Nga ANGELO PANEBIANCO – “Corriere della Sera”, 15 dhjetor 2021 – Përktheu: Eugjen Merlika

Nëse ndërlikimet e asaj që mund të ndodhë të mos ishin shumë serioze, do të duhej të buzëqeshnim duke kujtuar një fjali të njohur: “po arrin revolucioni dhe nuk kam asgjë për të vënë”. Në janarin e vitit t’ardhshëm, ose mbas pak javësh, do të jemi mjaft këtu n’Evropë duke pritur pa frymë ngjarjet. Rusia, që ka grumbulluar një sasi të madhe trupash në kufi me Ukrainën mund të vendosë t’a mvatojë me qëllim të pushtojë Kievin. Biden-i, NATO-ja, madje edhe Bashkimi evropian po tregojnë fytyrën e tyre të ashpër e, edhe se përjashtojnë përdorimin e forcës, kërcënojnë Putinin me sanksione tejet të rënda. A do të mjaftojë? Ndërkaq presidenti rus nxjerr në fushë të gjitha mjetet që ka, armët por edhe kërcënimin energjitik kundrejt një Evrope që nuk ka menduar të pakësojë vartësinë e saj nga gazi rus në vite në të cilët kishte mundësi. Me që ra fjala, mund të vërehet se edhe nga kjo pikpamje, jo të gjithë n’Evropë jemi vlerësues entuziastë të Anxhela Merkelit e të trashëgimisë së saj politike. Ndoshta kriza ukrainase mund të kalohet (përkohësisht), duke gjëndur një marrëveshje mes Rusisë dhe perëndimorëve që të bëjë të mos humbin faqen asnjëri. Mbetet fakti që, n’atë krizë edhe ne evropianët e Bashkimit jemi të përzjerë. Pikërisht ne që deri pak kohë më parë, zbaviteshim me formula të tipit ”Evropa e qytetëruar”, duke përfytyruar se nuk do t’arrinim kurrë më të bënim llogaritë me rregullat e ashpra të politikës së forcës. 

Nga çështja ukrainase mund të nxirren që tani mësime të ndyshme. I pari është që bëhet fjalë për një pasojë të rënies (relative) të fuqisë amerikane, pa të cilën vështirësisht Putini do t’ishte zotuar në një të tillë belegu me perëndimorët. Edhe ai pothuajse dështim i “takimit të demokracive”, aq të dëshirur nga Biden-i, është një shenjë e humbjes së autoritetit, pra të fuqisë së Shteteve të Bashkuara. Një mësim i dytë ka të bëjë me ndërvartësinë e ngushtë, në një botë tashmë shumëkahëshe, ndërmjet zonave të ndryshme të krizave që pështjellojnë interesat jetike të fuqive të mëdha. Sigurisht kinezët nga kriza ukrainase mund të nxjerrin tregues për të kuptuar se çfarë do të bënin amerikanët nëse e kur Kina të vendoste të mësynte Taivanin. Një tjetër mësim ka të bëjë me qëndrimin e perandorive të rilindura (Kina) ose që synojnë të rimëkëmben (Rusia). Nga kjo pikpamje ka një ngjajshmëri të dukëshme ndërmjet dëshirës ruse për të rimarrë Ukrainën dhe asaj kineze për të pushtuar Taivanin. Njimendësia perandorake, përfytyresa që perandoria ka për vetëveten, është e dëmtuar nëse ajo nuk merr kontrollin e plotë të  territoreve të zotëruar prej saj në shekujt e shkuar (aq më shumë nëse, si në rastin e Kievit, kanë për perandorinë një vlerë të madhe simbolike), n’atë kohë t’artë në të cilën ajo gëzonte rëndësinë e shkëlqimin më të madh. Përballë kësaj kërkese asnjë argument që mund t’i kundërvihet e që ka për bazë parimet e pavarësisë e të sovranitetit kombëtar (të Ukrainës e të Taivanit) ose çështja e të drejtave njerëzore (të ukrainasve, të taivanasve apo të kujtdo) nuk ka asnjë vlerë. Siç është parë së fundi në Hong Kong. 

Ka së fundi dhe një mësim që lidhet me ne evropianët që pikërisht tani nuk kanë asgjë për të vënë. Mbas tërheqjes rrënuese amerikane nga Kabuli edhe më hutaqët kanë kuptuar se për Evropën mbaslufta e gjatë (mbaslufta e Dytë botërore) është me të vërtetë e mbaruar, që mbrojtja amerikane nuk është më një fakt i sigurtë, që ka një problem jetik të sigurisë evropiane. Por çfarë duhet të bëhet e si do të bëhet? Për shëmbull, jemi nën kërcënimin energjitik të Rusisë. Mbas jo shumë kohe, kur gazsjellësi North Stream 2 do të hyjë në veprim (ndalesa e tanishme vështirësisht do të bëhet e përherëshme) aftësia  e ndikimit rus mbi evropianët do të shtohet më shumë. Brukseli papritmas u zgjua dhe propozon masa për të pakësuar vartësinë energjitike nga Rusia brënda 2030. E ndërkaq? Cilido qoftë përfundimi i krizës ukrainase, është e sigurtë që trysnia e Rusisë mbi Evropën, përpjekja për të kushtëzuar vendimet, do të rritet në vitet e ardhëshme, në lidhje të drejtpërdrejtë me dobësimin e Shteteve të Bashkuara.  

Është e dukëshme papregatitja evropiane për të bërë llogaritë me revanshizmat e sotme perandorake (jo vetëm të fuqive të mëdha). Për të marrë një shëmbull nga shtëpia e jonë e që ka të bëjë me interesat tona jetike, i kemi lejuar otomanëve (Turqia) të rimerrnin Tripolitaninë një shekull më mbrapa mbasi pikërisht Italia u a kishte hequr nga duart e tyre (më 1912), pa patur Vëndi vetëdijen e plotë t’asaj që ka ndodhur. Shumë bujare nga ana e jonë. Mesdheu po bëhet një det i zotëruar nga rusët e turqit, por problemi nuk e shqetëson aspak opinionin tonë publik apo atë të Vëndeve të tjera evropiane. Thuhet: Evropa duhet të ketë sa më shpejt mbrojtjen e përbashkët. E përsosur. Por a jemi të sigurtë se Evropa e ka kuptuar me të vërtetë? Presidenti francez flet. Por në sfond është gjithmonë kujtimi i Madhështisë franceze. Me të vërtetë, n’emër të mbrojtjes së përbashkët, Franca do t’i lejonte kontrollin mbi armët bërthamore një organizmi të përbashkët evropian? Të kujtojmë se Makroni me gjasë do të matet në votimet e ardhëshme presidenciale, me një kandidate goliste. Përjashtohet që në kohë të shkurtëra të mund të kryejë veprime kaqë bujare. Për arsye të ndryshme, as evropianët e tjerë nuk duken të përgatitur psikologjikisht e moralisht, të ndryshojnë zakonet e vjetra (të formuara në një botë që nuk është më). Hamendësohen, edhe në temën e mbrojtjes, bashkëpunime të përforcuara, madje të drejtuara nga një pakt ndërmjet Francës, Gjermanisë dhe Italisë. Por nuk është aspak e sigurtë që palloi, Franca me mbeturinat e saj të Madhështisë), lopa e butë dhe e shëndoshë (Gjermania)  dhe kameleoni (Italia) mund të jenë në gjëndje të zotohen me të vërtetë në një sipërmarrje të tillë.

Ndërkaq, kërcënojnë krizat e rrezikëshme, si ajo ukrainase, që do të mundnin nga një ditë në tjetrën të ndryshonin pritmëritë e Evropës. Kur nuk ka çadra mund vetëm të shpresohet të mos bjerë shi. Së paku jo së shpejti.

“Corriere della Sera”, 15 dhjetor 2021    Përktheu Eugjen Merlika

Agim Baçi

Ka pak nga ata që besojnë sot se mund të ndryshojnë diçka në përditshmërinë e tyre, e aq më pak në shoqërinë ku jetojnë. Pjesa më e madhe besojnë se janë të pafuqishëm të përballen me manipulimin që vjen nga televizioni, nga politika, nga frikërat prej të këqijve apo nga drogat dhe joshjet e ndryshme. Sipas filozofit spanjoll, Fernando Savater, pjesa më e madhe mendojnë sipas logjikës: “Meqenëse nuk jemi të lirë, nuk kemi faj për çka ndodh…”.Është pikërisht kjo filozofi që ka rritur numrin e kurrizulurve, kokëtundësve, e gjithë të tjerëve që presin diçka vetëm nga të tjerët, pa besuar se ndryshimi nis pikërisht nga vetë ata. Filozofja Hannah Arendt solli në vëmendje “banalitetin e së keqes” (1963), duke iu referuar rastit të gjeneralit të SS-së dhe Drejtorit të Zyrës për Çështjet e Hebrenjve, Adolf Eichmann, i cili gjatë procesit gjyqësor rrëfeu se ishte sjellë si një burokrat i bindur pa u thelluar në pasojat e veprimeve të tij që çuan miliona hebrenj drejt shfarosjes.Në analogji të njëjtë me Eichmann u sollën thuajse në këto tridhjetë vite gjithë bashkëpunëtorët e ish-sigurimit apo hetuesit e ish-regjimit të Enver Hoxhës, teksa kanë deklaruar rëndom se “ashtu ishte koha dhe se ata zbatuan vetëm ligjet e kohës”. Një gënjeshtër e rrëzuar nga shumë dëshmi të të mbijetuarve nga burgjet dhe internimet, të cilët kanë rrëfyer se si një pjesë jo e vogël e ish-hetuesve apo zyrtarëve të rangjeve të ndryshme i kanë kapërcyer ligjet e kohës, shpesh nga zelli për t’u treguar bindjen e tyre dhe gatishmërinë e tyre për të bërë gjithçka që do t’u kërkohej.“Banaliteti i së keqes” mbetet një nga çështjet më të diskutueshme edhe sot, thuajse në të gjithë botën, pasi shumë njerëz, ashtu si Eichmann, vijojnë të mbrojnë apo fshehin të keqen ndaj të tjerëve, duke u bërë shpesh shumë më të rrezikshëm sesa ata që e bëjnë një të keqe publikisht apo me dashje. “Republika e banalëve” është një republikë në rritje, që pengon vazhdueshëm njerëzit drejt lirisë, kuptimit, e sidomos drejt guximit për të rrëfyer atë që i shërben një shoqërie më të mirë, më dinjitoze. Këtij hutimi përpara kuptimit të Lirisë, si dhe të sjellurit banalë, i kanë shërbyer edhe dhjetëra botime lidhur me supozime konspiracionesh të ndryshme, duke synuar pikërisht të godasin një nga pasuritë më të mëdha të njeriut- Kurajën për të Ndryshuar! Duke tentuar t’i krijojnë idenë njeriut se gjithçka është paravendosur dhe se ai nuk ka asnjë mundësi të ndryshojë rrjedhën, ata mbjellin dekurajimin. Një problem ky që në Shqipëri, nëse do të kërkohej ndonjë sondazh verifikues, do të ishte besoj një nga problemet më të mëdha – dekurajim dhe ankth nga gënjeshtrat.Përballë këtij banaliteti të parët duhet të nisin betejën ata që jetojnë me fjalën, ata të cilët nuk shkruajnë vetëm për vetveten. Më së paku, duke rrëfyer atë çka humbim çdo ditë nga shmangia e përgjegjësisë dhe dorëzimi që iu ndodh gjithkujt që pranon të jetojë në banalitet…

Nga FEDERICO FUBINI – “Corriere della Sera”, 10 nëndor 2021   Përktheu: Eugjen Merlika

Për vizitën në Itali, në 2019, një nga të fundmet e tij jashtë Shtetit, Xi Jinping ka udhëtuar me krevatin e tij vetiak pas. Udhëheqësi kinez e ka bërë të ngarkohet në aeroplanin e Shtetit në Pekin dhe ka urdhëruar që të vendosej në selinë e tij romane. Nuk ka përcaktim më të mirë për një autokrat: një që vjen vërdallë nëpër botë me shtratin e tij. Mirë, por çfarë përcakton demokracitë? Cila është veçoria e përbashkët e dhjetra Vëndeve që dje Shtëpia e Bardhë ka mbledhur (në mënyrë virtuale) për të parin “Summit for Democracy”? Është e vërtetë se jo të gjithë të ftuarit e djeshëm kanë besueshmëri të paqortueshme.

Në listë shfaqen regjime autoritare si Serbia, Pakistani, Malajzia apo Angola dhe sisteme që jetojnë një shmangie të demokracisë liberale si Polonia, Hindia, Brazili apo Tunizia. Por nëse ka një vështrim që bashkon demokracitë më të vërteta , ato me pikëzimin më të lartë në shkallëzimin e think tank Freedom House, ka të bëjë me moshën mesatare të popullsive. Kombet më të lira janë edhe ata më të moshuarit e Tokës (me pëjashtim të të vegjëlve e të rinjve Kosta Rika dhe Uruguai). Është e mundëshme të jetë kështu, edhe sepse demokracia ndihmon një mirëqënie në të cilën pritmëria e jetës rritet dhe planifikimi familiar është më i kollajshëm. Por ka një pasojë të papritur sepse më të moshuarit tashmë zotërojnë në kutitë e votimit.

Në Gjermani, në vitin 1987, një e katërta e zgjedhësve ishin më pak se 30 vjeç dhe një e katërta tjetër më shumë se 60. Në votimet e fundit ndërkaq, të parët ishin ulur në 14 % dhe të dytët ishin rritur në 38 %. Në Itali  të dhënat janë të njëjta dhe në të dy Vëndet më shumë se gjysma e votuesve i kalon të pesëdhjetat. Në t’ardhmen kjo prirje nuk mund veçse të shpejtohet: të moshuarit do të stërfitojnë në votimet me urtësinë e tyre, por edhe me kundërshtinë e tyre më të madhe kundrejt së resë e vështrimeve të kohëve të gjata. Ja një temë për t’u rrahur në “Summit for Democracy”. Si të përballohet? Qeveria e re gjermane don të ulë moshën e votës në 16 vjet. Jo të gjithë do të jenë në një mëndje, por së paku Berlini e ka shtruar problemin. Të gjithëve.

“Corriere della Sera”, 10 nëndor 2021   Përktheu: Eugjen Merlika  

 -Ministri Mehaj mori pjesë në konferencën e Ministrave të Mbrojtjes të Organizatës së Bashkëpunimit të Mbrojtjes së Evropës Qendrore: Kosova sot është plotësisht e përkushtuar për të demonstruar solidaritetin e saj dhe për të kontribuar për paqen dhe sigurinë globale/ 

PRISHTINË, 15 Dhjetor 2021-Gazeta DIELLI/

Ministri i Mbrojtjes i Kosovës, Armend Mehaj, sot mori pjesë në konferencën e Ministrave të Mbrojtjes të Organizatës së Bashkëpunimit të Mbrojtjes së Evropës Qendrore (CEDC).Temat e kësaj konference ishin “Çështja e kredibilitetit: Nxitja e partneritetit të ngushtë si mënyrë për të avancuar Integrimin në BE të Ballkanit Perëndimor” dhe “Akordimi i duhur në orientimin strategjik drejt BE-së”.Në fjalën e tij, gjatë sesionit të parë përmes video-lidhjes, ministri Mehaj theksoi angazhimin dhe të arriturat e Republikës së Kosovës në menaxhimin e sfidave të sigurisë rajonale siç ishte pandemia me COVID-19, si dhe vizionit shtetëror për ofrimin e kontributit në parandalimin, reagimin dhe menaxhimin e sfidave tjera që cenojnë mjedisin e sigurisë rajonale dhe më gjerë.Gjithashtu, ministri Mehaj theksoi edhe angazhimin e tij në zbatimin e konceptit “Smart Defense” në bashkëpunim me homologët e tij rajonalë, si formë shumë e suksesshme dhe racionale për reagim dhe menaxhim të krizave që mund të cenojnë sigurinë e vendeve dhe qytetarëve të rajonit.Ndër të tjera, në këtë konferencë ministri Mehaj theksoi se: “Republika e Kosovës me ndihmën dhe mbështetjen e vendeve mike, është ndërtuar mbi vlerat e përbashkëta të lirisë, demokracisë dhe të drejtave të njeriut. Kjo është arsyeja pse, përkundër propagandës së ashpër anti-perëndimore dhe dezinformatave, Kosova është ende vendi më pro-NATO-s dhe BE-së në rajon. Kjo është arsyeja pse Kosova sot është plotësisht e përkushtuar për të demonstruar solidaritetin e saj dhe për të kontribuar për paqen dhe sigurinë globale”.Në konferencën e sotme, të kryesuar nga ministri i Mbrojtjes së Republikës së Kroacisë, Mario Banozic, morën pjesë ministrat e mbrojtjes së vendeve anëtare të CEDC si: Austria, Republika Çeke, Sllovakia, Hungaria, Sllovenia dhe Kroacia, vendet me status të vëzhguesit si Polonia si dhe vendet e Ballkanit Perëndimor: Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia.

Nga MARTA SERAFINI

“Corriere della Sera”, 23 nëndor 2021    Përktheu: Eugjen Merlika

Janë të njëjtat gra që, si pjesë e pakicës fetare – asaj jazide – janë shitur si skllave, përdhunuar e vrarë nga Isis mbas masakrës së Sinjarit të 2014. Dhimbjet e atyre të rejave i kanë përshkruar të gjitha mediat e botës. Ende sot në hapësirën e shtatë viteve, avokatë të kalibrit të Amal Clooney luftojnë nëpër gjykata me qëllim që t’u njihet atyre statusi I viktimave të gjenocidit. Për ta Evropa u zotua në thirrje, çmime, mbështetje e deklarata. Megjithatë tani, të njëjtat gra kthehen mbrapsht nga kufiri ndërmjet Bjellorusisë e Polonisë.

Ndodhi në ditët e shkuara, kur 430 prej tyre janë kthyer në Kurdistanin iraken mbasi kishin harxhuar të gjithë kursimet e tyre për të marrë udhëtimin. Kishin mbërritur në dyert e Evropës, si mijra të tjerë të ikur irakenë, sirianë e kurdë, mbasi Bjellorusia kishte filluar të jepte viza kujtdo që rrekej të hynte n’Evropë. Një praktikë që Minsku – padit Evropa – sigurisht nuk e ndjek n’emër të së drejtës njerëzore, por që e ka zbatuar për të ushtruar trysni politike mbi Brukselin. Në mes të shkëmbimit të padive gjënden ato, gra të cilave Parlamenti evropian u ka dhënë Çmimin Zaharov në 2016 e që sot nuk kanë para as për të paguar taksinë për t’u kthyer në shtëpi nga aeroporti.

Vajza, ndërmjet të paktave të mbijetuara nga masakrat e Isis, prej të cilave kemi dëgjuar rrëfime rrënqethëse mbasi xhihadistët i kishin liruar kundrejt një shpërblimi, e të cilave shumë Vënde evropiane, me në krye Gjermaninë, u kanë njohur statusin e refugjateve politike. Ku është atëherë kahu i drejtësisë përballë atij muri në Poloni? Ku është fryma e Evropës?

Pak ditë më parë një fëmijë sirian vdiq nga të ftohtit në një pyll, pak kilometra nga kufiri evropian. Sigurisht nuk është rruga e drejtë të pranohen kërcënimet, por as  kthimi i kokës nga ana tjetër, ndërsa gratë jazide shohin të mohuar të drejtën e strehimit politik, nuk mund të shpjerë shumë larg Evropën.

“Corriere della Sera”, 23 nëndor 2021    Përktheu: Eugjen Merlika