NGA VISAR ZHITI/
Përsëri erdhën nga larg, nga shkretëtirat. Kaluan malin e fundit.
Panë detin e madh, të huaj. Si llahtarí të kaltër, harbues shtynte
dallgët si gjokset lakuriqe të grave të haremeve. Ja çadra e tyre
si trëndafil mes mijëra çadrave ushtarake, mes topave dhe kuajve
nën rrapëllimën e daulleve dhe kazanëve, nën emblemat absurde.
Pluhur i para pesëqind vjetëve. Atje poshtë ishte qyteti i vogël,
i pushtuar. Kisha dhe varri i Gjergj Kastriotit, i xhindit, që xhindosi Sovranin e madh. Do të suleshin ata, gjithmonë ata, të njëjtët ata,
do të shkulnin pllakën e rëndë të varrit, do të nxirrnin eshtrat e Heroit
si eshtrat e vetë kombit. Pastaj do t’i thyenin copa-copa, eshtrat
me baltë, të gjata sa shpatat. Do të thyenin kafkën si kubenë e qiellit.
Të çmendur dhe makabër. Nga një copë kockë si hajmali do të varnin
në qafë ushtarët për të pasur fat nëpër betejat si armiku i tyre i madh. Pesëqind vjet më parë, kur dhe varret tani janë varrosur në harresë.
Ra nata. Nata e kombit. Me heroizma si me gërmadha, pa skelete heronjsh. Nata me britma robërish që digjeshin si pishtarë.
Pesëqind vjet natë ballkanike. Frutat e pemëve ashtu si buka s’kishin shije. Rrënjët thithnin gjak të turbullt, të përzier. Nëpër tokë
kalbeshin trupa barbarësh dhe dezertorësh, bejtexhinjsh dhe devesh, spiunësh e kuzhinierësh të paqes më të keqe se lufta. Njeriu binte
e malet bëheshin më të lartë nga kufomat. Malet u mbushën
me partizanët e luftës më të fundit të botës, plot si me pyje. Gërmadhë
u bë mishi i historisë dhe ne kujtuam se erdhën ditë të reja. Besuam
tek urat. Besuam që deti u bë e dashura e të gjithëve si liria. Kështu thoshin këngët. Pastaj, ah, pastaj kur u hap tymi i betejave,
nëpër pellgje pamë pasqyrimin e sundimtarëve të ikur,
të sundimtarëve tanë që na udhëhoqën, u përzjehej pasqyrimi
nëpër pellgje, binin si pluhuri i pushtuesve të para pesëqind viteve.
Na merreshin mendtë si këmbët. Dhe u sulëm ne, vetë ne, jo
pushtuesit, te kishat tona. Thyem kryqin e megjithatë nuk shpëtuam
dot nga udhëkryqi ynë. Në një tjetër kishë gjetëm skeletin e Gjergjit…
jo, jo të Kastriotit… të Gjergj Fishtës, më të madhit rapsod të shekullit njëzet, e fundmja lahutë e botës. Në zjarr i kishim hedhur librat e tij.
O Zot! Jo, jo, nuk do t’ju them që pushtuesit anadollakë na vodhën skeletin e Kryetrimit dhe ne, vetë ne, me duart tona, ditën me diell, humbëm skeletin e poetit, (s’ua ndamë letrarëve të rinj si copa
hajmalish kockat e tij), e hodhëm në lumë. Në lumin që vinte
nga sllavët tani. Me brinjët e poetit mund të bëhen lira të bukura.
Spaç, 14 janar 1983