Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Ku po shkon Shqipëri?

by

*Ku shkon Shqipëri? Kur do të shkëputesh nga mentaliteti  komunist  që  të  ka mbërthyer dhe të ka zënë frymën? Deri kur kështu?/

Nga Reshat Kripa/

Në këto ditë ku ndjehet ende atmosfera pashkëve më vjen parasysh thirrja që Jezusi i drejtoi Shën Pjetrit kur ai braktisi Romën nën presionin e paparë të kundërshtarëve të krishterimit. Jezusi iu shfaq atij dhe i thirri: Quo vadis? (Ku shkon?). Dhe Shën Pjetri  u kthye përsëri në Romë ku edhe u martirizua. Kjo thirrje më del parasysh sot dhe dua t’ia bëjë Atdheut tim dhe në mënyrë të veçantë gjithë personaliteteve shqiptare. Përse ua drejtoj këtë pyetje biblike?

Për çdo ditë në organet e shtypit të shkruar dhe në mediat audiovizive nuk shohim gjë tjetër veçse figurat e atyre që kanë mundur të ngjiten në shkallët më të larta të politikës shqiptare. Këto figura zenë më shumë se 50% të programeve të shtypit dhe të medias audiovizive.. Ndaj edhe unë dua të drejtoj thirrjen biblike:

“Ku shkon Shqipëri? “

Sot mundësitë e informacionit janë të pakufishme. Kështu edhe unë kam mundësinë të ndjek informacionet edhe nga media të huaja. Po përqëndrohem vetëm  në ato të shtetit fqinj, Italisë. Në  të gjitha emisionet e organizuara nga Rai Uno apo Mediaset nuk shoh që në më të shumtin e programit të tyre  ta zënë figurat politike, kryeministri apo opozita. Besoj se në një linjë me këto duhet të jenë edhe kanalet e mediave  të shteteve të tjera perëndimore. Përse kjo nuk ndodh në vendin tonë? Mund të mos kem të drejtë por mendoj se një gjë e tillë ndodh pasi në Shqipëri vazhdon ende mentaliteti komunist dhe kjo gjë ka verbuar edhe personalitetet e larta që mendojnë se duke u shfaqur sa më shumë në shtypin e shkruar apo në median audiovizuale ia rrisin më shumë vlerën vetes së tyre. Në të vërtetë, me këtë mënyrë ata janë bërë të bezdisshëm, madje do të thoja të padëgjueshëm., pasi i kanë tejkaluar kufijtë e një paraqitje normale. Unë nuk arrij të kuptoj se si vetë ata nuk  mundin ta kuptojnë një gjë të tillë..

Këto ishin mendimet e mia për figurat e larta politike por nuk janë vetënm ata. Nëpër organet e shtypit apo medias audiovizive lexojmë dhe shohim për çdo ditë faqe të tëra ku personazhe janë  po ato figura, po ata individë që i kemi parë dhe dëgjuar me qindra herë gjatë këtyre njzetegjashtë viteve pas përmbysjes së sistemit komunist që të grihen ca djathtas dhe ca majtas për çështje të ndryshme që në të vërtetë ndofta nuk i interesojnë askujt prej atyre që nuk janë verbuar nga propaganda e kohës. Kështu dëgjojmë dhe shohim  po ato figura analistësh dhe opinionistësh dhe habere të tilla si, për shembull, për një analist që paska denoncuar babanë e tij apo për një shkrimtar të dëgjuar që megjithëse paska qenë me funksione të larta, çuditërisht,  na paska qenë i përndjekur politikë, madje duke na i tejkaluar edhe neve që i hoqëm mbi shpinat tona tmerret e atij regjimi.

Nuk e di nëse të sipërpërmedurit përfitojnë ndonjë honorar nga organet ku ligjërojnë apo shkruajnë pasi jetojmë në sistemin kapitalist ku çdo gjë çmohet me pagesën përkatëse. E them këtë pasi personalisht nuk kam përfituar asnjë honorar, megjithëse gjatë këtyre 26 viteve kam botuar mbi 300 shkrime në shtypin e shkruar dhe mediat audiovizive, kam dhënë në to mbi 14 intervista të ndryshme dhe kam marrë pjesë në mbi 15 biseda të ndryshme në TVSH. Ora News, Planet, Shijak Tv, Top Chanel, Scan, NTV e të tjera.

“Ku shkon Shqipëri?”

Një ditë isha ulur në një bar dhe po pija kafe. Në krye të sallës ishte një televizor i madh. Kamarieri me pultin në dorë ndërronte stacionet njëri pas tjetrit. Një kanal transmetonte një intervistë me një drejtues të pozitës. Një tjetër një bisedë me një  të opozitës. Një i tretë një takim me një ish-informator të Sigurimit të Shtetit që kërkonte të na mbushte mendjen  me “heroizmat” e tij. I katërti një debat midis disa opinionistëve të njohur, që nuk ka ditë të mos i shohim nëpër ekranet e ndryshme. I pesti një takim me një drejtues të partive të vogla të pakicës, ndërsa i gjashti atë me një drejtues  të partive të vogla të shumicës.

I ngrati barist nuk dinte se në cilin stacion ta linte. Klientët, të djathtë dhe të majtë,

kërkonin secili kanalin që i përshtatej ideve të tij. Ndërkohë dëgjoj një zë tenori që foli:

– E di ç’ke more djalë, më mirë ktheje nga ndonjëri nga stacionet muzikore. Boll i kemi dëgjuar ato kambana të vjetëruara. Sido që të jenë, ato vajzat që këndojnë dhe kërcejnë pothuajse nudo, janë njëqind herë më mirë se pallavrat e tyre.

Baristi e dëgjoi dhe e vendosi përfundimisht televizorin në kanalin që transmetonte muzikë. Unë hodha vështrimin nga personi me zë tenori dhe njoha një mikun tim. I fola dhe ai erdhi.

– Kaq poshtë paske rënë, or mik, – i thashë – sa qënke katandisur të dëgjosh më mirë ato këngë që nuk dihet se kush i ka shkruar dhe cilit vend i përket, sesa debatet politike?

Miku buzëqeshi hidhur nën mustaqet që i lëviznin të nervozuara dhe u përgjigj:

– Për një gjysmë shekulli nuk dëgjuam gjë tjetër veç politikës. Nuk dëgjuam veç për Enverin dhe Partinë. Ka njëzetegjashtë vjet që ata u përmbysën dhe politika vazhdon të mbizotërojë në ndërgjegjen e njerëzve. Vazhdon të flitet, njësoj si atëherë, me elozhe për drejtuesit e partive. Në shërbim të kësaj janë vënë të gjitha organet e informacionit. Ato janë në garë me njëra-tjetrën se kush do të transmetojë ose do të shkruajë më shumë për ta. Jemi lodhur me këtë zhurmë propagandistike. Nuk durojmë dot më.

Heshti. Edhe unë nuk e ngacmova më tej. Nuk doja ta acaroja më tepër. Fjalët e tij bënë që mendimet e mia të fluturonin larg, në atë kohë kur njeriu nuk ishte njeri, kur personaliteti i tij pothuajse kishte rënë për tokë.

Para syve më dilnin ato ditët e viteve të kaluara, kur nëpër rrugët e qyteteve tona buçisnin zërat e “intelektualëve të shquar” që çirreshin sa dëgjoheshin gjer në kupë të qiellit:

“Lini zyrat burokratë, merrni rrugën për në fshat!“ ….A thua të kishin me të vërtetë aq dëshirë për të shkuar në fshat? Dhe ku? Në fshatin socialist që prodhonte grurë por hante misër. A mos vallë ishin zhveshur nga çdo ndjenjë personaliteti? Nuk e di nëse e kujtojnë ndonjë herë atë periudhë, kur sistemi i kishte shndërruar në kameleonë që nuk guxonin të shprehnin asnjë mendim, përndryshe do të përfundonin atje ku shkuan shumë të tjerë, në hapsanat e panumërta.

Para syve më dilnin disa filma, prodhime të kinostudios “Shqipëria e re”, ku çdo intelektual i shkolluar në Perëndim ose çdo  misionar  i  besimeve  fetare,  duhej  të  ishte patjetër “armik i popullit“. Për çudi këta filma i shoh të shfaqen ende nëpër ekranet e disa televizioneve.  Dëgjoj  dhe  disa  prej  krijuesve apo interpretuesve  të  tyre  të  mburren  me  këto  prodhime, ashtu siç mburren edhe disa krijues të këngëve apo shkrimtarë të realizmit  socialist  me  veprat  e  tyre  standarde  që,  në  më  të  shumtën  e rasteve, nuk kishin asnjë vlerë.

Këto skena sillja ndër mend në ato çaste që përmenda më lart. I kujtoja dhe mendoja:

– Vallë këta politikanë dhe intelektualë, a kanë sy të shohin të vërtetën? Apo nostalgjia e së kaluarës ua ka verbuar ato dhe nuk i lë të shohin realitetin ndryshe që ka filluar të lulëzojë në vendin tonë? Si nuk kanë kurajo qytetare të hedhin poshtë atë pjesë të jetës së tyre që sistemi ua shkatërroi?

Në këto çaste më kujtohen fjalët e Hamletit që ia drejtoi nënës së tij, mbretëreshës Gertrudë:

  • O nënë, hidhe poshtë gjysmën e keqe të zemrës dhe rro me gjysmën tjetër më të mirë.

Fatkeqët. Siç duket nuk u ka mbetur asnjë gjysëm tjetër e mirë. Në sytë e mi më duken si liliputë mjeranë që zvarriten për të gllabëruar një post ose për të fituar pasuri. Atëhere i dhashë të drejtë mikut. Ai më pa që po mendohesha dhe më tha:

– Mos u mendo fare. Do të të them diçka. Neve na i mori hakun vetë Enver Hoxha. Ai i qëroi të gjithë ata që na vranë neve. Sikur të kishte jetuar edhe ato pesë vjet, deri në  90-tën,  me siguri do t’i kishte qëruar të gjithë dhe do të kishim shpëtuar prej tyre.

Këto më bënë që para syve të më dilte thirrja e famshme biblike dhe në analogji me të unë dua të thërras:Ku shkon Shqipëri? Kur do të shkëputesh nga mentaliteti  komunist  që  të  ka mbërthyer dhe të ka zënë frymën? Deri kur kështu?

 

Opozitë mos bëj kompromis

by

Nga Ilir Levonja/Florida/Janë disa arsyet që sot me të vërtetë po shoh një opozitë. Dhe që aq të domosdoshme e ka demokracia. Sidomos ajo shqiptare. Vendi ku pavarsisht të gjithave, një lloj retorike pordhësh burash shteti, që edhe u ha, edhe u djeg, edhe u krruhet. U është mbushur mendja se janë zotër të Shqipërisë. Kanë edhe gurin edhe arrën. Ndaj mund të bëjnë çfarë të duan. Si përfundim sot shpresa e shqiptarëve është tashmë si ajo puna e palmave të thara në autostradën Tiranë-Durrës.

Nga ana tjetër një kaos institucional. Aq sa grave me minifunde që u pëlqen fakti, që emri i tyre është çekur për postin e presidentit. Po kafeneve ama, jo institucioneve. Aq më keq akoma që janë konsumur edhe dy nga raundet e kllounistike të zgjedhjes së kreut të shtetit. U duket marrëzi ulja në rrugët automobilistike të njerëzve të opozitës.
U duket marrëzi ekyistenca e çadrës. Selia qëndrore e një opozite që përfaqëson gjysmën e shqiptarëve. Një force politike që ca baldosa të llumit komunist u është mbushur mendja se aty. Në dheun e shqiptarëve, opozitarizmi dhe e djathta kanë vdekur një here e përgjithmonë. U është mbushur mendja se mund të bëjnë opozitë me shushunjat e përdoruara si grupet 2K. Apo ”anarshistin” Blushi etj. Me çamët e nevrikosur nga moslënia e një vendi në qullmatoren e Vetungut. Kësaj rakete bërthamore të tipit Korean verior,etj. Si tabela e arritjes elektorale për burgosjen e opozitës.
U është mbushur mendje se janë akoma në pranverën e 97-ës. Dhe mbetën duke i thënë popullit se ja, opozitën po e kritikon edhe bota. Se bota kështu, se bota ashtu. Se bota është me ne etj. Sa keqardhje. Të gjorët harrojnë se, bota ishte edhe me Zani Caushin. Solli Romano Prodin atëhere në Vlore. Më 1997-ën. Dhe sikur Zani Caushi të shpallej kryeministër, bota do ta njihte. E keni aty me pamje… Pamje kallashnikollësh. Pranvera kallashinikolle shqiptare. Turma me kallash. Punë shqiptarësh të nevrikosur.
Bota ishte edhe me Enver Hoxhën në 1947-ën, kur u shpall Republika që nuk njihte asnjë force tjetër politike. Republika e luftës së klasave e natyrës së Kmerit të Kamboxhias.
Bota është edhe këtë të sotshmin, jo kryeministrin. Po kryeregrestin e ekonomisë butaforike shqiptare. Zanat I tij, lyerja e fasadave. Me sejmen droge, e populista si ai mjaftisti I Tiranës. Që mbeti në televizor përditë me kënde e gjëra të tjera. Një filozofi e propogandës. Një ditë u tha shqiptarëve se kemi nevojë të bisedojmë. Harroi se vet erdhi aty nga protesta. Nga ana tjetër, bëj habi pasi kam 12 vjet që jetoj në një qytet të madh. Dhe një here nuk e pash kryebashkiakun në një përurim këndi lojrash a shkolle publike. Se ato private, jo, e jo. Megjithatë e di se ku është bashkia. Kam vajtur nja dy here dhe më ka mjaftuar patenta për të marr një vertetim. Asgjë më shumë. I hipotekova letrat e shtëpisë pa qënë fare aty. Nuk më dha kryeministri, presidenti, a kryetari bashkisë ndonjë çertifikatë pronësie. A tapi, si na pëlqen ne shqiptarëve ta themi. Jo, një nënpunës i thjesht…. Pse? Sepse janë shërbime civile. Jo propogandë. Jo material fushatash elektorale. Pa asnjë sekser, pa asnjë rryshfet.
Megjithatë më vjen mire. Dhe i bashkohem shpirtërisht.
Më vjen mire që po shoh opozitë. Pa asnjë kompromis. Dhe më vjen mire që më fund dëgjova nga foltorja e opozitarizmit edhe një nga ëndjet e mia. Presidentin nga populli.
Duhet të marrin fund këto kulisat e bisedave. Këto të drejtat e cunguara. Pasi u bënë vite tashmë që Shqipëria jonë përfaqësohet nga ekzistenca e një presidenti qesharak. Pa këllqe e koqe. Një president kukull në dorën e kryetarëve të shumicës etj. Opozita ka shumë për të bërë. Dhe është shanci i artë i saj. Jo një çadër, po qindra. Mbusheni bulevardin me të tilla. Mbushni rrugët. Balancimi i pushtetit është domosdoshmëri jetike. Vetëm sot, ta dini, Shqipëria nuk ka nevojë për kompromis.

 

Booby Trap i Dosjeve të Komunizmit

by

Nga Alfons Grishaj/

Ndërgjegja humane është një rrjet me dy hyrje të shkallëzuara:  porta e vetëdijes dhe porta e dijes. Lidhja e ngushtë e tyre paraqet dy hallkat e një zinxhiri. Nëse dija nuk është e mjaftueshme, është vetëdija ajo që ngarkohet për të plotësuar boshllëkun…

Të parën e shohim si mëshirim tek besimi në një inteligjencë e cila shkon deri tek harmonia kozmike. Të dytën, e hasim ngado dhe kudo, si një ingranazh jetik, si formulë dhe hallkë për ekzistencë.

Në këndvështrim objektiv, njeriu pajtohet me kushtet e rrethanat e caktuara në kohë dhe hapësirë, krijon një  kompromis (të varfër) të detyruar. Sigurisht kjo nuk duhet të bëhet një modus vivendi në mënyrë definitive për zgjidhjen. Nëse ne pranojmë kushtet dhe rrethanat si përcaktuese, duhet të pranojmë se këto kushte dhe rrethana janë të lëvizshme siç janë kushtet e botës fizike dhe shpirtërore. Njeriu mund të sillet si një trup i ngurtë, pra si një objekt, por kjo nuk sjell dobinë e kërkuar relative. Ngatërrimi i informacionit pa burim të filtruar dhe braktisja e vetëdijes çojnë në konfuzion dhe shtrembërim të të vërtetave të jetës. Nëse ne e përdorim trurin si të tillë, ne nuk kemi  privilegjin për të dalluar shkëmbin dhe shpellën, të vërtetën dhe gënjeshtrën, abstrakten dhe realen. Megjithatë, ndërgjegja e degraduar humane është e prirur për të besuar më tepër gjërat e sheqerosura ose sajimet e qëllimshme (dënuese e denigruese të grupimeve diktatoriale apo të ndotësve demagogjikë) se sa të vërtetën e prekshme, nganjëherë tejet të dhimbshme.

Lufta e njeriut me njeriun është e lashtë sa vetë historia. Mitologjia antike, edhe pse fryt i përfytyrimeve, fillon me luftën e Perëndive dhe përshkallëzohet më gjaksore tek njerëzit, ndërsa Bibla, e pasqyron edhe më qartë agresivitetin çnjerëzor, realitet i përsëritur herë pas here në histori, sa sot me të drejtë dyshohet në ekzistencën e një ndërgjegje universale. Kjo, sepse dukshëm shumë njerëz nuk kanë mësuar asgjë nga përvojat e së shkuarës. Kështu  ngjet edhe tek ne dhe më e kapshme kjo dukuri bëhet sa herë bie fjala për qendrimin ndaj së shkuarës. Dikush hedh një fjalë, të tjerë lëshohen ta tjerrin sipas dëshirës, duke endur kështu skenarin e një shfaqjeje të shformuar.

Kështu në skenë po shfaqen  sërish dramat e personazheve realë. Të vuajturit e djeshëm, janë ribërë subjekti i preferuar i përfaqësuesve të institucioneve, opinionistëve dhe mediave. Dija dhe vetdija janë përmbysur duke përdhosur norma e kode të tëra e për rrjedhojë janë ngatërruar edhe rolet. Tipik është rasti i njërit nga personalitetet e mbijetuara nga regjimi çnjerëzor komunist, Visar Zhiti. Ai ka mbrojtës dhe akuzues, çmues dhe përçmues. Çmuesit e tij janë të sferave dhe bindjeve të ndryshme, ashtu si dhe kundërshtarët. Në skenarin që luhet në kurriz të tij, shohim djajtë të sillen si engjëj duke i propozuar kurorë pas ndëshkimit dhe autoritetin e lartë të papërgatitur në gjykim. Dikush e nënçmon tek i tregon një letër, një tjetër e mbron se nuk ka vënë firmë…

Adhuruesit e thjeshtë janë spektatorë të pafuqishëm në lojra të tilla. Ata, qoftë kur japin mendim pozitiv, qoftë kur japin mendim negativ, nuk arrijnë të ndryshojnë ndonjë gjë, përveç ndryshimit të opinionit të tyre nën trysninë e opinionit zyrtar. Sepse në fund të fundit, ata janë aty për të kryer ritualin e duartrokitjes e për të përshëndetur suksesin e aktorëve. Në këtë kontekst, ne ballafaqojmë qëllimin dhe objektivin, sarkazmën dhe cinizmin, dëshirën dhe zhgënjimin. Vuajtjet e Visarit nuk i kanë provuar as mbrojtësit dhe as kundërshtarët. Të gjithë flasin kuturu si në pazarin e dhenve, ku përsëri diferencën e bën  kasapi.

Tek e sheh këtë teatër primitiv, vetiu vijnë disa pyetje: Të gjithë këta njerëz të “kulluar”  të shekullit  XXI, a kanë bërë një ditë të vetme në tmerrin që ka kaluar Visari dhe mijëra bashkëvuajtës të tij?  A kanë  patur rastin që në pjatën e tyre të gjellës të largojnë krimbat për të ngrënë lakrat? A kanë provuar prangat  gjermane  dhe duart e tyre tek shtërngoheshin me cepin e kapotës deri në zero, kur dikush rrëzohej përdhe pa ndjenja, apo një tjetër vdiste duke e lënë zemra? A kanë patur rastin që të ngrihen në acarin minus 20 gradë, kur për të mbijetuar, trupin e mbështillnin me gazeta, dhe këmbët me lecka dhe copza batanijesh të kohës së luftës së parë botërore? A kanë patur rastin të lageshin përditë në dushin e galerive (dy mijë metra në thellësi të tokës) me ethe që vibronin në palcë? A kanë patur rastin që në apelin e përditshëm të shohin rrallimin e shokëve të fatit një e nga një nga vdekjet e pritura dhe të papritura? A kanë  patur rastin të provojnë elektroshok, apsez, haloperidol, 2 me 1, chloropromazin, terralene, nozinane, imipramine, opium dhe torturat çnjerëzore, gjoja në emër të eksperimentimeve shkencore? A kanë patur rastin  të informohen për pushkatimet, internimet e të afërmve të tyre?

Dr. Kristo Kallapolli, për hatrin e fëmijëve të tij (sigurimi e kërcënonte se do t’ia ndëshkonte familjen), do të pranonte akuzën bajate të “poli-agjentit”! Eshtë kollaj që të predikosh moralin e qëndresës, pa peshën e zinxhirëve mbi shpinë dhe kaskat e vdekjes mbi kokë. Po zotërinj! Eshtë kollaj dhe turp!!!

Tablloja rëndohet, kur shohim dhe njeriun e letrave Kadare, tek shprehet se nuk do ta falë Lubonjën (për të cilin  nuk kam ndonjë konsideratë për vetë flip-flop-et e tija), i cili, gjoja e paskësh paditur. Ja klemenca e përçudnuar e shkrimtarit …! Çudi! Por çudia nuk mbaron me kaq edhe pse rrallë kush pyet se çfarë i ndodhi shkrimtarit Kadare nga paditja e Fatos Lubonjës? Pse nuk e burgosën, kur të burgosnin për një fjalë goje…?! Lavdia e pompuar nga privilegjet rozë vetpaditet tek bëhet qesharak duke bërë rolin e viktimës, kur në fakt, viktima është Lubonja. Por le ta pranojmë për një çast që dhe vetë Kadare është viktimë. Cili do të ishte atëherë kuptimi i këtij debati?! Fajtorë janë vetë viktimat, dje dhe sot! Hartuesit, urdhërdhënësit dhe përdoruesit e dosjeve famëkeqe, domethënë, vetë Sigurimi dhe ish kasta e lartë e PPSh, nuk janë përgjegjës për krimet e diktaturës dhe pasojat e saj.

Siç shihet, asnjë nga të “kulluarit” kritikë nuk i njeh vuajtjet dhe tmerret që kanë kaluar të persekutuarit. Atëherë, si mund  të bëhet një gjykim racional kur nuk ekziston njohja…?!

Të gjithë njerëzit që kanë kaluar nëpër dyert e terrorit komunist e dinë se si janë bërë dosjet dhe kush i ka udhëhequr. Tani me dosjet e persekutorëve duan të vrasin përsëri viktimat e rregjimit, e kush bën këtë gjykim? O Zot, më fal…! Gjykimi është kalibri që mason të mirën dhe të keqen.

Nuk i ka hije asnjë personi të bëjë rolin e gjykatësit apo aktorit mbi tragjedinë e viktimave dhe aq më pak ta quajë veten të përndjekur, kur njihen që disa prej tyre e kanë çuar në piedëstal dikatorin Hoxha…

Letrat ill-smelling që ka lënë diktatura janë një stisje e tmerrshme që ngjan si një booby trap, që vret më tepër të persekutuarit (90%) sesa përsekutorët e kuq që i sajuan ato …

Atëherë, çfarë u mbetet të persekutuarve për të mbrojtur nderin e tyre të nëpëkëmbur, të bëhen kamikazë ?!

Rumi thoshte : “Plaga është drita në të cilën ju hyni!”

Falë persekutorëve, të persekutuarit e kanë fituar atë.

 

 

 

 

KUR DO TË BËHET SHQIPËRIA?

by

Nga Frank Shkreli/

 Kanë kaluar më shumë se 25 vjet nga shembja e komunizmit në Evropë.  Kisha menduar dhe besoja se shqiptari më në fund — i lirë nga zgjedha dhe ideologjia e huaj komuniste sllavo-aziatike e imponuar mbi botën shqiptare – do të merrte në dorë fatet e veta, do të bëhej përfundimisht zotnues në hapësirat e tija politike, shoqërore, ekonomike dhe ushtarake.  Kjo ndjenjë, në të vërtetë, u forcua disi nga shpresat e guximshme edhe me shpalljen historike të pavarësisë së Kosovës.  Me optimizmin tim të natyrshëm, shihja thelbin e diçkaje më të madhe, më fatbardhë për shqiptarët në trojet e veta, një çlirim nga historia mizore e shekullit të kaluar dhe më heret.   Shpresoja për një ringjallje, për një ripërtëritje të vërtetë të vlerave historike të kombëtare të shqiptarëve.  Shpresoja gjithashtu, në mos për zhdukjen, atëherë për pakësimin e urrejtjeve zhburrënore dhe paragjykimeve ideologjike të shqiptarit kundër shqiptarit, të cilat kanë karakterizuar jetën politike të vendit për një kohë kaq të gjatë.   Brenda realitetit politik, shpresoja për një ndjesi vëllazërimi, mirësie dhe pajtimi midis shqiptarëve, për një marrëveshje dhe bashkërendim midis palëve politike, të interesave të përbashkëta jetike kombëtare.  Shpresoja për agime të reja orëmira për të gjithë shqiptarët në trojet e veta.  Shpresoja — duket gabimisht – ashtu siç ka shkruar me një rast Ernest Koliqi, “Në idenë e nji Shqipnie, e cila për secilin prej nesh të ketë fytyrën e zemrën e nënave tona dhe të jetë ngushllimtare, dashunore dhe e adhurueshme, por sidomos e drejtë kundrejtë të gjithë Bijëve të saj”, mbrojtëse e të gjithëve dhe e pranueshme nga të gjithë. 

Sot, në vend të këtyre shpresave, fatkeqësisht kemi një Shqipëri krejt ndryshe, ku energjitë politike i vihen në dispozicion grindjeve e mosmarrveshjeve të pafund e të pa zgjidhje.  Është një klasë politike, jo vetëm në Shqipëri por edhe në Kosovë e anë mbanë trojeve shqiptare, pa unitet moral e kombëtar, pa harmoni idesh e pa përputhje mendimesh mbi interesat madhore të vendit dhe në mbështetje të të mirës së përbashkët kombëtare.   Një klasë politike të cilës i mungon atdhetarizmi i mirëfilltë, një klasë politike, personalitetet e të cilës kanë humbur zërin e arsyes.  Si rezultat i ngërçit të tanishëm politik midis forcave kryesore politike në Tiranë, jemi fatkeqësisht dëshmitarë të një përçarjeje të kobshme në radhët e klasës politike shqiptare, e cila si rrjedhim pasqyron, fatkeqsisht, jo vetëm marrëdhëniet e acaruara midis forcave politike, por edhe në radhët e shqiptarëve në përgjithësi.

Përçarje jo vetëm midis të gjallëve, por përçarje madje edhe midis të gjallëve e të vdekurve. Mos pajtim edhe me të vdekurit!  Një përçarje politike që detyron zbritjen e udhëheqësve më të lartë diplomatikë evropianë në tokat shqiptare për të ndërmjetësuar midis palëve të politikës së përçarë shqiptare, sikur vendi është në një luftë civile ose në një konflikt ndërkombëtar.  Ky fenomen, fatkeqësisht, nuk është i ri, është përsëritur shumë herë gjatë çerek shekullit të kaluar, duke i garantuar kështu Shqipërisë dhe shqiptarëve një imazh tepër primitiv në fushën politike në radhët e organizmave euro-atlantike, të cilave pretendojnë se dëshirojnë tu bashkohen.  Kjo ndodhë vetëm në Shqipëri.  Ndërkombëtarët nuk mund dhe nuk duhet të ndërmjetësojnë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe të grindjeve politike midis shqiptarëve.  Këto janë punët e shtëpisë që ata duhet t’i zgjidhin vetë, vëllazërisht, në interesin kombëtar dhe për të mirën e përbashkët.  Udhëheqsit politikë Shqiptarë të të gjitha ngjyrave duhet të bindin veten dhe njëri tjetrin, por edhe t’i tregojnë botës se janë të aftë ta bëjnë Shqipërinë të bashkuar dhe të fortë politikisht, ushtarakisht dhe ekonomikisht, nëqoftse dëshirojnë të pranohen nga Evropa.  Fatkeqësisht, sot për sot, siç ka thënë kohët e fundit, edhe njëri prej politikanëve shqiptarë, Shqipëria është bërë turpi i Evropës.  Kryeministri vendit Edi Rama, në një intervistë të martën me portalin amerikan “politico.eu” kërcënoi se, “Evropa do të përballet me një “makth” nëse Ballkani “çmendet” për shkak se antarësimi në BE është jashtë rëndit të ditës.”  Evropa ka shumë mëkate ndaj shqiptarëve, por gjëndja aktuale politike në Tiranë, nuk besoj se është krijesë e saj.

Dikush mund të më thotë, e ke shumë gabim, Shqipëria ka bërë përparim këto 25 vitet e fundit.  E vërtetë se ka bërë përparim, në ndërtime, në rrugë dhe të tjera arritje në fusha të ndryshme.  Madje një përqindje e vogël e shqiptarëve edhe janë pasuruar, duke konkuruar me më të pasurit e Evropës, nëqoftse ky mund të quhet përparim.  Shiko Tiranën, mund të thotë dikush, është bërë qytet evropian.  Por a është ky përparim?  Them se jo, duke qenë dakort me At Anton Harapin i cili ka deklaruar se,  “Fuqia dhe madhështia e Atdheut nuk maten me barometrin e pasurisë, as me kompasin e dobisë, por me numrin e njerëzve krijues në art e dituri, të plotësuar edhe me karakterin moral në jetën private dhe publike, sepse duhet ta dini zotërinj se nuk është sendi, as Atdheu që e bëjnë njeriun por janë njerëzit që bëjnë Atdheun, janë ata që ruajnë dhe i shtojnë thesaret kombëtare.”

Jo se Shqipëria dhe shqiptarët nuk kanë pasur ose nuk kanë njerëz të zotët për të udhëhequr dhe për tu bërë ballë sfidave me të cilat përballet kombi sot.  E kundërta, Shqipëria ka pasur dhe ka njerëz të dalluar dhe të zotët, nëqoftse këta do të punonin me të vërtetë në interes të Shqipërisë dhe të Shqiptarëve.   Sami Frashëri ka pohuar në, “Shqipëria, ç’ka qenë , ç’është dhe ç’do të jetë”, se “Shqiptarët kanë treguar gjithë jetën që janë të zotët edhe me kordhë edhe me pendë, edhe me trimëri edhe me mentë e me dituri, e Shqipëria ka nxjerrë shumë njërës të çquar e me nam të math, por nonjë nga ta s’ka punuar për Shqipërinë….kurrë një shqiptar s’është ndodhur t’i bënjë Shqipërisë një të mirë të këtillë…Vetëm një Skënderbe ka punuarë në kohërat e shkuara për Shqipërinë, e vetëm ay është me të vërtetë mburrje për Shqipërinë.”

 Të shumta kanë qenë e janë vështirsit e mbrendshme dhe të jashtme nepër të cilat ka kaluar dhe po kalon Shqipëria dhe shqiptarët.   Intrigat dhe rreziqet që e kanë ndjekur kanë qenë të mëdha përherë, përfshirë edhe gjëndjen aktuale politike dhe ekonomike anë e mbanë trojeve shqiptare.  Tepër gjak është derdhur në ato troje dhe jo vetëm prej plumbit e prej shpatës. Shumë të zeza kanë rënë mbi atë popull si rrjedhim jo vetëm i urrejtjes vëllai-me-vëlla, por edhe nga mërgimi dhe nga vuajtjet dhe padrejsitë shekullore.   Armiqtë e shumtë të saj i kanë qitë gjithmonë pengesa zhvillimit dhe përparimit të shqiptarëve dhe vazhdojnë edhe sot të peshkojnë në ujërat e turbullta shqiptare.  Ka ardhur koha, sa nuk është vonë, që këto rreziqe të mbrendshme dhe të jashtme që i kanosen shqiptarëve të konsiderohen seriozisht dhe të zgjidhen urgjentisht, si dikur në logun e kuvendit, vëllai me vëlla, nga ata që në të vërtetë e kanë shkaktuar këtë ngërç aktual politik në rend të parë.  Populli dhe kombi shqiptar presin nga përfaqsuesit e tij – megjith dallimet e tyre — që tu tregojnë miqëve dhe armiqve, të afërm dhe të largët, se shqiptarët do ta bëjnë dhe do ta ruajnë Shqipërinë e fortë dhe të bashkuar, në pajtim e respekt midis tyre, ashtu siç ka “punuar në kohërat e shkuara Skënderbeu” i cili atëherë dhe sot, sipas Sami Frashërit, mbetet “me të vërtetë mburrje për Shqipërinë.”  Nëqoftse dëshironi që Shqipëria dhe shqiptarët të mburren me ju dhe nëqoftse e doni Shqipërinë si e gjithë Evropa, koha është tani. Demokracia nuk pret!

 

Sfidat e Llambi Blidos

by

-Pak rreshta për piktorin e talentuar dhe mikun tim të vjetër/

1-andon-dede1 Ok llambi

nga Andon Dede, Nju York/Edhe pse shumë larg Atdheut, ndjek me aq sa mundem veprimtaritë kulturore-artistike që zhvillohen atje, veçanërisht kur është fjala për miq e të njohur. Kështu, kohë më parë, u informova se piktori i talentuar e miku im i vjetër, Llambi Blido, kishte hapur një ekspozitë personale, duke përfshirë në të edhe punime të kohëve të fundit kur ai thuajse ka humbur shikimin, gjithmonë sipas njoftimeve të Medias. Pra, ai vazhdon të pikturojë, duke sfiduar si rrallëkush fatkeqësinë që e kapi, sigurisht pa patur asnjë faj.

Por, kjo ishte vetëm një nga sfidat e shumta të jetës së tij, kujtimi i të cilave më bëri të shkuaj këto radhë, jo thjesht për respekt ndaj tij, por dhe si një mesazh për tërë ne, që shpesh mërzitemi, bëhemi pesimistë e dorëzohemi jo nga fatkeqësi të këtyre përmasave, por shumë më të vogla e që mund e duhet t’i përballonim pa u ankuar. Duke u shprehur me gjuhën e pikturës, më duhet të pohoj se nuk marr përsipër të bëj portretin e tij por vetëm të hedh për të disa penelata thjesht personale.

E kam njohur Llambin më shumë se gjysmë shekulli më parë, kur ishim të dy nxënës të shkollës së njohur e me tradita, Politeknikumit “ 7 nentori”, madje edhe në të njëjtën degë, Gjeologji. Ai qe dy vite më lart.

Qe nxënës shumë i rregullt dhe merrej me veprimtari shoqërore, por me një përkushtim të atillë që e ndeshje rrallë apo dhe hiç fare, ndër nxënësit e tjerë. Po e ilustroj këtë me një episod fare të vogël.

Po zhvillohej një mbledhje e përgjithëshme me kolektivin e konviktit, lidhur me punën e këshillit dhe rolin që duhet të kishte në mbarëvajtjen e punëve organizata e Rinisë pra, një nga mbledhjet rutinë që shumica jonë e përjetonin me bezdi e mezi prisnim të mbaronte. Pas raportit, nisën diskutimet. Nuk  mungonin as atëhere disa tipa që diskutonin në çdo mbledhje. Për ta nuk kishte rëndësi se ç’thoshin, por mjafton që të evidentoheshin e të tregonin se me demek qenë të shqetësuar për punët e konviktit. Pas disave, e mori fjalën dhe Llambi. Ndryshe nga të tjerët, ai qe përgatitur me shkrim, në disa fletë, dhe foli me shumë seriozitet e ngriti një sërë problemesh që nuk i kishte prekur asnjë. Gjithë sa tha, kontrastonte krejtësisht me parafolësit. Dukej që ishte përgatitur prej kohësh për këtë mbledhje. Megjithëse diskutoi relativisht gjatë, serioziteti dhe sinqeriteti i tij iu imponua gjithë auditorit, qoftë nxënësve, po ashtu dhe autoriteteve të shkollës.

Qysh në atë kohë spikati dhe talenti i tij për të pikturuar. Por, në ato vite ai tërhoqi vëmendjen edhe për diçka tjetër: qarkullonin llafe, poshtë e lart, se dashuronte një vajzë nga dega Elektrike, gjë që bënte përshtypje në atë shkollë, thuajse maskiliste e ku nxënëset/femra numuroheshin me gishta. Kureshtja nxitej dhe më tej kur kishim parasysh jo vetëm Llambin e urtë e të rregullt por dhe vajzën kokëulur, që sikur nuk ta linte përshtypjen se do të qe aq e guximshme sa t’i përgjigjej propozimeve të mundëshme në atë moshë. Por, koha tregoi se gjithçka e thënë si thashethem, poshtë e lart, qe e vërtetë. Llambi u fejua e u martua me të. Theksoj edhe një herë se të dy palët gëzonin respektin e gjithë atyre që i njihnin. Kjo qe dhe një nga sfidat e para që i njoha atij.

Mbas mbarimit te shkollës nuk pata rast ta takoja për vite me radhë. Unë punova si teknik gjeolog në Mirditë e ai, me sa mora vesh, kishte shkuar me studime jashtë shtetit, në Bashkimin Sovjetik, gjë që e ëndërronte secili prej nesh në atë kohë. Kjo nuk më habiti se ai e meritonte: Politeknikumin e mbaroi me medalje të artë. Por, ajo që më befasoi, ishte fakti që po studionte jo për gjeologji, por në Fakultetin e Grafikës të Akademisë së Arteve “Rjepin”, në Leningrad,(Shën Petërburg). A nuk përbënte dhe kjo një sfidë tjetër të të admirueshme të tij?! I lumtë!

Një ditë prej ditësh, shoh në revistën “Hosteni” disa karikatura me siglën e autorit “BlidoR”. Mua m’u kujtua Llambi, madje edhe më shkoi mendja se mos është ai, por nuk isha plotësisht i sigurt. Sigla në fjalë nisi të duket përherë e më shpesh nëpër faqet e “Hostenit” apo dhe në organe të tjera. Pa shumë vështirësi, mora vesh  se nuk isha gabuar: autori i karikaturave ishte pikërisht Llambi.

Prishja e marrëdhënive me Bashkimin Sovjetik, si për shumë e shumë studentë të tjerë, bëri që dhe Llamb të mos i përfundnte dot studimet atje. Por, me hapjen e Institutit të Lartë të Arteve Figurative, Llambi, në mos gabohem, qe ndër studentët e parë të tij. Njihja disa syresh të cilët më flisnin gjithë respekt për të, si talent e si njeri. Vitin e fundit, kur po përgatiste punën e diplomës, u sëmur dhe nuk e mbaroi dot. Unë u ndodha në mbrojtjen e tyre, ceremoni që u zhvillua në Klubin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, që ishte pranë Teatrit Popullor. Llambi kishte zgjedhur si temë një subjekt nga bota e fëmijve. Oponent qe Kujtim Buza i cili dha vlerësime të larta për pikturën e pambaruar të Llambit. Madje edhe e theksoi që, ndonëse e pambaruar, në të duket artisti e mjeshtri dhe propozoi që të vlerësohej me notën më të lartë, siç edhe ndodhi, duke rigjistruar kështu, në memorien time, një sfidë tjetër të tij.

Gjatë viteve të mëvonëshme takoheshim herë pas here me Llambin, diskutonim për Letërsinë e Artin apo dhe për jetën në përgjithësi. Kishim të njëjtin mendim për problemet e vështira e herë herë edhe të papërballueshme të realitetit që po jetonim. Vija re se kishte mbetur po ai tip i ndjeshëm që pata njohur dikur, në shkollën e mesme. Përveç se qe pak shëndetlig i duhej të përballonte dhe vështirësi ekonomike.

Në një konferencë të Talenteve të Reja, ku u ndodhëm të dy, pati diskutime nga më të larmishmet, disa lakonike e të tjera tepër të gjata, sa që salla mezi po i duronte. Sidomos një poet i ri e çmendi sallën fare, duke folur e folur pa pushim, mbase rreth një orë apo edhe më tepër. Kur i thashë Llambit opinionin tim për këtë, ai ma ktheu, duke dhënë një mendim krejt të kundërt:”Jo, më tha, ai ngriti probleme të rëndësishme, pavarësisht se u zgjat pak…”. E solla këtë episod për të ilustruar gjithë sa thashë më lart se Llambi kishte përherë mendimin e vet, sado kundër rrymës që mund të ishte ai.

Sa herë që hapeshin ekspozita të arteve figurative, ndalesha posaçërisht tek punimet e tij, që tërhiqnin vëmendjen për orgjinaliteitn e tyre. Kur mora vesh se kishte hapur një ekspozitë personale, nxitova për ta vizituar. Pikturat më pëlqyen, por dhe çmimet m’u dukën pak të larta. “A ke shitur ndonjë?”, e pyeta. “Jo, më tha, nuk kam shitur.” Mbase nuk duhej bërë ajo pyetje apo edhe mund të mos e përmendja këtu, por e bëra këtë jo pa qëllim: për të treguar se ai kishte ngelur po ai i shkollës së mesm, që nuk dinte të shtihej e pse jo, edhe të gënjente e të mburrej, siç bëjnë zakonisht njerëzit, veçanërisht artistët e sportistët.

Perveç si piktor, Llambi Blido njihet edhe si estet arti. Në vitin 1999 përfundoi monografinë “Shkolla ruse e Arteve Figurative dhe kontributi i saj i drejtpërdrejtë në shkollën shqiptare të Pikturës, Skulpturës dhe Grafikës”. Botoi, ndër të tjera, dhe një libër për lexuesin e gjerë se si ta shohim, kuptojmë e vlerësojmë një vepër të arteve figurative, të cilën e lexova me shumë interes e më pëlqeu. Botova dhe një recension për të në “Zëri i Popullit”, duke ndjerë kënaqësi që po i bëja një shërbim sado të vogël një njeriu të mirë e artisti të talentuar e të ndershëm si Llambi. Edhe atij iu bë shumë qejfi e më ftoi për një kafe. Disa herë më pat premtuar se do të më falte ndonjë nga punimet e veta, për miqësinë që kishim por, as ai nuk u kujtua dhe as unë nuk ia zura më në gojë ndonjëherë.

Aty nga fundi i 2002-së, siç e përmenda dhe në fillim të shkrimit, lexova një informacion në një gazetë se ishte keq me shëndet dhe dikush duhet ta ndihmonte. Rrezikohej të verbohej fare, se vuante nga sytë. Sa keq më erdhi! Njerëzit e mirë si ai kanë vuajtur e do të vuajnë përherë se nuk ua hyjnë dot rrugëve të tërthorta për të përballuar po me aq sukses, si në Art, betejat në xhunglën e jetës. Sa e tmerrshme do të ketë qënë kjo goditje për të! Shumë kush ndoshta do të dorëzohej, do t’i flakte tej penelat por Llambi nuk u dorëzua, e sfidoi edhe kësaj here jetën: ai vazhdoi të pikturojë, sado e pabesueshme që të duket kjo. “Për atë që ka njohur magjinë e krijimit nuk është e lehtë të heqë dorë nga krijimtaria, do ta gjejë mënyrën për të shprehur botën e brendëshme, për të dhënë mesazhe me atë gjuhën e artit – thoshte ai në një intervistë. – Errësira, gjëja e parë që bën është të të godasë vetëbesimin. Lëkundesh në mundësitë e tua dhe kjo duhet përballuar, të gjesh mënyrën për shprehur atë që përfytyron…”.

Dhe Llambi e gjeti vërtet, duke i shtuar biografisë së vet një tjetër sfidë. Ai ka hapur tërë ato ekspozita personale. E fundit daton në shkurtin e 2016-ës, në Galerinë e Arteve, me 24 vepra, ku nuk  mungojnë edhe nga ato të realizuara pas humbjes së shikimit.

Po nga kronikat e Medias për të, mësova se ai jo vetëm krijon por atje, në atë apartamentin e vet të ngushtë, ka gjetur hapësirën e nevojshme për të dhënë mësime private në pikturë. Me ndihmën e djalit të tij, – vazhdon kronika, –  ai mundohet të japë maksimumin e mundshëm për këta fëmijë. As që e vë në dyshim një pohim të tillë. Por, unë do të shtoja se përballimi nga ana e tij i tërë këtyre sfidave të jetës, sidomos kësaj të fundit, na ka dhënë e po na jep një leksion të fuqishëm gjithë neve.

Përmes këtyre rreshtave, i uroj jetë të gjatë e suksese në të mirë të tij, të famijes e pse jo dhe të Artit, si  një zë orgjinal e njëkohësisht si një luftëtar i pamposhtur, sidomos për sfidën e fundit që po e përballon burrërisht.

Nju York, 18 prill 2017