Ilir Lena, drejtor i televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, në një rrëfim ekskluziv dhënë editorit të gazetës “Dielli” të Vatrës në New York, Sokol Paja, shpjegon për publikun historinë e televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, televizionin si arkiv dhe memorie digjitale të komunitetit shqiptar në Toronto, televizioni si trashëgimi mediatike, kulturore, komunitare e kombëtare e mërgatës shqiptare në Kanada.
HISTORIKU I “TV PASQYRA SHQIPTARE”
Unë e kam marrë drejtimin e emisionit “Pasqyra Shqiptare” në shtator të vitit 2003, pra gati 22 vjet më parë. Një vit më herët, në 2002, këtë emision e pat filluar ta prodhonte një bashkatdhetar nga Ohri i Maqedonisë, Fadil Malik, i cili për arësye të ndryshme u tërhoq. Dua gjithashtu të sqaroj se Pasqyra Shqiptare ka nisur si një emision televiziv i përjavshëm i transmetuar nga rrjeti kombëtar televiziv kanadez, OMNI Television dhe sot ne shihemi në provincat kryesore të Kanadasë, Ontario, British Columbia, Alberta, etj. Më vonë, krijuam edhe kanalin tonë në YouTube dhe u përfshimë në Albanian Culture TV në New York, si një prej kanaleve të platformës IPTV, TV ALB në SHBA. Sigurisht jemi të pranishëm me një rrjet të madh ndjekësish edhe në Facebook dhe Instagram. Në këtë hark kohor 23 vjeçar emisioni ka bashkëpunuar me disa profesionistë në fushën e filmimeve, montazhit, aktrimit dhe regjisë, nga të cilët do të veçoja Esat Telitin, Arian Dherin, Antigoni Papastathin, Toni Lenën, etj.
PROGRAMACIONI DHE KRONIKAT KULTURORE-PATRIOTIKE-KOMBËTARE
Struktura e emisionit përmban disa rubrika: ajo e njoftimeve nga komuniteti, kronikat dhe telereportazhet nga komuniteti dhe Shqipëria, biseda dhe portrete televizivë me shqiptarë që kanë bërë emër në Kanada (rubrika “Shqiptari i Kanadasë”) si dhe me shqiptarë të shquar, dokumentarë historikë, gjeografikë dhe biografikë. Vitet e fundit e kemi pasuruar emisionin edhe me rubrikën “Fjala e Lirë”, duke prekur tema të nxehta bashkëkohore me qëndrime të forta nga të ftuarit. Një vend të veçantë zë edhe rubrika “Artistët e Vegjël”. Në përgjithësi ne kemi në fokus shqiptarët e Kanadasë të parë nga një këndvështrim atdhedashës, dashamirës, por edhe kritik konstruktiv.
TELEVIZIONI SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR SHQIPTAR NË KANADA
Duke qenë një emision me fokus shqiptarët e Kanadasë, të cilët bëjnë përpjekje serioze për të ruajtur gjuhën dhe kulturën shqiptare, mendoj se shembulli i tyre bëhet burim frymëzimi dhe ndikon te teleshikuesit. Njeriu është një qenie shoqërore që kopjon ose imition modele sjelljesh. Televizioni, sikurse është një mjet ndikimi negativ nëpërmjet krijimit të modeleve “yje” pa vlerë nga bota e spektaklit, sportit dhe modës, ka edhe fuqi pozitive, në se në vend të idhujve fallco arrin të sjellë në ekran njeriun me vlera morale, qytetarin që ruan dhe nderon traditën, familjen, kombin, fenë dhe lirinë e individit. Mendoj se “Pasqyra Shqiptare” e bën këtë, pra përçon modelin e mirë te teleshikuesit.
TELEVIZIONI SI PASURI KOMUNITARE. ROLI NË PROMOVIMIN DHE ZHVILLIMIN E KOMUNITETIT
Mediat televizive etnike janë, në radhë të parë, burim informacioni i rëndësishëm mbi jetën komunitare. Mund të thuhet se ato janë burim i vetëm informacioni mbi atë ç’ka ndodh në komunitet, pasi mediat qendrore, për shembull këtu në Kanada, nuk i kushtojnë hapësirë komuniteteve etnike. Gjithashtu, ato janë mjete komunikimi që ndihmojnë në integrimin e emigrantëve. Në shumë raste, ne, dhe këtu përfshij “Pasqyrën Shqiptare”, shërbejmë si ura komunikimi mes emigrantëve të rinj dhe shoqërisë kanadeze, ose mes tyre dhe emigrantëve të hershëm. Me njoftime, portrete emigrantësh të vendosur prej vitesh, analiza, etj. mbi ligjet dhe zakonet e vendit të ri, mediat etnike i ndihmojnë emigrantët të integrohen më lehtë në Kanada. Së treti, mediat televizive, në rastin tonë “Pasqyra Shqiptare”, janë edhe shprehje e identitetit shqiptaro-kanadez. Ato kanë një fuqi të jashtëzakonshme në pasqyrimin, madje edhe farkëtimin e identitetit të ri të komunitetit si dhe në prezantimin e këtij identiteti edhe në nivelet e tjera të shoqërisë kanadeze.
Së katërti, ato janë “mësuese” në kohë krizash. Sa herë që ka një krizë ose ngjarje madhore në komunitet, mediat qendrore, por edhe autoritetet drejtohen te mediat etnike për informacion, këshilla dhe analiza të hollësishme. Kujtoj këtu vetëm një rast: rolin koordinues me mediat kombëtare kanadeze që ka luajtur “Pasqyra Shqiptare” në vitin 2008, kur Kosova shpalli Pavarësinë dhe komuniteti ynë festoi u bë lajm në të gjithë Kanadanë. Së pesti, mediat televizive, përfshirë “Pasqyrën Shqiptare”, kanë fuqi mobilizuese. Po në raste krizash apo ngjarjesh madhore, mediat i mobilizojnë anëtarët e komunitetit në mënyrën më efikase dhe këtë e bëjnë, jo vetëm me njoftime, por edhe biseda, komente dhe analiza. Një rol të tillë e ka luajtur më së miri këtu në Kanada “Radio Iliria” gjatë vitit 1999 kur nga Kosova erdhën rreth 7 mijë refugjatë, por edhe “Radio-Telefoni” i mbajtur nga Shoqata Shqiptaro-Kanadeze e Torontos në vitet 1996 – 1999.
TELEVIZIONI SI MEMORIE DIGJITALE DHE HISTORIKE
Po, e them me krenari se “Pasqyra Shqiptare” e kryen më së miri edhe në këtë shërbim shoqëror dhe kombëtar. Mjafton të vizitosh faqen tonë në YouTube, ku mund të gjesh një arkivë të pasur digjitale mbi historinë e shqiptarëve të Kanadasë. www.YouTube.com/PasqyraTV
SFIDAT E TELEVIZIONIT NË KUSHTET E ZHVILLIMIT TË JASHTËZAKONSHËM TË TEKNOLOGJISË DHE INFORMACIONIT
Një nga sfidat më të mëdha të televizionit mainstream sot është institucionalizimi i gënjeshtrës nëpërmjet keqinformimit dhe mosinformimit. Stacionet televizive kombëtare, dhe jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Kanada dhe SHBA, janë kthyer në altoparlantë të qeverive të korruptuara, të cilat edhe më parë, por sidomos në kohën e të ashtuquajturit Covid-19, luajtën një rol tepër negativ në humbjen dhe dorëzimin e lirive të qytetarit në emër të një “greater good”. Natyra mendjeshpëlarëse e mediave në këtë rast u shfaq frikshëm. Sa i takon televizioneve etnike, ose produksioneve online, sfida më e madhe që ato kanë me veten është amatorizmi dhe patriotizmi i rremë. Për fat të keq, disa media nuk kanë arritur të ngrihen në nivele të kënaqshme profesionale dhe nuk po piqen dot.
*ILIR LENA TV PRODUCER AND DIRECTOR – ACHIEVEMENTS IN TV PRODUCTION
Directed and produced 1200 weekly TV shows in Albanian language for OMNI 1 Toronto (“Pasqyra Shqiptare”) focusing on the Albanian-Canadian community life. This show is on air since September 2002.
Writer, director, and producer of “Marsel”, a documentary in English and Albanian language first aired on OMNI 1 in September 2006.
Writer, director and producer of “Jani”, a documentary in English and Albanian language aired on OMNI 1 in January 2009
Writer and cameraman of “1999”, a documentary in English about Canada’s involvement during the Kosovo crisis in 1999. Aired on OMNI 1 in September 2009.
Producer and director of other long and short documentaries focusing on community life as well as on Albanian history and tourist attractions (“Mrekulli Shqiptare”, “Albania and Kosovo with a geographer”)
OTHER PRODUCTIONS
Directed and produced numerous community events, concerts and theatre shows for the Albanian community living in Ontario, which have taken place in Walter Hall, McMillan Theatre, Ryerson Theatre, etc. with some of the best Albanian musicians and stand-up comedians/actors, such as Inva Mula, Genc Tukici, Kastriot Tushe, Manjola Nallbani, Artiola Toska, Fadil Hoxha, Muharrem Hoxha, Vlora Parodists, Shkodra Stand-Up Comedians, Mirush Kabashi, etc.
EDUCATION
BA in Accounting and Finance from the University of Tirana, July 1990 Gymnasium (High School), Elbasan, June 1986
Onufri School of Arts, Elementary School, Elbasan, June 1982.
OTHER SKILLS
Professional video cameraman, video editor, scriptwriter
HOBBIES
Foreign languages, travel, soccer and reading.
*Gjatë viteve 1993-1998, përpara se të vija në Kanada, unë kam drejtuar një nga agjensitë e para private tour operator, Albanian Horizons. Pastaj, 1997-2006 kam qenë drejtor dhe bashkëpronar i Lena Settlement Services, një agjensi këshillimi dhe përfaqësimi për emigrim në Kanada. 2003-2025 – producent i emisionit Pasqyra Shqiptare.