Si një simbol i paqes dhe shpresës, Nënë Tereza vazhdon të frymëzojë breza të tërë me mesazhin e saj të dashurisë dhe shërbimit ndaj të tjerëve. Pavarësisht kohës që kalon, filozofia e saj humane mbetet e pavdekshme dhe një udhërrëfyes për ata që dëshirojnë të bëjnë një ndryshim në botë. Për shqiptarët, ajo është një emër i paharruar, një model përulësie dhe dinjiteti

Nga Prof.dr Skender ASANI

Nënë Tereza, e njohur me emrin e lindjes Gonxhe Bojaxhiu, mbetet një nga figurat më frymëzuese dhe të ndritura të kombit shqiptar. E lindur në Shkup, ajo i dha kuptim të ri sakrificës dhe shërbimit ndaj njerëzimit, duke u shndërruar në një ikonë universale të dashurisë, paqes dhe humanizmit. Jeta dhe vepra e saj janë një dëshmi e fuqisë së bamirësisë dhe përkushtimit të pakushtëzuar ndaj të tjerëve. Si një figurë qëndrore e identitetit shqiptar, dhe si personazh kryesor i librit tim të posa botuar “GONXHJA E SHKUPIT NË KURORËN E BOTËS”,Nënë Tereza është një shembull frymëzimi për të gjithë ne. Ajo dëshmoi se madhështia nuk matet me pasurinë apo pushtetin, por me veprat e mira dhe gatishmërinë për t’u shërbyer të tjerëve. Në një kohë kur bota përballet me sfida të shumta, mesazhi i saj për dashurinë dhe dhembshurinë mbetet më i rëndësishëm se kurrë.

Trashëgimia e saj është një thesar shpirtëror për kombin tonë dhe për mbarë njerëzimin. Vepra dhe filozofia e saj na mësojnë se ndryshimi fillon me gjeste të vogla dashurie dhe mirësie. Prandaj, Nënë Tereza mbetet një figurë e pavdekshme, një dritë që vazhdon të ndriçojë rrugën e atyre që besojnë në fuqinë e dashurisë dhe shërbimit ndaj të tjerëve.

Në historinë e njerëzimit, pak figura kanë arritur të mishërojnë vlera universale si humanizmi dhe sakrifica në mënyrën që e bëri Nënë Tereza. Gonxhe Bojaxhiu – Nena Tereze, ajo ia kushtoi gjithë jetën ndihmës ndaj më të varfërve dhe të sëmurëve, duke u bërë një simbol i dashurisë dhe dhembshurisë pa kufij.

Humanizmi i saj nuk ishte thjesht një filozofi, por një mënyrë jetese. Duke themeluar Misionaret e Bamirësisë, ajo krijoi një rrjet global ndihme, duke u kujdesur për ata që shoqëria shpesh i harronte: të pastrehët, të sëmurët, fëmijët e braktisur dhe të vdekurit pa mbështetje. Për të, çdo njeri kishte vlerë dhe meritonte dashuri, pavarësisht fesë, kombësisë apo statusit shoqëror.

Por humanizmi i Nënë Terezës nuk do të kishte kuptim pa sakrificën e saj të jashtëzakonshme. Ajo la pas familjen, rehatinë dhe gjithçka personale për t’iu përkushtuar plotësisht të tjerëve. Kaloi vite të tëra duke punuar në kushte të vështira, shpesh mes sëmundjeve dhe varfërisë ekstreme, por asnjëherë nuk hoqi dorë nga misioni i saj.

Nënë Tereza është dhe mbetet një shembull frymëzimi për brezat e sotëm dhe të ardhshëm. Në një botë ku shpesh dominon egoizmi dhe materializmi, mesazhi i saj për dashurinë dhe shërbimin ndaj të tjerëve është më i rëndësishëm se kurrë. Ajo na kujton se lumturia e vërtetë nuk vjen nga ajo që marrim, por nga ajo që japim.

Nënë Tereza e jetoi misionin e saj jo vetëm si një akt bamirësie, por si një angazhim të përhershëm për të ndihmuar më të dobëtit. Themelimi i Misionareve të Dashurisë ishte një nga arritjet e saj më të mëdha, duke krijuar një rrjet ndihme që u shtri në të gjitha kontinentet. Kauzat e saj humane nuk mbetën thjesht pjesë e së kaluarës, por vazhdojnë të jenë një udhërrëfyes edhe për të ardhmen tonë, duke na kujtuar se rruga drejt paqes dhe drejtësisë nuk mund të ndahet nga vlerat që ajo promovoi.

Shkupi, qyteti ku lindi dhe u rrit Nënë Tereza, ka një histori të pasur dhe një rëndësi të madhe për identitetin shqiptar. Për shekuj me radhë, ky qytet ka qenë një qendër kulturore, historike dhe shpirtërore për shqiptarët, duke dëshmuar lashtësinë dhe qëndrueshmërinë e tyre në këtë rajon.

Që nga periudha ilire, Shkupi ka pasur rrënjë të forta shqiptare, veçanërisht përmes fisit dardan, i cili ndikoi në formësimin e kulturës dhe traditave të kësaj zone. Me kalimin e shekujve, qyteti u bë një pikë kyçe e zhvillimit gjuhësor dhe kulturor shqiptar, duke qenë një vend ku u ruajtën dhe u përhapën vlerat kombëtare.

Ndikimi i krishterimit, veçanërisht i Kishës Katolike Shqiptare, luajti një rol të rëndësishëm në ruajtjen e identitetit kombëtar. Figura të njohura si Pjetër Bogdani kontribuuan në mbrojtjen dhe përhapjen e gjuhës shqipe, duke lënë pas një trashëgimi të çmuar letrare dhe shpirtërore. Përkundër periudhave të vështira si sundimi osman dhe represioni jugosllav, shqiptarët e Shkupit mbetën të vendosur në mbrojtjen e gjuhës, kulturës dhe traditave të tyre.

Shkupi nuk është thjesht një qytet, por një simbol i qëndresës shqiptare. Ai ka dhënë personalitete të mëdha që kanë ndikuar në historinë tonë kombëtare, duke përfshirë edhe Nënë Terezën, e cila u bë një figurë botërore e humanizmit. Përmes këtij qyteti, historia jonë dëshmon se identiteti shqiptar nuk është thyer asnjëherë, pavarësisht sfidave dhe ndryshimeve historike.

Prandaj, Shkupi mbetet një gur themeli për kombin shqiptar, një vend ku historia, kultura dhe identiteti kanë gjetur gjithmonë rrugën për të mbijetuar dhe për të ndriçuar të ardhmen.

Figura e Nënë Terezës është një nga më të ndritshmet jo vetëm në historinë botërore, por veçanërisht për kombin shqiptar. E lindur në Shkup me emrin Gonxhe Bojaxhiu, ajo u bë simbol i dhembshurisë, përkushtimit dhe humanizmit, duke ndikuar në miliona jetë në mbarë botën.

Ndikimi i saj kaloi përtej kufijve kombëtarë dhe fetarë. Përmes themelimit të Misionareve të Bamirësisë, ajo krijoi një rrjet të madh ndihme për të varfrit dhe të sëmurët, duke treguar se dashuria dhe kujdesi janë vlera universale. Jeta e saj ishte një dëshmi e sakrificës, duke e bërë atë një figurë frymëzuese për të gjithë njerëzimin.

Por për shqiptarët, roli i saj është edhe më i madh. Në një kohë kur kombi shqiptar kërkonte figura që ta përfaqësonin me dinjitet në botë, Nënë Tereza u bë një ambasadore e paqes dhe e humanizmit. Ajo e mbajti gjithmonë gjallë identitetin e saj shqiptar, duke e quajtur veten “një bijë e popullit shqiptar”. Kjo lidhje e saj me rrënjët shqiptare është një burim krenarie për kombin tonë.

Trashëgimia e Nënë Terezës vazhdon të ndikojë brezat e rinj. Ajo na mëson se madhështia nuk matet me pasurinë apo pushtetin, por me gatishmërinë për të ndihmuar të tjerët. Mesazhi i saj na kujton se secili prej nesh mund të bëjë diçka të mirë për të tjerët, duke e bërë botën një vend më të dashur dhe më të drejtë.

Prandaj, Nënë Tereza mbetet një figurë e ndritur, një simbol frymëzimi dhe një pasuri shpirtërore për shqiptarët dhe për mbarë njerëzimin. Roli dhe vepra e saj do të jenë gjithmonë një udhërrëfyes për ata që besojnë në fuqinë e dashurisë dhe të mirësisë.

Edhe pse pjesën më të madhe të jetës së saj e kaloi jashtë trojeve shqiptare, Nënë Tereza nuk e harroi kurrë origjinën e saj. Dashuria e saj për popullin shqiptar ishte e pakufishme, dhe ajo vazhdimisht e promovoi harmoninë dhe paqen. Vlerat që ajo përfaqëson – humanizmi, sakrifica dhe ndihma e pakursyer ndaj të varfërve – janë të rrënjosura thellë në kulturën dhe traditën tonë kombëtare.

Institucionalizimi i trashëgimisë së saj, siç po bëhet nga ITSHKSH përmes një departamenti të posaçëm, ndihmon në ruajtjen dhe studimin shkencor të figurës së saj. Shkupi, megjithëse përpjekjet për ta nderuar Nënë Terezën janë të dukshme, ka ende nevojë për përkujdesje institucionale më të thellë, si organizimi i meshave në gjuhën shqipe dhe ngritja e qendrave humanitare në emrin e saj.

Njerëzimi ka njohur shumë figura të mëdha, por pak prej tyre kanë ndriçuar botën me dritën e dashurisë dhe sakrificës si Nënë Tereza. Ajo mbetet një fanar ndriçues, jo vetëm për shqiptarët, por për gjithë botën, si simbol i përkushtimit dhe dhembshurisë.

Jeta e saj ishte një dëshmi e gjallë e humanizmit të pastër. Duke lënë gjithçka pas, ajo zgjodhi të jetonte mes më të varfërve të Kalkutës, duke u bërë nënë për ata që nuk kishin askënd. Me veprat e saj, ajo tregoi se dashuria nuk ka kufij dhe se çdo njeri, pavarësisht fesë, kombësisë apo statusit, meriton dinjitet dhe kujdes.

Nënë Tereza jo vetëm që ndihmoi qindra mijëra njerëz, por edhe frymëzoi miliona të tjerë që të ndjekin rrugën e saj të mirësisë. Ajo na mësoi se nuk ka rëndësi madhësia e veprës që bëjmë, por dashuria me të cilën e kryejmë atë. Çmimi Nobel për Paqen që ajo mori në vitin 1979 ishte vetëm një simbol i njohjes globale të veprës së saj, por shpërblimi më i madh ishte dashuria që la pas në zemrat e njerëzve.

Edhe sot, vite pas shkuarjes së saj në amshim, figura e Nënë Terezës vazhdon të na udhëheqë. Ajo na kujton se bota mund të bëhet një vend më i mirë përmes veprave të vogla të dashurisë dhe mirësisë. Prandaj, ajo mbetet një fanar ndriçues, një dritë shprese që nuk shuhet kurrë.

Historia e saj na kujton se, pavarësisht sfidave që mund të hasim, vlerat tona dhe rrënjët tona kombëtare duhet të mbeten të patjetërsueshme. Trashëgimia e Nënë Terezës na kujton se forca e shpirtit dhe dashuria për tjetrin janë vlerat që duhet të na udhëheqin drejt një bote më të mirë dhe më të drejtë.

Nënë Tereza mbetet një nga figurat më të ndritura të njerëzimit dhe një krenari e madhe për kombin shqiptar. Jeta dhe vepra e saj dëshmojnë se humanizmi dhe sakrifica nuk kanë kufij, por burojnë nga dashuria e vërtetë për tjetrin. Përkushtimi i saj ndaj më të varfërve dhe të sëmurëve është një shembull i jashtëzakonshëm i altruizmit dhe dhembshurisë, vlera që janë thelbësore për një shoqëri më të drejtë dhe më të bashkuar.

Si një simbol i paqes dhe shpresës, Nënë Tereza vazhdon të frymëzojë breza të tërë me mesazhin e saj të dashurisë dhe shërbimit ndaj të tjerëve. Pavarësisht kohës që kalon, filozofia e saj humane mbetet e pavdekshme dhe një udhërrëfyes për ata që dëshirojnë të bëjnë një ndryshim në botë. Për shqiptarët, ajo është një emër i paharruar, një model përulësie dhe dinjiteti, një fanar ndriçues që do të udhëheqë gjithmonë rrugën tonë drejt mirësisë dhe solidaritetit.

Agim Baçi/

Filozofi italian, Umberto Galimberti, është një prej zërave më të fortë që prej vitesh ka ngritur alarmin për pasojat e komunikimit të vështirë që kanë sot prindërit me fëmijët e tyre adoleshentë. Kjo, sipas tij, ka ardhur pasi nga njëra anë shumë fëmijë kanë një fjalor gjithnjë e më të mangët për të shpjeguar gjendjen e tyre emocionale dhe nga ana tjetër prindërit mbajnë ende në mendje modelin e edukimit nga etërit e tyre pa mundur të lexojnë realitetin. Por si duhet të sillemi ne me fëmijët teksa fuqinë e komunikimit në familje, në rrugë e në shkolla e ka marrë tregu i zbavitjes dhe konsumit? A jemi ne të rriturit të përgatitur për t’i dalë zot botës së fortë të ankthit që krijon besimi te konsumi, te zbavitja?

Përgjithësisht ata që kanë kaluar të tridhjetat e kanë të qartë fuqinë e komunikimit në një komunitet banorësh ku ka bashkëveprim, ku bashkëmoshatarët luajnë me njëri-tjetrin. Por fëmijët e sotëm janë një brez që kanë dijeni për gjithçka që është në shitje, për gjithçka që mund të jetë e reja më e fundit teknologjike, e megjithatë nuk arrijnë të orientohen përballë fqinjit apo fqinjës së tyre, përballë shokëve të klasës. Një brez i tillë, i gjendur nën pushtetin e fortë të ankthit për t’u bërë i famshëm, rrezikon të mbetet peng vetëm i rezultatit, pa kuptuar se jeta e njeriut kalon në zigzage ulje-ngritjesh, ku humbja mund të jetë një stacion i mirë për të njohur veten dhe tjetrin, ndërsa fitorja mund të shkaktojë përgjumjen përballë botës së vërtetë.

Por, kushdo që mendon se kjo situatë është individuale e fëmijës së tyre, apo vetëm e shoqërisë shqiptare, gjykon gabim dhe rrezikon të prishë urat e komunikimit me to. Një situatë e tillë ka nevojë për një debat sa familjar e shkollor, aq edhe mbarëkombëtar, ku të mos i hapim udhë lumit të pesimizmit, pasi një lumë të tillë nuk dërgon asnjë varkë në një breg zgjidhjesh.

Në lumin e pesimizmit dhe të mos komunikimit fiton vetëm ankthi i përkohësisë, vetëm bota që shkakton zemërimi dhe frika. Ndërkohë që ne të gjithë e dimë se ajo që e mban fillin e fortë mes nesh është besimi dhe dashuria, është empatia dhe solidariteti dhe jo vetmia.

Ne si prindër duhet të kuptojmë se premtimi për një të ardhme më të mirë, sot nuk vlen njësoj me fëmijët e sotëm, të cilët gjenden të kërcënuar nga “droga e famës”, nga ethet e pasurimit të shpejtë, të cilat, në fund të rrugëtimit mund të rezultojnë vetëm një larmi vuajtjesh dhe padurimi. Nën ndikimin e spektaklit e të konsumit dhe të kërcënuar gjithnjë e më shumë nga rezultati dhe jo nga qëllimi i asaj që bëjnë, fëmijët do ta kenë gjithnjë e më të vështirë të përcaktojnë emocionalisht kufijtë e kënaqësisë për atë që kanë dhe për atë që duan të bëjnë me jetët e tyre. Mungesa e qëllimeve për të nesërmen e ka kthyer të tanishmen në një diktaturë padurimi, por për ta lexuar si të tillë, ne, prindërit, duhet të gjejmë udhën e një leximi të përbashkët me bijtë e kohës, me sfidat e së tashmes që na paraqitet çdo ditë si e vetmja rrugë.

Gjatë gjithë prej kohësh ne shohim se si ndeshen të rinjtë me pyetësorë pa fund, me sondazhe që kërkojnë përgjigje të ngutshme dhe dhënie opinionesh, me statistika dhe kërkimet të tregut. Po kështu, thuajse çdo prind, me shumë gjasë, është përballur me emocionet që shkaktojnë te fëmijët rrëfime individuale në programe të përditshme televizive e sidomos në video të shpërndara, përfshi këtu deri ne limitet e fundit te intimes. Këto projekte e emisione i kthejnë të rinjtë në një gjah të konsumit të së sotmes, pa pasur fuqi të mendojnë për nesër, pa mundur të ëndërrojnë. Nën këtë presion, shumë fëmijë nuk e kuptojnë dot që, ajo që duhej të ishte vetëm e tyrja, është sot e gjithë publikut, pasi është bërë pjesë e show-t, duke u shpërndarë, pa ditur se kjo i bën më pas ata të pafuqishëm për t’iu kundërvënë makthit të spektaklit.

Sepse pak njerëz arrijnë ta kuptojnë se gjithçka është e jona kur kemi ditur ta ruajmë si të tillë, ndërkohë që kur e humbim, nuk varet më vetëm nga ne. Ndaj me përgjegjësi duhet t’u themi fëmijëve se informacioni nuk është mençuri, por vetëm një mundësi. Duhet t’u themi me qetësi se reflektimi ynë është i rëndësishëm dhe jo ajo që sugjeron bota e spektaklit. Përndryshe, nëse nuk ua themi hapur, do kemi murin e indiferencës së tyre ndaj asaj që do t’u kërkojmë më pas.

Ky mur indiference, zemërimi dhe nervozizmi që shfaqin të rinjtë mund të shembet nëse vendosim ura të vërteta bashkëbisedimi, pa u ankuar për atë që nuk kemi patur ne në kohën tonë dhe pa dramatizuar atë që ata na kërkojnë ata për shkak se janë bij të kohës së tyre.

Filozofi italian Umberto Galimberti në librin e tij, “Bujtësi turbullues”, shkruan se për të kuptuar sa të rëndësishme janë për jetën raporti me humbjen, zgjidhja e konflikteve, solidariteti dhe empatia, duhet që të mos lejojmë që fëmijëve tanë t’u bëhet baby-sitter televizioni apo aparati celular.

Nëse nuk arrijmë dot të ndërtojmë pyetjet e duhura në familje e shkollë, nuk ka pse, më pas, të bëjmë si të tmerruar nga dhuna që pason shoqërinë tonë, nga cinizmi i të rinjve, të cilët pa përgjigjet e bazuara te fuqia e dashurisë dhe besimit, do të zgjedhin atë të talljes, të vënies në lojë dhe të zemërimit dhe ankthit. Nëse nuk i drejtojmë sytë nga dashuria, nëse zemrën e tyre e lëmë në dorë vetëm të rezultatit dhe arsyes, atëherë duhet të llogarisim se mund të jetojmë në mbretërinë e indiferencës së tyre jo vetëm për ne, por për gjithçka rrotull tyre.

Ndaj, le të mos ngurojmë që t’u themi fëmijëve se, nëse ke një zemër të ndjeshme, nuk është dobësi, por është forcë për të kuptuar. Le t’u themi me forcë fëmijëve tanë se të kesh sa më pak rroba në trup ku duket lakuriqësia jote nuk do të thotë se je më i hapur ndaj të tjerëve. Natyrisht, të lakuriqësosh shpirtin është më e rëndë se sa të lakuriqësosh trupin. Por ne duhet të këmbëngulim që ata të dinë se të heqësh gardhin e turpit nuk do të thotë se me tjetrin je kuptuar. Përkundrazi, mund të lëndosh ata që të kanë menduar të jenë të afërt, pasi rënia e murit të turpit për intimen është jo vetëm humbje e dinjitetit por njëkohësisht edhe përjashtimi i atyre që na duan dhe duam nga të qenurit për ta dhe me ta.

Ne kemi në dorë të rilidhim sërish në një botë të përbashkët konsumi shpirtin dhe mendjen, duke mos ia lënë pushtetin e së sotmes trupit, që të mos jetë ajo drejtuesja e botës së sotme të konsumit. Përndryshe, askush nuk mundet t’ia dalë përballë fuqisë që ka bota e mbështetur te rezultati, te klikimet, te strategjia që vendos turpin te të qenurit truptrashë, e jo trutrashë- siç vë re me të drejtë shkrimtari dhe publicisti Kim Mehmeti.

Aleksandër Çipa/

Lufta dhe kontributi i UÇK është histori madhështore çlirimtarësh për gjithë kombin dhe për statusin e shqiptarëve në trojet e tyre. Është akt madhor i lirisë për gjysmën e kombit. Asnjë popull nuk i ka eklipsuar kësi veprash dhe epopesh, me gabimet post lufte të disa ish luftëtarëve që hynë në statusin e qeverisësve dhe të shtetndërtimit. Në shoqëritë e popullit tonë kanë ardhur sëmundje të reja që kanë hyrë në mutacion me të vjetrat. Për këtë arsye fryma malinje të reja janë bashkuar me malinjitete të vjetra, fatkeqësisht të trashëguara.

Specialja e Hagës e legjitimuar nga Kuvendi i Kosovës nuk e shëndoshi drejtësinë në Republikën e re, por përkundrazi, ka dëshmuar e dëshmon një Speciale me varësi të jashtme nga Kosova. Kjo Speciale i ka hyrë në hak imazhit real të luftës çlirimtare të popullit shqiptar në Kosovë. Në kohët e afërme që po vijnë, do të dalin në pah dëshmi e prova kompromentuese për varësinë dhe ndikimet shtëtërore e ekstra shtetërore, jashtë Kosovës, mbi këtë Prokurori dhe Gjykatë Speciale.

Kjo Drejtësi që doli si institucion jashtë Kosovës për të funksionuar në territor jashtë saj, deri tani ka dhënë provën e “gjuetares” së luftëtarëve me shumicë dhe të xhelatëve nga Serbia, me pakicë.

Protesta e datës 7 Gusht 2025 është një akt manifestimi me urdhër të ndërgjegjes kombëtare për Luftën Çlirimtare. Eshtë një ribashkim i madh popullor në pohim të krenarisë për atë epope që i imponoi një balancë bashkëjetimi në trojet ballkanike dy fqinjëve. Për shkak të serbëve, kjo u arrit pasi u derdhën lumenj gjaku dhe kaluan volume të mëdha tragjedish.

Në emër të mirënjohjes dhe rikrenarimit për atë epope, duhet të jemi të gjithë me UÇK-në, pra me historinë e saj që përgjatë asaj lufte dhe më pas, është e jona!

SHPENDI TOPOLLAJ/

Uran Kalakulla, vdiq gati pa pritur në një ditë pranvere. Në jetë kishte vuajtur shumë, por kurrë nuk qe thyer. Pas përmbysjes së diktaturës, me shkrimet dhe librat e botuara, u bë një figurë mjaft e njohur. Personalisht jam i lumtur që këtë luftëtar të lirive dhe të të drejtave të njeriut, e kisha mik. Për cilësite e tij të jashtëzakonshme, karakterin, kulturën, qartësinë e ideve, dashurinë për atdhe; pra për këtë demokrat të kulluar, po të më qe dhënë mundësia, në varrimin e tij do të kujtoja fjalët e paharruara që Hygoi tha për vdekjen e Volterit: “…Me qënë se nga fronet vjen nata, le të vijë drita nga varret.” Dhe jam plotesisht i bindur se duke thënë kështu, nuk do të gaboja aspak. Edhe te grekët e lashtë Urani personifikonte Perëndinë e Qiellit, prej nga toka merrte dritën. Por në jetë, ashtu siç ndodhte shpesh në mitologji, ata që synonin të shpërndanin dritën për të tjerët, vetë ndëshkoheshin me errësirë.

Librin e tij “21 vjet burg komunist” që më dërgoi e lexova duke kujtuar se ai njëherë më pat thënë që “shumë krime u bënë te ne. Por ajo që ngjau qe edhe një provë e madhe e atyre që vuajtën. Burgu tregoi karakterin e secilit. Pati nga ata që hynë me dinjitet dhe dolën prej tij akoma më dinjitozë. Lum ai që arriti të shpëtoje shpirtin”. Uran Kalakulla, siç del gjatë gjithë librit, mbeti aq i paprekur në nderin e tij, sa ai vlerëson pa drojë të tjerët, qofshin të dënuar, qofshin ruajtësit e tyre. Ai shkruan: “Kur ndodhet para rrezikut njeriu, dhe ai me pak trimi, po të ketë disi dinjitet në veten e tij, shtrëngon dhëmbet dhe mundohet ta shohë në sy rrezikun, duke u munduar t`i bëjë ballë, apo të paktën ta durojë a sa të jetë e mundur më mirë. Ajo trimëria klasike apo romantike e kalorësve të lashtësisë apo të mesjetës, më duket se ka perënduar prej kohësh dhe nëse ka qënë ndonjëherë e vërtetë. Kështu kam pasur prej kohësh dhe vazhdoj të kem mendimin se trimëria e vërtetë nuk është aspak te shpata e muskujt e bëshëm të trupit, por te zemra e shpirti i tij. Kam parë gjatë kohës së burgut jo burra, por meshkuj, që kishin alamet fiziku dhe para një kapteri xhuxh dhisnin gjak! Ashtu siç kam parë djem, që fizikisht jo vetëm që ishin mesatarë e nganjëherë të dobët, aq sa një erë e fortë mund t`i merrte me vete, por kur vinte puna para rrezikut e mundimit shtrëngonin dhëmbët dhe qëndronin si burra të vërtetë”.

Koincidoi që librin e Uranit “21 vjet burg komunist” e lexova fill pas librit të bujshem te F. M. Dostojevskit “Shënime nga shtëpia e të vdekurve”. Cilido lexues që ka një farë formimi letrar, do të shohë se kam shumë të drejtë që them se vuajtjet në burgjet e periudhës komuniste në Shqipëri, janë shumë më të rënda se ato të burgjeve të kohës së Carit në Rusi, dhe se Uran Kalakulla ynë, s`bie aspak më poshtë në të përshkruarit artistik të tyre, se vetë gjeniu rus. Ai është një mjeshtër i jashtëzakonshëm i penës. Analizat dhe përshkrimet e tij, janë të paqortueshme, aq sa vetiu të lind pyetja: Përse i duhej bërë një dëm kaq i madh kulturës tonë, duke mbyllur në qelitë e ftohta, talente kaq të fuqishme. Duke parë se “Shqipëria e viteve 60 – të ishte e gjitha një dëshpërim, Urani, që komunizmin e quante një fatalitet historik, së bashku me shokë të tjerë si Pjetër Arbnori, Agim Musta, Tanush Kaso etj. në ilegalitet të plotë dhe me një guxim të pabesueshëm, po të kemi parasysh kohën, formuan një grup opozitar, kryetar i të cilit u zgjodh Urani. Ky grup kishte një program, i cili synonte atë ideologji që do t`i çonte në një pozicion mes të majtës ekstreme dhe të djathtës ekstreme. I kishin hyrë një pune edhe pse përsërisnin herë pas here një thënie të Çernishevskit, se në regjimet popullore politika nuk ështe një shetitje më biseda të kendshme në bulevardin “Nevskij”, por është në burg, tortura, plumba dhe litar! Dhe ashtu doli vërtetë. Më 27 Maj 1961, ata, në rrethana ende të paqarta, u arrestuan. Dënimi dihej: Ai dhe Pjetër Arbnori me vdekje, të tjerët me afate të gjata burgimi.

Të flasësh për llahtaren e burgjeve shqiptare të kohës së diktaturës, nuk thua ndonjë gjë të re.

Janë me dhjetra e qindra dëshmitarë që kanë treguar e përshkruar fytyrën e vërtetë e çnjerëzore të tyre. Urani ka marrë përsipër diçka më shumë. Ai zbërthen karakteret njerëzore pasi “Laryshia e botës njerëzore bie fort në sy, më mirë se kudo tjetër në burg. Dhe, për pasojë, askush nuk është hero kur bie në burg, por mund të bëhet atje, ose mund të shkojë drejt skajit tjetër, pra nga njeri në vemje, në një krimb qe tërhiqet rrëshqanë, vetëm e vetëm, që të mund të shpëtojë ekzistencën e tij njerëzore. Kështu, për pasojë burgu ka dy fakultete atë të nderit dhe të burrërisë dhe atë të turpit dhe poshtërsisë”. Të kalosh plot 21 vjet mes kapterrëve dhe minjve të gjirizeve, nuk i thonë shaka. Siç nuk është shaka dhe qëndrimi i lidhur me pranga “gjermanesha”. Por më shumë se sa dhimbjet fizike, Urani përshkruan gjendjen psikologjike. Në këtë fatkeqësi që e ka gjetur, në një moshë fare të re, ai çuditërisht kupton se nuk ndien aspak frikë. Brënda vetes së tij ai ndihet stoik. Ai ndiehet krenar që ideja për t`a pritur të pashmangeshmen me qetësi, gjakftohtësi, kurajo e dinjitet, e shoqëron edhe brënda dhomës së vdekjes. “Dëshpërimi, leqendisja, lotët, të qarat e të thirrurat si prej gruaje, më janë dukur (në raste të tilla), jo vetëm shenja të një paaftësie absolute të vetes për t`u përmbajtur, por të një dobësie të tillë që i ka rrënjët sa në një dashuri të pafund ndaj vetes (e, për pasojë, edhe një dhëmbshurie e tejskajshme), aq dhe nga mungesa absolute e seriozitetit dhe respektit për vetveten.” Vetë ai e pret vdekjen si në legjenda. Nga që e di se ditën nuk vinë për ta marrë e për ta ekzekutuar, bën si bën mes sfilitjeve, e pushon pak. Kurse natën qëndron në këmbë, me fytyrën e kthyer nga dera, që kur ta hapnin, ta gjenin përballë, të gatshëm e jo ta hiqnin zvarrë. Ai e priste vdekjen ashtu si Mersoi i Kamysë, i cili veçse uronte që ditën e ekzekutimit të tij të kishte sa më shumë njerëz, paçka se ai po dënohej i akuzuar për vrasje, por në të vërtetë s`kish bërë asnjë krim, vetëm se nuk kish qarë në varrimin e së ëmës. “Pastaj, – shkruan ai – kisha vendosur të hidhja disa parulla që të dëgjonin të gjithë të dënuarit. Sa të më hante gryka, ashtu si dhe para skuadrës së pushkatimit”.

Në jetën e përditshme njeriu e ka shumë më të lehtë të ruajë dinjitetin e vet. Ka shumë gjëra që për t`i bërë, a për t`iu shmangur, e ka ai në dorë. Kurse në burg, puna ndryshon. Je i mbikqyrur në çdo hap, i izoluar nga bota, i detyruar të zbatosh urdhrat e të tjerëve, shpesh edhe të injorantëve, s`u bën dot bisht provokimeve e ngacmimeve. Pa dashjen tënde, mund të bëhesh pre e sherreve, e zënkave pafund. Të fyejnë e të poshtërojnë, të fusin për hiçmosgjë për një muaj në birucë. Por dhe kur ti numëroje edhe orët që të kishin mbetur për t`i kaluar në ate ferr, mund të të ridënonin pa të keq me pesë, me gjashtë, me shtatë, me tetë, me nëntë e me dhjetë vjet burg të tjera. Bile, mund edhe të të vrisnin fare e të të linin pa varr, qe të të mos të gjendej as nami e as nishani. E në këto kushte, i shkreti njeri, është në hall. Të ulë kurrizin? Të serviloset? Të provokojë e spiunojë të tjerët? Pra, të humbë nga vetja diçka shumë të vyer: nderin, që më pas nuk ke se ku ta gjesh? Tani zgjidh e merr. Dhe Urani diti të zgjedhë, ndaj nuk kurseu askënd, si ata që ulën kurrizin, e u bënë dëm shokëve, si xhelatët që quheshin prokurorë, hetues, gjyqtarë, komandantë burgu, operativë e deri gardianë. Të tërë s`ka pse t`i ruajë. I përmend me emër e mbiemër, në të kundërtën përgjegjësia e krimit do shpërndahej ose vetë ai do të mbetej anonim. Në këto raste pena e Uranit është e hidhur.

Dhe sa e këndshme bëhet kjo penë kur flet për një superintelektual, që i bën nder gjenit shqiptar, si Mustafa Bajraktari, të cilin e kishin përplasur si shumë të tjerë, në burg.

Për atë që s`ka qënë ndonjëherë në burg, është e vështirë ta besojë se atje ka një pafundësi tipash e ndodhish, për të mos thënë një univers i tërë. Pikërisht këtë univers na jep Uran Kalakulla. Çdo kapitull do të qe më se i mjaftueshëm për të shkruar skenarin e një filmi mbresëlënës. Libri “21 vjet burg komunist” përbën ndofta më mirë se çdo libër i llojit të tij enciklopedinë e burgut. Parakalojnë para syve të lexuesve, trima e frikacakë, xhelatë e viktima, besnikë e të pabesë, të mirë e të liq. Shohim aty grupin e pleqve të burgut, të rënët nga fiku, njerëzit e zotit, shkrimtarë e “doktrinarë” marksistë, të huaj që besonin te “parajsa” shqiptare, por dhe horrat e burgut. Duke u marrë me këta, si dhe me gjeneralët e zinj e prokurorët e kuq, të cilët sot duhet të turpërohen me ato që kanë bërë, Uran Kalakulla, i bën një shërbim të madh historisë tonë. Ai tregon se si duhet shkruar e vërteta dhe u jep një goditje përfundimtare të gjithë atyre që thonë se u lodhëm me letërsinë e burgut. Urani sikur u thotë atyre: Ju nuk u lodhët njëherë për të na nxirë jetën ne, dhe mërziteni vetëm pse ne shkruajmë përsa kemi parë e hequr në kurrizin tonë? Ata duhet ta dinë thënien e Tit Livit se “E vërteta mund të errësohet për një kohë, por kurrë nuk shuhet”.

Hisen Berisha/

Përfaqësuesit e organizatave të dala nga lufta – kategoritë sublime të sakrificës dhe kontributit kombëtar – janë të detyruar të vihen në rolin e tyre në rrethana paqeje, përballë situatës alarmante politike dhe institucionale që po e paralizon e rrezikon ekzistencën e shtetit.

Në mungesë të reflektimit nga partitë politike për konstituimin e institucioneve legjitime, shkelja e kushtetutës nga përfaqësuesit e votuar të popullit – me moszbatimin e aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese brenda 30 ditëve, si dhe përbuzjes së vazhdueshme institucionale ndaj luftëtarëve të lirisë – reduktimit të mbështetjes së mbrojtjes ndaj të mbajturve në Hagë, morën vendim që të organizohet një <protestë gjithë popullore>, me kërkesa të drejta dhe të patjetërsueshme si më poshtë:

Kundërshtimi i padrejtësive ndaj ish-bashkëluftëtarëve të UÇK-së në proceset e Gjykatës Speciale;

Formimi urgjent i institucioneve legjitime, në përputhje me Kushtetutën dhe rendin demokratik të Republikës së Kosovës;

Ndërprerja e përbuzjes dhe diskriminimit ndaj kategorive të luftës, përfshirë:

• përjashtimin nga paga minimale,

• mungesën e përkrahjes financiare dhe sociale,

• mosmiratimin e ligjit për mbrojtjen e vlerave të luftës çlirimtare.

Protesta do të mbahet më 7 gusht, në ora 17:00, në sheshin “Skënderbeu” – Prishtinë.

Ftohen të gjithë qytetarët, pa dallim bindjesh politike, që të bashkohen në përkrahje të atyre që sakrifikuan për lirinë dhe shtetin!