Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DISKRIMINIMI ETNIK NË LIBRAT SHKOLLOR

by

Teuta Kamberi- Llalla*/

 Sot, në shek.21 në R.M ende vazhdojnë të botohen libra nga qeveritë që nxisin urrejtjen etnike midis popujve në këtë republikë multietnike. Diskriminimi dhe ofendime më i lartë i bëhet shqiptarëve dhe etnive josllavo-maqedonase nga Akademia e Shkencave, ku famëkeqja Enciklopedi e financuar nga taksapaguesit ofendon vend e pa vend etnitë josllave. Edhe pse ka patur kritika të forta qeveria dhe Akademia vazhdojnë me krenari ta qarkullojnë zyrtarisht këtë libër edhe jashtë vendin.

Por çfarë thotë Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë për liritë dhe të drejtat e qytetarëve në lidhje me arsimin dhe kulturat e popujve?

Kushtetuta e Republikës së Maqedoni në nenin 9 thotë: Qytetarët e Republikës së Maqedonisë janë të barabartë në liritë dhe të drejtat pavarësisht nga gjinia, raca, ngjyra e lëkurës, prejardhja kombëtare dhe sociale, bindja politike dhe fetare, pozita pronësore dhe shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve. Ndërsa AMENDAMENTIN VIII thotë: Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë lirisht ta shprehin, kultivojnë dhe zhvillojnë identitetin dhe veçoritë e bashkësive të tyre dhe t’i përdorin simbolet e bashkësisë së tyre. Republika ua garanton të gjitha bashkësive mbrojtjen e identitetit etnik, kulturor, gjuhësor dhe fetar. Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë të themelojnë institucione kulturore, artistike, arsimore, si dhe shoqata shkencore dhe shoqata të tjera me qëllim të shprehjes, kultivimit dhe zhvillimit të identitetit të tyre. Pjesëtarët e bashkësive kanë të drejtë të ndjekin mësimin në gjuhën e tyre në arsimin fillor dhe të mesëm, në mënyrë të përcaktuar me ligj.

Në të vërtetë sa e respektojnë Kushtetutën Qeveria dhe Ministria e Arsimit në drejtim të së drejtës së arsimit të etnive në gjuhët e tyre kombëtare, në këtë rast të etnisë shqiptare?

Për diskriminimin në arsim ne do të sjellim fakte të teksteve shkollore të botuara nga Ministria e Arsimit.

Në vitin 2010-2011 në ciklin e ulët mungonin tekstet në gjuhën shqipe për lëndët gjuhë angleze, gjuhë maqedonase, gjuhë shqipe, njohja e mjedisit, arsim muzikor, arsim figurativë, arsim fizik dhe shëndetësor, shkencat natyrore. Diskriminimi në Komunën e Tetovës atë gjeneratë shkollore nuk ishte vetëm për nxënësit shqiptar, por edhe ata që e ndiqnin mësimin në gjuhën turke si p.sh në shkollën Istikball dhe Migjeni, mungonin tekstet shkollore në gjuhën turke. Po atë gjeneratë kishte mungesa të librave në gjuhën shqipe për ciklin e lartë në lëndët matematikë, gjuhë maqedonase, gjuhë angleze, gjeografi, kimi, biologji. Në shkollën e mesme Ekonomike janë shpërndarë libra vetëm në gjuhën sllavo-maqedonase për paralelet ku mësonin nxënësit të etnisë shqiptare.

Në shkollën e Gjimnazit libri i gjeografisë, historisë dhe gjuhës shqipe për vitin e II kishte probleme përmbajtësore dhe përkthimi ishte shumë i dobët. Libri i Gjeografisë na paraqiteshin harta dhe toponime në gjuhën sllavo-maqedonase dhe kishte të meta në terminologjinë për vendbanimet shqiptare. Libri i Historisë nuk kishte asnjë rresht ku të përmendej historia e popullit shqiptar, territoret, kultura, tradita, doket, etj. Në shkollën e Mjekësisë libri i kimisë analitike, biokimia, baza e përkujdesjes, janë në gjuhën sllavo-maqedonase në paralelet ku mësojnë fëmijët e etnisë shqiptare dhe turke. Në shkollën e mesme Teknike kishte mungesë të teksteve profesionale në gjuhën shqipe.

Për këto shkelje të rënda nga ana e Ministrisë së Arsimit edhe pse pati denoncime publike nga sektori i arsimit pranë Komunës së Tetovës, ministria në fjalë vazhdoj me avazin e vjetër edhe për gjeneratën e vitit shkollor 2012-2013. Në gjeneratën e këtij viti që jemi librat “Natyra” për klasën e katërt, “Historia” për klasën e gjashtë dhe të tetë , “Gjeografia” për klasën e gjashtë, “Arsimi muzikor” për klasën e pestë etj., vazhdojnë të jenë nga autor sllavo-maqedonas dhe me përmbajtje fyese për shqiptarët.[1]

Libri Natyra për kl.IV në gjuhën shqipe ka shumë faqe që janë në gjuhën turke, ky është një atentat i hapët që i bëhet mësimit në gjuhën amtare për nxënësit shqiptar.[2]

Libri i Historisë për kl.VIII shtrembëron mbiemrin e gjuhëtarit Aleksandër Xhuvani në Aleksandër Huvanji, ky është një ofendim i rëndë që i bëhet këtij personaliteti shqiptar.[3]

Në tekstet shkollorë vërehet një fenomen i çuditshëm ku tekstet në gjuhën shqipe që mësojnë nxënësit shqiptar janë përkthyer nga sllavo-maqedonasit, pra jo nga profesor shqiptar, këto përkthime janë shumë të dobëta, jo cilësore. Libri i Muzikës, Njohja e mjedisit, Arsimi figurativ, Gjeografia, Matematika, Historia etj., janë libra që për autor kanë kryesisht sllavo-maqedonasit si dhe me përmbajtje të kulturës sllave, pra nxënësve shqiptar nuk u lejohet në këtë mënyrë të mësojnë kulturën e tyre kombëtare të cilën e garanton Kushtetuta e Maqedonisë.

Diskriminimi më racistë që po njeh historia e shek.21 në lidhje me tekstet shkollorë u është bërë nxënësve shqiptar të cilëve u është hequr e drejta për të mësuar me Abetaren e gjuhës shqipe, pra prej disa vitesh Ministria e Arsimit ka zhdukur termin ABETARE për shqiptarët në Maqedoni. Ky është një rast flagrant ku janë shkelur rëndë të drejtat e njeriut.

Abetarja është tekst mësimor i lidhur kaq gjatë dhe ngushtë me historinë e arsimit dhe të kulturës shqiptare. Kjo, padyshim, është si rrjedhojë e funksionit dhe rolit që luajti në Rilindjen Kombëtare në luftën për çlirimin kombëtar nga errësira e pushtimit të gjatë osman.

Sot ky libër ashtu si në shek.XIX është i ndaluar në Maqedoni për nxënësit shqiptar, pra me një taktikë diskriminuese e qeverive sllavo-maqedonase e kanë hequr nga qarkullimi librin e Abetares pa të drejtë. Kjo vetëm për nxënësit shqiptar në Maqedoni të cilët me Kushtetutë të Republikës së Maqedonisë janë pjesë e kombit shqiptar.

Diskriminimi gjuhësor vazhdon të bëhet edhe nga kompanive të ndryshme private të cilat nuk i botojnë broshurat e tyre edhe në gjuhët që njihet dhe mbrohen zyrtarisht me Kushtetutë në Maqedoni. Ne sot do sjellim vetëm faktin të kompanisë së madhe energjetike EVN e cila faturat për pagesë i sjellë nëpër shtëpitë dhe objektet e biznesit vetëm në gjuhën sllavo-maqedonase, ndërsa broshurat e propagandës, tabelat se ku bëhen pagesat i shkruan edhe në gjuhët e etnive të tjera. Kjo lloj praktike është ironike, tallje me gjuhët që flasin dhe shkruajnë qytetarët e Republikës së Maqedonisë.

Në fund lind pyetja nëse mundet të bëhen korrigjimet, të respektohen të drejtat e njeriut, në rastin tonë për respektimin e gjuhëve që flasin shtetasit e Maqedonisë. Patjetër se mund të fitohet e drejta që mbrohet me ligje kombëtare dhe ndërkombëtare, por duhet në fillim vullnet dhe bashkëpunim midis qeverisë, institucioneve shtetërore me qytetarët, organizatat joqeveritare. Por siç shihet ky shtet ngre struktura raciste dhe vepron me dhunë ndaj etnive josllave duke i shtypur me mënyra të ndryshme, duke ndalur zhvillimin kulturor dhe arsimor, duke përdorur shpeshherë edhe dhunën policore kur grupe të ndryshme të qytetarëve protestojnë paqësisht për të drejtat e tyre.

Me rastin e 10 Dhjetorit, Ditës së të Drejtave të Njeriut


[1] KOHA, Shkup, 14.11.2012, fq.4

[2] Natyra për kl.IV, Shkup, 2009, fq.25, 28, 29, 32, 49, 52,53, 56, 65, 68, 69, 72

[3] Historia për klasat e VII, fq.41

ME PROGRAM TË QARTË PËR PËRFAQËSIMIN DHE ARDHMËRINE E SHQIPTARISË

by

NGA ARTUR VREKAJ, WORCESTER,MA./

Është tashmë fakt  atmosfera festive që krijoi valëvitja e Flamurit me shqiponjën dykrerëshe – simbolit kombëtar të shqiptarëve më 28 Nëntor 2012. Ka një ndërgjegjësim të veprimtarëve të komunitetit shqiptar këtu në Worcester, MA se shqiptarët ndihen më të organizuar. Por, ende kemi shumë punë për të bërë për fuqizimin e veprimtarise sonë.

Nuk është më lajm në Worcester,MA përfaqësimi në bashki nga shtetas amerikanë me origjinë shqiptare.

Komuniteti shqiptar i Worcester vlerësohet e respektohet nga zyra e Kongresmanit McGovern, përfaqësuesja e sapozgjedhur në State House,  Keefe dhe Kryetari i Bashkise Petty  për vizionin që përcjell Shoqata KOMBI për integrimin e shqiptarëve jo vetëm si komunitet por edhe për perfaqësimin dhe integrimin me dinjitet në shoqërinë amerikane.
Konkretisht. Shoqata KOMBI përfaqësuese e shqiptarëve të Worcester, MA; një organizatë me profil atdhetar dhe kulturor është bërë e mirënjohur tashmë në komunitet për problemet që ngre lidhur me organizimin e shqiptarëve të Worcester,MA por edhe për integrimin e tyre edhe me komunitetet e tjera.

Ne u kemi kërkuar të zgjedhurve në Shtëpinë e Përfaqësuesve të shtetit Massachusetts më 2010 apo edhe bashkisë së qytetit Worcester,MA  më 1 dhjetor 2012 hapjen e një Qendre Komuniteti për me shumë gjallëri në jetën e qytetit, për njohjen e pasqyrimin e kulturave të etnive por edhe për ruajtjen e Identiteteve Kombëtare të grupimeve. Në këtë projekt-Qendër ne mendojmë të kemi dhe Muzeun Etnik i vecantë për qytetin ku secili grupim të pasqyroje historinë dhe kulturën kombëtare. Dicka që do ngjallë interes në vazhdimësi për ta pasuruar si vlerë të qytetit ku banojmë përmbi 100 vjet.

Por do ta kemi Qendrën funksionale për veprimtari kulturore dhe edukative. Do të kemi klasa mësimore për Mësimin e Gjuhës Shqipe apo edhe kurse të artit dhe muzikës për të ndihmuar talentet shqiptare.

Pra, puna jonë tashmë ka një vizion domethënës dhe ne besojmë se do të kemi mbështetjen e duhur jo vetëm nga shqiptarët si deri më tani por edhe nga administrata lokale dhe ajo e shtetit Massachusetts. Dhe jemi të hapur për bashkëpunim për ta realizuar këtë projekt sa më parë që të krijohen kushtet.

Nuk kemi rrugë tjetër. Ndryshe do të asimilohemi shumë më shpejt se c’mendohet. Dhe shohim që vetëm kështu duke punuar së bashku me komunitetet e etnive te tjera do të kemi më shumë mundësi të sjellim në vëmëndjen e të gjithë banorëve të Worcester,MA se ne duam një qytet ku zëri ynë dëgjohet dhe komuniteti shqiptar do të respektohet edhe më shumë se tani.

Ne kemi treguar me veprimtarinë tonë patriotike se i respektojmë flamujt: si simbolin kombëtar amerikan dhe simbolin kombëtar shqiptar .

Tjeter. Projekti i shoqatës KOMBI për të patur në Worcester,MA  Festivalin Folklorik të komuniteteve dhe Lojërat Olimpike të Verës është pritur me interes për vetë faktin se në Worcester,MA fliten mbi 80 gjuhë të kombësive të ndryshme. Dhe këto dy veprimtari janë mëse të realizueshme sepse edhe mjediset janë të mjaftueshme por edhe programet e trashëgimisë të grupeve etnike bashkohen në të njëjtën pikë kur bie fjala për ruatjen e kulturave përkatëse. Kush më mirë se një Qendër Komuniteti do të ndihmonte më shumë në këtë drejtim? Do të përfitojë dhe qyteti. Do të ketë më shumë vizitorë nga zonat përreth, pse jo dhe nga Rhode Island, Conecticut apo Boston për vetë lidhjet miqësore të emigrantëve.

E vetmja veprimtari që bashkon të gjitha komunitetet është kampionati i përvitshem i futbollit ku shqiptarët përfaqësohen me skuadrën e Shqipërisë dhe atë të Kosovës. Dhe për cdo vit po rritet interesi i frekuentimit në takimet sportive.

Ky qytet, Worcester,MA është në bumin e tij për rindërtimin dhe fuqizimin e qendrave universitare. Pjesë e zhvillimit të qytetit janë pa dyshim dhe shqiptarët me kontributin e tyre si taksapaguesa e pronarë të suksesshëm të pasurive të patundshme. Ndaj, kemi besim per tu mirëorganizuar në komunitet dhe qytet për një ardhmëri më të ndritur.

 

 

TE VERTETAT HISTORIKE, KUJTESE PER BREZAT QE VIJNE

by

Pas nje skenari te turpshem nga Janullatos me eshtra te ushtrise agresive greke ne dem te popullit shqiptar ne jug te Shqiperise deri ne preveze, na shfaqet nje pseudo prift serb ne shkoder per te kerkuar varre ushtaresh serbe.

NGA ATE NIKOLLA MARKU

Te vertetat historike nuk jane shovinizem apo nacionalizem, perkunder, jane pergjegjesi per te ardhmen dhe kujtese e domosdoshme per brezat qe vijne. Eshte detyra jone qe memorien ta ruajme domosdoshmerisht per ngjarjet historike ne dem te kombit shqiptar e per tjua treguar brezave qe vijne. Ata duhet te mesojne se 1913 ka qene viti i kasaphanes mbi kombin dhe trojet shqiptare, kasaphane e bere nga fqinjet tane ku njeri eshte i perkedhelur i perendimit e tjetri i Moskes. Pas nje skenari te turpshem nga Janullatos me eshtra te ushtrise agresive greke ne dem te popullit shqiptar ne jug te shqiperise deri ne preveze, na shfaqet nje pseudo prift serb ne shkoder per te kerkuar varre ushtaresh serbe.

Ky prift i quajtur Amillohije Radovic, jashte misionit te tije si prift, i derguar nga patriarkana e Beogradit, kerkon te na kujtoje ushtare serbe te vrare ne Shqiperine tone, e cila me te vertete eshte bere varreze per armiqte e ketij populli(zoti te me fale per kete qe citova). Shqiptaret nuk kane varre ne dhe te huaj sepse, kurre nuk kane vrare , grabitur, shfarosur popuj te tjere.

Historia na meson shume per te kaluaren tone nder shekuj por, sidomos per vitet 1912-1913 kur atdheu yne u be kurban per fqinjet tane qe ne ato vite, treguan natyren e tyre te vertet kunder kombit shqiptar. Serbet ne Kosove dhe Greket ne Cameri vrane popull shqiptar te pa mbrojtur dhe te pafajshem, plackiten dhe shperngulen, si barbare te uritur njerez te mire ortodokse, myslimane, katolike, bektashi, vetem se ishin shqiptare ne shtepite dhe pronat e tyre.

Cfar kurdisin dy aleate te djallit me eshtra ushtaresh si greku Janullatos dhe prifti serb Radovic ne dem te kombit dhe truallit shqiptar?

Vetkuptohet se te prekesh ndjenjat e nje shoqerie apo kombi, eshte ti sjellesh ndermendt ushtaret e vrare dhe qellimin e tyre perse jane vrare, me qellim qe te ngresh nje mendim dhe qellim te ri po si ai i vjetri ne shoqerine e sotme. Janullatos dhe nazistet greke, thone se kane heronjte e Vorio-epirit, Radovic thote se serbet kane luftuar kunder osmaneve ne veri te Shqiperise e cila shtrihet deri ne mitrovice e presheve kur Shqiperia e kishte shpallur pavarsine e saje me 28 nentore 1912 per te kater vilajetet pa asnje ndarje. Ckerkonin keto hordhi grabitqare dhe kriminelesh ne atdheun Shqiperi 62 mije kilometra katrore? Kuptohet se cfar ndodhi me 1913.

Kisha Ortodokse Kombetare Shqiptare, per hire te se vertetes, krahasuar me kishen serbe dhe ate greke qendron ne pidestal te lavdishem prane drites se Perendise dhe profeteve. Ne asnje menyre kisha nuk mund te behet vegel ne duar terroristesh, mafiozesh, politikaneve vdekje mbjelles, qellimeve te urrejtjes apo racizmit injorant qe buron qe nga Kaini i Bibles. Si mund te thuash se Zoti te bekon ty, kur ti mendon per vdekjen dhe shfarosjen e tjetrit! Ne shqiptaret e dime shume mire se, misioni fetar eshte ai i dashurise, respektit, besnikerise, bujarise dhe mbi te gjitha i lutjeve dhe faljeve te mekateve qe ben cdo njeri pa perjashtim ne kete bote.

Si prift qe eshte, Radovic apo kisha serbe duhet te kryeje misionin e saje human, ne gjetjen e mbi 3000 shqiptareve te zhdukur nga ushtria serbe, ndersa prifti Janullatos, ti kerkoje shtetit grek respektimin e emigranteve shqiptare, si dhe kthimin e cameve ne pronat dhe shtepite e tyre ne Cameri. Cdo shqiptar dhe politikan, duhet te mbaje qendrim te qarte ndaj fqinjeve qe megjithe genocidet dhe grabitjet ndaj popullit shqiptar dhe trojeve te tije, ne perseri jemi per fqinjesi normale.

Ajo qe na shqeteson ne si kishe, ne lidhje me kombin shqiptar eshte se, si duhet te mbrohemi ndaj sulmeve greko-serbe, cili eshte mekanizmi apo institucioni perkates qe duhet te ruaj atdheun tone? Ne mbeshtesim cdo shqiptar dhe institucion kudo qe ndodhet, te beje detyren me normale dhe te respektoje ligjin. Shqiperia e ka me kushtetute qe nuk lejon organizime politike mbi baza rraciste dhe fetare, athere perse lejohet hyrja ne Shqiperi e deputeteve te Agimit te arte(I ZI)? Perse lejohet prifti serb Radovic te flase ne Shkoder me gjuhen e shovinizmit?Le te mbrojme se bashku te pakten parimet kushtetuese persa i takon veprimeve anti shqiptare qe cenojne territorin dhe identitetin shqiptar. Ne rast se nuk nderhyjne institucione te shtetit ne mbrojtje te vlerave tona, atehere e them me pergjegjesi se do ti mbroje populli me veprime fizike te drejtperdrejta sepse, kupa po mbushet, sic e ka mbushur me kohe Dule, Bollano, Radovic, Janullatos etj. Nje dite durimi i cameve do te soset dhe po ashtu dhe ai i shqiptareve ne Maqedoni, Presheve , Bujanovc etj. Nuk mund te jeshe nenshtetas i Shqiperise dhe te kerkosh Vorio-epir, ketu toleranca kthehet ne dobesi dhe pa aftesi per te vepruar. Disa here kisha serbe eshte bere frymezuese e akteve te dhunshme ne Mitrovice. Thua se Europa flen per keto akte te drejtperdrejta terroriste, ne dem te shqiptareve te Kosoves? Ne besojme se jo, por duhet informuar. Ne nuk e kuptojme heshtjen e gjate te partive tradicionale te djathta, qe e kane ne program bashkimin kombetar dhe nuk mbrojne programin e tyre.

Ne si kishe e kemi te qarte planin ortodoks-serbo-grek ne dem te kombit shqiptar dhe kishes ortodokse shqiptare. Jemi te pergatitur per ta perballuar me cdo mjet, sepse eshte e drejta jone te mbrojme veten tone, kombin shqiptar dhe truallin e tije te bekuar ne cdo drejtim.

Gjate festimeve te 100 vjetorit, ndodhi nje mrekulli e madhe, kjo mrekulli ishte angazhimi politiko qytetar i gjithe shqiptareve me aktivitete te shkelqyera, ne cdo drejtim, qe nga ekspozitat e flamurit e deri tek mbledhja e qeverise ne Vlore. Vetem Janullatos nuk organizoi asnje simpozium historik per ata ortodokse qe dhane jeten per pavarsi dhe liri. Cudi? Jo, tashme e kane te qarte te gjithe shqiptaret se, ky perfaqeson kishen e minoritareve te shitur tek asfalia greke dhe racistet e cmendur te Agimit te arte.

Kisha Ortodokse Kombetare Shqiptare, denon cdo veprim te cdo prifti qe merret me politike shoviniste me qellim genocidi ndoj cdo kujt, qofte ndaj individit apo kombeve te ndryshme. Ne do te reagojme mbi parime kristiane ndaj Radovicit dhe Janullatosit ne organizma nderkombetare perkates, me qellim qe spekullimi i ketyre gjeneraleve te veshur me rrobe prifti te marre fund bashke me planet e tyre.

FAMULLTARI

ATE NIKOLLA MARKU

A E KUSHTËZOJNË TË DREJTAT E NJERIUT DEMOKRACINË?

by

Nga Kozeta Zavalani/

10 Dhjetori shënon Ditën Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut dhe përzgjedhja e kësaj date, nuk është e rastësishme. Kjo ditë u shpall fillimisht si përvjetor i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, dokumenti i parë i rëndësishëm me fuqi detyruese në mbarë botën. Të drejtat e njeriut të dala nga filozofia, që nga shekulli XVII kanë gjetur hyrje në kushtetutat shtetërore. Ato kanë rrjedhur në një formë të caktuar dhe u janë garantuar shtetasve si të drejta konkrete themelore. Njeriu abstrakt i filozofisë u shndërrua në këtë mënyrë në qytetar konkret i miratuesve të kushtetutës. Të drejtat themelore kishin funksionin e mbrojtjes së qytetarëve nga ndërhyrja e shtetit dhe ishin pjesë përbërëse e filozofisë së liberalizmit. Duke patur parasysh se dinjiteti i lindur i të drejtave të barabarta dhe të patjetërsueshme të të gjithë anëtarëve të familjes njerëzore është themeli i lirisë, drejtësisë dhe paqes në botë.

Nisur nga dallimi mes të drejtave të njeriut dhe të drejtave themelore vërejmë se të drejtat themelore, për nga përbërja e tyre nuk ndryshojnë. Dallimi ndërmjet tyre qëndron në aspektin formal. Të drejtat themelore janë të drejta që një shtet ua garanton qytetarëve të vet dhe që janë të shënuara në kushtetutën e tij. Zbatimin e tyre, qytetari mund ta kërkojë para gjyqit. Ndërsa të drejtat e njeriut përbëjnë idenë themelore prapa këtyre të drejtave themelore. Deri në mesin e shekullit të kaluar, të drejtat e njeriut ishin të drejta morale, të cilat duhet të zbatoheshin nga çdo lloj mënyre e organizimit shtetëror, pra si të drejta natyrore. Me “Deklaratën e Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut” të Kombeve të Bashkuara, është bërë përpjekje për konkretizimin e idesë filozofike dhe vendosjen e tyre si të drejta të patjetërsueshme me kriter botëror.

Por a e kushtëzojnë të drejtat e njeriut demokracinë dhe anasjelltas?

Në kushtetutat moderne demokratike, të drejtat e njeriut janë të futura si të drejta elementare themelore. Shtrohet pyetja: A janë strukturat demokratike kusht për zbatimin e të drejtave dhe dinjitetit të njeriut?. Ose më mirë: A mund të quhet demokratik një shtet, në të cilin nuk realizohen të drejtat në fjalë? Për të kuptuar këtë duhet të theksojmë se thelbi i iluminizmit politik të kohës së re është unitetiti mes të drejtave të njeriut, ndarjes së pushtetit dhe demokracisë. Efekti real i të drejtave të njeriut kushtëzon vlerën e tyre juridike, e kjo e dyta kushtëzon nga ana tjetër ndarjen e pushtetit. Pushtetari është i lidhur me zbatimin e të drejtave të njeriut, vetëm nëse ai vetë është i lidhur me drejtësinë. Me drejtësinë, ai është i lidhur vetëm në sistemin e ndarjes së pushtetit, ku instanca ekzekutive as nuk e sundon drejtësinë, e as nuk mund ta shkelë atë. Asaj i është caktuar funksioni nga instanca ligjvënëse dhe kushtetuese, sipas së cilës janë ata gjyqtarët e pavarur që kontrollojnë respektimin e drejtësisë. Zhvillimi i të drejtave nga ana tjetër kushtëzon edhe demokracinë, d.m.th. lirinë e popullit për formulimin e ligjeve të tij dhe kontrollimin publik të të tri instancave të pushtetit. Në këtë mënyrë mbyllet rrethi i lidhjeve ndërmjet idesë së të drejtave të njeriut, ndarjes së pushtetit dhe demokracisë. Ato janë një njësi institucionale ligjore. Realiteti i tyre politik është kusht për humanizëm, drejtësi, liri dhe dinjitet për çdo individ. Rënia e njërit prej këtyre tri elementeve shkakton edhe rënien e dy elementeve të tjera.

Çdo njeri ka të drejta të lindura, por jemi njohur me faktin se të drejtat e njeriut nuk respektohen gjithmonë. Është shumë më vështirë të mbikqyren të drejtat e njeriut se ligjet kombëtare. Mirë do të ishte sikur të gjithë njerëzit dhe shtetet e botës të respektonin rregullat bazë të lojës, d.m.th. të respektonin të drejtat e njeriut, por përvoja ka treguar të kundërtën. Apelet për respektimin e tyre nuk kanë mjaftuar.
Gjyqtarë kryesorë janë Kombet e Bashkuara, organizatë e cila është themeluar në vitin 1945, dhe në të cilën janë përfshirë të gjitha vendet e botës. Dihet që Organizata u themelua pas tmerrit të Luftës së Dytë Botërore dhe funksioni i saj është mbikqyrja e të drejtave të njeriut, për sigurimin e paqes në botë. Në vitin 1948, shtetet anëtare të OKB-së aprovuan „Deklaratën e Përgjithshme të të Drejtave të Njeriut”, e cila që nga viti i aprovimit të saj është zhvilluar në mënyrë të vazhdueshme. Konstatojmë se Kombet e Bashkuara janë të përshtatshme për rolin e gjyqtarit kryesor. Natyrisht, as Kombet e Bashkuara nuk mund të pengojnë thyerjen e rregullave të lojës, pra mosrespektimin e të drejtave të njeriut. Por me veprime konkrete ato mund të kujdesen, të luftojnë për respektimin e tyre. Gjatë përpjekjes për kryerjen e detyrës së tyre, Kombet e Bashkuara hasin jo rrallë në probleme të ngjashme me ato të gjyqtarëve të lojës së futbollit. Çdo vendim i tyre, i bën ato të padëshirueshme për njërën nga palët. Shumë shpesh, ato kritikohen dhe akuzohen nga të gjitha anët.
Po kush e kryen funksionin e gjyqtarit anësor, pra kush i tërheq vëmendjen OKB-së duke “ngritur flamurin”?
Këtë funksion e kryejnë organizatat joqeveritare që kanë krijuar strukturën, rrjetin e mbrojtësve të të drejtave të njeriut në të gjitha pjesët e botës. Pra shoqëria civile publikon raporte mbi shkeljet e të drejtave të njeriut dhe kështu ajo përkrahet në të gjithë botën. Ndaj shoqëria civile duhet të bëjë presion mbi qeveritë e ndryshme. Por ato nuk kanë mundësinë e vendosjes së sanksioneve. Ndaj kompetent për këtë janë Kombet e Bashkuara.
Por, si i mbikqyrin Kombet e Bashkuara, në bashkëpunim me organizatat e ndryshme joqeveritare, të drejtat e njeriut?
Për mbikqyrjen e të drejtave të njeriut, Kombet e Bashkuara kanë formuar komisione, nënkomisione dhe komitete të ndryshme. Shembuj në këtë drejtim janë: Komiteti për të Drejtat e Fëmijëve, apo Komiteti për Parandalimin e Diskriminimit të Gruas. Shkeljet e të drejtave të njeriut mund të paditen edhe para gjyqit. Për rastet individuale, kompetent është Gjykata e Krimeve të Luftës, ndërsa për rastet e shkeljes se të drejtave të njeriut nga ana e shtetit, kompetencën e ka Gjykata Ndërkombëtare e Hagës e Komisariati i Lartë i Kombeve të Bashkuara për të Drejta të Njeriut.
Janë të njohura meritat e Mary Robinsonit dhe pasardhësit të saj Sergio Vieira në koordinimin e institucioneve të OKB-së në bindjen e shumë shteteve të botës për rëndësinë e respektimit të të drejtave të njeriut.

Megjithatë shkeljet e të drejtave të njeriut vazhdojnë.

Kur dëgjojmë për shkeljet e të drejtave të njeriut mendojmë për të ashtuquajturën „Bota e tretë”, apo për diktaturat e largëta. Por shkeljet e të drejtave të njeriut nuk janë të kufizuara vetëm brenda kufijve të kontinenteve, sistemeve të caktuara politike, normave apo feve të caktuara. Nuk ka thuajse asnjë vend në botë, ku gjatë një viti të mos ndodhin shkelje të të drejtave të njeriut. Sipas përkufizimit, shkelja e të drejtave të njeriut nuk është asgjë tjetër, veçse një formë e zbutur e krimit të rëndë që ushtron shteti mbi qytetarët. Shkeljet e të drejtave të njeriut si krim i lejuar, i duruar, i porositur apo i mbrojtur nga qeveritë, rrezikon në masën më të madhe paqen e brendshme dhe të jashtme të një organizimi shtetëror. E kaluara ka treguar se me ndarjen e pushtetit për të kontrolluar monopolin e pushtetit në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor dhe me zgjedhjet e përgjithshme, të lira, të fshehta, që përsëriten në mënyrë periodike, është krijuar një instrument i përshtatshëm i shtetit juridik. Shtetet e qeverisura nga diktaturat nuk njohin instrumente të tilla. Ato shkelin të drejtat e njeriut dhe rrezikojnë në këtë mënyrë paqen në botë. Ato helmojnë klimën politike, duke krijuar rrethana të tilla, në të cilat të drejtat e njeriut dhe paqja kanë pak mundësi për t’u realizuar, ndaj edhe puna jonë duhet të jetë gjithmonë me intensitet të vazhdueshëm e të pandalshëm.

NGA BERISHA DHE RAMA VJEN SHOW POLITIK DHE INFANTILIZËM SHTETFORMUES

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Festimet e 100 vjetorit të pavarësisë ishin organizuar me vetëdije shtetërore. Por nderim dhe respekt meritoi kombi shqiptar për nivelin e kulturës demokratike dhe ekuilibrin. Megjithëse ishte një festim fitimtar pas një shekulli tragjik, shqiptarët nga të gjitha trojet demonstruan pjekuri dhe një gëzim legjitim. Sepse përballë të djeshmes së kallur në luftra, konflikte, genocid, dëbime masive, shqiptarofobi dhe diktatura, tani kombi shqiptar i ndarë në pesë shtete ndodhet në prag të integrimeve Euro-Atlanike. 
Mrekullia e këtij festimi ishte se Shqipëria në paradën ushtarake parakaloi bashkë me 12 vende aleate të NATO-s, si vend anëtar i Aleancës ushtarake, garanci kjo, për të mos lejuar më trazira dhe turbullira në dëm të shqiptarëve. Ka ardhur koha që shqiptarët të jenë të barabartë mes të barabartëve të integruar në NATO dhe BE. Ky është objektivi që duhet të arrijnë shqiptarët dhe drejt këtij objektivi duhet t’i drejtojë klasa politike, e cila në vend të përgjegjshmërisë karakterizohet nga arrivizmi politik, ku etja për pushtet është kthyer në paranojë. Për të gjithë, papërjashtim.

Në festimet e 100 vjetorit, paçka se pati lëvizje të madhe, dhe prurje të madhe festuesish nga të gjitha trojet shqiptare dhe diaspora gjithçka shkoi për mrekulli, nuk pati asnjë incident që të prishte shijen e festimeve, përveçse u nderuan simbolet e kombit dhe gjithçka u vesh me flamuj të kuq me shqiponjën e zezë dykrenore. Kaq. Fqinjët u irrituan edhe nga kjo, por le të irritohen dhe le të shërohen nga albanofobia që në dekadën e fundit prodhoi të paktën tri konflikte, ai i Kosovës, Maqedonisë dhe Luginës së Preshevës. T’i falesh flamurit të kombit dhe të nderosh Isa Boletinin, Ismail Qemalin apo Hasan Prishtinën bën veç detyrën ashtu si veprojnë francezët, italianët, amerikanët, gjermanët, polakët, çekët. Nuk po i marr assesi si shembull fqinjët sepse ata kanë dëshmuar përherë shqiptarofobi dhe nacionalizëm të sëmurë.

Dhe do të thuhej se gjithçka shkoi ashtu si e dëshironte zemra e çdo shqiptari, sikur të mos përballeshim me shijen e hidhur të konfliktualitetit midis palëve edhe në ditën e madhe, me sjelljet vulgare për të festuar veç dhe ndarë dhe që u kulmuan me retorikën e Berishës e cila vazhdon prej 28 nëntorit. Nuk do ta „fajësoja“ për rastin „Preveza“ sepse Berisha iu referua kontekstit historik. Në këtë rast, po të kishte mendësi shtetformuese, do të duhej të dilte Ed Rama e ta mbronte, si do të duhej të vepronte Berisha nëse do të„shkiste“ Rama. Por në politikën shqiptare ekziston ligji i xhunglës, që do të thotë se kur je duke rënë nuk të japin dorën por shkelmin për të rënë sa më poshtë që të jetë e mundur, mundësisht në greminë.

Kur u mendua se u tejkalua incidenti diplomatik, dhe pala greke u sqarua, Majlinda Bregu doli e lajmëroi se qeveria shqiptare do të mblidhet pas festimeve në Vlorë, atje ku mblodhi qeverinë e parë Ismail Qemali. 

Kur Berishës do t’i duhej t’i largohej euforisë së festimeve, e cila gjithësesi ishte legjitime, për t’iu afruar realitetit, Berisha bie në një tjetër eufori, ku nga kryeministër vetëshpallet aktor dhe bën show në nivel amator dhe infantil.

Sot, kryefjala e klasës politike shqiptare, kudo qofshin, është integrimi sa më i shpejtë i shqiptarëve si komb në NATO dhe BE sepse jemi të fundit në rajon.

Çfarë kërkon kjo? Përgjegjshmërinë dhe sjelljen e shtetarit për të ndërtuar shtetin e të drejtës. Kurrsesi provokime që bien erë destruktivizëm.

 

„Shteti i së drejtës“ është një doktrinë me origjinë nga drejtësia gjermane, që po ta pëkthejmë shqip do të thotë „shteti i bazuar tek drejtësia dhe integriteti“, ose „shteti ligjor“. „Shteti i së drejtës“ është një shtet i mbështetur tek kushtetuta, ku pushteti ekzekutiv ushtron pushtetin e tij përmes ligjit. Sipas konceptit Anglo-Amerikan „shteti i së drejtës“ lidhet me konceptin e „rule of law“ – „sundimi i ligjit“, që do të thotë me fjalë të tjera sundimi i drejtësisë në të mirën dhe për të mirën e qytetarit.

Që do të thotë se nëse klasa politike shqiptare arrin ta ndërtojë shtetin e së drejtës, kombi shqiptar integrohet në Europë. Gabim i secilës palë penalizon shqiptarët si komb, i dënon shqiptarët si komb, pa asnjë faj, për fajin e vetëm se vazhdojnë e besojnë tek këta politikanë.

Pas 22 vitesh tranzicion, Berisha deklaroi nga Vlora: „Shtetësi shqiptare pa kushte për çdo shqiptar kudo ndodhet“, kur do të duhej që nga selia e Ismail Qemalit, vajti që vajti, ta kishte ftuar edhe liderin e opozitës dhe prej andej të deklaronin bashkë, se të gjitha energjitë do të shkojnë për ndërtimin e një strategjie kombëtare për krijimin e shtetit të së drejtës, i cili do ta bëjë qytetarin shqiptar të ndihet i barabartë në kontekstin e integrimeve europiane. Ky është objektivi, ky është qëllimi. 

Sepse ajo që e shpalli Berisha me daulle dhe me trumpeta, që nuk ka asnjë lloj efekti për shqiptarët, përveç retorikës dhe fuqizimit të fqinjëve tanë me „fakte“ kundër „Berishës nacionalist“, do të mund të arrihej ashtu si e kanë arritur fqinjët tanë me pakicat e tyre. Në Kosovë, çdo serb, ka shtetësi të dyfishtë, atë të Serbisë dhe të Kosovës. Po ashtu çdo kroat, boshnjak apo turk. Edhe në Maqedoni, sllavët e Maqedonisë kanë dy pasaporta, atë të Maqedonisë dhe të Bullgarisë, si shtet në BE dhe anëtar i NATO-s. Po shteti i Shqipërisë ku është? Po shtetarët e Shqipërisë ku janë? Duke u përleshur me njëri-tjetrin.

Politikanët e Shqipërisë janë në udhëkryq dhe në konfliktet partiake, të cilat janë kthyer në gangrenë për shtetin e së drejtës, i cili duket se është në fund të tunelit. Pasi niveli i korrupsionit, i mungesës së integritetit tek politikanët dhe i lidhjeve të politikës me të shkuarën diktaturiale po e minojnë stabilitetin e vendit. Bashkë me retorikën, shown politik që bën Berisha dhe qëndrimin antagonist të opozitës në raport me shumicën.

Askush nga palët nuk i falet vendit dhe flamurit, por flamur për ta janë vetëm interesat për pushtet. Mjerisht, ky është realiteti.
Kështu, ndërsa Sali Berisha bën show politik, duke luajtur me kartën e nacionalistit të thekur dhe të paekuilibruar, opozita vazhdon me politikën e drejtëzave paralele ku nuk gjen asnjë pikë të përbashkët me maxhorancën. E gjitha kjo prodhon destruktivitet, infantilitet shtetformues dhe aventurizëm. Sa ndryshe janë këta burra me ata burrashteti që e krijuan shtetin shqiptar një shekull më parë. Janë 180 gradë ndryshe. Sepse aspiratat madhore të një kombi arrihen me projekte të përbashkëta, bashkuese dhe integruese.