnë
figurave binjake depbutuese.
I dhuron një puthje druajtur në harqet
e qerpikëve tuaj të hollë.
Ti thua nënës tënde
I’u shkurtuan ato fillesa
kur keni qenë një muaj i vjetër.
Unë mendoj për burrin se e doni
në Manila ku ju punoni.
I ndihmoni dhe e leni një pikë pështyje
në teh shpatulle të këmishës.
Unë përgjigjem përsëri me duar lidhura përreth
por mendoj se për vezë pulë deti,
Nuk ishte në gjendje të shiste këtë muaj.
Nga një pikëpamje sy-mjegulle
ne formuam një ishull në formë zemre;
sikur bukuria rrahte vetën
në atë breg të heshtjes,
si vargjet e erës
të verës së vitit të kaluar jemi ndarë
me lopët dhe kullotat.

Shtëpia

Një shtëpi plot me thika,
çfarë janë ato për të?

Një kub i vogël i
hapësirës së jetës.

Mendoni beqar.
Mendoni rastin.

Një llambë të lehtë
varur nga qendra

si një vështrim i ngulur fiks.
Një karrige.

Dhoma gjumi Zhdukur.
Kuzhinë e Zhdukur.

Ku qirij
janë dritaret?

Një kfakë duket,
një derë e hapur plotësisht

pastaj zhduket përsëri
pasi ajo është e mbyllur.

Dy qentë e lidhur
me njëri tjetrin

jashtë; hijet e tyre
gulçijnë dhe lehin.

Emrat e tyre janë të thirrur,
një për çdo qëllim:

Plumbi, pastaj Retë-
shtijnë dhe perdja e tymit

-Për një ruajtje,
tjetër për gërmime arkeologjike

disa vrima më shumë
për kostume solemne

disa copa më shumë
të provave

si pjesa tjetër e botës
janë të detyruar teposhtëzes

në gjunjë e tyre
mësynin për diçka

të përjetojnë ndjenjën e shkuarjes.

Trupi i kujtimeve

Trupi e mban mend se çfarë ai
përpin.

Trupi juaj, për shembull, qëndron
mbi flokët e saj

si ajo rrëmihja nga një trup
në një tjetër.

Tjerët flasin për lëkurën tënde,
nuhasin.

Ti leri ata
Në-

fshij ato si patate,
i përafërt dhe i vështirë

dhe kij me fëlliqtirat;
zhvishu krejt

shiritat e tyre të zhvillimit të sipërm për të ekspozuar
mishin.

Trupi kujton mishin
dhe frymën:

ngrohjen e tyre dhe shkathtësinë.
Çfarë trupi juaj merr,

lë gunga prapa.

Dolores, paksmimin tënd
trup, kurioz

dhe i ngrirë me ato të jetesës
organike,

më përshëndeti mua dhe dëgjoi
emrin tim.

A e jam zgjuar deri sa dëgjova këngën;
E zogjëve

që shushurjnë në një kopsht
çdo mëngjes?

Ajo thotë, Desire, dhe nuk është,
fshehur, ndëgjom,

përbaltur me parfumin- e një njeriu
ngrohtësisë së tij:

djersa që është kthyer në
avull;

puna e tij që e ka kthyer
në peshë.

Barra e kujtuar
koha dhe vendi,

e ndërlidhet e para, e para
gjuha mbi lëkurë,

dhimbje e mprehtë e parë. përgjithmonë
i nevrikosur,

lundrues si drit e mëngjesit.

Vetëm Vjeshta mund të bëjë këtë

Bota vë mbi ne si një neto mushkonjë
kostum solemn të ajrit që thithim.
Për orë të tëra, ne kemi qenë duke fjetur
në krahët e njëri-tjetrit. Ti gërhisje
si një elefant, akuzoje armikun e saj
ndërsa unë ëndërroj ëndrrën e një mace me rrotë.
Si paqësore, ajo është për qenë në jetë me ty.
Unë kam vajtur me çmendinë tuaj;
madje dashuria që duhma e pallavra tua
dhe era e keqe therëse e sqetullave.
Ju po frikësoheni flokë-shprishjes kapur
në kthetrat e mia, i lagur me dhëmbët e mi.
Unë do të zgjohem më shpejt dhe ashtu si përpara
ti do ti hapësh sytë tu, ndërsa gishtat e mi
era dredh rrotull flokëve tua.
Si unë, uroj që të qëndrojnë të lidhura në hekurat e tyre.
Por vetëm vjeshta mund ta bëjë këtë për pemët
dhe ne jemi, por rrënjët e saj duke pritur për dëborë.

Në mes nesh

Si errësira na vij
Ti më pyet, edhe mua brenda meje
pse gjethet ndikojnë
pse shkëmbinjtë qajnë
pse një puthje është e ëmbël
pse duarlidhjet e mia janë të ngrohtë
pse ju gjeni se duart tuaja
janë ngushtë në krahët e mi
pse ndodhi të ndodhë
dhe ekzistimi i gjërave ekziston
bazuar nga vullneti i tyre, dhe jo i joni
pse gdhirja është e patrembur
dhe pse ra shi kur u largova.
Gishtat hulumtohen
fillesat e flokëve të mij,
vetullat e mia dhe qerpikët,
rrethinat e buzët e mia
ndoshta ju do të gjeni përgjigjet
për të gjitha këto, do të lexojë nga konturet e fytyrës sime
si unë le t’ia shkojë frikës time
atë natë që shtoi deri në një mijë netë
se ti je ai që e kanë fiksuar sytë e mi mbi, jo ata
dhe unë jam ai që ju fiksova sytë tu në, jo ndonjë prej tyre.
Ekzistenca e gjërave ekzistonë
bazuar nga vullneti i tyre
si kjo, një mijë hiri e dyshimit
mund valle në kreshtën e shpatullës tonë
dhe mendjen tënde dërgon lutjet për zemrën
kështu i përmbajtur nuk do të lirohe
kështu muret e ndërtuara nuk do të shqyhen poshtë
edhe pse ne shohim përmes njëri-tjetrit
i tejdukshëm, me një shpirt të lidhur.
Unë po të them tani
që e gjitha do të zbulohet për ty kur ti bie në dashuri.

Pantofla

Ata mbajnë peshën tuaj
mbi vete
si toka që heq
një mollë drejt qiellit
nga burimi i saj.
Megjithatë ju shtyni ata
në tokë
me forcë të tillë të jashtëzakonshme.

Kjo shtyrje konstante
dhe duke tërhequr,
si e bën atë shifër
në skemën e gjërave
përveç se
lojë e rrezikshme
ne e quajmë ‘nënshtrim’?

CA KUJTIME MBI AT GJEÇOVIN

by

“Sicilidò prej nesh, miq dhe admironjës të tij, do të kishim nevojë që në gjallësí për nga një lotore ku të mbledhim lotët t’ona për At Gjeçovin”/
NGA FAIK KONICA/
At Gjeçovin e pata njohur me anë letrash disa vjet përpara luftës Ballkanike. Më 1913 shkova në Shkodrë dhe atjè, në Kuvënt të Franciskânëve, nji ditë u-njohmë me sy e me fjalë të gjalla. Mendimet, nderimi që kisha patur për At Gjeçovin për së largu, m’u-shtuan ca mê tepër që kur u-poqmë. I mesmë nga gjatësia e trupit, pakë si i thatë, me një palë sy të zeza ku çkëlqente mendia po dhe zëmërmirsia, At Gjeçovi fitonte menjëherë besimin dhe dashurinë. Fjalët i kish të pakta po kurdoherë në vënt. Vetëm kur në të kuvënduar e sipër, takohej nonjë pikë mi të cilën kish dituri të veçantë – si për shembëll Kanuni i Lek Dukagjinit ose vjetëritë greko-romane – At Gjeçovi çelej ca mê gjatë, dhe ahere ish gëzim t’a dëgjonte njeriu. Asì kohe At Gjeçovi ish “famullitar”, domethënë prift i ngarkuar me shërbimin e një fshati ose rrethi, dhe rronte në Gomsiqe, i pari katûnt i Mirditës mbi udhë nga Shkodra n’Orosh. A i vemi musafirë At Gjeçovit nonjë ditë të kësáj jave? Më pyeti një herë At Fishta, me të cilin píqesha çdo ditë në Shkodrë. Mendimi i një vizite At Gjeçovit më pëlqeu pa masë. Ashtû, pa humbur kohë, u-nismë. Një gjë për të vënë ré, dhe që më mbushi me habí dhe trishtìm, është se nga Shkodra gjer në Gomsiqe, një udhëtìm shtat’ a tet’ orësh me kalë, nukë gjetmë as katûnt as shtëpí, veç një hani të varfër, ku qëndruam për të pirë kafé, s’pamë gjëkundi nonjë shënjë gjallësie: një vënt i zbrazur e i shkretë, si i harruar nga Perëndia dhe nga njérëzit. Po mërzia e udhëtimit na u-çpërblye përtèj shpresës posa arrijtëm në Gomsiqe, ose, që të flasim me dréjt, në famullí të Gomsiqes, – se katundi vetë i shpërndarë tutje-tëhû, një shtëpí këtû, një shtëpí nj’ a dy mile më tej, as që dukej.
Famullia – një biná prej guri, e ndritur dhe e pastër, gjysm’ e zbrazur nga plaçka por e mbushur dhe e zbukuruar nga zëmëra e madhe dhe nga buzëqeshja e të zotit shtëpisë – qëndronte, mirëpritëse dhe e qetë anës një lumi. Këtû ronte At Gjeçovi. Këtû e shkonte jetën, në mes të lutjes e mësimeve, një nga njérëzit më të lartë që ka patur Shqipëria: një lartësí e përulur, në munt t’afròj e të lith dy fjalë aqë të perkûndërta; një lartësí shpirti dhe mendjeje e panjohur nga njeriu vetë, i cili, bir i vërtetë i të Várfërit t’ Assisit, në pastërí e në vobësí të zëmrës tij, e dinte veten të vogël. Famullia, shkollë dhe vënt këshillash të mira, u jipte fëmiíjëve themelet e stërvitjes, u përndante fjalët e urta dhe ngushëllimet njérësve në nevojë. Kohën që i tepronte, At Gjeçovi j’a kushtonte studimit.
Merej ahere me institutat e vjétëra të Shqipërisë, nga të cilat një që arriu gjer në ditët t’ona është Kanuni i Lekë Dukagjinit. Askùsh nukë munt t’i afrohej At Gjeçovit në diturín’ e këtíj Kanuni. Na tregói një dorëshkrìm nj’a dy-mij faqesh, sudiím i palodhur e i hollë ku kish mbledhur, radhitur e ndritur të gjitha sa kanë mbetur nga mendimet juridike të Shqipërisë në Kohën e Mesme, mendime të cilat ngjan t’i kenë rrënjët shumë përtèj Kohës së Mesme.
Në kat të sipërm të famullisë, permi një tryezë të madhe, ishin shtruar një tok vjetërsirash greko-romane, të zbulúara e të mblédhura një nga një, me një fatbardhësí të rrallë dhe me një shie të mbaruar, nga dora vetë e At Gjeçovit. Mbaj mënt, veçàn, një enë të vogël të qojtur “lacrumatorium” lotore, asìsh që të vjétërit, në besim se të vdékurit qajnë të shkúarit e jetës tyre, i mbulojin në varr bashkë me të vdékurin që ky të kish se kû t’i mblithte lottë. Nuk më shkonte ahere kurrë nër mënt se pas ca vjet sicilidò prej nesh, miq dhe admironjës të tij, do të kishim nevojë qi në gjallësí për nga një lotore ku të mbledhim lottë t’ona për At Gjeçovin…
Bir i përulët i Shën Franciskut, e ditur me një diturí pa tingëllìm, po dhe Shqipëtár i kthiellt, At Gjeçovit, që i përkiste çdo mirësí, nuk i mungój asnjë hidhërim, asnjë çpifje, më e çudítshmia e të cilave ndoshta është të mohúarit se ay ish Shqipëtár. Sepsè ish lindur në një kufí gjúhërash, në një kufí ku sot mbaròn shqípja dhe nis një tjatër, ca mëndje të klasës katërt, të pazonjat të kuptojnë se fólësit e shqipes në vijën me të përparuara janë stërnípërit e atýreve që me qëndrimin e tyre në Kohën e Mesme dhe pastaj ndaluan të mbrápsurit e vijës më tehû, ca mëndje të klasës katërt e përmbysin të vërtetën dhe e kthejnë në të sharë atë që është një lavdí.
Po, At Gjeçovi është përmi çdo sharje. Emëri i këtíj njeriu të rrallë do të vejë duke u-rritur – dhe një ditë famullia e Gomsiqes do të jetë një nga gurët e shënjtëruar të Shqipëtarësisë.”
(Marrë nga gazeta “Dielli” e Federatës Panshqiptare Vatra, 18 Mars 1930, nr. 5156, fq. 2.)