Nga Gëzim Llojdia*/
Avokim i luftës në Siri është takuar me rezistencë të ashpër nga tre vende, përfshirë Rusinë, Kinën dhe Iranin duke cituar shkelje të së drejtës ndërkombëtare , destabilizimi i rajonit dhe brishtësinë e ekonomisë ndërkombëtare si argumente kundër një ndërhyrje ushtarake .Si shpjegohet fakti, që dy nga tre vendet që përkrahin Sirinë nuk kanë të bëjnë fare Sirinë porsa i përket qoftë shtirjes gjeografike apo strukturës fetare të popullisë së vendeve të tyre,ndërsa Irani mbështete mbi disa arsye krejt ndryshe. Rusia dhe Kina kanë një popullsi me besim fetar krejt të kundërt nga Siria dhe ndërkaq Irani ka një popullsi me besimin shumicë shite ,ku lideri i tyre fetar ka marrë frenat e udhëheqësit fetar botëror,ku një pakica e një besimi të tillë qeverisë Sirinë prej vitesh nga B.Assad.
Rusia prej vitesh ka kthyer shikimin drejt vendeve arabe më së shumti drejt vendeve të cilat kanë një popullsi alevite.
Lufta e gjatë në Afganistan dhe ikja prej andej me turpin e humbjes kthye sytë nga vendet tjera ku qeverisnin alevitet të cilat kanë qenë në një armiqësi të përhershme dhe të vazhdueshme me synit,qysh prej ndarjes së thellë të tyre,në shekujt e parë pas largimit të profetit mysliman dhe me ndezjen e konflikit pas vrasjes së Imam Ali,Imam Hyseni në Qerbela,helmimi i Imam Hasanit,Përndjekje e ashpër dhe e dhunshme nga Jezidi për familjen profetike dhe pasuesit e tyre mirëpo alevitet thonë se: Profeti Muhamed,ka treguar me citimin e bërë :”Unë jam qyteti i dijes,dhe Aliu është porta e saj”.
Madje duke parë shtëpinë e sekreteve sipas tyre ,profeti ka nxjerrë këtë frazë sipas botimeve që kanë kryer alevitët se:”Aliu është trashëgimtari im”, dhe të gjithë alevitet marinë dorë spiritializmi nga ky imam duke vijuar rregullat mistike të tij.
Kjo ndesh në pozitat forta të synive të cilat i kanë luftuar gjithëherës me ashpërinë më të madhe. Po të kujtojmë therjen masive, që u bëri jeniçerëve ku gjaku lum vërshonte udhëve të Adërnas,nga Sulltan Mahmuti kuptohet qartazi se pasuesit e tyre nuk do të kishin asnjë shpresë për paqësim.
Alevizmi është një grup fetar i kombinuar i shiizmi anatolian folklorik me elemente sufiste të tilla si ato të tarika bektashi, me një ndikim të shkollave nga Tengrism ose Zoroastrianism. Besimtarët jetojnë pothuajse tërësisht në Turqi, me minoritetet në Shqipëri, Bosnje, Bullgari, Krime, Kroacia, Qipro, Greqia, Hungaria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Rumania, Tatarstani, Vojvodinë, dhe në diasporë turke.
Alevis janë në mesin e më të madhe turke, Turkmen, Tatar, Azeri, Zaza dhe nën-etnike kurde .
Duke parë këtë fraksion të këtij grupimi fetar pyetja tjetër gjendet sërish:
-Ç’punë ka këtu Kina dhe Rusia kur kjo e fundit në heshtje vendosi të forcojë praninë detare në Detin Mesdhe në afërsi të bregdetit sirian. Rusët e bënë të qartë se vendosjet e tyre janë në përgjigje të situatës përreth Sirinë .
“Mirënjohur nga situata e formësimin deri në Mesdheun lindor, bëri thirrje për korrigjime të caktuara përmake- up të forcave detare , ” një burim i paidentifikuar në Shtabin e Përgjithshëm rus u citua nga agjencia ruse e lajmeve Interfax .
” Një anije -nëndetëse e Flotës Veriore do të bashkohen me forcat ekzistuese ruse detare gjatë ditëve të ardhshme. Më vonë ajo do të jetë bashkuar nga Moskva , një kryqëzor me raketa e Flotës Detit të Zi “, ka shtuar burimi.
Duke njoftuar synimet e tyre ,rusët duket se kanë përforcuar këtë pikë se një konflikt në Siri mund të jetë shpejt të fitojë një dimension të rrezikshëm ndërkombëtar , mbasi zona tashmë është mbushur me luftanijet amerikane dhe britanike .
Rusia ka ushtruar ndikimin e saj për shumë vende të cilat kanë qenë dikur në ish-republikat sovjetike që tashmë kanë një popullsi të identifikuar alevit.Përvoja e Rusisë në Afganistanë tregoi se zjarri dhe hekuri mund të rinin bashkë në një tokë që digjej cdo ditë kurrsesi interesat.
Krahas Rusisë u shfaq dukshëm në synimet e konfliktit me Rusinë,Irani.
Iranianët , thuhet në një koment ditor mjeshtër në artin e luftës psikologjike , dërguan mesazhe përgjatë një udhë të dyfishtë për fuqitë perëndimore. Presidenti H. Rouhani ka këshilluar SHBA dhe aleatët e saj për të respektuar ligjin ndërkombëtar në vendimmarrjen e tyre në Siri , i cili ka qenë i akuzuar për një sulm në rritje kimike javën e kaluar në periferi të Damaskut .Frika e Iranit mbështetet tek argumenti se rënia e Assad një alevit dukshëm do të mbetej Irani i vetmi vend ku alevitët kanë pushtet absolut.
Parë edhe në aspektin, që lideri fetar i këtij vendi pretendon të jetë lider suprem tek alevitët përtej këtyre kufinjëve kërkojnë që pushteti tu mbetet pakicës alevite në Siri se sa një regjimi synit që mbështesin vendet arabe dhe Turqia që do të luanin lojën e maces me miun.
Njëkohësisht , komandantët ushtarakë të lartë iranianë , përfshirë edhe shefin e stafit të forcave të armatosura Hassan, paralajmëroi troç se ata do të djegin Izraelin , nëse Siria u sulmua , duke ngritur spektrin e përshkallëzimit të pakontrolluar rajonal.
Shefi i Iranit Trupave të Rojeve të Revolucionit Islamik – Mohammad Ali Jafari theksoi se SHBA do të përballet me një tjetër skenar të luftës- Vietnam në qoftë se ajo në shënjestër do të ishte Siria .
Ç’punë ka Kina në këtë rajon shihet qartazi. Vazhdueshme me partneritetin e saj strategjik me Moskën pasi udhëheqësi libian Muamar Kadafi u përmbys dhe u ekzekutua gati dy vjet më parë , Kina përplasi kërcënimin. Një editorial Daily në Kinë , qortoi Uashingtonin për ndjekjen e një agjendë ” ndryshim regjimi ” në Siri . ”
Dhjetë vjet më parë ,SHBA-ja dhe aleatët e saje kanë anashkaluar OKB-së dhe orkestruar një ndryshim të fortë regjimit në Irak me pretekstin se regjimi i posedonin Armët e Shkatërrimit në Masë, kjo nuk duhet të lejohet të ndodhë përsëri ,thekson e përditshme dhe paralajmëroi se ” kjo ishte që amerikanët s’kanë mësuar nga gabimet e saj të shkuara dhe frenuar në idetë e të ndërhyrjes ushtarake në një vend tjetër ” . Vet , Ministri i Jashtëm kinez Ëang Yi përsëriti se “një rezolutë politike, që nga fillimi , ishte mënyra e vetme për çështjen siriane ” .
Kinezët kanë qenë gjithashtu të theksuar për mos fillimin e përshkallëzimit të krizës siriane në ekonominë globale. Një koment, që u shfaq në Daily ka vërejtur se, “sulmi kanosës i ka dërguar tashmë dridhura nëpërmjet ekonomisë botërore, si rezervat globale ranë të martën , ndërsa çmimet e naftës dhe ari u rrit . ”
Ndeshja e interesave dhe konflikti kanë tashmë të ravvizuar frontin mbështetës të ndërhyrjes në këtë vend dhe frontin tjetër që kundërshtojnë këtë ndërhyrje. Në shqip kjo përkthet kështu: Daullet e luftës bien për Sirinë-Kinës,Rusisë dhe Iranit i c’pohen veshët.
*Msc.Anetar i Akademise Evropiane te Arteve