Reportazh – Page 130 – Dielli

VIZITË NË PARLAMENTIN KANADEZ

January 19, 2014 by dgreca

Nga Luan Çipi/

Duke qenë me Hanëmen, gruan time për gati dy muaj mysafirë te vajza jonë Lindita, në Otava Kanada, nuk mund të rinim pa vizituar godinat e Parlamentit Kanadez, të ndërtuara aq bukur me veshje guri të gdhendur dekorativ, në zonën më të piktoreske e qendrore të qytetit.

Ishte një ditë e djelë e ftohtë, me borë e suferinë, mes janari i vitit 2014 kur u nisëm me makinë drejt qendrës së qytetit, të njoftuar nga interneti dhe të informuam saktë se në “Kullën e Paqes”, si quhet godina qendrore e Parlamentit Kanadez, pranohen vizita, mandej edhe pa pagesë.

U futëm dhe ne në radhën e vizitorëve të shumtë dhe pas një pritje e përshëndetje buzagaz të pritësve dhe kalimit te një kontrolli personal të imtë, deri me rrip, xhup e xhaketë hequr dhe pasi ulemi e presim grumbullimin e 20 vizitorëve, nisemi te shoqëruar nga një spikere kanadeze, për t’u futur në sallat dhe mjediset e panumërta të Parlamentit Kanadez. Qysh në fillim u mrekulluam me madhështinë e tij, me punimet ndërtimore e arkitektonike, me muret e tavanet dekorativë dhe dyshemetë e sheshet me mozaikë, me fotografitë dhe tablotë e varura në mure, me statujat e shumte dhe basorelievet e panumërt, me pajisjet dhe orenditë bashkëkohore e antike, të ndërtuara e të vendosura nga mjeshtër, arkitektë dhe artistë të niveleve superiore.

Ndalesën e parë e bëmë te salla e hyrjes para Kuvendit Republikan, ku zakonisht parlamentaret takohen me gazetarë e publicistë dhe japin intervista e shpjegime, sipas parimit “çdo gjë është e hapur, çdo gjë është transparente”. Salla e hyrjes është pjesë e madhështisë së gjithë godinës dhe pjesë e historisë parlamentare demokratike historike të Parlamentit Kanadez. Atje dallohen fotografi të çmuara mbretërish e princash, parlamentarësh e senatorësh ku spikati me madhështi mbretëreshat Viktoria dhe Elisabeta, Kryeministri i pare, Presidenti i pare dhe deputetët më të vjetër, përfaqësues të partive rivale, kundrejt njeri tjetrit, ashtu si kishin kundërshtuar dhe gjunjëzuar, mposhtur, apo tërhequr nga njeri tjetri, me argumentin dhe fuqinë fjalës për dhjetëra vite.

Jo vetëm sot, që është e djelë dhe parlamentarët janë me pushime dhe në punët e tyre private familjare apo shoqërore, po dhe në ditët kur Parlamenti punon, qoftë në Senat, apo në Dhomën e Komuneve, “Kështjella e Paqes”, mund të vizitohet lirshëm nga kushdo, gjatë gjithë ditës pa pushim, natyrisht edhe pa penguar zhvillimin normal të punimeve, konsultave, bashkëbisedimeve te parlamentarëve apo personelit këshillues, ndihmës dhe shërbyes. Ndërkohë vizitorët mund të sodisin punimet nga galeritë publike (ku sigurohet disponueshmëri e hapësirë). Gjatë gjithë kohës në galeritë e vizitorëve, është i aktivizuar një udhëzues audio në celular, që ofron informacion në lidhje me lojtarët kyç të çdo dhome, kur. diskutohet e merren vendime p sh. për artin, apo arkitekturën, biznesin, apo ushtrinë.

Natyrisht për vizitorët ka disa detyrime, qe respektohen me rigorozitet: Bëhet paraprakisht skanimi dhe kontrolli i imët për të parandaluar çdo të papritur të pakëndshme. Kamera, dylbi, regjistrues, çadra, çanta, pajisje elektronike, armë, nuk lejohen Vizitorët duhet të jetë i veshur në mënyrë të përshtatshme dhe burrat duhet të hiqni kapelet e tyre. Ndalohet gjithashtu demonstrata, duartrokitjet, goditje me këmbë në tokë, folje me zë të lart, mesazhet politike(në pankarta apo veshje) dhe veprime të tjera shqetësuese.

Rregullat ne këtë parlament e bëjnë edhe më funksional dhe më të interesuar vizitorin kureshtar, çka duket edhe nga numri i madh i tyre, që për vitin kap shifrën mbi 3 milion vizitorë.

Dihet historikisht, se ishte Mbretëresha Angleze Viktoria, ajo që qysh në vitin 1859 e zgjodhi Otavën për kryeqytet dhe qe disponoi ndërtimin e parlamentit të “Provincës Kanadeze”. Për këtë konkurruan 298 projektues, u zgjodhën tre dhe përfunduan te më i miri, që u shpall më me 29 gusht 1859.

Pas disa adoptimeve dhe shtesave në ndërtesat e departamenteve dhe pas një zjarri në vitin 1916 që shkatërroi Bllokun Qendror, “Parlamenti Hill”, mori formën e tanishme me përfundimin e “Kullës së Paqes” në vitin 1927 . Qysh nga viti 2002, me investime të shumta, nisi dhe u realizua rinovimi dhe rehabilitim sipas një projekti cilësor, që përfshiu të gjithë ndërtesat brenda rrethimit. Kjo punë, ende në proces, do përfundojë plotësisht pas vitit 2020.

Zona ku shtrihen godinat e Parlamentit Kanadez zë një sipërfaqe 88.480 metro katrorë dhe kufizohet nga Lumi Otava ne veri, Kanali Ujor Rideau ne lindje, Rruga Welington në jug dhe Rruga Kent nga ana e Gjykatës së Lartë, në perëndim. Ajo është e rrethuar nga një gardh i lart prej hekur të farkëtuar e të inkuadruar bukur që quhet Wellington Wall,

Brenda murit prej hekuri qëndrojnë të harmonizuara e të ndërtuara me stilin klasik gotik të modernizuar, Kulla e Paqes në veri, Zyrat e Parlamentit Hill dhe Rezidenca e Mbretereshës me maskën e Ives & Co.e Montreal. Në çdo cep të zonës katërkëndëshe, nga ana jugore ka edhe porta te vogla për qasjet e përditshme.

Të tria ndërtesat e Parlamentit Hill janë të bashkërenduara dhe funksionale.

Në Kullën e Paqes, nga Paradhoma kalon për t’u futur në Sallën Solemne, më të madhen e parlamentit, me vendet ulur dhe pajisjet për çdo deputet. Ato janë parceluar dhe me simbolikat e ndara për të dhjetë provincat e Kanadasë, shoqëruar me figura e ilustrime të emblemave përfaqësuese, të bimësisë, gjallesave të tjera dhe objekteve cilësuese karakteristike të tyre. Çdo parlamentar, i ulur ne mjediset kujtimndjellëse i ka përherë të pashlyera detyrimet që mbart ndaj zgjedhësve të tij të nderuar.

Paradhoma dhe Dhoma e Senatit, janë të tjera mjedise të bukura me vlerë. Atje dhe kudo ka vende të lira dhe për popullin e thjeshtë, për gazetarët dhe masmedian, të gatshëm për ndihme, transparencë e kontroll.

Në pjesën e pasme të Kullës së Paqes është vendosur Biblioteka një vepër monumentale edhe kjo në stilin gotik, e me disa kate e dhoma, deri ndarje të rezervuara. Biblioteka komode për më tepër është shumë e pasur, jo vetëm për librat e karakterit legjislativ e të tjera në shërbim të parlamentit, po edhe të nivelit shkencor, historik, didaktik, artistik, kulturor e letrar. Këtu dallojnë vepra të hershme e të rralla, mandej ndonjë krejt unikale dhe me vlera të paçmueshme. Edhe biblioteka, si pasuri e madhe kombëtare, rruhet me rreptësi, aq me tepër se ka pasur tentativa djegie dhe ka shpëtuar prej masave preventive, duke u pajisur deri me porta të hekurta, por që nuk të japim këtë përshtypje se janë si imitime të bukura druri.

Projektimi dhe ndërtimi i Parlamentit Kanadez në tërësi është një vepër e madhe arkitektonike e realizuar nga mjeshtrit kanadezë në konsultë me specialistët më të shquar të kohës dhe që përfshiu 298 variante, nga të cilat u zgjodh më i miri. Projektet kanë imituar stilin gotik të Rilindjes Evropjane, me ndikime italiane, franceze, nga Vendet e Ulta etj. por të realizuar me teknologji moderne dhe duke marrë parasysh klimën Kanadeze. .

Materialet e përdorura sidomos për rifiniturat, qemerët, praqet, kornizat, tavanet, dyshemetë janë siguruar kryesisht për rreth Otavës dhe janë përdorur me mjeshtëri të rrallë.

Sidomos 5 nga specialistët kanë punuar në vendet kyçe e delikate për shumë vite. Ata, veç të tjerave, morën porosi edhe për gdhendjen, në kujtim të pararendësve te lashtë vendas, të figurave me fytyrat e të tyre simbolike. Po ata me aftësitë dhe talentin e tyre, duke punuar si në fshehtësi e të vetmuar për një kohë të gjatë, skalitën me mençuri, në vend të tyre, secili vetveten, duke përjetësuar kështu një lavdi të merituar në shekuj.

Është çdo gjë ndërtuar bukur dhe në funksion të një shërbimi të dobishëm, cilësor e njerëzor Kjo duket edhe te nderi që i kanë kushtuar të rënëve për Atdhe, qysh nga krijimi i Kanadasë. Ka në këtë Parlament një pavijon të veçantë për dëshmorët dhe libra me listat një për një, sipas luftërave dhe vendeve kua kanë marrë pjesë e janë bërë fli në mbarë botën, bijtë e saj më të mirë.

Interesant është dhe kulla e lartë dominuese, ku shkohet me një ashensor të shpejt deri te një mjedis i stërmadh rrethuar me xham, nga e sheh si në pëllëmbë të dorës Otavën e bukur e deri rrethinat e saj.

Largohemi për në vendin tonë Shqipërinë e dashur, me mendimin dhe ëndrrën për të parë dhe atje së shpejti Parlamentin e Ri, pa pretenduar për një nivel kaq superior, si Parlamenti Kanadez i Otavës, për të cilin janë dashur fantazia e specialistëve të botës dhe burimet financiare njerëzore perandorake.

Otava Kanada, 20.01.2014

VIZITË NË BAZILIKËN NOTRE DAME MONTREAL

January 10, 2014 by dgreca

Nga Luan Çipi/

Qyteti i Montrealit është i madh e i rëndësishëm. Ai ka afër 1.7 milion banorë (i dyti pas Torontos) dhe njëkohësisht është quajtur dhe “Kryeqyteti kulturor i Kanadasë”, pa përjashtuar cilësimin historik të tij si “Kryeqyteti tregtar i Kanadasë”. Qyteti dhe e gjithë krahina e Kebekut, ku ai bënë pjese nga ana territoriale dhe administrative, përfshin zonën frankofone të Kanadasë. Frëngjishtja është gjuha zyrtare e qytetit dhe në shtëpitë rreth 56% e banorëve flasin frëngjisht dhe vetëm 18% anglisht.

Montreali, padyshim edhe sot, mbetet një qendër e rëndësishme e tregtisë, e financave, e teknologjisë, projektimit, turizmit, hapësirës ajrore, kulturës, sportit dhe kinematografisë.

Edhe pse i ka këto përparësi në shkallë kombëtare Montreali, merr edhe më shumë vlera, duke pasur në qendër të vetë një objekt kulti religjioz me rëndësi e madhësi botërore, siç është Bazilika Katolike “Notre Dame Montreal”, Kisha më e madhe në Amerikën e Veriut dhe e dyta në shkallë botërore.

Ky institucion shumë i rëndësishëm i besimit katolik, u ndërtua për nder dhe me emrin e Shën Mërisë, në një objekt më të vogël, në vitin 1829 qe u dëmtua kryesisht për shkak te djegies së tij dhe nisi të rindërtohet, rikonstruktohet e zgjerohet në formën e tanishme, si bashkësi dy kishash, qysh nga viti 1980.

Për ndërtimin e Kishës së Madhe u zgjodh projektuesi dhe ndërtuesi i famshëm Amerikan, me origjinë Irlandeze, James D’Onell, protestan, që u konvertua në katolik dhe u nderua e u varros po aty.

Të ardhur në Otava, për vizitë te ime bije, që ndodhet familjarisht me banim dhe punë prej vitesh në Kanada, duke qenë vetëm rreth 200 km. larg Bazilikës Notre Dame të Montrealit, nuk mund të rinim pa e vizituar këtë perlë botërore, që rrezaton fuqishëm në të gjithë botën e krishterë, madhështi edhe besim hyjnor tradicional Katolik. Së bashku me Hanëmen, gruan time të pandarë në çdo ngjarje, si dhe me Linditën, vajzën time, me Mihailin, dhëndrin kanadez dhe djalin tim, Kamanin, (ardhur për mua posaçërisht nga Çikago me gruan dhe të dy djemtë e tij çamarrokë), në një ditë tepër të ftohtë (-31 gradë C), me dy autovetura, nisemi të çalltisim e të shuajmë këtë kuriozitet e dëshirë të kahershme, që nuk e ka fat gjithkush dhe gjithmonë.

Pasi premë biletat dhe paguam një kuotë hyrjeje (më shumë për solidaritet dhe detyrë humane dhe duhet thënë, pa asnjë detyrim) edhe të përshpejtuar nga të ftohtit e padurueshëm, u futëm në Portën e Kishës, ku menjëherë ngelëm të befasuar nga pamja mahnitëse, që të impononte madhështi e deri misticizëm:

Një sallë e madhe, që s’i shihje dot fundin, me aftësi mbajtëse mijëra veta, shumica me vënde për t’u ulur në kushte komode, një ndriçim paksa i errët, disi i mbytur dhe ëndërrimtar.

Kudo të sheh syri llambadarë, shandanë, ndriçues e abazhurë disaformash dhe shumëmadhësish. Xhamat e dritareve janë tjetërsoj të bukur e të ngjyrosur me teknologji të posaçme. Ka gjithfarësoj, basoreliev dhe statuja shenjtorësh dhe engjëjsh, ornamente e piktura të çmuara dhe punime druri (bliri kryesisht), e të papara artistikisht tjetërkund.

Në të djathtë janë vendosur dhomat e rrëfimit dhe të faljes së mëkateve, krejt xham dhe në të majtë, janë këndet e lutjeve dhe të përshpirtjes, me qirinj në ndriçim apo gati për ndezje.

Po të ngresh sytë lart drejt tavanit, admiron 1827 korniza me xham te ngjyrosur, të thurur aq bukur deri në ultësirën e kurbuar, sa të duket sikur sheh qiellin blu. Kjo u ofron vizitorëve një ndjenjë befasuese për të qenë më të hapur, më kolektiv, më të dashur për njëri tjetrin, më dorëdhënës, solidar e bujar, nën një qiell rrezatues të improvizuar e që të benë vetvetiu të ndikuar nga fryma hyjnore.

Ngjyra e mureve, në të katër anët e Bazilikës, është e pazakontë, e shumëllojtë e deri në mrekulli, ku dominon bluja dhe ari. Një ar, jo i lyer si bojë e i sajuar, po krejt i vërtetë dhe natyrisht me shumë vlerë. Siç janë të bukura e të kushtueshme, të bëra me dorë, çdo detal e pjesë përbërëse ndërtimore dhe çdo pajisje e instaluar, në këto mjedise të arenduara me mjeshtëri të rrallë, ku çdo pikturë, reliev, statuje tregon për një ngjarje fetare, për një shenjt, për engjëjt, për një porosi ungjillore, inspiruar nga Bibla..

Altari ballor kryesor i kishës së madhe, sarkofagu, kasollja e famshme ku lindi Jezu Krishti, etj. ndërtuar si shumë çudi të tjera, nga arkitekti Viktor Bourgen, janë secila më vete, një kryevepër monumentale, që rrallë gjendet tjetër kund. Jezusi, me madhështinë dhe bukurinë e tij, dominon gjithë mjedisin e harmonizuar për rreth, ku numërohen dhjetëra pamje ikone në pikturë, të gdhendura si basorelieve, apo statuja të madhësive të ndryshme, që shihen me pamje te lirë nga salla e madhe, apo po të kalosh e t’i soditësh në shkallinat e shumta drejt lozhave, nga të tre anët e saj.

Tjetër mrekulli e veçanti e kësaj Bazilike Madhështore është Kambanorja, me një kambanë gjigante prej 12 ton, që vihet në lëvizje me forcën e njëkohshme të 12 burrave dhe qe tingëllimi i saj dëgjohet prej 37 km larg. Natyrisht përdorimi i kambanës kufizohet vetëm në ditët solemne ceremoniale e në të shenjtat fetare dominante, ndryshe, nga fuqia e madhe akustike, do arrinte deri në dëmtimin e mureve. Veç Sallës së Madhe kryesore, nevojat e shpeshta ceremoniale, sidomos për martesat, diktuan edhe ndërtimin e një kishe të dyte, ngjitur dhe që komunikon me Bazilikën. “Sacred Heart Chapel”, duhet thënë dhe kjo, ka bukurinë dhe stilin e vet të posaçëm e funksional dhe përballon thuajse gjithë nevojat e këtij qyteti të madh, që me rrethinat si popullatë, ia kalon shumë edhe Shqipërisë.

Salla e Madhe e Bazilikës Notre Dame Montreal, përdoret si Kishë për ritet fetare më të spikatura dhe në raste solemne e të jashtëzakonshme dhe bashke me ata që mund të rijnë në këmbë, pranon 9 mije spektatorë. Kjo Bazilikë e rëndësishme në shumë raste ka qenë edhe arenë e ngjarjeve të bujshme shoqërore e shtetërore për krejt provincën e Kebekut dhe të gjithë vendit, për të përballuar deri koncerte të mëdha, duke arritur kulmin me debutimin e suksesshëm të Luçiano Pavarotit të famshëm.

Një tjetër çudi dhe madhështi e Bazilikës Notre Dame Montreal është Organoja e saj, me përmasa jashtëdimensionale dhe cilësi akustike të jashtëzakonshme. Kjo kërkon dhe mjeshtëri kulmore, për të luajtur me virtuozitetin që meriton, ky instrument i rrallë në shkallë botëror, siç bënë prej dyzetedy vjetësh, Pjeri, që luan aty ende me pasion rinor, në kërkim të përsosmërisë.

Kthehemi për në vendin tonë, në Shqipërinë e vogël dhe të largët, të entuziazmuar dhe me përshtypjet me të mira për popullin Kanadez dhe arritjet e tij të jashtëzakonshme, në të gjitha drejtimet.

Kjo Bazilikë Madhështore tregon gjithashtu forcën e këtij kombi vital dhe të përparuar drejt përsosmërisë, në harmoni midis shtetasve të vet, pavarësisht gjuhëve e besimeve të ndryshme fetare dhe me një politikë sociale e mirëkuptimi shembullore.

Otava, Kanada, 10.01.2014

PËRKUJTESË DRITËRIMI

January 8, 2014 by dgreca

Njëqind vjetori i shkollës së Tërbaçit/

Reportazh nga Eqerem Canaj/Shkrimtar/

Deti paskësh ndërruar shtrat në ato ditë fund dhjetori. Dallgëzimi paskësh përflakur Skelën e hyrë pak nga pak në pallatin “Riviera”, pronësi edhe e tërbaçiotit Flamur Çela: Qendra Tregtare “Riviera” Vlorë.

Kështu mu dukën njerëzit, atë mëngjes dimri me diell, që ta kërkonte shpirti e ta dehte zemrën. Njerëz nga të gjitha moshat, por edhe nga e gjithë treva shqiptare. Qenë njoftuar, ndofta edhe në internet, se tërbaçiotët, ku e nga do qenë, më datën 21, do të festonin, në mënyrën më shëmbullore, njëqind vjetorin e çeljes së Shkollës së Parë Shqipe, në Tërbaçin e Labërisë, që: atje në Tërbaç, ku hedhin rrënjë Malet e Vetëtimës (Akrokeraunet) e tërbaçiotët e të tëra kohërave i presin vetëtimat në kraharor, më vjeshtën e 1913 – s, çelën të parën shkollë, në shqip, atje ku tash e ndërmote, siç thonë, pula ha stërrall, njerëzit bëhen fajkoj e petrita, të tillë, pse sytë i kanë te dielli, këmbët mbështetur fort, në rrënjë, domethënë në monopatet gurë e shkëmb, kraharorin ua pushtojnë erërat që flladitin kah Shushica. Ndaj, thonë, janë e bëhen njerëz të zgjuar, ndaj, sjellin në kujtesë bëmatarë të pashoq, si: Lulo Habaz Mehmeti … “anija që çanë detin” …, “Hysni Kapo sypetrit, gjermanëve në gjuhë u flit”, Halim Xhelo – ideologu revolucionar …, gjer fëmijët e vegjël tërbaçiotë, të veshur me kostumin lab – karakteristik, të cilët u ngjasojnë një tufe pëllumbash që shkëputen majë maleve e davariten përmbi Shushicën valëzjarrtë, Lumi i Vlorës i thotë populli. Këta lloje pëllumbash kanë zbritur në qytet e, me këngët e tyre labe, këndojnë të kaluarën dhe të tashmen, ata, me zërat e bukur të zogjve i këndojnë njeriut, heroizmit, jetës, shoqërisë njerëzore në rrugën e ndryshimit e të përparimit …

Dhe e kremtojnë, këtu, në Qytetin e Pavarësisë, në thelbin e modernitetit. Sepse, ah, Festa e 100 vjetorit të shkollës së tyre, nuk është e tyrja vetëm, por edhe e Vlorës, e Shqipërisë. Këtë fakt e përmbush ardhja e grupeve nga Tirana; Dr. Selim Beqiri e Hamdi Cane me Ali Bajramin …, nga Durrësi poetesha Flora Gjondeda …, nga Elbasani, Myzeqeja … Po edhe emigrantë të moshuar, si Iliaz Habazaj, me fëmijë, nga Italia, të tjerë e të tjerë. Pa llogaritur vlonjatët, me përfaqësues të tëra shoqatave të Labërisë … Kjo pjesëmarrje e beftë të bind e tundon mendimin se Vlora atë 21 – ësh dhjetorjan 2013, është Tërbaçi e Tërbaçi ishte Vlorë, pra kjo – ky festim modern do të bëhej në Skelë, buzë detit valëkaltër, dallgët e të cilit mu pasqyruan në hollin e “Rivierës”, dyndje njerëzish në argëtim e të mbytur në detin e kujtimeve.

Kapiteni lufton me dallgët, t`i pushtojë e ta drejtojë anijen në breg, ta ankorojë atë në një shkëmb të Akrokerauneve: është moderator i veprimtarisë, poeti Albert Habazaj që, me zërin e tij timbrian vendos qetësinë përmbi zhurmërinë e zakontë e në atë fillim beteje pëshpërima shumëzërëshe, i ngjason zbaticës përmbi rërë. Alberti inspiron përshëndetjen e mirëseardhjes, për të vazhduar programin pasues. Fenerët, anës detit blu, shenjojnë drejtimin e anijes, pasqyrojnë dritë mbi terr: janë televizionet. Lokale e qendrore, po se po, janë ngritur përmbi zhalionë, kamerat e të cilëve përthithin gjithçka: deti, dashuri, kujtime, mbresa …, ka derdhur perlat përmbi rërë … Si mund t`i shpëtojnë kamerave të “TV 6+1 Vlora”?! Kur çdo gjë është e bukur, gjer në shkallën e madhërisë s`ka se si t`i mbetet mjegullnajës. Se, 100 vjet plot, mjegullnaja është endur brigjeve pa kufi: ka ngjizur, në barkun mjegullor gjak e djersë e stërmund për ditë të bardha …, këto çka tërbaçiotët shijojnë sot, në 21 – shin e njëqind të së çeljes së parë të shkollës shqip, shkollës që ka dritëruar brezash pa kufi.

Këto kontribute, të cilat përbëjnë thelbin e historisë kombëtare për liri, demokraci e përparim, i thonë lektorët, në kumtesat e shkurtra, si: Prof. Dr. Bardhosh Gaçe “Lëvizja kombëtare në Tërbaç dhe mësuesit shëtitës”, Dr. Selim Beqiri me “Çelja e shkollës së parë shqipe në Tërbaç dhe kontributi i saj në arsimin kombëtar”, Dr. Leka Skëndaj “Shkolla e Tërbaçit – vatër e intelektualëve dhe atdhetarëve të zjarrtë” … Kumtesat përmendnin emra, spikatnin ngjarje, figura, jepnin panorama e freskonin kujtesën e brezave, ndofta me pikësynimin e brezit të tretë, për të fiksuar ca më mirë, çkangjasat që kanë befasuar nër kohët e zhytura në mjegullnajë, në erë, borë e breshër, tashmë, të mbeteshin kuinta në hapësirat ndërgjegjësore të brezit stafetmbajtës për të përçuar përdrejt ardhmërisë mesazhe edhe më të fuqishme: lumturimin e jetës së njeriut, në përgjithësi e vazhdimisht.

Kjo kuptohet mirëfilli, edhe pa analiza e konkluzione, pse: në vitet 70 – të, mësuesit virtyozë të asaj kohe, si Rexhep Habazaj, Mejdi Skëndaj, Shezai e SiIurian Habazaj e tjerë, krahas mësimit bënin edhe kulturën – kulturë që shënonte hapa cilësorë për kohën e paskohën. P. s. Me inisiativën e tyre, si një kërkesë kualite e kohës, ringritën grupin folklorik të fshatit. Poeti popullor, mësuesi Kujtim Mici thurte tekste këngësh labe që konkuronte në Festivalin Kombëtar të Gjirokastrës, virtyozi Rexhep Habazaj qe kthesi i pazvendësueshëm në grup; thonë, i ngjante shpellës së Somait, apo shpellës së Bilbilenjve, si i thonë ndryshe, gryka e të cilës frynte e shfrynte nër tufane e shqotë, mësuesi i gjuhës Zaim Hoxha korrte sukses në fushën e gjuhësisë në aksionin kombëtar të mbledhjes se fjalëve të rralla, të tjerë e të tjerë, kontribute cilësore nër rrugët e shtruara me kalldrem, rrugë nëpër të cilët udhëtojnë brezat. Dhe ata, padiskutim sot e kësaj dite mbushin hapësirat e mëzgallat e këtij holli stërmadh, mbushin me fjalë, këngë, gaz, mbresa, puthje, përqafime: deti i dashurisë është aty, i kaltër, i thellë, i pa anë; ai të rrëmben në gjirin e tij, të shtrëngon, të tundon, të lumturon.

Ndofta, qe moment organizativ që shënon kulmin, kur e kur, në ballinën me flamurë, dalin një pas një tre të dalluarit tërbaçiotë, të cilët dekorohen “Mirënjohja e Labërisë”: mësuesit Zaim Hoxha e Tofik Deda, si dhe veprimtari Fejzo Rrokaj. Mandej, në tavernë zbret mjeshtri Jani Gjergji me ansamblin e valleve të fëmijëve të Qendrës Kulturore “Aulona” … Befasia bën të të sjellin parasysh Zanat, zbritur nga majëmalet e Vetëtimës. Gjithsecili kafshon buzë, aparaturat fotografojnë pa pushim mrekullinë e çasteve… Syrja Hodo, këngëtari i grupit folklorik të fshatit, ka përgatitur grupin folklorik të fëmijëve: Endri Hodo, djali i tij, marrësi i devotë, orvatet të konkurojë. Tërbaçiotët dinë të ecin gjithnjë përpara. Dhe, ky sens, është veç virtyt.

Atëherë, vetëm atëherë më trokitën në kujtesë, këtu e 40 vite shkuar, vargjet e një vjershe të gjatë, kushtuar Halim Xhelos: “Labi i vogël” … “Vargan malesh, qepalla ngritur/ përreth qendrojnë/ në grykën e lashtë të luginës së kuqe, je lartësuar në piedestal/ dhe sqepat e bilbilave këngën tënde thonë/ çdo lastar i ri zgjatet te dora jote/ ngjitet përmbi mal” … (botim Rev. “Nentori”, 1976)

Bilbilat e Maleve të Vetëtimës këndonin melodinë që të drithëronte. Shushica buzëqeshte. Deti i dashurisë kishte nderë veladonin dehës. Dhe unë mendoja se aty ishin të gjithë: edhe Lulo Habaz Mehmeti, Hysni Kapoja, Halimi, Muço Delo, Gani Habazi, edhe Miro Tërbaçi, mendoj se edhe mësuesi Rexhep Habazaj rënë pranë të birit, ka larguar tufën e manushaqeve, rrëzë pllakës së gurtë, ka ngritur kokën të dëgjojë bilbilat e Çikës e, asisoj, të marrë pjesë në festimin e 100 vjetorit të shkollës shqipe në Tërbaç. Dhe, po aq, jam i bindur se shkrimtari, përkthyesi e kritiku Hamdi Çanaj përgatit librin e serisë “Flas”, siç jam i bindur se poetesha nga Durrësi Flora Gjondeda, do ta pasurojë vëllimin poetik me mbresa nga kjo veprimtari. Dhe se Albert Habazi do të përcjellë shumëçka të këtij takimi, përdrejt Amerikës së largë, se “Diellit” i bëjnë mirë rreze dielli nga Labëria. Erjalda Skëndaj dhe Ermal Sika të TV 6+1, fiksojnë momente interesante për t`ua transmetuar qytetarëve. Gjë e bukur, kjo përkujtesë dritërimi.

VIZITË NË QENDRËN MUZEALE “BIODOME” MONTREAL

January 5, 2014 by dgreca

Nga Luan Çipi/

Në kryeqyteti Kanadaz, Ottawa, ku banoja prej gati një muaji, kisha dëgjuar shpesh të flitej për pikat turistike më interesante për rreth dhe kisha mësuar se vend nderi zinin: “Nodre Dame” (Kisha Katolike më e madhe në vend) dhe “BIODOME”, (qendër muzeore e madhe), të dyja të vendosur në Montreal, Provinca Kebek, në qytetin e dytë më të madh në vend, pas Torontos.

Sa kishim festuar me madhështi “Krishtlindjet” dhe “Vitin e Ri 2014”, pikërisht më 1 janar 2014, ditë e Mërkurë, pasi përshkuam rreth 200 km rrugë, kryesisht në autostradën 417 dhe pas gati 2 ore udhëtim pa trafik të renduar, natyrisht me shpejtësi marramendëse, mbërritëm në Montreal dhe u akomoduam te Hoteli “Delta”, një hotel me katër yje, në Zonën Qendrore të qytetit.

Të nesërmen, herët në mëngjes, për të arritur te objektivi ynë, na u desh të bënim vetëm pak kilometra rrugë, po në një të ftohtë të pazakontë, sepse jashtë temperatura shënonte -31 gradë C. Pasi parkuam makinat dhe paguam biletat, e pamë veten qysh në fillim të befasuar nga të papriturat e muzeut te madh shumëplanësh, që në të njëjtën kohë ishte bashkim dhe kombinim akuarium- zoopark- kopsht botanik, në kushte të njëjta natyrore origjinale përkatëse Kanadeze-Amerikane Veri Jug dhe Polare Veri-Jug.

“BIODOME MONTREAL”, ky muze i gjallë gjigand, është vendosur në ish Velodromin e Montrealit, ndërtuar fillimisht si “Qytet Sportiv” në Olimpiadën e Lojnave Verore të Montrealit të vitit 1976, në pjesën përkatëse në një sipërfaqe prej rreth 7000 m2, Objekti me arkitekturë të përshtatur bukur, ishte konvertuar si Muze përfundimisht në vitin 1992, me rastin e 350 vjetorit të themelimit të qytetit Montreal. Inisiator për këtë transformim madhështor të ish Velodromit në Muze shumëprofilësh bionatyror, u bë ish Drejtori i Kopshtit Botanik të Montrealit, z.Pierre Borque, që duhet kujtuar me nderim të posaçëm, për arritjen e tij tepër te suksesshme, origjinale e të dobishme.

Përshtatja u bë në një hapësirë racionale e kryesisht të mbyllur, që tërheq çdo vit rreth një milion vizitorë nga e gjithë bota. E veçanta e këtij muzeu të gjallë peshqish, shpendësh, reptilësh, kafshësh dhe speciesh bimore të origjinave të larguar nga njeri tjetri, është krijimi i kushteve origjinale në katër ekosisteme të ndryshme. Kjo do të thotë përshtatje respektove të njëkohshme në vegjetacion, klimë, dritë, temperaturë, teren me ndryshim e luhatje stinore. Këto ndryshime në hapësirat përkatëse, janë ndërtuar edhe pse të papërputhshme, në një sipërfaqe relativisht të kufizuar, duke përdorur teknika të veçanta ndarëse, izoluese, ngrohëse, ftohëse, lëvizëse, aromatike, ndriçuese errësuese, etj., duke lejuar ndërveprime normale në ndryshimin e mjedisit dhe në përshtatje të kushteve jetësore të specieve, llojeve dhe varieteteve.

Biodomi i Montrealit mund të soditet bukur ne kohë të mirë edhe nga kulla madhështore e Stadiumit Olimpik të Qytetit Montreal të Provincës Frankofone të Kebekut. Prej andej sheh dhe përfytyron se vizitori ndjek një rrugë vetëm prej 500 ml.: Pasi kalon hyrjen dhe kryen pagesën e vizitës, ndeshe me bllokimin e parë në formë tuneli, i quajtur “EcoTransit”, i projektuar (si dhe të tjerët që pasojnë) për të ruajtur ndryshimet e temperaturës. Më pas hyn në paretet e izoluara nga një strukturë xhami për të siguruar në Abitatin “Amerika” lagështinë ajrore prej 75% , që kërko mjedisi sipas popullimit dhe temperatura në rritje në 28 ° C gjatë gjithë ditës.

Pasi kalon te . EcoTransiti i dytë, ofron qasje në Laurentian Maple Forest , i frymëzuar, freskuar dhe nga peizazh malor i “Mauricie”, Kanada .

Në një tuneli të dytë, nëpërmjet EcoTransitit përkatës, risigurohet rënie e mjaftueshme dhe e shpejtë në temperaturë para “Gjirit Shën Lawrence” dhe aty del befasueshëm dhe shpaloset me madhështi bukuria e një pishinë gjigande.

EcoTransit fundit i jep qasje në një korridor tjetër, kalimit në botën polare veri e jug.

Prezantimet të mëtejshme vënë në dispozicion të vizitorëve pamje po kaq të bukura, në një sipërfaqe madhështore, kombinuar nga autorët artistikisht, të ambjenteve thuajse natyror me piktura të sajuara të mjediseve përrallore. Tamam këtu vihet në dispozicion të vizitorëve një amfiteatër tepër panoramik dhe i këndshëm, sidomos për . fëmijët, që mund të luajnë e të kënaqen me pamjen e natyrës thuajse reale, me shpendët, peshqit dhe kafshët për rreth.

“Biodome Montreal” është një muze madhështor, natyrisht me shpenzime vjetore maksimale për mirëmbajtjen dhe shërbimin e aseteve të tij, për mbarështimin dhe ushqimin e kafshëve, peshqve, reptilëve dhe shpendëve, për kultivimin e bimësisë dhe për harxhimin e energjive përdoruese, në përballim të nevojave të për mbi 4800 kafshëve të 229 llojeve dhe të 750 kultivarëv

bimorë.

Veç kësaj aty bëhet një punë e mirëfilltë studimore e shkencore për mbijetese, riprodhim dhe pasurim sasior e cilësor. Stafi i kualifikuar në nivel të lart shkencor, interesohet tej kufirit rajonal e shtetëror, përshtatur nga një politikë në përputhje me standardet ndërkombëtare të rritjes dhe mbarështimit të kafshëve dhe kultivimin e seleksionimin e bimëve. Veprimet e ruajtjes dhe të shtimit të specieve dhe kultivarëve me tendencë përmirësuese në Biodome, bëjnë që gjallesat të jetojnë në koleksionet e tyre, por edhe për ruajtjen e përmirësimin e mjedisit natyror..Specialistët e profesioneve përkatëse në Biodome marrin pjesë në disa programe kombëtare e ndërkombëtare të konservimit për të parandaluar humbjen dhe për të promovuar rifutjen e specieve të rrezikuara, në mjediset natyrore përkatëse.

Të nesërmen Kanadaja u bllokua nga bora dhe furtunat, me deri pemë të rrëzuara e ndalim trafiku ajror, tokësor e detar. Pas pak orësh me forca të shumta, shpejt në mbarë vendin, çdo gjë arriti normalitetin.

Largohem për në vendin tim me përshtypjen e një shteti të fuqishëm, duke e ndjerë më të sigurt edhe jetën e pasardhësve të mi, që punojnë e banojnë prej vitesh këtu.

Ottawa Kanada, 05.01.2014

Bregdeti Jon, “Shtëpia e Madhe e Diellit – Detit dhe Malit”

December 22, 2013 by dgreca

* Nga cikli: Udhetim neper trojet ne Shqiperi dhe trojet shqiptare/

* Qeparoi është një fshat i vjetër i bregut, 450 metra mbi nivelin e detit, përballë ujrave blu të Jonit. Me një klimë fantastike e me njerëz të mrekullueshem. Pikërisht këtij vendi të rrrallë, i këndon me elegji, poeti dhe shkrimtari qeparotës, në mërgim në Vrixhinia (SHBA), Petraq Pali me poezinë “Një vendi të bekuar nga Perendia”/

Nga Beqir SINA/

BREGDETI JON : Një fshat i vogël në vargun e fshatarave të bregut të riverës shqiptare, në mes të bregdetit të detit Jon, ngritur si të gjitha fshatrat në bregun përballë Jonit, është edhe Qeparoi. Fshat, ky, sot ku të gjitha Itineraret(guidat) turistike të çojnë deri këtu në Qeparo. Çka, ishte shumë e vështirë 23 vjet më parë, për t’a viztuar. Ndoshta, sepse fshatrat e bregut ishin shumë largët, nga Vlora dhe Saranda, ndoshta për shkak të rrugëve jo të mira,… Ndoshta, edhe nga “frika”, e regjimit, me atë alibin se ata që do të vinin nga rrethet e tjera për vizitë mund shikonin me iluzion detin Jon duke parë ishujt grek, përballë që dukeshin shumë afër, dhe ndoshta “mendonin” të arratiseshin nëpërmjet detit, e kushedi çfarë……djallin tjetër i shkonte nëpërmend athëre atij regjimi që e pati harruar këtë magji të bredetit Jon.

Mirëpo, 35 vjetë më parë, unë isha i “perviligjuar” të jetoja gati dy vjet si banor “endacak” në të gjithë perlën e bregdetit shqiptar. Fati e solli të kaloja me ditë të tëra, duke filluar nga fshatrat e Bregut të Detit Palasë, Dhermiu, Iliaz, Vuno, qyteti i Himarës, Qeparoi ,Piluri, Kudhësi, Broshi – Qazim Pali · Piqerasi, Lukova · Çorraj – Nivice – Bubar · Shenvasil · Fterra · Sasaj, dhe deri më në jug deri në Ksamil – Sarandë.

Fati, pra e solli që edhe unë të bëhesha “banorë” i atyre anëve, për dy vjet. Dhe, këtë përvilegj në atë kohë për mua ma sollën vitet e ushtrisë, të cilat i kreva në një repart pune – Ku në vend të armës, në të “presekutuarit” kishim lopatën, dhe një palë rroba uniformë ushtarake të grisura ( ne na jepnin kapotën, këpucët dhe uniformën e paraardhës tanë, mjafton të ishin sa për tu veshur).

Ne, ishim një repart pune, që merreshim në atë kohë (1978-1980) me “fortifikimin” e bregdetit! Duke e betonizuar atë bregdet të bukur, me Bunkierët e famshëm të Enver Hoxhës. Gjoja, nga rreziku një sulmi si na thoshte propaganda e atëhershme( komandatët oficerat), “e rrerzikut të Flotës së Gjashtë Amerikane, që ndodhej në Mesdhe”, sipas tyre, pra, frika të një sulmi imagjinar, ky, që kurr nuk ndodhi…. !

Mirëpo, as sot nuk jam në gjendje t’a kuptojë, sepse ishin lënë kaq pasdore dhe në harresë këto fshatra, perla të bregdetit shqiptar, të cilat, sot janë bërë krenaria e turizmit shqiptar. Janë ato vise që ne të mburremi para të huajve, me këto bukuri të rralla të bredetit shqiptar. Ndoshta, sepse rajoni ishte shumë i largët, ndoshta për shkak të rrugëve jo të mira, ka aq shumë ndoshta sa nuk mund t’i jap përgjigje.

Por, diçka mund të them se kur t’ju bjerë rasti që ta “zbuloni” këtë bregdet, i cili fillon me Parkun Kombëtar të Llogarasë, vazhdon poshtë me fshatrat Dhermi, qyteti i Himarës, , Qeparo, Borsh, Piqeras dhe përfundon me Lukovën, duke rënë më poshtë me Sarandën, Ksamilin dhe deri në Butrint, pa tjetër do të kesh dëshirë të kthehesh përsëri këtu – në pikën më jugperendimore të plazheve më ekzotike dhe më të bukura të Shqipërisë.

Do të gjeni varg-fshatra dhe plazhe që fshehin vetëm perla nën gjarpërimin e rrugëve. Do të bëni pushime të paharruara, eksplorime në vende të mrekullueshme dhe qetësi në zona thuajse të paprekura, që do të gjeni në këtë bregdet. Nga Palasa në Dhërmi, Qeparo e deri në Bunec, ju mund të shijoni çfarë ju ofron Bregu i Detit ose i quajtur ndryshe “Shtëpia e Madhe e Diellit – Detit dhe Malit”. Kjo mund të thuhet pa frikë për Bregdetin shkëmbor të Jonit nga Palasë, Dhërmi, Vuno, Himarë, Qeparo, Broshë, Piqeras, Lukovë, Bunec, e tjera të cilat:” fshehin perla të kaltërsisë së Detit magjik, plazheve egzotike, gjelbërimit gjatë gjithë vitit, të agrumeve, qitrove, mandarinave, portokalleve dhe limonave, gjelbërimit të pemëve të mbjella frutorve dhe plantacionve të pa fund të ullinjëve mijëra vjeçar nën gjarpërimin e rrugëve, kryesishtë të ndërtuara gjatë qeverisjes së Kryeministrit Berisha në 8 vjetët e fundit.”

Ngaqë, ekzotikja nuk do të thotë vetëm palma dhe plazhe të nxehta, plazhe me guraleca që nga valët krijonë një melodi klasike, por edhe nga mundësia që ke të përjetosh takime interesante me njerëzit dhe kohën dhe të kënaqet syri me pamje gjeografike, të papara deri tani. Këtu ke rastin të njihesh me njërëz të mrekullueshem, Me njerëz që në kujtimet e mija sot, që kam bërë me ta, më bëjnë të mallëngjehem dhe të them se kur do të vijë prapë në këtë fshatë, dhe t’i takojë edhe njëherë këta njerëz.

Po si mundet unë të harroi unë Qeparoi, bariun me dhitë e fshatit Andrea Kokedhima, vëllai i Persofonit. Po, Bekshiu i Agrumeve Petro Koçi quhej ose Sokrat Dede-n apo peshkatarin e famshëm të fshatit që e kapte “peshkun me dor në një zhytje në det” dhe i pëlqente të gjunate tek gjiri i “topit” Dhimo Gjokrushin ( i cili më tha Petraq Pali se vdiq po nga dinamiti )

Do të veçojë Qeparoin dhe qeparotsit se këtu dhe në Brosh kishim edhe “bazën” çadrat e ushtrisë. Por, sepse, për mua Qeparoi, është nje model i këtyre fshatrave të bregut që i ofron pikërisht, këto të gjitha mbasi, Qeparoi, është me të vërtet një perlë e mrekullueshme, e cila mund të krahasohet vetëm me plazhet egzotike dhe bregun e Kalifornisë, ose ishujve Paradajsë të Karaibeve, apo dhe të ashtuquajturën “Sunshine” Florida për nga relievi.

Duke mbërritur në Qeparo, gjeja e parë që ju bie në sy është deti i kaltërt dhe i kthjellt si kristali. Dallgët romantike, të argjendta shkëlqejnë nën diellin dhe mund të shihen nga çdo kënd i gjirit, deri mbi malet për rreth ku në shpat të malit është ndërtuar Qeparoi i vjetër dhe kalaja. Mbi fshat çdo mbasdite fluturojnë deri në mbrëmje tufa zogjsh që i bëjnë foletë në malet për rreth dhe kalanë e Qeparoit. Një gjë tjetër që ju bën përshtypje, nëse vizitoni Qeparoin janë shtëpitë e bukura të ndërtuara në stilin arkitektural, më karakteristik për qytetet dhe fshatrat e të gjithë bregdetit dhe të gjitha me lule. Atyre që kryesishtë i përkasin ndërtimeve të vendve të Mesdheut. Ato janë shtëpi me gurë të bardh me mure guri të trasha dhe ngado me rrugica dhe kalldreme , ku dora e mjeshtërve të gurë-gëdhendësve shihet kudo.

Ndërkohë, për hir të sinqeritit, i cili gjatë gjithë jetës ka qenë një apostulat i karakterit tim – gjithmonë prej kohësh në mendje më është sjellur pyetja;, pse disa nga fshatrat e Bregut të Detit, s.p.sh. Palasë, Dhermiu, Iliaz, Vuno, qyteti i Himarës, Qeparoi flasin greqisht dhe fshatrat e tjera të bregut, Piluri, Kudhësi(megjithëse pak më larg), Broshi – Qazim Pali · Piqerasi, Lukova · Çorraj – Nivice – Bubar · Shenvasil · Fterra · Sasaj flasin shqip . Nuk e di në se ka ndonjë studim të mirëfillt për këtë, poqese do të isha i kuroiz t’a mësoja këtë fakt.

Megjithëse, kam lexuar librin “Historia e Qeparoit” ku thuhet se :” Nino Guma, po qeparotas, për të treguar mospajtimin e tij me politikën grekomane, vuri në kokë një qylaf të bardhë e doli në Qafë, si shenjë proteste për greqizmin e vendit, me de facto pushtimin e tij nga greku, që në Qeparo e deri në Palas!” ka thënë një nga eruditët e bregut Janko Pali

Qeparoi është një fshat i vjetër i bregut, 450 metra mbi nivelin e detit, përballë ujrave blu të Jonit. Me një klimë fantastike e me njerëz të mrekullueshem. Pikërisht këtij vendi të rrrallë, i këndon me elegji, poeti dhe shkrimtari qeparotës, në mërgim në Vrixhinia (SHBA), Petraq Pali me poezinë “Një vendi të bekuar nga Perendia”

Qeparoi të shfaqet menjëherë pas gjirit të Panoramës (Palermos) aty të shfaqet një pamje tjetër e mrekullueshme, lugina e Qeparoit, plazhi, fusha e gjelbër dhe fshati i ri Qeparo fushë, më lart Qeparoit, kalaja e Karosit dhe në thellësi fshati Kudhës.

Qeparo :

Emri i fshatit Qeparo vjen nga bima e qiparisit. Plazhi i Skalomes, i veçantë për rërën e hollë dhe detin e cekët të shfaqet përpara.

Në gjirin e vogël gjendet moli i lashtë, një bankinë prej blloqesh guri, shpella e Frengut dhe Hunda e Madhe. Rruga nacionale përmes ullishtave të çon në qendër të fshatit, përmbi të cilin ngrihet manastiri i Shën Mitrit i ndërtuar në 1881, Kisha e Shën Mitrit është e stilit bizantin e ndërtuar në vitin 1760 dhe ka vlera të mëdha për ikonostaset e saj prej druri.

Qeparoi, është një destinacion i rëndësishëm e turizmit shtëpiak, ekoturizmit dhe turizmit elitar. Në të gjen karakteristika të fshatrave Mesdhetarë, kalave të lashta dhe kishave Ortodokse, shtëpitë me murë guri, me tavane druri të gëdhendura me oranamente popullore, si dhe rrugët janë të shtuara me kalldrëm. Në fakt, peisazhi alternohet nga zona malore, dhe një luginë që shtrihet në me dy maleve deri sa del në plazhin e mrekullueshëm, fauna nënujore, deri tek plantacionet me portokaj, mandarina dhe limona dhe ullishtet e vjetra.

Qeparoi është i vendosur në shpatin perëndimor të malit Gjivlash , në rreth 450 metra ( 1,480 ft) mbi nivelin e detit . Në kohët e lashta , Qeparo ishte vendosur në kodrën e Kastelit . Më vonë , banorët e saj u vendosën pak më poshtë , në shpatin Gjivlash , në juglindje të kodrës së Kastelit , për të qenë më afër me fushat e tyre dhe për të shpëtuar të ftohtit e dimrit . Nga 1957 e tutje , Qeparo ishte e ndarë në Fshatin e Vjetër, dhe Fshati i Ri.

Në lindje , Qeparo kufizohet nga fshati i Borshit , në verilindje nga Çorraj , në veri me Kudhës , në veriperëndim nga Piluri , në perëndim me qytetin e Himarës dhe në jug dhe jugperëndim nga deti Jon . Kalaja Porto Palermos , e ndërtuar nga Ali Pasha për të mbrojtur Himarën por edhe Qeparon e cila ishte pjesë e territorit të saj

Fshati përbëhet nga lagjet e mëposhtme ose vëllazërit: Ballëguras , Bragjint ‘e Poshçërës , Bragjint ‘ e Sipërmë , Dhimëgjonas , Gjikëbitaj , Mërtokaj , Ndregjin , Peçolat , Pogdan dhe Rushat . Çdo vëllazëri kishte vetë figurën e tij .

Qeparoi ka kultivuar ullinj për shekuj me radhë , siç u përmend në fillim të shekullit të 19 në punën e François Pouqueville , konsullit të përgjithshëm Napoleon Bonaparte së në oborrin e Ali Pashës në Janinë ( citim i plotë i duhur) : dëshmi të kësaj , janë disa ulliri njëqindvjeçar pemëve ende ekzistuese në fshat .

Qeparoi i Vjetër (i sipërm) – Gjithë fshati ka pamje të bukur dhe arkitektonikë tradicionale. Gjithë rrugicat me kalldrëm dhe kishat e vjetra përbëjnë një figurë magjepsëse. Interes të veçantë paraqesin epigramet Iliro-Kaone në muret e ndërtesave të ndryshme. Nga ky fshat e ka origjinën ish Drejtori i CIA Amerikane Xhorxh Tenet.