Jusuf Buxhovi/

Përkujtesë historike: 23 mars 1989

Rrënimi i autonomisë së Kosovës nga ana e Serbisë, më 23 mars 1989 në rrethanat e gjendjes së shtetrrethimit, ishin pjesë e skenarit të Beogradit për riformatizimin e Jugosllavisë në një shtet unitarist që do të mbikëqyrej nga Serbia. Demonstratat e 11 marsit 1981, me ç’rast u ripërsërit kërkesa për Republikën e Kosovës nga demonstratat e vitit 1968, u shfrytëzuan si shkas për hapjen e këtij procesi, që do të kthehet në program politik të udhëheqjes serbe me rastin e spalljes së Memorandumit të Akademisë Serbe të Shkencave dhe Arteve në nëntor të vitit 1986. Dalja e Millosheviqit në skenën politike si dhe përdorimi i lëvizjeve populiste për disciplinimin e federatës jugosllave, duhej të përcillej edhe me ndryshimet kushtetuese, të cilave udhëheqja serbe ua përcaktoi formatin dhe kornizat me kërkesën ” për barazinë e pozitës kushtetuese të Serbisë me subjektet tjera në federatë”. Kjo nuk do të thoshte tjetër pos rrënimi i pozitës kushtetuese të Kosovës në federatë në përputhje me kushtetutën e vitit 1974 kur ajo fitoi statusin e njësisë së barabartë federative e me këtë edhe të largimit nga tutela serbe.

Rrënimi me dhunë i autonomisë së Kosovës nuk do të ishte i mundur edhe pa aminin e njësive të tjera të federatës jugosllave që iu dha Serbisë nga aprovimi i platformës politike për Kosovën nga dy kryesitë e vendit në maj 1981, kur demonstratat e Kosovës u vlerësuan ngjarje kundërrevolucionare, vlerësim ky që hapi procesin e gjatë të diferencimit politik, viktimë e të cilit ishte arsimi, kultura, ekonomia dhe të arriturat tjera insitucionale që solli kushtetua e vitit 1974 si dhe burgosjet e qindra dhe mijëra të atyre që nuk pajtoheshin me këtë gjendje.

Në këtë proces të mundimshëm të diferencimit, udhëheqja e atëhershme politike e Kosovës, nuk ishte në gjendje që t’i kundërvihje Serbisë në rrethanat kur kishte prapa republikat tjera që secila në mënyrën e vet spekulonte me viktimizimin e Kosovës, gjë që ndoqi rrugën e mbijetimit në përputhje me logjikën që të humbet sa më pak, deri te limiti i mbrojtjes me anën e nenit 49, që nënkuptonte mos dhënien e pelqimit për ndryshime, po qe se prekej subjektiviteti i Kosovës në federatë, që shfaqej më shumë iluzion se sa realitet politik.

Në këto rrethana, udhëheqja e atëhershme (Vllasi dhe K. Jashari), në fund të vitit 1988 dhe në fillim të vitit 1989, u përpoqën që fushatës serbe t’i kundërpërgjigjeshin me demonstratat gjithëpopullore në Kosovë kundër këtyre ndryshimeve, me ç’rast u shfrytëzuan edhe minatorët për grevë dhe të ngjashme, që përfunduan me burgosjen e Vllasit dhe shpalljen e gjendjes së jashtazakoshme, që i duhej Beogradit që në Kosovë të përdorej për rrënimin e autonomisë.

Këtë e tregoi edhe farsa e votimit në Kuvendin e Kosovës, më 23 mars 1989, kur delegatët e Kosovës, nën kërcënimin e tankeve dhanë “pelqimin” për këto ndryshime, pos 11 prej tyre, të cilët votuan kundër dhe me këtë nxorën në pah dinjitetin dhe guximin politik dhe njerëzor edhe në rrethanat e kërcënmit me jetë.

RRënimi i autonomisë së Kosovës me anën e puçit kushtetues u përcoll me demonstrata të përgjakshme në gjithë vendin, meqë u përjetua si ripushtim i Kosovës nga Serbia nga pushtimi i pari në vitin 1912, që do të vazhdojë në vitin 1918 dhe 1944.

Krahas demonstratave të përgjakshme që vazhduan për shumë kohë, ripushtimi serb i Kosovës nxori në skenën politike lëvizjen kombëtare, e cila filloi me themelimin e Lidhjes Demokratike të Kosovës, më 23 dhjetor 1989 nga intelektualët e njohur (shkrimtarë, akademikë, gazetarë dhe të të tjerë) në të cilën u përfshinë e gjithë popullata e Kosovës, me ç’rast u mor përispër jetësimi i procesit të legjtimimit të vullnetit të popullit të Kosovës i manifestuar me Deklarata Kushtetuese e 2 korrikut 1990, shpalljen e Republikës së Kosovës në kuvendin e Kaçanikut më 7 shtator 1990 si dhe referendumin për pavarësi, në shtator të vitit 1991.

Me to iu dha legjitimiteti demokratik lëvizjes së rezistencës institucionale dhe asaj të armatosur si pjesë e saj integrale, që me ndihmën e vendeve të NATO-s të drejtuara nga SHBA-të, pas bombardimit 72 (nga 24 marsi deri më 10 qershor 1999), çoi te çlirimi i Kosovës nga pushtimi serb dhe vendosjen e saj nën protekteratin ndërkombëtar me rezolutën 1244 të KS të OKB-së nga 10 qershori 1999. Protektorati ndërkombëtar mori fundi më 17 shkurt 2008, kur u shpall pavarësia e Kosovës.

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Më 18 mars 2025, në Tiranë, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia nënshkruan një deklaratë të rëndësishme trilaterale për bashkëpunim në fushën e mbrojtjes. Kjo marrëveshje synon forcimin e kapaciteteve ushtarake të tre vendeve, zhvillimin e industrisë së mbrojtjes dhe krijimin e një mekanizmi të përbashkët për shkëmbimin e personelit ushtarak, trajnimin dhe zhvillimin e teknologjisë ushtarake.

Kjo iniciativë është e një rëndësie të veçantë për sigurinë rajonale, veçanërisht në kontekstin e tensioneve në Ballkan dhe ndikimit të jashtëm në rajon. Kjo analizë do të trajtojë objektivat kryesore të deklaratës, ndikimin e saj në sigurinë rajonale dhe do të bëjë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.

1. Objektivat Kryesore të Deklaratës së Bashkëpunimit

Marrëveshja ndërmjet Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë përfshin disa objektiva kyçe:

Shkëmbimi i personelit ushtarak mes tre vendeve për trajnime, operacione të përbashkëta dhe misione paqeruajtëse.

Forcimi i industrisë së mbrojtjes, përmes partneriteteve ndërmjet kompanive ushtarake dhe zhvillimit të prodhimit vendas.

Rritja e ndërveprueshmërisë ushtarake, duke përfshirë operacionet e përbashkëta dhe harmonizimin e doktrinave ushtarake.

Mbështetja e integrimit euro-atlantik të Kosovës, përmes bashkëpunimit më të ngushtë me dy vende anëtare të NATO-s.

Përballja me kërcënimet hibride, si lufta kibernetike, dezinformimi dhe ndërhyrjet e huaja në politikën dhe sigurinë rajonale.

Kjo deklaratë ka për qëllim të krijojë një ombrellë sigurie për tre vendet dhe të ndihmojë Kosovën të ecë përpara në integrimin e saj në NATO dhe strukturat evropiane të mbrojtjes.

2. Konteksti Rajonal dhe Ndërkombëtar

Marrëveshja vjen në një moment kritik për Ballkanin Perëndimor. Në vitet e fundit, situata e sigurisë në rajon është përkeqësuar për shkak të:

Tensioneve në veri të Kosovës, ku Serbia ka vazhduar të nxisë trazira dhe të mbështesë grupet kriminale të organizuara në komunat me shumicë serbe.

Ndikimit të vazhdueshëm të Rusisë, e cila përmes Serbisë përpiqet të destabilizojë rajonin dhe të pengojë integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në NATO dhe BE.

Nevojës për një siguri më të madhe në Adriatik, ku Shqipëria dhe Kroacia kanë rol kyç si vende anëtare të NATO-s.

Rritjes së kërcënimeve kibernetike, ku Kosova, Shqipëria dhe Kroacia janë përballur me sulme të koordinuara nga aktorë shtetërorë dhe jo-shtetërorë.

Në këtë kontekst, krijimi i një bashkëpunimi të thelluar mes këtyre tre vendeve është një hap strategjik për të garantuar sigurinë dhe për të forcuar pozitat e Kosovës në arenën ndërkombëtare.

3. Krahasim me Modele të Ngjashme në Evropë

Për të kuptuar më mirë rëndësinë dhe ndikimin e kësaj marrëveshjeje, mund të bëjmë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.

a) Bashkëpunimi Baltik: Estonia, Letonia dhe Lituania

Në vitin 1994, vendet baltike krijuan Baltic Defense Cooperation (BDC), një iniciativë për të forcuar mbrojtjen e tyre ndaj kërcënimeve nga Rusia. Elementet kryesore të kësaj marrëveshjeje përfshijnë:

Trajnime të përbashkëta ushtarake, të ngjashme me planin Kosovë-Shqipëri-Kroaci.

Programet e mbrojtjes kibernetike, për të mbrojtur infrastrukturën kritike të vendeve nga sulmet kibernetike.

Krijimi i një strukture të përbashkët të mbrojtjes ajrore, një element që mund të jetë i dobishëm për Shqipërinë dhe Kroacinë, duke përfshirë Kosovën në mbrojtjen ajrore të NATO-s.

b) Traktati i Visegradit: Polonia, Çekia, Sllovakia dhe Hungaria

Grupi i Visegradit (V4) ka një traditë të gjatë të bashkëpunimit ushtarak, duke krijuar Njësinë e Përbashkët Luftarake të Visegradit në kuadër të BE-së. Ky model është i rëndësishëm për të kuptuar potencialin e marrëveshjes Kosovë-Shqipëri-Kroaci, veçanërisht në:

Planifikimin strategjik të përbashkët, që mund të aplikohet në bashkëpunimin midis Ministrive të Mbrojtjes të tre vendeve.

Përdorimin e bazave ushtarake të përbashkëta, një mundësi për bazat e Shqipërisë dhe Kroacisë për trajnimin e forcave të Kosovës.

4. Rasti i Kosovës dhe Ndikimi në Sigurinë Rajonale

Për Kosovën, kjo marrëveshje ka një rëndësi të madhe për disa arsye:

Përgatitja për anëtarësim në NATO: Duke bashkëpunuar me dy vende anëtare të NATO-s, Kosova mund të fitojë përvojën dhe mbështetjen e nevojshme për të përshpejtuar integrimin e saj në Aleancën Veri-Atlantike.

Modernizimi i Forcave të Armatosura të Kosovës (FAK): Bashkëpunimi me Kroacinë, e cila ka një industri ushtarake të zhvilluar, do të ndihmojë në forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës.

Rritja e sigurisë në Ballkan: Kjo marrëveshje mund të shërbejë si një kundërpeshë ndaj ndikimit të Serbisë dhe Rusisë në rajon.

5. Sfida dhe Perspektiva e Bashkëpunimit

Megjithëse kjo marrëveshje paraqet një hap të rëndësishëm përpara, ajo përballet me disa sfida:

Reagimi i Serbisë dhe Rusisë, të cilat mund të paraqesin këtë deklaratë si një kërcënim për stabilitetin e rajonit.

Kapacitetet financiare të Kosovës, të cilat janë ende të kufizuara për të ndërtuar një industri të fuqishme të mbrojtjes.

Harmonizimi i doktrinave ushtarake, pasi tre vendet kanë struktura të ndryshme mbrojtëse dhe nivele të ndryshme të pajtueshmërisë me NATO-n.

Nënshkrimi i kësaj deklarate trilaterale përfaqëson një hap strategjik për sigurinë e Ballkanit Perëndimor dhe për integrimin e Kosovës në arkitekturën mbrojtëse euro-atlantike. Duke ndjekur modele të suksesshme si bashkëpunimi baltik dhe grupi Visegrad, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia mund të ndërtojnë një strukturë të fortë mbrojtjeje që garanton stabilitet dhe siguri për rajonin.

Foto: klankosova.tv

Tiranë, 17 mars 2025/

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë (KASH) i konsideron protestat e vazhdueshme të studentëve dhe qytetarëve serbë, të cilët me guxim po reagojnë kundër korrupsionit, autokracisë dhe gërryerjes së vlerave demokratike, si demonstrim i zhgënjimit të një populli që kërkon llogaridhënie, transparencë dhe respektim të të drejtave themelore, vlera që janë themeli i çdo shoqërie demokratike.

Historia ka treguar se kur njerëzit dalin në rrugë në protestë, ata e bëjnë këtë për një arsye.

Zërat e tyre nuk duhet të shpërfillen, shtypen apo injorohen. E drejta për tubim dhe shprehje paqësore është një gur themeli i demokracisë dhe ne qëndrojmë me vendosmëri me të gjithë ata që luftojnë për drejtësi, barazi dhe një qeveri që u shërben qytetarëve të saj në vend që të sundojë mbi ta.

KASH shpreh shqetësimin e saj të thellë për reagimin represiv dhe absurd të autoriteteve serbe, si nga institucionet politike ashtu edhe nga organet ligjzbatuese.

Këshilli qëndron në solidaritet me të gjithë individët dhe lëvizjet që mbrojnë demokracinë, të drejtat e njeriut dhe shtetin e së drejtës. Aspiratat e popullit nuk duhet të adresohen me represion, por me dialog, reformë dhe përkushtim për një shoqëri të drejtë dhe demokratike.

Për më tepër, Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë u bën thirrje të gjitha qeverive në rajon që t’u kushtojnë vëmendje këtyre protestave si një kujtesë për detyrën e tyre për të respektuar dhe mbrojtur të drejtat e popullit të tyre.

Është e papranueshme për çdo lidership që të heshtë disidencën, të shpërfillë kërkesat publike ose të dobësojë institucionet demokratike në favor të sundimit autoritar. Komuniteti ndërkombëtar duhet të qëndrojë vigjilent dhe të mbështesë aktivisht ata që kërkojnë një të ardhme të përcaktuar nga liria, integriteti dhe qeverisja e vërtetë demokratike.

Mbështetja e stabilokracisë në kurriz të demokracisë është një qasje shumë dritëshkurtër.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti sot në takim Përfaqësuesin e Posaçëm të BE-së për Dialogun Kosovë-Serbi, Peter Sørensen, me të cilin diskutoi zhvillimet politike në vend, dialogun me Serbinë dhe perspektivën evropiane të Kosovës.

Presidentja Osmani theksoi rëndësinë e stabilitetit politik pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit 2025 dhe nevojën konstituimit të institucioneve sa më parë, me qëllim të vazhdimit të reformave kyçe për integrimin evropian të vendit.

Në lidhje me dialogun me Serbinë, Presidentja Osmani konfirmoi përkushtimin e Kosovës ndaj procesit të lehtësuar nga BE-ja, duke theksuar rëndësinë e një zbatimi të plotë dhe të balancuar të marrëveshjeve të arritura.

Në takim me z. Sørensen, Presidentja Osmani paraqiti vërejtjet e saj për Draftstatutin e Asociacionit të propozuar nga BE, vërejtje të cilat duhet të trajtohen me seriozitet në mënyrë që të parandalohet rrezikimi i funksionalitetit të shtetit të Kosovës.

Sa i përket integrimit në organizata ndërkombëtare, Presidentja Osmani ritheksoi rëndësinë e anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës si dhe në organizata të tjera ndërkombëtare, përderisa ripotencoi shkeljet e vazhdueshme të Serbisë të marrëveshjeve të arritura në Bruksel, përfshirë shkeljen e nenit 4 të marreveshjes së shkurtit 2023.

Sipas Presidentes Osmani, Kosova është e përkushtuar për reformat e nevojshme dhe theksoi se, në kontekstin e dinamikave të reja gjeopolitike, Kosovës duhet t’i jepet statusi i kandidatit dhe procesi i zgjerimit të BE-së në Ballkanin Perëndimor duhet të përshpejtohet, bazuar në parimin e meritokracisë.

Ajo ritheksoi gjithashtu nevojën për heqjen e masave të padrejta të vendosura nga BE-ja, në qershor 2023, duke theksuar ndikimin e tyre negativ në jetën e qytetarëve të Kosovës, pa dallim si dhe dëmtimin e vet procesit të dialogut duke e bërë atë të pabalansuar.

“Kosova është dëshmuar tashmë si palë konstruktive në dialog, e angazhuar për paqe, demokraci e sundim të ligjit, prandaj mbajtja e masave të padrejta të BE-së ndaj vendit tonë po i dëmton jo vetëm qytetarët tanë, por edhe balansin e nevojshëm në dialog”, theksoi ajo.

Gjatë takimit u diskutua roli i NATO-s, në ruajtjen e paqes dhe sigurisë në Kosovë, krahas institucioneve të Kosovës, sikurse edhe roli i EULEX-it, në kontekstin e bashkëpunimit me partnerët ndërkombëtarë në fushën e sigurisë dhe sundimit të ligjit.

See insights and ads

Boost post

All reactions:

55

Dr. Lulzim Nika/

Vështirë është të flitet për virtytet, trimërinë dhe meritat e luftëtarëve të palodhshëm të luftës së Drenicës, të prirë nga Shaban Polluzha e Mehmet Gradica, duke marrë parasysh rëndësinë dhe peshën e madhe të kësaj lufte dhe këtyre dy heronjve.

Një dokument që kam marrë nga arkivi i presidentit H.Truman (Declassified: E.O.11632, Sec 3(E) and 3 (D) or (E) ; Dept.of State letter, Aug. 10, 197), tregonte për rezistencën e shqiptarëve te Kosovës ndaj forcave partizane jugosllave, po ashtu tregonte për mosinteresimin e Partisë Komuniste të Shqipërisë dhe krerëve të saj që Kosova të jetë pjesë e shtetit shqiptar, siç ishte gjatë viteve të pushtimit nga Italia fashiste.

Në asnjë takim, përfaqësuesit e komunistëve nga Shqipëria, nuk e kishin ngritur çështjen e Kosovës. Përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës për të kundërshtuar konsolidimin e pushtetit jugosllav, pra kjo rezistencë që më e fuqishme ishte në pjesën qendrore të Kosovës, në Drenicë, mbetën të izoluara dhe pa përkrahjen e Shqipërisë.

Drenica ka rol të veçantë e të papërsëritshëm, në historinë tonë kombëtare, por edhe në atë për përgatitjen e gatishmërisë popullore në luftën çlirimtare, ka rolin e papërsëritshëm e të pakrahasueshëm për organizimin dhe ruajtjen e frymës për lirinë e Kosovës.

Shaban Polluzha dhe Mehmet Gradica, këta dy tribunë popullorë që udhëhoqën kryengritjen kundër sllavo-komunistëve, u bënë referencë historike për nacionalizmën shqiptare.

Lufta, trimëria, krenaria dhe lavdia e tyre ishte frymëzim i fuqishëm i luftëtarëve të mëvonshëm, që mbante lart moralin e luftës për të qëndruar deri në fitoren e fundit për lirinë e Kosovës!

Kjo luftë ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në ruajtjen e idealit të lirisë, duke u bërë një shtyllë e fortë në ndërtimin e vetëdijes kombëtare dhe identitetit të popullit shqiptar. Shaban Polluzha dhe Mehmet Gradica, me guximin dhe sakrificat e tyre, jo vetëm që mbrojtën atdhenë, por gjithashtu krijuan një trashëgimi që i ka frymëzuar brezat e rinj të luftojnë për një të ardhme të lirë dhe të pavarur për Kosovën.