Dr. Paulin Marku/
Shpallja e Pavarësisë së Kosovës, më 17 shkurt 2008 në Prishtinë është një datë e rëndësishme historike. Udhëtimi për arritjen e këtij akti të rëndësishme dhe të veçantë për Shtetin e Kosovës ishte i gjatë dhe i mundimshëm. Procesi pati plot sakrifica të ndryshme, me humbje të shumta në jetë njerëzish, dëme financiare e ekonomi, shkatërrim pronash, si dhe në aspektin human e kulturor. Vlen të kujtohet, se përpjekjet e shqiptarëve për shpëtimin e trojeve nga copëtimi dhe për arritjen e Lirisë e Pavarësisë së Shqipërisë është i hershem. Ndërkohë kur trojet shqiptare ishin në fokusin e copëtimit apo të pushtimit, shqiptaret reagonin me çdo forme për të shpëtuar tokat shqiptare. Kjo është dëshmuar vazhdimisht nga krerët shqiptar, të cilët përpiqeshin me çdo kusht për të mbrojtur territoret, edhe pse nën pushtimin Osman. Kongresi i Berlinit i vitit 1878 aneksonte rajone të banuara prej shqiptareve. Forcat shqiptare patën rezistence të armatosur pas shpalljes së vendimit, si dhe zhvilluan takime me drejtues lokal administrativ, përfaqësues të qeverisë, lobuan në qarqet diplomatike për të fituar mbështetjen e ndërkombëtareve dhe për t’i bindur për mbrojtjen nga copëtimi të tokave shqiptare. Veprimet për mbrojtje të interesave kombëtare dhe në mbrojtje të copëtimit të trojeve shqiptare janë dëshmuar vazhdimisht me organizime dhe kuvende të ndryshme: Lidhja e Prizrenit, lidhja e Pejës, kryengritje të një pas njëshme në vitet 1910-1912, të cilët ishin të vendosur me çdo kusht për mbrojtjen e territoreve shqiptare. Nëpërmjet takimeve dhe lobimeve me shqiptaret e mërgatës dhe duke shfrytëzuar çdo njohje ndërkombëtare për realizimin e ëndrrës shekullore për një Shqipëri të Lirë dhe të Pavarur. Situata e krijuar, nga faktor të brendshëm dhe të jashtëm, kishte bindur më shumë se kurrë, atdhetarët dhe krerë të ndryshëm shqiptar për rrezikun që i kanosej kombit shqiptar nga dobësimi i Portës së Lartë dhe rritjes së agresivitetit të monarkive ballkanike për t’u zgjeruar në dëm të territoreve shqiptare. Ndërkohe që lufta e I-rë ballkanike më 1912 ishte rrezik serioz i copëtimit të viseve shqiptare, patriotet shqiptar nga krahina të ndryshme, me në krye Ismail Qemalin, më 28 nëntor 1912 shpallën në Vlore Pavarësinë e Shqipërisë dhe krijuan qeverinë e parë kombëtare. Me ketë ngjarje të rëndësishme materializua ëndrra shekullore e popullit shqiptar me sakrifica të mëdha dhe me shumë martirë të kombit, për ta bërë Shqipërinë një shtet të lirë e të pavarur.
Konferenca e Ambasadorëve, e cila u mbajt në Londër ku filloi punimet në dhjetor 1912 dhe mbylli punimet në gusht 1913, njohu shtetin e pavarur shqiptar, po për interesa globale ndërkombëtare, padrejtësisht la jashtë kufijve më shume se gjysmën e trojeve dhe të popullsisë shqiptare, të cilat i kaluan Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë. Konferenca e Londrës vendosi që Kosova të mbetej jashtë kufijve dhe brenda shtetit shqiptar u përfshinë vetëm 28 mijë km katror me rreth 740 mijë banorë.
Trevat shqiptare, të shkëputura nga Shqipëria më 1913 në mënyrë arbitrare të padrejte, si rezultat i vendimit të Konferencës së Londrës kanë shkaktuar mjaft zemërime dhe debate. Lufta e parë botërore i gjeti shqiptarët të pafuqishëm për të bashkuar viset shqiptare. Shqipëria e Kosova u kthyen në shesh betejash midis forcave ushtarake (serbe, malazeze, bullgare, italiane, greke, austro-hungareze dhe franceze). Pas humbjeve të mëdha në njerëz dhe në dëme materiale do të ndodhte tjetër konferencë që do te vendosej edhe për fatet e shqiptarëve dh të trojeve,të cilat ishte vënë në diskutim për ekzistencën e tyre.
Në vitin 1919 filloi punimet Konferenca e Paqes. Ajo rikonfirmoi pavarësinë e Shqipërisë , ndërsa për çështjen e ribashkimit të territoreve shqiptare, të mbetura jashtë kufijve në Konferencën e Londrës mbeti një çështje e pazgjidhur. Delegacioni shqiptar i mbështetur edhe nga diaspora bënë përpjekje të ndryshme për ribashkimin e trojeve shqiptare por ishte e pamundur. Ata kërkuan ndreqjen e padrejtësive territoriale të vendosur në konferencën e Berlinit 1878, Londrës 1913 por nuk pati ndryshime dhe nuk e morën në konsideratë kërkesën e delegacionit shqiptar. Kështu, shumë territore dhe popullsi shqiptare mbeten jashtë kufijve përfshirë edhe Kosovën.
Çështja e Kosovës, ka patur padrejtësitë e saj në rrjedhat e ngjarjeve historike dhe mund te thuhet se mos zgjidhja në mënyrë të drejtë dhe anashkalimi i marrjes seriozisht të kërkesave të shqiptareve që të ishin pjesë e pandashme e territoreve të Shqipërisë, kanë shkaktuar trazira në Ballkan dhe në Evropë. Shqiptarët janë ndër rastet e pakta e një ndasie dhe copëtimi, se si një komb arrin të ndahet në pesë shtete.
Asgjë nuk u realizua për bashkimin e trojeve shqiptare gjatë periudhës së Ahmet Zogu, i cili nga viti 1925-28 ishte president i Republikës së Shqipërisë dhe pastaj për 11 vite, deri me 7 prill 1939 ishte në krye të fronit mbretëror, Mbret i shqiptarëve. Ai arriti të realizojë disa reforma të rëndësishme në politiken e brendshme (kushtetuese, financiare e ekonomike, ushtarake, infrastrukturë, shtimin e tokave bujqësore e kanalizime, bashkëpunime ndërkombëtare, krijoi mundësi për shkëmbime mallrash eksport-import… , etj), ndërsa në politikën e jashtme për bashkim të trojeve shqiptare nuk pati sukses për ndryshim kufijsh për të bashkuar trojet shqiptare.
Lufta e II-të Botërore ishte një tjetër tentative e shqiptarëve për të bashkuar trojet e tyre, por rezultoi e pasuksesshme. Për Kosovën dhe viset e tjera shqiptare të mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë në vitin 1913 nuk pati çlirim dhe ribashkim me Shqipërinë.
Pas luftës II-të botërore, Shqipëria do të drejtonte politikat e saj me Bllokun e Lindjes dhe do të vuante sistemin komunist nën regjimin e Enver Hoxhës. Si rrjedhojë pati pasoja ekonomike, shoqërore, luftë klasash, persekutime e internime. Ndërsa për korrigjim kufijsh as që bëhej fjalë gjatë regjimit komunist. Shqiptarët e Kosovës u përballen me probleme të ndryshme por ata i shpëtuan shkombëtarizimit dhe shfrytëzuan hapësirat e tyre të kufizuara për të arritur suksese në fusha të ndryshme.
Në fillim të viteve 90 në Shqipëri ndodhen trazira dhe pati lëvizjet e para për shembjen e regjimit komunist, çlirimin nga sistemi totalitar dhe kërkonin pluralizëm politik dhe liri e demokraci. Po ashtu edhe shqiptarët e Kosovës u përballen me sfida të mëdha për të fituar lirinë, vetëqeverisje dhe për të qenë një vend i pavarur. Problemi i Kosovës ka shkaktuar krizë ballkanike dhe më gjerë, si element i rëndësishëm i politikave në rajon.
Është fakt se populli shqiptar është një ndër popujt më të vjetër në Evrope dhe po ashtu evropian. Po ashtu, shqiptarët kane dëshmuar se janë pro Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe NATO-s. Këto janë dëshmuar nga studiues të huaj dhe vendas, nga diplomat te ndryshëm, si dhe nëpërmjet sondazheve dhe analiza të shumta rreth kësaj çështje. Pranimi i Shqipërisë në NATO ishte një ngjarje e rëndësishme për Shqipërinë dhe dritë shprese për mbrojtjen e lirive dhe të drejtat e një populli të shtypur për dekada.
Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë ishte dëshmi e mbrojtjes së vlerave njerëzore dhe fitoi simpatinë e shqiptarëve. Çështja e sigurisë është aspekt politiko-gjeopolitik ndërkombëtare, ndërsa aktoret që u përballën në terren ishin forcat ushtarake. Lufta në Kosove për çlirimin e vendin dhe për të fituar lirinë e pavarësinë ishte e ashpër me humbje të shumta jetë njerëzish, shkatërrim ekonomik, shoqëror e kulturor. Këto janë bazat e konceptit të sigurimit të të drejtave të njeriut në Kosove, të cilat ishin sfida te mëdha dhe ne qarqet ndërkombëtare drejt Pavarësisë se Kosovës. Pra, lufta në Kosovë shkaktoi dëme të mëdha me humbjen e shumë jetë njerëzish, u shkatërrua ekonomia, institucionet, pronat dhe pati mjaft pleq, gra e fëmijë që u shpërngulën nga shtëpitë dhe pronat e tyre. Për shqiptaret e Kosovës Pavarësia ishte një moment kyç që vendoste të ardhmen e vendit.
Ndërkombëtaret kishin vendosur disa kushte dhe ishin të hapur në disa opsione për të diskutuar çështjen e pavarësisë. Mund të thuhet se Komuniteti Evropian ishte në dilemë rreth mënyrës se si do te arrihej pavarësia. Ata punonin që të jepej garanci ndërkombëtare, në mënyrë që Kosova të jetë e Lirë dhe e Pavarur dhe s’duhet të ketë copëtime, si dhe të garantonin jetese multi-etnike, ku përfshiheshin të gjitha komunitetet e pakicat.
Gjatë periudhës 1999-2008 çështja e Kosovës dhe e ardhmja e Shtetit që sapo lindte hapi debate në qarqet ndërkombëtare por boshti kryesor ishte barazia, liritë dhe te drejtat themelore për çdo banorë në Kosove, pa dallim race e etnie. Në të drejtën Ndërkombëtare është parim bazë dhe dokument zyrtare i OSBE-se , akti i Helsinkit: “Në bazë të parimit të barazisë së popujve e të së drejtës së tyre për vendosje, të gjithë popujt kanë gjithnjë të drejtën të vendosin në liri të plotë, kur duan dhe si të duan, statusin e tyre politik, si të brendshëm dhe të jashtëm, si dhe të vazhdojnë sipas dëshirës së tyre zhvillimet politike, ekonomike, shoqërore-kulturore”.
Nga ana e tyre, ndërkombëtarët pas luftës filluan që të punonin për trajnuar dhe për të ngritur institucionet në Kosovë (sistemin juridik, financiar, administrativ dhe organe të tjera shtetërore, ushtrinë, policinë dhe sistemin mbrojtës).
ShBA kërkonin partneritet serioz me Evropën për çështjen e Kosovës. Për arsye se Kosova mbetej një çështje e nxehtë që mund të trazonte përsëri Ballkanin dhe kjo nuk dëshirohej as nga SHBA dhe as Bashkimi Evropian. Fulbright shprehej: “Zgjidhja përfundimtare e Kosovës pa copëtimin e territoreve të saj, është kyçi i stabilitetit në Ballkan”.
Po ashtu, gjenerali amerikan, Klark në vitin 2005 pohonte: SHBA dhe komuniteti ndërkombëtare duhet të shqyrtojnë statusin final të Kosovës para se të bëhej shumë vonë për ta parandaluar tragjedinë. Përpjekjet ishin të vazhdueshme të diplomacisë ndërkombëtare dhe të Kosovës për shpalljen e Pavarësisë dhe organizimin e shtetit. Përkrahja e vendeve aleate në mbështetje të këtij shteti të sapo formuar ishin të vazhdueshme, veçanërisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës dëshmuan vazhdimësi në përkrahje të procesin shtet-formues. Aleatët ndërkombëtar dëshmuan seriozitet dhe ishin të bindur se Kosova duhet të jetë Shtet i Pavarur.
Çlirimi i Kosovës ishte ngjarje e madhe dhe përben arritje të jashtëzakonshme për shqiptarët, pas shpalljes së Pavarësisë se Shqipërisë. SHBA dhe BE mundësuan sfidën e madhe historike, Kosovë e Lirë e Pavarur që shënon një ngjarje të rëndësishme për çdo shqiptar, e cila mban datën 17 shkurt 2008. Pas shumë vuajtjesh e betejash vjen ajo ditë e shumëpritur për Kosovën që të vendosen fatet e një populli të vuajtur për të jetuar të lirë e të pavarur.
Luftëtarët shqiptar, shumë prej tyre të kthyer edhe nga emigracioni për të luftuar për lirinë e Kosovës, me mbështetjen dhe bashkëpunimin e diasporës shqiptare të Amerikës, ishte pararendësi i diplomacisë amerikane për Kosovën dhe kauzën e saj. SHBA, së bashku me aleatët ndërkombëtar Evropian dhe me ndërhyrjen e NATO-s ishin vendimtarë për Pavarësinë e Kosovës.
Vlen të citojmë Presidentin Bill Klinton, i cili shprehej nga Prishtina “Ne luftën, ju paqen”, një shprehje mjaft domethënëse dhe kurajuese për shqiptarët, duke dëshmuar se Shtetet e Bashkuara të Amerikës bënë luftën për Kosovën, ndërsa Shtetit të ri të porsaformuar i takonte të ndërtojë paqen.
Në mbyllje, do të pohoja se për shqiptarët ka qenë fat i madh që në momente të ndryshme vendimtare historike për të ardhmen e popullit shqiptar, të kemi në krah, Shtetet e Bashkuara të Amerikës.