Reportazh – Page 109 – Dielli

Kosovë-28 Nëntori ende “ditë memoriale”….

November 23, 2016 by dgreca

-…pushim me vendim të qeverisë/

-Qeveria e Kosovës njëzëri ka aprovuar propozimin e kryeministrit Isa Mustafa që me rastin e 28 Nëntori të jetë ditë pushimi në Kosovë, në mënyrë që t’iu mundësohet qytetarëve që të shënojnë këtë ditë/

-Qeveria 2 javë para 2 vjetorit zhvillon mbledhjen e 117-të, ku vendosi ndryshimin dhe plotësimin e Programit Legjislativ të vitit 2016/ 2-prizren-11janar2014-foto-behlul-jashari-1

3-prishtine-3-qershor-2016-foto-behlul-jashari-1

– Kabineti qeveritar miratoi edhe vendimin për bartjen e Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës nga Zyra e Kryeministrit në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit/

1-qeveria-kosove-16-nentor-2016

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

PRISHTINË, 23 Nëntor 2016/ Qeveria e Kosovës sot ka marrë vendim që dita e festës së 28 Nëntorit të jetë ditë pushimi, pasi ende nuk është me ligj.“Qeveria e Kosovës njëzëri ka aprovuar propozimin e kryeministrit Isa Mustafa që me rastin e 28 Nëntori të jetë ditë pushimi në Kosovë, në mënyrë që t’iu mundësohet qytetarëve që të shënojnë këtë ditë”, theksohet në njoftimin e dërguar.Ligji për festat zyrtare në Republikën e Kosovës, i miratuar në Kuvend në 21 maj 2008, ditën e 28 Nëntorit e përcakton si “Dita e shqiptarëve”- një nga “ditët memoriale” e jo si një nga festat zyrtare, kur pushohet.Dekretimi i këtij ligji si dhe i 40 ligjeve tjera të dala nga paketa e Propozimit Gjithpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës të Kryenegociatorit Martti Ahtisaari – Emisarit Special të OKB-së, ishte një nga zhvillimet e ditës së 15 qershorit 2008 të hyrjes në fuqi të Kushtetutës, e cila është miratuar nga Kuvendi para 8 vitesh në 9 prill, më pak se dy maj pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës.Në Kosovë 28 Nëntori i Pavarësisë së Shqipërisë dhe Ditë e Flamurit Kombëtar është festuar tradicionalisht edhe kur ishte e ndaluar, e tash festohet edhe për Pavarësinë e Kosovës të shpallur në 17 Shkurtin historik 2008 – plotësim i Pavarësisë Shqiptare të shpallur në Vlorë në 12 Nëntor 1912.Në 7 maj të vitit 2015, në Kuvendin e Kosovës, në pasditën e ditës së dytë të punimeve të seancës plenare treditëshe, Projektligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për festat zyrtare në Republikën e Kosovës, pas debatit e shtyrjes së votimit, u hodh në votim, por nuk kaloi.

U votua derisa në sallë ishin 72 deputetë, nga të cilët 50 ishin pro, 20 kundër e 2 abstenuan, ndërsa për t’u miratuar duheshin së paku 61 vota të Kuvendit 120 anëtarësh, nga të cilat së paku 11 nga 20 deputetët e komuniteteve pakicë.Më herët, në punimet e paraditës së seancës së Kuvendit, Projektligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për festat zyrtare në Republikën e Kosovës nuk u hodh në votim sikur edhe pasditen e një dite më parë pas shqyrtimit të parë, pasi nuk kishte kuorum.“Pse nuk po votohet, të thuhet publikisht e vërteta, le të dihet”, pyeste dhe kërkonte përgjigje Lëvizja Vetëvendosje – subjekti më i madh opozitar.

Pas kësaj pyetje, kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli, përgjigjej se, “duke u bazuar në nënin 81, amendamenti 2, të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, për miratimin, ndryshimin ose shfuqizimin e ligjeve me interes vital, kërkohet vota e shumicës së deputetëve të Kuvendit dhe shumicës së deputetëve të Kuvendit të cilët mbajnë vendet e garantuara për përfaqësuesit e komuniteteve që nuk janë në shumicë”.“Kjo ishte edhe aryeja, pasi nuk kishim asnjë përfaqësues të Listës Serbe, pse nuk e proceduam sot votimin”, shtonte kryeparlamentari kosovar gjatë punimeve të paraditës të seancës së Kuvendit të Kosovës në 7 maj të vitit të kaluar.Gjatë debatit në punimet e seancës plenare të Kuvendit, shumë nga deputetët kërkonin që 28 Nëntori të jetë festë zyrtare në Republikën e Kosovës.

Qeveria e Republikës së Kosovës e drejtuar nga kryeministri Isa Mustafa, zhvilloi sot mbledhjen e 117-të të rregullt, të 49-ën në 2016-tën. Që nga 9 tetori i këtij viti Lista Serbe ka njoftuar “ngrirjen” e pjesëmarrjes në qeverinë e Kosovës, ku përfaqësohet me një zëvendëskryeministër e dy ministra, dhe vazhdon me mungesat në mbledhje si kundërshtim miratimit të Ligjit për Trepçën.

Pika e parë që mori mbështetjen e qeverisë në mbledhjen e sotme ishte vendimi për ndryshimin dhe plotësimin e Programit Legjislativ të vitit 2016 të qeverisë së Republikës së Kosovës, përmes të cilës parashihet ndryshimi i afatit kohor për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Kontabilitet, Raportim Financiar dhe Auditim dhe për Projektligjin për plotësimin dhe ndryshimin e Ligjit për Agjencinë Kosovare të Privatizimit. Ndërsa u propozua që të tërhiqen këtë vit nga plani legjislativ këto ligje: Ligji për Konfliktet Administrative; Projektligji për plotësimin dhe ndryshimin e Ligjit për Shërbyesit Civilë; Projektligji për Administratën Shtetërore; Projektligji për Pagat që realizohen nga Buxheti i Republikës së Kosovës; Projektligji për Fondet Investive, Inspektoratin e Doganës dhe Administratës Tatimore si dhe Projektligjin për Ndryshimin e Kodit Doganor.

Në mbledhje u tha se, pas bisedimeve që janë zhvilluar, Projektligji për Pagat mund të procedohet këtë vit, u bë ftesë që të përgatit sa më shpejtë që është e mundur dhe u paralajmërua se do të quhet projektligj për pagat në sektorin publik.

Kabineti qeveritar miratoi edhe vendimin për bartjen e Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës nga Zyra e Kryeministrit në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.

Qeveria e Kosovës, e koalicionit të dy partive më të madha, PDK e LDK, ku përfshihen edhe parti të vogëla dhe minoritetet, pas pak më shumë se dy javësh mbushë dy vjet të punës që nga zgjedhja në 9 dhjetor 2014 në Kuvendin kosovar të konstituuar një ditë më parë, gjashtë muaj pas zgjedhjeve të parakohëshme parlamentare të 8 qershorit.

Dy muaj para përfundimit të këtij viti, në 31 tetor, qeveria ka proceduar Projektligjin për buxhetin e shtetit të Kosovës për vitin 2017, ku është paraparë një buxhet zhvillimor prej mëse 2 miliardë euro, por ky projektligj ende nuk është në axhendë seance plenare të Kuvendit, i cili do mblidhet në seancë të re në 30 nëntor, sipas vendimit të mbledhjes së Kryesisë me shefat e grupeve parlamentare, të mbajtur në mbrëmjen e 17 nëntorit pas tre takimeve me mungesa kuorumi. Kryesia u mblodh në fund të ditës kur në Kuvendin e Kosovës punimet e vazhdimit të seancës plenare të 28 tetorit, të ndëprprerë në mungesë kuorumi, janë përmbyllur përsëri me mungesë kuorumi.

Të hënën e 21 nëntorit edhe mbledhja e Komisionit për Buxhet dhe Financa u ndërpre në mungesë kuorumi. Propozimi i kryetarit të Komisionit për Buxhet dhe Financa, Naser Osmani, që Projektligji për Buxhetin e Republikës së Kosovës për vitin 2017 të hiqet nga rendi i ditës dhe të shqyrtohet në një nga mbledhjet e radhës, bëri që përfaqësuesit e opozitës në Komision të braktisin mbledhjen. Në këtë mbledhje nuk ishin të pranishëm përfaqësuesit e koalicionit qeverisës nga PDK.

OHRI, QYTETI I NJË KUJTESE TË HARRUAR

November 8, 2016 by dgreca

OLYMPUS DIGITAL CAMERA — NE FOTO: Qyteti i Ohrit

Duke prekur hapsirat që shtrihen përtej kufirit të Qafë Thanës, çdokush prej nesh, që edhe pse ka udhëtuar disa herë në këtë vend provon mbresa. Jemi nisur për në Ohër, në brigjet e liqenit më piktoresk, ndaj udhëtimi ynë drejt tij është një kënaqësi më vete. Bashkëshoqëruesi ynë, Zamiri i cili sa herë që udhëton drejt Ohrit e pushton një ndjesi e madhe kënaqësie dhe padurimi, për të shkuar sa më shpejt atje. Kështu duke shkelur vende me histori, orët kaluan në biseda, zbavitje, shëtitje që e bën udhëtimin të gëzueshëm e të paharrueshëm. Ne do të rrëfejmë ca nga ca më poshtë, ku syri e shpirti e ndjen të bukurën, hijeshinë, kulturën, vlerat, dhe dhimbjen e harresës historike, si dhe ato që e ndryshuan atë kohë, por pesha e tyre bie mbi të gjithë ne, mbi brezat e sotëm dhe ata që vijnë.
Në Ohër peizazhet janë kartolinat më të këndëshme të qytetit, ndjesia e parë dhe e drejtpërdrejtë e tij dhe ato të vijnë pranë plot magji e mrekulli, ashtu siç është ky qytet. Për këtë ai është preferuar nga një lëvizje turistike përherë në rritje.Liqeni shtrihet me madhështinë e tij që nga prehistoria. Të eturit për tokë e ujëra e copëzuan atë. Ofshan i gjori liqen në shekuj, s’duron dot, kur në dy a më shumë gjuhë, ia lexojnë emrin e tij të ndryshëm. Kë emër më thonë!? Belbëzimet kthyer në valë nanuriten me bukurinë që ka.Ohri është në vetvete një mrekulli me ndërthurjen magjike të liqenit, qytetit, malit, e këto të pushtojnë emocionalisht.Tej në lindje, brezi madhështor i malit të Galiçicës, që ngrihet në një lartësi prej 2255 metra, duket sikur takohet me qiellin. Ai shndërit në diell me nuancat e natyrës e harlisjen e thellë të gjelbërimit dhe kjo është një tjetër shenjë e cila u thotë mysafirëve: Mirseardhët!
Histori që meriton të shfletohet
Është e natyrshme joshja, për të mësuar më shumë për historinë e Ohrit.Por sado që bëhesh kureshtar, pezmatohesh nga historia e lashtë, dhe e zbehur shqiptare.Heshtja dhe pluhuri i harresës së detyruar, duket sikur i ka mbuluar vlerat e këtij qyteti.Të dhënat historike janë baza e gjenezës, dhe kur historia hesht për të vërtetat, i deformon ato, e kur shkruhet e pabazuar e me interesa nacionaliste, ajo e fsheh qëllimisht shkëlqimin e saj të shëndritshëm, të këtij vendbanimi të lashtë. Banorët shqiptarë të Ohrit, edhe pse pakicë, krenohen me trashëgiminë shekullore,e cila është lënë në harresë si një këngë e pa shkruar në pentagramin e historisë. Jetojnë këtu në këtë bukuri që e ka falë natyra, por të trishtuar, kur reliket e historisë së lashtë të qytetit, që flasin shqip po fshihen nga kujtesa. I ngjeshur mes kësaj heshtje harrimi të kohëve të lavdishme, të pështjelluara pas perdeve të errëta të tyre, dallgët janë përplasur pamëshirshëm në bregun e tij, sa as një rreze dielli nuk po i bën dritë.
Ohri, si gjithë qytetet, e ka një histori të tijën, të madhe, të shkruar e të pashkruar.Një histori të larmishme e të paqëndrueshme me ngjarje të shumta, dhe dëshmi të pakundërshtueshme, që vërtetojnë mjaft fakte, për të cilat, studiuesit duhet ta thonë me forcën e fjalës, edhe pse ajo nuk ka munguar.Albanologë dhe qartësia e tyre, kanë mundësuar të përcjellin tek mentaliteti njerëzor historinë e Ohrit, duke ndriçuar thesaret e gjenezës sonë, të mbetur në hije. Ata kanë zbuluar shumë gjurmë ekzistence të kulturës ilire, që hedhin dritë me evoluimin e saj në shekuj,si një çertifikatë e moçme e këtyre trojeve. Ato të bëjnë me dije, të venë në mendime dhe punë kërkuese studimore të mëtejshme, për të depërtuar në tërë dimensionin e së shkuarës me argumente, duke zbutur ashpërsinë e urrejtjes me përmasat e tmerrshme, të gllabërimit të trashëgimisë sonë.Dihet se të gjitha i kanë përvehtësuar të tjerët, duke krijuar kështu shtete artificiale nga Iliria e lashtë.Ohri ka një mbijetesë mijëravjeçarësh.Ai është vendbanim ilir i fisit të Enkeleasëve, të lashtësisë, tashmë të njohur me emrin Lyhnidos. Nuk është rasti më shumë të shkruajmë për këto thesare me plot të panjohura, por,që hulumtimi i mëtejshën duhet të marrë përmasat pa i humbur ato. Në Ohër, koha ka ruajtur një pjesë të gjurmëve të hershme me pasuri historike, të fshehura thellë në gji të natyrës, edhe pse njeriu e natyra janë një binom i pandalshëm në fenomenet shkatrrimtare. Gjurmët më të hershme,të zbuluara këtu, i përkasin periudhave të shoqërisë njerëzore, të neolitit, e që përfaqësohen sot në muzeun e Ujit, në perferi të Ohrit, në brigjet e Liqenit, ose siç njihet ndryshe: Gjiri i kockave. Këto dëshmi me rëndësi për lashtësinë e këtyre trojeve tregojnë se këtu jeta ka qenë e zhvilluar.Ndërkaq, ndihesh po kaq i interesuar të mësosh më shumë për vazhdimësinë e jetës këtu, dhe për morinë e ngjarjeve përshtyplënëse në kohëra.Shekujt rendën dhe evoluan me hapa gjigande duke sjellë ndryshime rrënjësore të kufijëve.Nga furtunat e stepave, lukunitë e ardhacakëve, gëlltisnin kësisoj troje, artin, kulturën, historinë, të zhduknin thesaret e të çrrënjosnin gjithçka nga lashtësia e tij, duke krijuar një perandori të re dhe botkuptim e tyre.Qiellin e kaltër, si një korb i zi, retë e zezonin në fushata të shenjta dhe mjegulla që herë tkurreshin e herë zgjeroheshin.Me pozicionin e përshtatshëm, Ohri ishte përherë në lakmi të pushtuesve romakë, bullgarë, normadë, turq, të cilët tinëzisht dhe mizorisht i fshihnin gjurmët e lashtësisë me shkatërrime.Një popull vdes kur nuk ka histori, dhe i zhduken rrënjët e thella në shekuj.Por një gjë është më se e vërtetë që, banorëve shqiptarë të Ohrit, historikisht, prej padrejtësive të kohës, pushtuesve, shtypjes, diskriminimit u është mohuar e vërteta e historisë. Mëson më tej, se në shekullin e X, i pushtuar nga bullgarët mori emrin Ohrid, që shpjegohet si vend ″mbi kodër″. Ohri është quajtur edhe Ahras, e këtë e vërtetojnë drunjtë e shumtë të ahut.Ai ka qenë në shekuj vatër e atdhetarizmit me ngjarje të spikatura.Aty kanë lindur, jetuar e luftuar burra, që e vërteta e tyre sado ndryshe të ketë qënë duhet paraqitur ashtu siç është.Ohri ishte qendër e principatës arbërore të Gropajve, e shtrirë nga Dibra, Struga, Ohri deri në Pogradec. Historianët sllavo -maqedonas të Ohrit me kryeneçësinë e tyre, nuk duhet të ngrenë supet përpjetë e të mos harrojnë figurat e tij në kohëra, të kësaj familje si: Andrea Gropa, Pal Gropa, Zaharija Gropa, që në shekujt e XIII-XIV ishin sundimtare të tij. Pas vdekjes së Gjergj Kastriotit, e ripushtimit turk, një pjesë e tyre u largua në krahina të tjera. Është interesante të përmendim gjithashtu, se Ohri u bë simbol i qendresës kundër osmanëve turq, e ku janë zhvilluar luftime të ashpra në kohën e Gjergj Kastriotit. Ohri është i njohur në Rilindjen Kombëtare Shqiptare, dhe vendlindja e figurave të pavarësisë: Dervish Himës, Hamdi bej Ohrit, Zuhdi bej Ohrit, protagonistë në kohën ku roli i tyre ishte aktiv, por fatkeqësisht si mjaft territore ai mbeti jashtë kufijve të tokës shqiptare më 1912. Në Ohër, historikisht dominonin shqiptarët, por sot ata janë në pakicë si shkak i rrjedhojave, që ofroi shekulli XX, dhe luftërave grabitqare ndaj territoreve shqiptare, sidomos pas vitit 1945 me politikën e famkeqit Rankoviç për spastrimin etnik.Për të i u shmangur pasojave të tjera të mëtejshme, u larguan në Turqi, por edhe në Amerikë e vendet e Europës Perëndimore, plot brengë për braktisjen. Pushtuesit, maestro të padiskutueshëm të udhës ideologjike, buzëqeshnin me dhëmbë skërmitur, duke iu kënaqur largimit të shqiptarëve, mes asaj tymnaje të errët, e të përgojuar, si një e shkuar e zymtë, nga e cila e shohim në sy hapsirën e rralluar prej tyre, edhe në asimilimin klasik të atyre që jetojnë aty. Marrveshja e Ohrit midis liderëve të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare dhe përfaqësuesve të qeverisë maqedonase, në gusht të vitit 2001, ishte një tjetër ngjarje në historinë e këtij qyteti.Pamë lëvizje protagonistësh, të mbërthyer në ngërçin e pazgjithshëm të situatave nacionaliste, e ku roli i mëvonëshm i kësaj marrveshje me albitër ndërkombëtarët e humbi vlerën, duke lënë pas shijen e hidhur të mosrealizimit.Historia e Ohrit ka aq shumë për të treguar
Një perlë për bukurinë e syve
Para syve shtrihej panorama piktoreske e Ohrit.Sa shumë e tregon vetveten ajo, ndaj, të pushton një kënaqësi, që ndoshta pse është e tillë e ndjen thellë. Shpirti gdhend në emocione magjinë e bukurive të tilla, që janë vërtet kënaqësi dhe më tepër.Një raport emocional me të panjohurën e peisazhit të mrekullueshëm, të liqenit, që të shfaqet më befasues para syve, teksa e sodit me një vëmendje ngulmuese. Ai përhap pasqyrime të shkëlqyeshme drite mbi gjithçka, rrugët, pemët, ndërtimet, njerëzit… Përshpëritjet e valëve, si ajo e të dashuruarëve, harmonizuar me hijezimin e ngjyrës çlodhëse të tij, bashkë me retë që kalërojnë qiellit blu, atë përplasjen gjithë finesë të krahëve pulëbardha me aromën e vjeshtës, të mbushin deri në plotësi. Të përhumbur në bukuritë që shfaqen ne nuk e ndjejmë që orët që kalojnë, dhe emocionet të shtohen vazhdimisht. Endur me dëshirën për ta soditur qytetin, syri të rrok rrëke turistësh, aty ku gjenden me shumicë botikë, restorante, kafene… Në faqet e dy kodrave të Ohrit, rrugicat janë me dhjetëra e vargu i shtëpive po i tillë, të ndërtuara në brinjë, të njëra – tjetrës, si një krah i hedhur sup mbi sup. Dielli përplasej në shtëpitë e bardha plot dritë, duke shpërndarë ngrohtësi.Qyteti i shtrirë ca më poshtë me ndërtime moderne, e rreshta ndërtesash të restauruara, ndërthuret me dekorin e gjelbëruar.Kishat, që janë të shumta, të ndërtuara dhe të gdhendura nga mjeshtërit voskopojarë, të lënë përshtypje me përsosmërinë e tyre arkitekturore.Si një admirues i artit, arkitekturës, natyrës dhe së bukurës humbet mes tyre.Nëpër komplekse ndërtesash interesante, të përqëndruara me një densitet të madh, në të dyja anët e tyre gëlojnë lloj-lloj dyqanesh me suvenire dhe ormanente të ndryshme, të cilat ravijëzojnë bukurinë dhe arkitekturën e qytetit, traditën dhe të sotmen.Fryte të mendjes dhe punës njerëzore janë edhe restorantet e gatimeve tradicionale, që ndër shqiptarët ishte më e theksuar.Gjëja e parë që të bie në sy është rregulli, pastërtia, kultura.Në një nga lagjet e vjetra, Çinari, ku banojnë shqiptarët, të tërheq vëmëndjen një rrap shumëvjeçar me trung të trashë e kurorë të madhe gjelbërimi.Jo shumë larg tij një pazar tradicional i një zejtarie autentike, gumzhinte nga turistët.Më tutje statujat e shenjtorëve mbushin sheshet dhe parqet e qytetit me dimesione të ndryshme e mbishkrime cirilike. Një tendecë e qëllimshme kjo,që të zmadhojnë historinë e tyre sllavo-maqedonase. Në majë të njërës nga kodrat dominon kalaja e Samoilit, e cila është pjesa tjetër, që i shton pamjen mahnitëse qytetit.Një rrugicë dredha – dredha, e shtruar me kalldrëm, dhe që gjarpëronte kodrës të shpinte atje. I josh vizitorët ajo, me muret e larta dhe kur i prek ato, padashur futesh në labirinthet e ngjarjeve antike aq të padeshifruara. Koha, kjo shkatrrimtare e madhe ka mbuluar me pluhurin e harresës lashtësinë e saj dhe histori të largëta, e aq më shumë të pathënat, e të vërtetat.Ajo i përket shekullit të IV (prk), por restaurimi, tashmë me ndjesinë e krijimit të madhështisë pushtuese, të shfaqet sikur është ndërtuar edhe njëherë nga e para me një veshje të papërshtatshme.Historia shumë herë ndodh nga shndërrimi i një vendi nga situata e dëshmi të kësaj qenësie, nga gurët, mënyra e ndërtimit të tyre.Ecim territorit të saj, aty ku koha, ngjarjet, luftërat, jeta kanë lënë gjurmë dhe që evokojnë histori.Kujtesa e ngjarjeve të ngacmon mendimet, dhe përfytyrimet gjejnë ca udhë të largëta.Vijnë ato nga thellësia e shekujve me zëra dhe kumte që tingëllojnë në vringëllimat e shpatave, rëndesat e parzmoreve e shkëlqimin e stemave.Furia e erërave të ftohta trazonin valët e bregu të kaltër, por heshtja e gjatë e shkrinte dëborën e pastër.Të duket se këtu takon Mbretin ilir, Bardhylin apo të birin, Klitin me vështrimin krenar, përhumbur diku tutje, mbi liqen, dhe luftëtarët ilirë, që me flakëdrite ndriçonin fortesën e enkeleasëve.E tretim shikimin në liqen dhe malet rrotull tij, prej frëngjive dhe kullave katrore. Malit të lartë të Galiçicës i dallon qartë jo vetëm konturet, por edhe gjelbërimin e thellë. Re të bardha si copëza çarçafësh shpoheshin nga rrezet depërtuese të diellit, që shkëlqenin në liqen.Nën këtë prarim, kjo pamje mangjepse të bënte më romantik se ç’duhet.
* * *

Një udhëtim i bukur lë mbresa kur përballesh me natyrën e gjallë që të shoqëron ngadalë.Një nga bukuritë e këtij udhëtimi është Shën Nauni. Sigurisht,nuk mund të largohemi pa marrë me vehte edhe përshtypjet e vizitës atje. Gëzimi i këtij udhëtimi, shtohet tek ndjekim gjarpërimet e rrugës me sytë e ngulur peizazheve pas çdo kthese. Rrugëtojmë nëpër pyje të dendura,plot me peizazhe të thyera, por të bukura, të cilat fshehin mrekullisht ndërtimet rrëzë shpateve, e që varen buzë liqenit. Sodit pamjet me dëshirën të fiksojmë në celuloid të veçantat mikpritëse.Era luante me majat e larta të pemëve.Të freskon magjia e saj që fryn lehtë, magji vjeshte, e këndëshme.Pas kilometrash të pyllëzuara, nën shkëlqimin e rrezeve të diellit në perëndim, Shën Nauni, buzë liqenit në një kodrinë, i rrethuar nga uji e gjelbërimi dhe objekte adhurimi e peligrinazhi për mijëra vizitorë, të shfaqet si mpleksje midis ëndrrës dhe reales.Shën Nauni është një manastir i pagëzuar me emrin e teologut të ditur, Naunit, i cili kishte shërbyer këtu. Me godina të ç’ngjyrosura nga koha, muret e pikturuara me zbukurime të ndryshme kishtare,dhe të zverdhura, shenjtorët e kupolat e dekoruara me motive ëngjëllore kanë një pamje tërheqëse, ku shpirti të humbet në mistikën e tyre. Ndaj, kushdo që vjen këtu e nderon këtë vend të shenjte, një perlë që dora arkitekte e Zotit e ka krijuar kaq mjeshtërisht dhe kaq hyjnore. E kaluara edhe këtu ka lënë gjurmë.Ai dikur ishte territori ynë, i dhuruar fatkeqësisht nga mbreti Zog, Jugosllavisë si kompesim nderesh kur erdhi në pushtet.Ecim dhe bisedojmë, duke u bërë shijues të një mrekullie të veçantë, me vështrim të kthjellët në horizontin e përflakur nga retë e ndezura, dhe diellin që lëshon reflekse mbi valët.Një fllad i lehtë valët i përplaste në breg të liqenit e të shpupuriste flokët.Uji i ftohtë dhe gjarpërues, që gurgullonte nga thellësitë e lartësive të vargmalit kishte intersante një dukuri, që të jepte të tjera emocione.Pranë një ure druri, adhuruesit praktikonin ritin e hedhjes së monellave në ujë, të cilat qëndronin aty e shkëlqenin nga rrjedha e pastër e tij.Bëhet fjalë për një rit të veçantë, që shumë vizitorë që vijnë këtu e çmonin aq shumë. Sipas një legjende, një bari i vogël nga Shën Nauni punonte në liqenet e Prespës tek një prift. Liqenet e Prespës kanë lidhje nëntoksore ujërash, të cilat ushqejnë liqenin e Ohrit.Bariu, ndërmjet këtyre ujërave u dërgonte familjes së tij të varfër çdo javë nga një qengj, të cilin e fuste në një thes, dhe ata e prisnin aty në Shën Naun.Një ditë prifti dyshon dhe e pyet pse po pakësohet bagëtia?Bariu i përgjigjet, ndoshta i sulmojnë kafshët e egra në mal.Prifti e ruan dhe e sheh veprimin e dërgimit të qengjit në ujrat nëntokësorë të Prespës.Kur vjen java tjetër, ai e vret bariun dhe e fut në thes trupin e tij në vënd të qengjit, duke e hedhur në ujrat nëntokësor.Të afërmit e djalit prisnin qengjin e radhës, por gjetën trupin e djalit. Që nga ajo kohë ky vend ka mbetur i shenjtë e njerëzia hedhin monella në kujtim të bariut. Heshtim për pak çaste për të kërkuar fjalët që ndjejmë pas rrëfimit të kësaj legjende nga bashkudhëtari ynë, Zamiri.Pemët e larta, uji i gjelbër, që reflektohet në sfondin plot dritë të dhurojnë një ndenjë qetesie, dhe kjo të bën të mendoje se po jeton një përrallë. Është kaq bukur sa mbetesh pa fjalë. Por, kënaqësisë i shtohehen edhe spektaklet e mrekullushme të fazanëve dhe mjelmave, aty ku uji formonte disa liqene të vegjël, që gurgullimën e kristalartë, e vijonin qetësisht në liqen.

* * *

Përsëri në udhë, po tani atë të kthimit. Përballë konturohet Pogradeci dhe plazhet e tij, por ne jemi akoma nën peshën e impresioneve tona.Vështrimin herë pas here e rikthejmë mbi tokën që lamë pas. Dielli, shfaqet në mes reve të bardha,tek perëndon i zhytur në horizont pas maleve. Por valëzat e liqenit nëpër pllaquritjet sikur kërcejnë një vals në muzg. Zhurma e motorrit të makinës që mbushte zbraztësinë e pamatë të tyre karakteristike mbytej nga tinguj kënge.

Të lëvizësh i ‘sigurt’ përtej urave mbi Ibër

November 4, 2016 by dgreca

Pavarësisht që liria e lëvizjes në qytetin e ndarë të Mitrovicës, nga ana jugore në atë veriore dhe anasjelltas, nuk mund të definohet as për së afërmi si e përkryer, megjithatë së fundmi, është shënuar mjaft përparim në këtë drejtim, vlerësojnë zyrtarët lokal të dy komunave të këtij qyteti, komunës jugore dhe asaj veriore.

Komuna e Mitrovicës së jugut është banuar me popullatë shumicë shqiptare, ndërkaq që Komuna e Mitrovicës së veriut është banuar me popullatë shumicë serbe.

Kryetari i Komunës së Mitrovicës së jugut, Agim Bahtiri, duke folur për Radion Evropa e Lirë, shpreh mendimin se përderisa disa vite më parë, ka qenë e pamundur që qarkullimi i qytetarëve i të dyja komunave të bëhet i papenguar në njërën ose anën tjetër, tashmë situata ka ndryshuar.

“Unë mendoj se ka lëvizje të lirë, por mund të jetë edhe më e lirë në të ardhmen”, ka thënë Bahtiri.

Në anën tjetër, me gjithë përpjekjet e Radios Evropa e Lirë që të bisedojë lidhur me këtë temë me kryetarin e Komunës së Mitrovicës së veriut, Goran Rakiq, ai ka qenë jo i qasshëm.

Por, Adrijana Hoxhiq, shefe e administratës komunale të Mitrovicës së veriut, thotë për Radion Evropa e Lirë se liria e lëvizjes për qytetarët nga të gjitha komunitetet në këtë komunë, ka shënuar përparim, sidomos që prej zgjedhjeve të fundit lokale, tre vjet më parë.

“Qytetarët ecin nëpër qytetin e tyre, fundja, lirshëm dhe këtu ekziston një progres. Kjo nuk do të thotë që gjendja në Mitrovicën veriore është e përkryer”, theksoi Hoxhiq.

Autoritetet lokale të dy komunave të Mitrovicës, vlerësojnë se largimi i barrikadave nga rrugët, sheshet, si dhe urat që lidhin brigjet e jugut dhe veriut të qytetit të Mitrovicës, është sinjal i përmirësimit të mundësive për liri të lëvizjes së qytetarëve nga të dyja anët e qytetit të ndarë.

Por, si e shohin qytetarët shqiptarë dhe serbë nga të dy komunat, situatën lidhur me lirinë e lëvizjes në përgjithësi në komunat e këtij qyteti?

Viktor Peci, me përkatësi etnike shqiptare, thotë se jeton në Komunën e Zveçanit. Për të shkuar në pjesën jugore të qytetit të Mitrovicës, ai e ka të domosdoshme kalimin nëpër pjesën veriore të këtij qyteti.

Por, siç thotë ai për Radion Evropa e Lirë, liria e lëvizjes, tash për tash është e kufizuar vetëm në aspektin institucional, por se banorët lëvizin, ndonëse me kujdes të shtuar.

“Banorët mund të lëvizin pa probleme, përderisa nuk bëjnë ndonjë problem. Në momentin që, mbase, vërehet se jam shqiptar, mund të kem ndonjë problem, por jo edhe aq. Me marrëveshjet e fundit që janë bërë ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, nuk paraqitet aq shumë ndonjë problem për banorët shqiptarë”, është shprehur Peci.

Faruk Ahmeti, shqiptar, i cili banon në Lagjen e Boshnjakëve në Komunën veriore të Mitrovicës, thotë për Radion Evropa e Lirë se nuk ka ndonjë pengesë për të lëvizur nga veriu drejt jugut të qytetit, por se droja mbetet.

“Momentalisht mirë. Pengesa nuk kemi. Por, frika ekziston gjithmonë, sepse unë po punoj në pjesën jugore dhe duhet mbajtur mendjen në anën veriore,s epse familjen e kam atje”, tha Ahmeti.

Në anën tjetër, një grua e moshuar, me përkatësi etnike serbe, Ljubinka Milosheviq, e cila jeton në Komunën e Mitrovicës së veriut, duke folur për Radion Evropa e lirë, thotë se mjaft shpesh shkon në anën jugore të qytetit, ku jeton shumica shqiptare.

“Shkojmë në dyqane dhe askush nuk na ngacmon. Blejmë gjësende dhe ata, shqiptarët, na i japin. Ndonjëri di serbisht e ndonjë nuk di. Pastaj, kthehemi dhe nuk ka asnjë problem”, tha Milosheviq.

Por, një i ri serb, Veljko Markoviq, po ashtu banor i Komunës veriore të Mitrovicës, thotë për Radion Evropa e Lirë, se liria e lëvizjes për të ekziston vetëm në veri..

“Në këtë pjesë mund të thuhet se ka liri të lëvizjes, por atje te ura nuk ka edhe aq. Nuk e di a është kjo për shkak të mos durimit nga ana e dy popujve apo për arsye tjetër. por, kështu është”, tha Markoviq.

Parku i Paqes

Ai, po fliste për urën kryesore mbi lumin Ibër, pranë së cilës jo rrallë janë shënuar incidente ndëretnike. Mbi këtë urë, deri më tash kishte qëndruar barrikada e ashtuquajtur “Parku i paqes”, e cila ishte vendosur aty më 18 qershor të vitit 2014, vetëm pak orë pasi që autoritetet lokale të Mitrovicës së veriut, kishin hequr barrikadën me rërë dhe gurë.

Tashmë në urë janë duke u zhvilluar punimet për renovimin e saj, që nënkupton edhe heqjen e barrikadës së ashtuquajtur “Parku i paqes”, si rezultat i marrëveshjes për liri të lëvizjes që është arritur ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në dialogun e Brukselit.

Bahtiri thotë se ura do të jetë e gatshme për qarkullim në janarin e vitit 2017.

“Diku kah 20 ose 22 janar, ne e kemi në plan që ta lëshojmë (për qarkullim) atë urë dhe kjo sinjalizon se qyteti po bashkohet”, tha Bahtiri.

Se a do të lëshohet kjo urë për qarkullim në afatin e paraparë dhe se a do të bashkohet qyteti i Mitrovicës, kjo mbetet të shihet.

Megjithatë, të shtunën e kaluar, më 29 tetor, në Mitrovicë të veriut është hequr barrikada e fundit te Shkolla Teknike.

Të nesërmen, po në këtë pjesë të qytetit, është hequr edhe pengesa e fundit, nga banorët shqiptarë, në udhëkryqin kryesor në “Lagjen e Boshnjakëve”. (Kortezi:Bekim Bislimi REL)

SHKOLLA E SHËNAVLASHIT NË DURRËS, FESTOI 100-VJETORIN

November 1, 2016 by dgreca

Nga Kadri Tarelli/ Këto dit shtatori, java e fundit të vjeshtës së dytë, fshati Shënavlash pranë qytetit të Durrësit, përjetoi festë të rrallë, të bukur e të shenjtë. Shkolla e fshatit, kjo çerdhe shqiptarie, u hap në 24 tetor të vitit 1916. Ky tempull i ndritur i gjuhës shqipe, i dijes, kultures, edukimit dhe atdhetarisë, i mbushi plot një shekull, përmes sakrificave, vuajtjes dhe mundimit, përmes punës, qëndresës, dashurisë dhe frymëzimit. Drejtues dhe mësues, nxënës, prindër dhe banorë të fshatit, të Durrësit dhe fshatrave përrreth, mbushën oborrin dhe mjediset e Shkollës së Mesme të Bashkuar “Besnik Hidri”. Mes tyre u ndodhën ish drejtues të shkollës, ish mësues dhe ish nxënës, të ardhur nga të këtër anët e vendit, dikur të bukur e plot vrull, energji dhe ëndërra rinie, sot të urtë e me thinja fisnikërie, e ballin plot brazda mendimi e krenarie.

Përfaqsues të pushtetit vendor, z. Florian Tahiri, n/kryetari i Bashkisë së Durrësit, dhe Lindita Muka, drejtore e DAR-së, të cilët përshëndetën të pranishmit e shumtë në këtë ditë të shënuar për shkollën dhe historinë e arsimit shqiptar. Mësuesve, këtyre misionarëve të dijes, të mësimit dhe të edukimit atdhetar, u takon mirënjohja dhe nderimi, si askujt tjetër. Jo më kot Viktor Hygo shprehet diku: “Dy janë nënpunësit kryesor të kombit, nëna dhe mësuesi”.

100-vjetori është i rrallë dhe nuk mund të festohet pa gjysmën e kombit, pa Kosovën pjesë të trupit dhe shpirtit shqiptar. S’ka si ndodh ndryshe, ndaj për të gëzuar së bashku, erdhën Agim Haxhiu, drejtor i arsimit për komunënë e Istogut, Sadik Bicaj, drejtor i shkollës në fshatin Vrellë, Nuredin Ymeraj, koordinator i arsimit në komunë, Zeqir Mehmetaj, drejtues i radios “Fontana” në qytetin e Istogut. Dikush ardhjen e tyre e quan nder, ndërsa unë e quaj detyrë shqiptarie, pasi në themel të kësaj shkolle janë edhe emrat e mësuesve të ardhur nga Kosova, shtoj këtu edhe një arrsye më tepër: po mbushen plot dhjetë vjet lidhje mes dy shkollave, të Shënavlashit këtu dhe të Vrellës atje.

Drejtore e shkollës znj. Merita Teta (Mema), si nikoqire e shtëpisë, në emër të kolektivit mësimor, u uroi të gjithë pjesëmrrësve mirëseardhjen në këtë ditë të shenjtë për fshatin dhe për shkollën. Mes të tjerave ajo shprehet: “Jam e lumtur që më takoi mua si drejtore e re, që të përjetoj e të organizoj këtë ngjarje kaq të madhe, të pres si asnjëherë tjetër, kaq miq e shokë, kolegë të nderuar drejtues dhe mësues dhe ish nxënës, të cilët u bënë kuadro të zot dhe specialist me emër, të njohur në Durrës dhe në mbarë vendin. Unë i admiroj të gjithë ata drejtues, mësues e mësuese, që ndaj një çshtje kaq të madhe, siç është arsimi, punuan, luftuan dhe përballuan vështirësitë e kohës. Ishin ata që me përkushtim misionari mësuan dhe edukuan breza të tërë nxënësish, duke mbajtur gjallë etjen për liri dhe dëshirën për dije e përparim. Jëmi krenar, që ne brezi më i ri po e vazhdojmë udhën e tyre të ndritur”.

Në një ngjarje të tillë me vlera jo vetëm për Shënavlashin dhe Durrësin, por edhe në rafshin e arsimit kombëtar, urimet burojnë nga shpirti dhe zemra. Këtu e gjen burimin edhe përshëndetja e kryetarit të bordit të shkollës z. Shpëtim Hidri, Fjalët dhe urimet e tij shprehën nderim për të gjithë brezat e mësuesve, duke vlerësuar edhe dëshirën e prindërve, djemve dhe vajzave të fshatit, si arsimdashës për shkollë e dije. Ndryshe nuk ka si shpjegohet krijimi i asaj elite intelektuale, me të cilët krenohemi sot.

Përshëndetja e Agim Haxhiut u prit me duartrokitje, sepse solli zërin e kolegëve mësues dhe të nxënësve shqiptar të Kosovës: “Është krenari për ju dhe për ne ky 100-vjetor, pasi lufta për pavarësi kombëtare dhe lufta për shkollë shqipe ishte qëllimi dhe objektivi ynë i përbashkët. U munduat shumë ju, por vuajtëm shumë edhe ne, pasi historia u tregua e pamëshirshme, sepse na e ndanë kombin në disa pjesë, me kufinj të mallkuar që rrallë kush i klonte. Jemi të lumtur, që tani me Kosovën e lirë e të pavarur, shkojmë e vijmë sa herë të duam, duke marrë pjesë në tubime, festa e ngjarje të tilla, që i bëjnë nder arsimit shqiptar. Është bukur kur jemi bashkë e festojmë sëbashku. Urojmë që përvjetorë të tillë të kenë edhe shkollat e tjera kudo qofshin ato”.

– Kur shikoj këtë shkollë kaq të bukur, – shprehet me nostalgji Fiqiri Resuli, ish mësues në shkollën e Shënavlashit në vitet 1961-1964 – më vijnë ndërmend ato vite të vështira, kur shkolla pikonte, dyshemeja ishte prej dheu, ndërsa dritaret ishin me rrypa xhami ose të zëna me letër, ku era e dimrit loste sinfoni që nga soprano e deri te kondrabasi. Veç kujtoj edhe dëshirën dhe idealizmin e mësuesve. Ishte i magjishëm, i admirueshëm. Besoj se këtu gjen vend edhe fjala e urtë arabe: “Shkolla le të jetë kasolle me kashtë, por me mësues të mirë”.

Bajram Gashi, i cili sapo ka ribotuar librin “NJË SHEKULL NË UDHËN E DIJES. Historia e shkollës Shënavlash”, shprehet: si bir i fshatit dhe ish nxënës, si ish mësues dhe ish drejrues i kësaj shkolle, po me brente meraku për t’i lënë këtij tempulli të dijes, një shkrim, një histori. Jam i lumtur që e realizova. Në punë e sipër mësova e kuptova se sa mund e djersë, dije e shpresë, është harxhuar për ta filluar shkollën, për ta mbajtur e vazhduar për gjatë 100 vitesh, e për ta sjellë deri ditën e sotme. Jam mrekulluar me dokumentat që kam gjetur, veçanërisht me jetën dhe veprimtarinë e mësuesve e më pas të nxënësve të kësaj shkolle.

Ishte data 24 tetor 1916, si sot 100 vjet më parë, kur në Shënavlashin tonë tingelloi për herë të parë, “a-b-c-ja” në shqip. Ishte Stefan Nosi, mësusi i parë i gjuhës shqipe. Shkolla si fillim kishte gjithsej 15 nxënës. Nuk po vazhdoj kronollogjinë e viteve, pasi ato janë në libër, ndaj si fillim po e nis me drejtuesit, për të cilët kam nderim të veçantë, sepse secili në kushtet e kohës bëri ç’mundi për të lartësuar emrin e kësaj shkolle. E filloj nga viti 1947-1948, kur shkolla kaloi në sistemin 7-vjeçar, me drejtore Vasilika Panteqi, më pas Ramadan Kalaci. Elbasanlliu Qazim Kuqashi. Agim Dermani. Zyber Abazi. Naim Hoxha. Loni Tiço. Pandeli Caku. Luan Zenelhoxha. Marika Bardhi. Xhavit Dashi. Riza Gashi. Alma Oshafi. Bajram Gashi. Ismet Laçi. Migena Kola. Bilbil Musai. Aktualisht drejtore kemi znj. Lindita Teta (Mema).Besoj se kam të drejtë të them, që në këtë 100-vjetor të ndalemi të kujtojmë e të nderojmë disa emra mësuesish, te cilët kanë një histori pak ndryshe nga të tjerët, sepse jeta e tyre pati tjetër fund.

Po e nisi me mësuesin kosovar Bajram Sali Gashi, i cili në vitin 1940, la klasën dhe nxënësit dhe msyni në Kosovë, mori pushkën, formoi çetën e tij dhe luftoi dhëmb për dhëmb kundër serbo-çetnkeve. Në luftë me ta u vra, më 8 Shkurt 1945. Fund heroik për një mësues. Çuditërisht, për gjysëm shekulli, emri i Bajram Sali Gashit ishte i anatemuar nga dy palët e komunistëve, jugosllav dhe shqiptar. Megjithse edhe godina e shkollës në Shënavlash dhe në Fllakë, ishin pronë e familjes së Bajramit, s’guxonte njeri të ngrinte zërin.

Po kështu edhe Tofik Deljallisi, mësues disa vjet në shkollën tonë gjatë kohës së monarkisë. Ai rridhte nga një familje fisnike dhe tradita atdhetare shijakase. Ishte ai që u pushkatua nga komunistët e diktaturës, me grupin e deputetëve në vitin 1947.

Ashtu si shumë të tjerë, as unë, nuk dija gjë për mësuesin gjakovar Haki Taha, sepse ishte e ndaluar të flitej për të! Ishte cilësuar si “Nacionalisti i rrezikshem”. Edhe ky në vitin 1940, u kthye në Kosovë, duke vazhduar karierën e tij në mësuesi, në Gjakovën e lindjes. Jetonte dhe nuk e pranonte tragjedinë e kohës që po luhej mbi shqiptarët e Kosovës. Ky ish mësuesi i Shënavlashit, që më 13 mars 1945, kur nga Prizëreni po niseshin për në “Masakrën e Tivarit”, mijëra djem nënash, shkon në Prishtinë për te Miladin Popoviçi, i futet në zyrë, i zhgreh tre plumba në kokë dhe qetë-qetë largohet. Mbas pak, për të mos rënë në duar të serbëve vret veten.

Jam i detyruar që të ndalem në copëza të historisë 100-vjeçare të shkollës sonë, duke i pranuar si pika kthese në veprimtarinë e saj. Koha e kërkonte që në shkollë të kishte mësues, djem e vajza të fshatit. Kështu që, në vitet 60-të, dolen normalistët e parë, si Osman Xhumra, Riza Gashi, Hava Braho, Filip Rikani, Muharrem Dulli, Zija Hyka, Kristo Noni, Nurije Mara (Keta), Hysni Mara, Bajram Gashi, Musa Hasa, Kristina Bardhi, Marika Bardhi, më pas vazhduan edhe plot të tjerë.

Me nderim duhet permendur edhe kontributi i madh në arsim i grave mësuese, të cilat krijuan familje në Shënavlash. Kështu: Liri Dulli. Xhevrije Xhumra, Vito Noni, Proletare Sherifi, Fiqirete Disha, Ruzhdije Plaku, Sabrije Gashi, Frane Ndoj, Xhevedije Krruçi, Fatmira Pashkaj, Shefikate Dedja, Mimoza Bajramaj, Hamide Gashi, duke nderuar edhe mësueset, që vijnë nga qyteti, plot gra e vajza, të cilat ndihmuan në arsimimin dhe civilizimin e fshatit, në veçnti të femrës dhe familjes.

Historia e shkollës në vetvete është jeta dhe veprimtaria e mësuesve dhe e nxënësve të suksesshëm të dalë nga kjo shkollë, të cilët nuk janë pak. Nuk e kam gabim kur pyes: Cili është metri me të cilin masim vlerat e një shkolle, veçse me nxënësit e mirë? Të tjerët mund të shtojnë: Cilët janë disa nga ata, që më pas u bënë të njohur në detyrat që shërbyen?..

Ali Meta (Berisha), sot banor i fshatit Qerret, nxënës në shkollën tonë në vitet 1938-1939, më vonë nxënës i Nomales së Prishtinës, dhe më pas mësues në disa shkolla të vendit.

Umbert Çumashi, kryen universitetin e Pekinit për mjeksi- dhe farmaci, përkthyes, inxhinjer kimist, farmacist.

Enver Plaku, mbaron Akademinë e Arteve në Tiranë, për aktor dhe regjizor. Më von kryen detyrën e drejtorit në Pallatin e kulturës “A. Moisiu” në Durrës. Si artist dhe reegjizor, ka luajtur e realizuar disa role në filmat shqiptar.

Miri Hoti, mjek kirurg, i njohur në mbarë vendin. Pedagog në fakultetin e mjekësisë. Drejtor spitali në Durrës. Deputet në kuvendin e Shqipërisë. Kryetar Bashkie në vitet 2000-2003. I dekoruar disa herë. “Njerui i vitit”, nga Këshilli bashkiak i Durrësit. “Qytetar nderi i qytetit të Durrësit”. Mban titullin “Mjeshtër i Madh”, dhënë nga Presidenti i Republikes.

Leonora Bardhi, kryen universitetin në Pekin. Punon për vite të tëra si përkthyese në organet e larta qeveritare dhe bashkëpunëtore shkencore. Ka kryer kursin e lartë të filozofisë. Në vitin 1993, i akordohet grada “Doktore e shkencave”.

Hazir Gashi, ekonomist, inxhinjer ndërtimi, president i firmes “Dranova”. Gëzon plot tituj: “Nderi i qytetit të Durrësit”, “Fisnikëria e qytetit të Durrësit”. Takon Papa Gjon Pali i II-të në Vatikan, në Romë, në Korrik 2004, si pjestar i një delegacioni nga qyteti i Durrësit.

Dafina Dhima (Bici), mjeke pediatre me nje shpirt te madh dhe shume humane, mike e nënave dhe fëmijëve të fshatit e të Durrësit.

Hysen Gashi i zgjedhur kryetar komune në 4 legjislatura nga vota e popullit. Punoi me shumë përkushtim në infrastrukturë, duke i dhënë një pamje të re komunës sonë.

Lista bëhet e gjatë. Unë po mjaftohem me kaq, pa i mbetur hatëri edhe shumë të tjerëve. Veç për një gjë dua ta ngre zërin: Ne mësuesit mburremi me nxënësit tanë, fshati mburret me bijtë e tij dhe rrethi i Durrësi mburrët me kuadrot dhe specialistët që kaluan në bangat e shkollës tonë. Historia vazhdon. Tani në Shënavlash kemi edhe shkollë të mesme. Të tjerë nxënës dhe bij të fshatit, do të ndjekin shkollat e larta dhe do të bëhen njerëz të zot, që do të nderojnë shkollën e fshatin dhe do të drejtojnë sektorë të ndryshëm të arsimit, kulturës, shkencës dhe detyrave shtetërore.

Jam i lumtur, besoj si shumica në këtë tubim brezash, që po kujtojmë dhe festojmë 100-vjetorin e shkollës së Shënavlashit. Në rrugën e vështirë të dijes, secili nga ne vuri një gurr në historinë e kësaj shkolle. Të tjerët që do vijnë do ta ngrenë më lart emrin dhe nderin e saj.

Unë si bir i këtij fshati, si ish nxënës, mësues dhe drejtues i kësaj shkolle, kam nderin të uroj: Shkolla e Shënavlashit të festojë edhe qindra përvjetorë në udhën e dijes”.

Pas një koncerti festiv, një vizitë në mjediset e shkollës, ku vend të veçantë zinin stendat me foto dhe dokumenta të 100 viteve shkollë.

Saranda – një Floridë e vogël e bregdetit shqiptar

October 22, 2016 by dgreca

“Shqipëria e bukur – Saranda”, një qytet bregdetar i birlantë me bukuri të rrallë natyrore të bregdetit të të Shqipërisë – në detin Jon/

Nga Saranda – Beqir SINA /

SARANDE : Në kuadrin e një udhëtimi të gjatë, nëpër Kosovë, Shqipëri, dhe trojet shqiptare, këto ditë vjeshte, promovimi i turizmit shqiptarë, më tërhoqi dhe më mahniti me bukuritë e rralla të saj. Mbas vizitës time në bukuritë magjepse të alpeve të Shqipërisë, Tropojës, dhe duke zbritur në Malësinë e Gjakovës, kryeqendren e saj Gjakovën, më pas Rrafshin e Dukagjinit, Pejën, dhe më poshtë Prizerenin, Rahovecin, e rrethinat e tij, rrugëtimi im vazhdojë në Kukës, Rreshen, Milot, Laç, Fushë Krujë, Tiranë, dhe disa ditë në Përmet, “qytetin e Poeteve dhe të Trandafilave”- Tre Urat, Këlcyrën, Tepelenën e Ali Pashait, dhe një vizitë disa ditore në Sarandë, për të vazhduar me Borshin, Porto Palermon, Himarën, Dhermiun, e Vunoin deri sa të mbrrijë në Vlorë.

Sarandën, e kisha dëgjuar heret, mbasi disa nga fqinjët e mij – në kasollet e kashtës në kapmpin e interrnimit në Savër, (Kokali, Kalivjoti, Guveli, Buzi,Daka,Anastasi, dhe Xani, të cilët janë sot edhe miqt e mi të përjetshëm, -prej nga koha e keqe e interrnimit, ishin pikërishtë nga Saranda. Mirëpo, për her të parë këtë qytet e kam “vizituar” si ushtar i xhenjos, kur në vend të armës na ishte besuar lopata, për mbrojtjen e vendit nga armiku, duke ngritur si “kërpurdhat” bunkierët, të cilat na thuhej në atë kohë si po i ngrinim ato bunkier për tu mbrojtur ndaj rrezikut të Flotës së 6të Amerikane, e cila kishte një bazë në Greqinë fqinje……..

Dhe. hera e fundit në kontaktet e mija me perlën shqiptare, Sarandën, ishte një mbrëmje e 4 vjet më parë, në “Cinema Village” në Mahattan – New York, me shfaqjen e dokumentarit televiziv “Beautiful Albania – Ionian Romance Saranda” nga Qendra Kulturore Pjeter Arbnori, artistja Floriana Paskali.

Shfaqja e këtij dokumentari natyrishtë, që ka bërë efektet e veta, tek shumë shikues, dhe sidomos tek mua që me zor po prisja të vizitoja edhe një herë Sarandën, mbas asaj shfaqje mjaft tërheqëse, që i është bërë këtij qyteti në kineman “Cinema Village” në qytetin e New Yorkut në zonën ku ndodhen një serë kompleksesh të kinemave të njohura të qytetit. Premiera e dokumentarit “Shqipëria e bukur – Romanca Joniane – Saranda”, ishte ashtu siç është vërtet Saranda, me një paraqitje të birlantë të asaj bukurie të rrallë natyrore të bregdetit të Sarandës.Në premierën e dokumentarit “”Beautiful Albania – Ionian Romance – Saranda”, është dokumentar, të cilin ju mund të shikoni live, në se planifikoni të vizitoni vetë Sarandën, këtë “Parasjen – Paradise” e riverës shqiptare – në bregdetin e detit Jon.Ngado që ta vështrosh qytetin të sillen për rreth teje, pamaje të cilat nisin me qytetin e bukur të Sarandës, për të vijuar me tej me:Detin e Manastirit, mozaikët e lashtë në “dyshemen” e tij, Manastirët e Mesopotamit, Kostanin, Kishën ortodokse Saint Geroge, etj, qytetin e lashtë i Foinike, edhe kështjella e Ali Pashës, Kalaja e Lekuresi dhe ajo e Borshit si dhe kompleksit bektashian në Rusan.

Pikiatë përgjatë rrugës së re, futesh menjëherë në ujin e kristaltë, ujë i pastër si “pika e lotit”, vënde vendë edhe rërë, plazh me guraleca, shkëmbinjë të “çarë” nëpër një mori galerish në formë “Jacuzzi” natyralë, në mes të shkëmbinjëve bregdetar që rihhen nga dallgët e detit Jone.

Vizita më tej vijon duke eksploruar nëpër kodrat buzë bregut, plot me ullinjë e protokalle, dhe furta tropikale(banane ne mes te qytetit), deri sa zbret në plazhet e madhështore të Kakomes, Bunets, Borshit, etj … nga pamjet e mahnitshme të Parkut Kombëtar të Butrintit( mbrojtur nga UNESCO), Plazhet e Ksamilit, burimi i “Syrit të Kaltër” Plazhet e Borshit, deri tek një vështrim i gjatë që “bie” më poshtë në jug, në vargun e plazheve shkëmbore, “përqafuar” me njëri tjetrin përmes një bukurie tjetër përrallërore –deri në Plazhet e Qeparoit e duke vijuar deri në Qafën e Llogaras.

Kudo nga kjo vizitë dallon menjëherë dhe fare lehtë, vlerat historike e natyrore,të këtij qyteti Sarandes, ndërsa pushon pak në ndonjë lokal të cilët janë të shumtë,dhe shijonë me kete rast edhe ushqimet e pergatitura nga kuzhinat bregdetare, sidomos ato me “fruta deti”, ose ka edhe te tjera lokale me ushqime dhe zakonet e traditat banorëve, bregdetar mish te pjekur ne hell dhe kukurrec. Rënja e komunizmit, dhe hapja e Shqipërisë, i ka dhënë shumë vlera turistike Sarandës, për promovimin e këtij bregdeti me një klimë joshëse për vizitorët – sidomos atyre të turistëve të huaj, te cilet ne cdo sesion i gjen te ardhur nga vendet skandinave, gjerman e hollandez, apo nga Europa lindore, polonia , cekia, hungaria, dhe rusia, por cdo sesion gjen edhe vizitore te shumte nga e gjithë Shqipëria, Kosova, dhe trojet shqiptare e diaspora, ku disa pej tyre kan blere edhe banesat e tyre ne sarande. Saranda, ka një turizim vjetor i cili fillon qysh në hapjen e sesionit të plazhit, dhe ashtu si Karaibet ose Florida në SHBA, vazhdon me turizmin gjatë gjithë vitit Ish Konsulli i Përgjithëshëm i Shqipërisë në SHBA, z. Dritan Mishto, në shfaqjen e dokumentarit për Sarandën, në “Cinema Village” në Mahattan – New York, me shfaqjen e dokumentarit televiziv “Beautiful Albania – Ionian Romance Saranda”, pati thënë se “Jemi mbledhur në këtë sallë kinemaje, për të ndjekur një dokumentar, i cili në fakt, mbasi ju t’a shikoni patjetër që do të “fluturoni” për një moment “në mendjen” tuaj – të ngacmuar nga ndjenja që ndoshta, edhe për t’a shijuar, qoftë edhe një sesion veror edhe ju atë mrekulli që e ka krjuara natyra Bregdetin e Sarandës” tha zoti Mishto.

Kurse Presidentia e organizatës së gruas shqiptare në Amerikë ” Motrat Qiriazi” Dr. Anna Kohen mbasi ka parë dokumentarin televizivë për Sarandën, thotë se ” Jam e bindur, se ndonjeri prej jush do të grishet nga ky dokumentar, për të shkuar në Shqipëri, këtë verë dhe për të ndaluar një sesion pushimesh në në perlën e riverës së Jonit Bregdetin e Sarandës. Unë vetë theksojë ajo jam e lumtur për këtë, sepse ne kemi çfarë t’i tregojmë edhe Amerikanëve miqve tanë me këtë bukuri të rrallë, nëpërmjet filmit dokumentar “Beautiful Albania – Ionian Romance – Saranda”.

Saranda është qytet në Shqipërinë jugore i vendosur ne bregun e detit Jon. Është e vendosur ne një shpat mali.

Gjeografia

Nga veriu qyteti Sarandë kufizohet me Kakomenë dhe Hamalloin, nga juglindja me Lëkurësin (fshati shpërngulur qysh në kohën e Luftës së Lëkurësit, më 1878, sot topogërmadhë), nga lindja me Gjashtën dhe nga perëndimi me Detin Jon. Saranda ka një klimë tipike mesdhetare. Saranda ka numrin më të lartë të ditëve me diell edhe në Evropë, mbi 270 ditë. Pasuritë natyrore. Zona e Sarandës karakterizohet nga një numër i madh habitatesh natyrore, gjysmënatyrore dhe artificiale. Ka një bimësi të larmishme tipike mesdhetare. Zona njihet për prodhimin e agrumeve dhe ullirit, ndërkohë që pemët frutore zënë rreth 30 për qind të sipërfaqes. Pasurisë bimore të Sarandës i shtohet edhe bimësia ujore e detit Jon. Në thellësitë e Jonit nuk mungojnë edhe koralet. Zona u afron vizitorëve vendas dhe të huaj pamje spektakolare të ujërave blu. Zona e Sarandës ka një botë shtazore të pasur, si derri i egër, lepuri, çakalli, dhelpra, ujku, sorkadhja, thëllëza, rosa etj. Disa rezervate, si ai i pyllit të Butrintit, Stillos, Corrajt, Muzinës, janë një vend gjuetie mjaft i përshtatshëm për amatorët e këtij sporti. Edhe pasuria ujore dhe shtazore e detit Jon është e shumëllojshme. Delfinët janë miq të qytetit, duke u afruar brigjeve të Sarandës. Një breshkë e llojit Careta-Careta është parë së fundmi në Butrint. Ujërat detare janë jashtëzakonisht të kthjellëta dhe me ngjyrë blu. E gjithë zona ofron habitate të çmuara me peshq dhe lloje të tjera kafshësh detare. Bregu i detit Jon është në shumë zona ende i virgjër dhe jashtëzakonisht i bukur. Në këtë zonë përfshihet laguna tipike mesdhetare e Butrintit, rreth 1600 ha. Laguna është e pasur me bimësi që shërben si ushqim për llojet e shumtë të peshqve. Laguna është gjithashtu vend ndalese për mijëra zogj ujorë dimërorë dhe shtegtarë. Për shkak të rritjes së shpejtë urbane të Sarandës, pas rënies së komunizmit, ka lagje dhe toponime të reja. Para vitit 1992, qyteti Sarandë kishte këto lagje : Limani (i thonë edhe Limjon/i), Butrinti[2].

Qishmëdhe/ja – kishë nën dhe, në krye të malit të Gjashtës, në JL. Ky emër shqip është zëvendësuar me atë grek, Sarandë, për shkak të ndikimit të gjuhës e fesë greke, në periudhën kur kisha greke forcohet në jugun i Shqipërisë. Ky vend – tregojnë të moshuarit – dikur heret ka qenë kthyer në një vend pelegrinazhi, është trajtuar si vend i mirë ku shëroheshin sëmundjet, sipas bestytnive popullore. Me kohë, pas ndërtimit të kishës sipër, ka humbur emri shqiptar Qishmëdhe, duke fituar ngarkesën e re fetare Onkezmo Qishmë dhe – Sarandë. Shizma 1041, ndarja e kishës katolike nga ajo ortodokse. Emri antik Onkezmo ka orientim kristian perëndimor dhe pastaj kalon në Sarandë, kristianizmi lindor ortodoks. Pra, Qishmëdhe – ja është emëri autokton që zëvendëson Onkezmus e Saranda. Ky emër ka rezistuar qysh nga koha e lashtë e gjer tani. Tregojnë se ky vakëf (Qishmëdheja) ka pasur 900 dhi malteze pëlleja. Kur mileshin dhitë lartë te kisha, qumështi do të kalonte me tubo qeramikeje poshtë në disa depo të ndërtuara qysh në atë kohë, dhe që sot po shkatërrohen me buldozera për ndërtimet pa plan, që po bëjnë qytetaret.

Demografia

Nën juridiksionin e bashkisë janë pesë lagje dhe tri fshatra: Gjashta, Metoqi dhe Shelegari. Në janar të vitit 2007, qyteti numëronte mbi 35.000 banorë dhe njihet si një zonë me emigracion të madh. Jeta mesatare i kalon të 72 vjetët. Qyteti bregdetar ka një përbërje të larmishme etnike dhe krahinore. Pas Luftës së Dytë Botërore, popullsia e qytetit të Sarandës u rrit në mënyrë të qëndrueshme deri në rënien e komunizmit në vitin 1992. Pas kësaj date, qyteti i Sarandës kishte rritje të shpejtë së popullsisë kur shumë shqiptarë nga rajone të tjera u vendosën atje. Emrat e mëposhtme janë të njerëzve dhe familjeve që u vendosën në Sarandë deri 1945.

Ekonomia

Saranda është një qendër e rëndësishme turistike në Shqipëri. Burim kryesor i të ardhurave është turizmi dhe emigracioni. Pozita e saj gjeografike favorizon shumë bujqesinë dhe blegtorinë. Edhe pse pas komunizmit prodhimi është shumë i pakët. Në zonën përreth Sarandës u ndërtuan me pune vullnetare rinore dhe me te burgosur jo politike tarraca me agrume te cilat ne te shumten e rasteve u shkatërruan pa u ngritur as edhe një padi e vetme nga asnjë instance.

Historia

Saranda është një qytet me më shumë se 2000 vjet histori, ngritur në zonën e bregdetit jugor të Shqipërisë, i pasur në vlera të rralla të trashëgimisë kulturore dhe arkeologjike shqiptare, por edhe evropiane. Në fillimet e tij, qyteti ka shërbyer si një portë për qytetin antik të Finiqit dhe si rrjedhojë edhe si portë hyrjeje për në rajon. Kjo trashëgimi e pasur arkeologjike e gërshetuar me bukuritë e natyrës, si dhe portin e saj natyral, përbën bazën më të rëndësishme për të promovuar zhvillimin e imazhit aktual të Sarandës, si një destinacion i turizmit klasik botëror, si dhe për të tërhequr tregun e turizmit të veçantë. Saranda ka përfituar gjatë viteve të fundit prej tërheqjes së pushuesve vendas dhe të huaj. Vitet e fundit vihet re një “boom” i industrisë së ndërtimit, i cili ka ndryshuar imazhin e qytetit nga një vend i qetë bregdetar pushimesh në një zonë masive ndërtimesh, ndër të cilat gjenden dhe shumë ndërtesa të paligjshme. Aktualisht, Parku Kombëtar Arkeologjik i Butrintit është gjeneruesi parësor i turistëve ndërkombëtarë, të cilët vijnë kryesisht si vizitorë ditorë nga ishulli i Korfuzit në Greqi, pas një udhëtimi të këndshëm rreth një orë me anije.

Saranda ne kohët e hershme

Për herë të parë emri i Sarandës përmendet në vitin (1412).Deri ne shekullin e 4 pas Krishtit ishte nen perandorine Romake dhe kjo gje vërtetohet nga rrënojat e mureve rrethuese, pjese te te cilave ndodhen edhe ne shetitoren e qytetit. Nga shek. i 4 deri ne shekullin e 6, Saranda ishte nen perandorinë Bizantine. Saranda është qytet në jugperëndim të Shqipërisë, e vendosur në bregdetin jonian. Emri Saranda vjen nga një manastir i hershëm kristian që i kushtohet Dyzet Shenjtorëve (“Ágii Saránda” në greqisht, “Santi Quaranta” në italisht).Më parë, në lashtësi ku dhe eshte permendur nga disa historiane te asaj kohe si Straboni, Ptolemeu, Ciceroni njihet me emërtimin, Onhezmi. Kjo fjale ka 2 kuptime. Sipas gjuhës latine, Onhezi ishte një ere juglindore e cila frynte dhe lehtesonte udhetimet dhe kuptimi i dyte eshte se sipas legjendave Onkizi ishte babai i Eneas. Dhe shumë më vonë, gjatë pushtimit fashist italian të Shqipërisë më 1939, u quajt Porto Eda për nder të vajzës më të madhe të Benito Mussolinit. Onhezmi (Saranda), ne lashtesi ishte nje qytet port. Ajo ishte nje nga portat ne mund ta quajme te tille, e cila bente lidhjen e ballkanit perendimor me vendet e Europes lindore, dhe nje pike strategjike ekonomike shume e favorshme per iliret.

Popullsia dhe qyteti në shekullin 20

Në vitin 1927, Saranda kishte rreth 800 banorë, ndërsa gati dhjetë vjet më vonë kishte 1800 banorë. Në këto vite pati një zhvillim urbanistik, ndërtohet moli, hapet shëtitorja anës detit, ndërtohen edhe shtëpitë e para dhe një seri magazinash e dyqanesh. Në vitin 1957 qyteti bëhet qendër administrative.

Në vitet 1960-1980, Saranda promovohet si “ofertë turistike e Shqipërisë” jo vetëm për vizitorët shqiptarë, por edhe për ata pak vizitorë të huaj që gati numëroheshin me gishta në shtetin e rrethuar me tela në mes të Evropës. Por gjatë kësaj periudhe u kryen edhe investimet e para, veçanërisht në kurorën e gjelbër të Rivierës. Mijëra të rinj punuan në aksione për t’i kthyer kodrat përreth në brezare ullinjsh, portokajsh dhe limonësh.

Nga viti 1960 deri në vitin 1982, popullsia e Sarandës u rrit me një ritëm mesatar vjetor prej 2,7 për qind. Në atë periudhë qyteti i Sarandës numëronte rreth 15 mijë banorë dhe zhvillimi ishte mjaft i kufizuar. Në vitet 1990-2004 qyteti njeh një ritëm zhvillimi dhe një rritje të popullsisë, kryesisht prej ardhjes së mjaft familjeve nga zona të ndryshme të Shqipërisë. Në vitin 1999 popullsia ishte 26.512 banorë.Nën regjimin otoman Saranda u bë me një dekret të Portës së Lartë pronë private e Sulltan Abdyl Hamitit. Më pas, Ahmet Zogu “e mori” këtë perlë të bregdetit, gati 200 vjet më vonë, “dhuratë” nga parlamenti i kohës që kontrollohej prej tij. Në sundimin e Benitto Musolinit, qyteti i Sarandës mori emrin “Porto Eda”, për hir të bijës së vet.Pas Luftës së Dytë Botërore, disa zyrtarë të lartë të regjimit komunist e kishin qytetin si strehën e tyre turistike dhe të gjuetisë.

Zhvillimi i qytetit në kohën e sotme

Qyteti i Sarandës po njeh një zhvillim të vrullshëm të sektorit bankar. Bankat kryesore në Shqipëri kanë hapur në këtë qytet filialet e tyre, duke i kushtuar veçanërisht rëndësi shërbimit bankar gjatë sezonit veror. Deri tani ushtrojnë aktivitetin e tyre bankar mbi 12 operatorë dhe shumë shpejt pritet të hapen edhe 2 të tjera.

Saranda ka një spital civil, ku trajtohen të gjitha rastet e mjekimeve dhe për ato më të rëndat bëhet në një kohë të shpejtë transferimi drejt Tiranës apo drejt spitalit të Janinës (Greqi). Shërbimi në spital është tërësisht falas. Në Sarandë ka edhe shërbim urgjence dhe spital ditor. Ka gjithashtu ambulanca publike dhe klinika të specializuara. Kompanitë e telefonisë celulare Vodafon dhe AMC, si dhe Albtelekom, ofrojnë shërbimin në Sarandë, ku sigurohet mbulimi i gjithë zonës përfshi edhe atë rurale me sinjal.

Në amfiteatrin e qytetit antik të Butrintit mbahet për çdo vit Festivali Ndërkombëtar i Teatrit “Butrint 2000”, me pjesëmarrjen e mjaft trupave teatrore evropiane. Në kinoteatrin e Sarandës vihen në skenë shfaqje të shumta. Gjatë muajve të verës jo vetëm trupa e estradës së Sarandës, por edhe trupa të tjera brenda dhe jashtë vendit, japin shfaqje të ndryshme në qytetin që “përmbytet” nga vizitorët. Në qytetin e Sarandës ndiqen tre kanale televizive lokale, si dhe të gjitha kanalet kombëtare, duke mos përjashtuar edhe disa kanale televizive greke dhedisa kanale televizive greke dhe italiane. Gazetat kombëtare mbërrijnë në qytet nga Tirana afër mesditës, ndërsa gjatë sezonit del në Sarandë gazeta “Saranda”, e cila ka një pjesë të faqeve dhe në gjuhën angleze.

Energjia elektrike nuk njeh ndërprerje gjatë dy viteve të fundit në Sarandë, përveç në rastet e ndonjë defekti në linjat e tensionit të lartë. Shumica e lokaleve dhe bar-restoranteve kanë si burim paralel rryme elektrike gjeneratorët.

Tregu i frutave dhe i perimeve, ku gjenden ushqime organike të fermerëve të zonës, është në qendër të qytetit.

Saranda ka traditë në prodhimet bujqësore dhe gjatë verës tregu njeh çmime mjaft të favorshme. Por funksionojnë më së miri edhe marketet e vogla dhe të mesme, të cilat janë të shumëllojshme me artikujt e përdorimit të gjerë. Pothuajse gjatë gjithë ditës dyqanet ushqimore janë të hapura. Ndërsa njësitë që shesin suvenire janë në qendër të qytetit, fare pranë kinoteatrit. Dyqanet zakonisht hapen në orën 7.30-8.00 të mëngjesit dhe mbyllen rreth orës 21.00 të darkës.

Në Sarandë prodhimet e detit gatuhen kryesisht të zgarë. Në përgjithësi, ushqimet janë të pjekura mirë, përdoret edhe gatimi me avull. Pjatat e dyta të mishit janë me bazë qengji, gici dhe viçi. Si pije gjatë ngrënies përdoret shpesh rakia dhe vera.

Tradita Kultura Shqiptare – Rrënojat e lashta: Mozaiku

Saranda e sotme, (që e ka origjinën nga Hagioi Saranda – manastiri i Dyzet Shenjtorëve, ndërtuar në shek. VI në majë të malit që ngrihet mbi qytet), është një nga portet bregdetar të Epirit të Vjetër, në ekstremin jugor të Shqipërisë, përball ishullit të Korfuzit, dhe 20 km nga Butrinti. Njohja e urbanizmit të saj si dhe studimi konkret i monumenteve, paraqet vështirësi, fenomen ky që ndodh në pjesën më të madhe të qendrave ku qyteti modern zëvendëson atë antik. Mbetjet e konsiderueshme të një kompleksi sinagoge, të shek. V e VI në qendër të qytetit, ishin objekt i studimit dhe gërmimit arkeologjik të kryer gjatë vitit 2003.130 Bazilika paleokristiane, e gërmuar gjatë disa sezoneve arkeologjike, rreth pesëmbëdhjetë vjet më parë nga Kosta Lako përbën fazën përfundimtare të transformimit të kompleksit të kultit hebraik në ndërtesë të kultit kristian.

Motivet, ngjyrat dhe teknika e punimit janë të njëjta me mozaikun e dyshemesë së dhomës me menorah. Të dy dyshemetë, duhet të jenë realizuar në të njëjtën kohë. Në ndërtimet-ambiente që i përkasin fazave më të hershme se sa ndërtimi i bazilikës, hyn dhe rezervuari i ujit, i shënuar B në plan, i cili është i futur pjesërisht në tokë dhe duhet të jetë bashkëkohor ose me krijimin e mozaikut të fazës së dytë ose me atë të fazës së tretë. Mesa duket bëhet fjalë për rezervuar ritual, mikva’ot, të fesë hebraike.