Search Results for: themistokli germenji

96 VJET NGA REPUBLIKA E KORCES

December 16, 2012 by dgreca

10 Dhjetor 1916-10 Dhjetor 2012/

NGA SOTIR LACO- Rochester Hills, Michigan/

Nentedhjeteegjashte vjet me pare u shpall Republika e Korces. Ja si shkruan horonikani:Mengjezin e 10 Dhjetorit, dite e diel dhe dite e kthjellet plot diell, behari vete, sikur natura vete kremtonte, Korca kremtonte ngjarjen e lumtur. Populli i tere, burra gra, te rinj te dale rrugeve po grumbulloheshin me te djathte e me te mengjer (Majte) te Bulevardit te Shen Gjergjit, ku ishte shtepia e Themistokliut dhe pak me poshte e komandantit francez.

Por sa kohe kane kaluar, sa qeveri jane ndruar, por jehona e kesaj Republike me gjith se e shkurter ka mbetur dhe kujtohet vit per vit nga populli i Korces me fjalime ose sesione shkencore sipas jubileut. Sa mund e djerse u derdh sa bashkebisedime jane bere deri sa u arrit 10 dhjetori i 1916. Ja si shkruan gazetar francez Robert Vaucher i revistes “Illustrasion”, me 7 Prill 1917 ”Republika e Korces eshte sot ndofta i vetmi shtet ne Europe qe ekuilibronte buxhetin e tij dhe nuk kishte deficite “Ose Koleneli Dekuen i tha Themistokli Germenjit: “Sa arka fringe eshte per ty nga here e hapur dhe kur te kesh nevoje mund te marresh sa te duash. Por Themistokliu i tha: “Shqiptari eshte stervitur te cigariset me dhjamen e tij, ka nevoje per ndhime morale po jo materiale.”

Por le te shohim me poshte si i zhvilluan keto ngjarje.

Gjendja ne kazane e Korces ishte mjaft e koklavitur mbasi aty vepronin shume forca shqiptare e te huaja.

Do te mjaftonte nje hap i gabuar, qe gjithcka te shkonte ne katastrofe. Por le te shohim tekstin e histories. “Gjashte muaj histories e Shqiprise”, shkruar nga gjenerali francez Dekoen, ish komandat i qarkut te Korces.

a)Ne juge te Korces, ne krahinen e Ersekes e te Qafe Qarrit, (veprojne) banda greke roajaliste (Mbreti)

Qellimi i tyre:

1)Te kundershtijne veprimin e venizelisteve ne Shqipri (Forca te Venizello)

2)Te sigurojne nderlidhjen e postes midis oborrit (mbreteror) te Athines dhe fuqive Qendrore.

3)T’i sherbejne ceshtjes te ketyre fuqive te fundit, duke ushqyer trazira ne Shqipri.

b)Ne perendim te Korces banda austro shqiptare te Sali Butkes, Teresia numrike te disa batalioneva franceze.

Qellimi tyre:

T’i sherbejne ceshtjes austriake nen pretekstin e ruajtjes te autonomies se Shqiprise.

a)Ne veri te Korces, bandat bullgaro-shqiptare Themistokliu kishte forcen numerike te nje batalioni francez.

Largimi i autoriteteve venizeliste hec cdo aresya qendrimin e metejshem te bandave rojaliste, une pres se nga kjo ane gjendja do te sqarohet.

Veprimi kunder Sali Butkes me duket te jete ne kohen e tashme e nje natyre thjesht ushtarake. Sa per Themistokline, aime ndermjetes, ka kerkuar bisedime me mua per te bere nenshtrimin e tij dhe per te braktisur kauzen bulgare” shume te rendesishem ne Qarkun e Korces ne ate kohe.

Ne fakt sipas staistikave te kohes Sali Butka kishte 1500 trupa e qendren e kishte ne fshatin Voskop. Ndersa Themistokliu kishte 980 trupa dhe qendren e kishte ne teqene e fshatit Melcan. Teqeja ishte vend takimi per te dy komandantet sa here ishte nevoja.

Brenda ne Korce sundonin greket venizeliste dhe ja u kishin sjelle ne maje te hundes korcareve.

Ne tetor te vitit 1916 nje dite ne befasi zbret nga Gryka e Mborjes nje fuqi ushtarake franceze pre 400 kaloresish, te cilet hyne ne Korce si pa gje te keqe dhe me nje here vune rendin e tyre Keto forca komandoheshin nga koloneli Burnazel.

Nje nate ai gjeti rastin dhe hyri ne Korce, pasi ishte marre vesh me komitetin. Ne oren e caktuar erdhen disa nga shoket me besnike te tij. Nga biseda me ta , Themistokliu u njoh mire me gjendjen e popullit. Ardhja e francezeve do ta ndryshonte gjendjen. Mesoi se diten e dyte pas pushtimit, komiteti i fshehte drejtues mundi te krijonte nje komision nga populli ashtu sic ishte vendosur me pare, i cili kishte biseduar pastaj me komandantin e kavalerise franceze kolonelin Burnazel. Komisioni i kishte shfaqur pergezimet e populit te Korces dhe ishte lutur a tit e nderhynte prane aleateve per t’i njohur Korces te drejten te veteqeverisej si nje krahine autonome. Po Burnazeli ishte pergjigjur se nuk kishte kompetencat e tij te merrej me ceshtje politike e diplomatike.

Ne fund Themistokliu u la disa porosi e te ftuarit u ngriten e iken.

“Shkoi prapa si trim qe ishte, bashke me nje plan te vendosur te aktivitetit per te shpetuar qarkun e Korces nga sundimi huja (Gazeta Rilindja e Korces 1935 fq. 3-4).

Si u kethye ne Melcan Themistokliu dergoi nje nga “djemte” te Sali Butka “fqinji”, qe kisthe ngritur selime ne Voskop. Ai I conte Plakut pershendetje e tij dhe e ftonte te takoheshin ne Melcan. Saliu unisne cast. Te dy kapedanet zhvilluan nje bisede te nxehte midis tyre. Preken ne menyre te vecante cilat do te ishin detyrat e secilit tani qe Korca gjendej, pothuaj e rrethuar. Si hap te pare, Themistokliu e Sali Butka vendosen te mbanin ne nje rrethim te hekurt garnizonin francez –venizlist. Ata (francezet) nuk mund te shkonin pertej Lumit Dunavec. Artaerit ishin te prera. Vetem nepermjet Bilishtit mund te lidheshin me te lidheshin me Selanikun. Nje gjendje e tille pa fushen e Korces, pushtuesve franceze do t’u merrte frymen.Per kete aresye ose do te hynin ne bisedime me kryetaret e cetave Themistokli Germenjin e Sali Butken ose do tr perpiqeshin t’I zbrapsnin prej andej me forcen e armeve.Rruge tjeter per pushtuesit nuk kishte.

Komanda fra nceze vendosi vendosi te njihej me opinionin e komandateve te

Cetave Themistokli Germenjit e Sali Butkes. Nuk dihen rrethanat net e cilet u takua Themistokliu me te derguarit e komandes franceze, por permbajtjen e bisedimeve e gjejme te fiksuar ne nje document frsncez.

Aty thuhet se ne bisedimet me Themistokline doli me ne pah programi shqiptar:

Shqiptaret duan te jene te lire autonome; ata nuk pranojne asnje qeveri greke.qofte

Venizeliste qofte mbreterore, ata,jane,gjithashtu kunder nderhyrjes se italianeve:

Se fundi duan nje rregjim demokratik dhe refuzojne t’I binden Esad Pashes.

“Me keto kushte ata jane gati te merren vesh me francezet ne qofte se keta mbajne rregullin dhe u sigurojne shqiptareveautonomine”

Sido qe Themistokliunu beri te qarte francezeve se do te arrinte ndonje marreveshje te shpejteme ta.Madje I “trembej” kolonelit Burnazel, qe rrinte I mbyllur

Si ne kafaz.

Komandanti francez vendosi me ne fund te ndermerte nje operacion spastrimi kunder bandave sic quheshin ne fjalorin e tyre cetat, e me bindje se do te fitonte lehte

Me perparesine e grykave te zjarrit te artilerise malore dhe te mjeshterise luftarake.

Keshtu me 7 te nentorit franko __- venizeliste doli nga Korca me dy kolona

Njera ne drejtim Korce – Maliq dhe tjetra Korce – Tuhran.

Themistokli Germenji me te plasur pushka I hipi kalit dhe inspektoi anembane

Pozicionet e luftes.Ai porosity komandatet qe te leftonin e te mbanin pozicionet e veta secili qofte duke dhene dhe jeten e perms plumbave dhe gjyleve te artlerise u kethye

Ne Melcan per te drejtuar luften me besim te plote ne forcat e tij.

Komandanti francez , duke hasur ne nje qendrese te ashper, dha urdher te dyfishohej bombardimi.Gjylet e topave rrihnin brigjet nga Lumalasi ne Melcan dhe vecanerisht godinen net e cilen valonte flamuri shqiptar.

Pas qitjeve te artilerise armiqte u hodhen ne sulm per te dyten here.Burnazeli

Dha urdher te merrej teqjq e Melcanit me cdo mkusht.

Themistokliu e kuptoi planin e Burnazelit.(qe desh te merrte teqene).Me te

Shpejte ai perqendroi forcat kryesore prepare pozicioneve te Melcanit.Armiqte u hodhen

Ne sulmin e fundit.Venizelistet munden tebenindisa hapa me tej.Atehere Themistokliunurdheroj te kundrsulmohej.Shqiptaret me bomb adore I vune armiqte perpa.Dora – dores ata i lane te gjitha pozicionet e pushtuara dhe e ndalen vrapin ne lumi

I Dunavecit.Komandanti francez urdgeroi terheqjen e topave e te mitralozeve te rende qe mos binin ne duart e shqiptarev.

Me 13 Nentor u zhvilluan luftime te btjera midis cetave tw Themistokli Germenjit dhe forcave franceze venizeliste te komanduara nga colonel Burnzel.Por prape forcat franceze pesuan disfate,kjo disfate terhoqi dhe nje here shtatmadhorise se Armates se

Indjes.Kete gje e mesoi dhe gjenerali Moris Saraj ne mbremjen e 13 nentorit.Nen prizmin e ngjarjeve me te aferta shihej qarte , se atij I beri pershtypje t e keqe humbja

qe pesoi koloneli Burnazel prej nje “brigandi”sic e quanin tashme francezet Themistokli Germenjin.

Cetat e Sali Butkes prisnin urdher nga austriaket se si do te vepronin.Forcat e

Tij u shtuan dhe fillonin nga Kemenica e deri ne Pirg.

Me 24 Nentor I dhane urdher te sulmohej Korca. Te tilla urdhera nuk lene shteg

Per iterpretime dhe as te japin kohe per t’u menduar.Ka vetem dy mendime: te shkosh

Perpa ra apo te hidhesh ne anen tjeter.Plaku hipi mushkes dhe arriti ne Voskop aty

Takoi Shefqet Korcen nderlidhesi me austriaket dhe I tha:

-A vijne prapa fuqi ushtarake?Dhe kur u bind se forca nuk kish dhe as vinin u qetesua mire.I tha Shefqetit te njoftonte komanden Austriake se ne Korce ishin perqendruar disa batalione franceze te pajisura me artileri dhe se ne kufi behej levizje

Nate e dite.Te nisej per Korce apo te priste?

Shefqeti I trasmsntoi qendres nderlidhese ne Gjonomadh dhe mbeten ne pritje.

Duke mos pasur te dhena te t jera, austriaket u detyruan te pranojne ato qe jepte Sali Butka.

Paralevizjes francezeve, nuk mbetej vec te anullohej sulmi.Ne dhjetor ,Saliu

Mori zyrtarisht konfermen e anullimit. Ai kishte fituar te pakten pesembedhjete dite

Kohe.

Ne Teqene e Melcanit,Saliun e priste Xhafer Selenica ,delegat I ardhur nga Seleniku. Ai sillte 300 napolona florin e forme dhurate.

Ne kohen qe delegate vinte mbi taviline florinjte e mbeshtjelle ne fisheke letre ,

Plaku ishte ulur ne karrike dhe lexonte letren.Nuk ishte e mundur te dallonje fytyren

E tijse cfare kishte mesuar nga ajo leter e pa pritur.Esat Pasha e ftonte te njihte qeverine e tij ne megrim e te bashkepunonte me te.Ai e emeronte Sali Butken “Komandant te

Pergjitshem te Xhadermarise Shqiptare”.

Plaku rinte me leter ne dore, sikur dinte qe me pare cfare shkruhej net e,kohen qe delegatinnumuronte me ze te larte – njezet,tridhjet. Dyzet, pesedhjet………

Plaku u nxeh shume dje armiq ,sot miq, qe u kullon mjalte e sheqer.Plakun e kishin cuditur shume here ngjarje te tilla,po nje guxim I nje njeriu te paturpshem te mbrinte gjer ne ata pike, nuk do te kish besuar kurre.

Saliukishndjekur rrugen e Esat Pashes per vjete me radhe.E tani ky I propozonte

Vendin e Komandatit te Pergjithshem te Xhandermarise,hic me pak.AI do te ishte kamxhiku hakmarres ne dore te Esatit.Sa me gjate mendonte I vinte dhoma verdalle.

Atij I kaloi inati dhe I erdhi per te qeshur.Desh t’ja kriste te qeshurit e te mos pushonte kurre,se nukkishc’te bente tjeter.Pastaj ju drejtua delegatit:

Degjo ,zoti Xhafer.-I tha Saliu. Nga nje here ketunjane rrahur me kamxhik dhe delegatet,kur e teprojne shume,sesi fliste Plaku dukej sikur I jjepte keshilla aterore

E po tregonte disa te fshehta.

– Keshtu pra. – vazhdoi Saliu ,futi ato florinj ne brez dhe zhduku qe ketej.

Pergjigje letre nuk ka.Thuaji Zotit tendse nuk jam I afte per antar qeverie dhe se flamurin

E Shqiperisenuk do ta perlyej sa te jem gjalle.Keshtu perfundojndhe “beteja’ me delegatin e Esat Pashes dhe Sali Butkes.

Ng ate gjitha sa ndodhe francezet kuptuanqe:brenda ne Korce ekzistonte nje rryme e forte qe kerkonte vetqeverisjen e krahines e qe nuk pajtohej me asnje administrate tjeter e cfare do lloj qe te ishte.

Gjithashtu u vu re se ky opinion mbeshtetej fuqimisht nga forca te armatosura,

Sic ishin Cetat e Themistokli Germenjit dhe te Sali Butkes.Pra ata rekomandonin te ngrinin qeveri shqiptare ne Korce.

Ne kete kohe cetat e Saliut zbriten deri tek teqja e Melcanit e deri ne Boboshtice.

Kishte ardhur koha qe nga kjo gjendje te perfitonte Themistokliu dhe te hynte ne marreveshje me francezet.Bisedimet per kete merreveshje thuhet se kane filluar me

Nndermjetesine e Raul Vinet ,nje francez I instaluar prej mkohesh ne Manastir si komisioner tregetar,dhe ishte martuar me nje vajze nga Korca.

Themistokliu ishte I mendimit qe Korca te shpetonte nga zgjedha greke dhe ne

Te ardhmen e Konferences se Paqes te mos e gjente ate te okupuar prej tyre.(grekeve)

Francezet nuk e priten keq ate.Me 8 dhjetor 1916 Themistokliu me nje fuqi prej 300

Vetsh hyri ne Korce.Ndersa pjesen tjeter te shokeve:disa I shpendau dhe me thirjen e pare te mblidheshin e disa te tjere tek cetat e Saliut.

Nje dite me pare se te hynte THemistokliu francezet debuan nga Korca gjith mbeturinat venizeliste dhe se bashku me ta u internuan ne elenik disa nga eksponetet e propogandes greke , si :Efrem Gjini.dr. Llambi Dardha,Kostaq Nacen ,dr Harisjadhin.

Me 9 dhjetor u biseduan hollesite per organizimin e administrates shqiptare qe do te themelohej ne Korce.

Ne keto bisedime me vete Themistokliu kishte dhe disa nga “djemte”qe nuk I

Ndante kurre si:KOzma Trebicken,Vasil Tromaren,Pasa Pemem.Ndreci Stathin,ILo Nonen etj.U lajmerua Dekueni dhe ai urdheroinqe te shoqerohej ne Prefekture.ku

Ai do t’I priste personalisht.Gjate kesaj kohe francezet ndruan kolonelin Burnazel

Dhe emeruan Kolonel Dekuenin ne vend te tij.Populli ne kete kohe mbushte rruget”

Dhe priste me nderime dhe entusiazem”.Themistokline me shoket I shoiqeroi

Nje shumice e madhe njerzish deri ne Prefekture ku do te beheshin bisedimet.

Ne kujtimet e tij nKol.Dekueni shkruan per persgtypjen qe I la Themistokliu:

“Ne fillim e quajten “brigand”tani Dekueni thote;”Me fytyre te cilter e te sinqerte,I gjate me trup,me qendrim burreror,sjellje te persosura,I veshur korrekt me kostum gjahtari,THemistokliu me beri pershtypjen e mire,”

Ne thelb me tha:Jam atdhetar shqiptar.Nuk kam arsye te kem armiqesi me francezet dhe s’kam qene kunder jush.I quaj shovinistet greke armiqte tane me te keqinj.

Jam me ata qe garantojne lirine e atdheut.”

Keshtu n e sallen e Prefektures u mbajten fjalime qe vijojne shkurt u nenshkrua

Proklamata e Republikes autonome te Korces:

“Ne te zgjedhurit nga populli shqiptar deklarojme perpara perfaqesuesit teFrancesqe kazaja e Korces,bashke me Bilishtin, Kolonjen,Oparin dhe Goren formojne

Nje qark me vete,te administruar nga nenpunes shqiptare.Ju lutemi na vini nen mbrojtjen

E autoritetit freng.

Kolonel Dekueni u perggjgj si vijon:

“ Me shfaqet deshiren e popullit shqiptar dhe kerkoni mbrojten te kazase se Korces qe te jetoni te lire dhe kerkoni mbrojtjrn e ushtrise franceze.Si perfaqesues I

Komandes Franceze pranojn deshiren tuaj.Deklarojpra se qe sot 10 Dhjetor 1916

Kazaja e Korces ,bashke me Bilishtin,Kolonjen Oparin dhe Goren u formua Qark me vete I administruar nga nenpunes shqiptare nen mbrojtjrn e autoritrtit freng.”

Njekohesisht u nenshkrua midis colonel Dekuenit dhe antareve te zgjedhur nje

Protokoll dhe nga vete Koloneli nje dekret qe pranonte antare te Keshilles Administrative te Katermbedhjete te zgjedhurit.

Pastaj pas ceremonies te nenshkrimit te protokollit Themistokliu doli ne ballkon

Me gjith shoket dhe me Kolonelin Dekuen,me kryet lart dhe me fytyre te qeshur ku pasqyrohej lumturia e shpirtit te tij,dhe midis brohoritjeve entusiaste te popullit qe ishte

Perjashta, ngriti flamurin e Shqiperise,kuq e zi me Shqiponjen dy krenare populli

Therriste”Rrofte Shqiperia” “Rrofte Flamuri”.

I emacionuar Themistokli Germenji mbajti nje fjalim te shkurter,ku shpalli

Republiken e Korces veteqeverimin e saj nen mbrojtjrn r francezeve dhe tha:

Populli te punoje per te miren e tij e te bashkohemi ne vellazerim te plote te

Krishtere e myslimane.

Pokeshtu dhe colonel Dekueni pershendeti popullin per kete arritje dhe populli u

Shpernda I gezuar per arritjen e kesaj dite.

Ja teksti I protokollit:

__ ____________ KORCE 10 DHJETOR 1916

1.-SIpas deshires te popullit shqiptar,te shfaqur nga delegatet e tij,Kazaja e Korces bashke me Bilishtin,Kolonjen,Oparin dhe Goren,formuan qark me vete te administruar nga Shqiptaret nen mbrojtjrn e atoritetit frenk.

2.-Administrimi I Kazase eshte lene ne duart e nje keshilli prej katermbedhjete antare,gjysma te krishtere gjysma myslimane.

3.-Detyrat e kesaj keshille jane:

1.-Te studijoje te gjitha mjetet qe kane per qellim administrimin e mire te Korces dhe te viseve qe varen prej saj.

2.- Te kontrolloje funksionimin e te gjitha sherbimeve publike.

3.-Keshilla t’I propozoje per pranim autoritetit freng emrat e titullareve te nenpunesive te ndryshme. Emerimet ne keto nenpunesi do te behen nga autoriteti ushtarak freng.

4.-Nen autoritetin e nPrefektit te Policise do te formohet nje trupe gjindarmerie, I ngarkuarme mbajtjen e regullit perbrenda.

5.-Do te krijohet nje trupe gjinndermarie levizore shqiptare me ruajtjen e independences

Se qarkut dhe te lirise te banorve te tij.

6.-Gjuha zyrtare do te jete shyqipja,por korespondencen me autoritetet franceze do te behet ne gjuhen frengjisht.

7.-Mbyllja e gjith shkollave te huaja.

8.-Flamuri I Kazase se akorces do te jete flamuri tradicional I Skernderbeut.

9.- Do te krijohet nje gjindarmeri levizese shqiptare nen komanden e nje oficeri

Madhor francez e cila do te bashkepunoje me repartet ushtarake franceze ne luft imet individuale kundra armiqve.

Komanda ushtarake aleate mer detyrimin te mbroje autonomine e Kazase se Korces nga cdo rrezik qe mund ta kercenoje.

Themistokli Germenji e filloi me tere seriozitetin e duhur>Gjeja e pare thirri “djemte” e shperndare, disa erdhen disa jo.Midis “djemve” u fut dhe Pasho Kolaneci

Te cilin e kishin rekrutuar agjent austrohungarezet.Keshtu austrohungarezet e futen ne

Xhanndermarine e krijuar nga Themistokliu agjentin e tyre.

Gazeta “POSTA” e dt.8.2.1930 te artikulli “Vrasja e deshmorit kombetar Th.Germnji shkruante:”Shpresonte se asnjeri prej tyre nuk do te dilte I pa bese..”I pelqente te besonte se tere njerzit {ishin}zemerbardhe, me ndergjegje te forte nga karakteri si ishte vete”Sipas tij ishte opportune te afrohen dhe te bashkohen ne grupet

E patrioteve sa me shume shqiptare, se sa te lihen perjashta rrethit e te behen veglat e te

Huajve”.

Ai caktoi njerzit me te besuar te tij ne zyrat e policies si:Qamil Panaritin ne

Bilisht,rojrn e tij personale Kozma Trebicken ne Vithkuq,Llazo Progrinne Osoje,

Ilo Nonen brenda ne Korce dhe rojen e tij personale beri Pasa Pemen.

Ne mbledhjen e pare te keshillit administrative caktoi Petro Harizin kryesekretar,

Nikollaq Zoin me kater te tjere ne drejtorine e financave ku drejtor u zgjodh Nikollaqi

I cili dha ndihmese te madhe dhe I nxori financat me bilanc pozitiv.

U happen 30 shkolla shqip me 2000 nxenes e per kete Themistokliu I lutej

Nikolla Lakos t’I dergonte nga Parisi 4000-5000 abetare dhe 3000-4000libra kendimi

Si dhe 200 fotografi te medha te Skenderbeut.”Konsiderojeni kete leter si nje urdher

,I shkruante ai, dhe eshte………..nje detyre e juaja atdhetare qe ta zbatosh kete porosi sa me shpejt te jete e mundur”{AQ.RSH .Leter 12.3.1917}.

Plakosi zija e bukes,prodhimet e vitit ishin te dobeta nje pjese u fshehen nga pronaret e dhjetaret.Uria bente kerdine.Per cyrek buke shume korcare thyenin gure ne gurore per ushtrine franceze.Cmimet ne tregun e zi arriten shifra te larta.

Themistokliu urdheron policine te beje bastisje(kontrolle),te rekuizonte drithin e fshehur.Keshilli qeveritar formoi shoqeri me 300.000 franga e cila te sillte drithera nga jashte e sende te tjera ushqimore”P.Harizi Histori kronografike faqe 141”.

Kjo shoqeri lehtesoi deri diku gjendjen,u nxor dhe pulla e pare e krahines autonome te Korces ku u pajisen me pulla posta e Korces dhe e Bilishtit.Nxori dhe

bagnoten e pare por re te zeza filluan mbi Republiken e sapo krijuar e paten zili suskseve te sad he filluan ta mbytnin qe ne djep.Italianet nuk e shikonin me sy te mire se dhe prej

atyreve do te kerkonin te drejtat ne viset e pushtuara te Shqiperise. Prandaj ata protestuan prane qeverise Franceze.Qeveria Venizeliste ishte forcuar gj\ate vitit 1917,ushtria e saj

ishte shtuar prandaj Venizellosi filloi te luaje intriga kundra Republikes te cilen e kishte

hale sy dhe e shihte si nje pengese serioze per realizimim e aspiratave te tij mbi Korcen.

Ai e dinte se tere keto suksese I detyroheshin personit te Themistokli Germenjit.

Sueteja franceze(sigurimi)administrohej nga vellezerit Galvani.Keta filluan intrigat kundra Themistokliut duke shfrytezuar merine dhe pakenaqesine qe kishin kishin ne

Korce disa persona me influence aty.Ky grup I te pakenaqurve kryesohej nga bejleret e Dishnices.Keta organizuan disa mbledhje te fshehta, ku dhe u pergatit dhe nje peticion kundra Themistokliut si njeri qe mbante te fshehta me kundershtarin.Mbasi u mor dhe

Mendimi I general Sailit, ne Tetor 1917,ne mbremje,nje kamion ushtrak solli disa oficere

Te suertese franceze nga Follorina ne Korce te cilet u drejtuan ne shtepine e Themistokliut dhe e ftuan keta ne Selanik,ku gjoja e priste gjereral Saraili.

Themistokliu kishte kohe te fshihej te arratisej e te mos dorezohesh atyre qe kishin ardhur ta arrestonin,por duke e ditur veten te pa fajshem e duke patur besim ne

Drejtesine franceze, u dorezua me nje here dhe unisbashke me tan e Selanik.

Aty brenda tre kater diteve u nxuar ne gjyq ushtarak.U akuzua per aktivitetin qe

Kishte zhvilluar ne favor te sherbimit informative austro-bullgar kur ndodhej ne

Pogradec para marreveshjes me francezet.Themistokliu nuk e mohoi aktivitetin.Ai insistoi duke thene se pas marreveshjes me francezet kishte vepruar besnikerisht dhe si nje aleat I vertete me ta dhe kerkoi mos merrej parasysh veprimtaria e tij para mareveshjes.Gjykata nuk mori parasysh justifikimet dhe e deklaroi fajtor per aktivitetin e tij te me parshem duke e denuar me vdekje.Ky denim u aprovua dhe nga general Saraili

I cili ushtronte te drejten e Presidentit te Republikes Franceze.Trupi gjykues I perbere nga pese veta ku tre votuan pro dh dy kundra..E priti gjakftotesine me te madhe vendimin dhe kerkoi nte bflase, e tha:”Sido qe u denova me vdekje, une po vdes I pafajshem dhe jam I bindur qe vdekja e ime ka per t’I sherbyer Shqiperise.

Lutja e ime e fundit ,eshte te mos rrezohet flamuri kombetar, qe kam ngritur ne Korce dhe te mos behen shksk qe te prishet ajo cope Shqiperi.

Me vjen keq se vdes nga plumbat e francezeve me te cilet lidha besen per ti sherbyer ceshtjes shqiptare .(e miqesise me Francen) kjo dhemke do te jete e embel ,duke ditur qe po vdes ne luften per liri ne Atdheun tim te dashur Shqiperise………..

Vdes I lumtur dhe I kenaqur se kam ndergjgjen e paster dhe shpirtin e qete ne permbushjen e detyrave kundrejt Shqiperise.

Parase te vdes kerkoj tri gjera:

-Tevishem me rroba shqiptare .

-Te mos m’I lidhni syte e duart.

-Te jap vete urdherin: ZJARR !

Fjalet e fundit e tronditen trupin gjykues dhe gjith ata qe ishin ne sale I tronditinpa mase fjala zjarr,sa mjaft prej tyre ulen koken nga turpi se nuk mund ta shikonin ne sy TRIMIN.

POr me humbjen e patriotit e trimit te madh Themistokli Germenji arrijme ne disa perfundime:

-Krijimi I krahines autonome te Korces qe fitore e madhe jo vetem me karakter

Local,por dhe kombetar.

-Korce mbeti gjuha shqip net e gjitha shkollat,u mbyll gjimnazi grek.

-U cel liceu francez me 1917 inspirator I hapjes ishte Themistokli germenji.

-Republika e Korces dhe pse funksionoi fare pak kohe u be baza e shtetit te ardhme Shqiptar dale nga Kongresi I Lushnjes.

Fondi prej 4.111.800 frabga ari e republikes Korces e mori kjo qeveri si burim I vetem thesarit te qeverise re me 1920.

Administrata gjykatat,postat,doganat,taksat mbeten shqiptare.

Me vdekjen e THemistokliut u bene shume protesta dhe shkruan shume gazeta si brenda dhe jashte vendit .Gazeta “DIELLI” e shqiptarev te Amerikes dt (17 dhjetor 1917).Si do qe te jete per kombin Shqiptar, ai ishte nje deshmor I madh “emir I te cilit te jete pasqyre e patriotizmit per te gjithe shqiptaret,qe perpiqen per nje Shqiperi te lire dhe

Indipendente”.

– Ai ishte aq shpirt madh shkruente nje lexues po ne “DIELLI”sa s’mund te tradhetonte asgje ne bote……….Me vrasjen e Themistokli Germenjit bota shqiptare humbet nje jeri te shkelqyer,me veti te ndritura…….ai ishte n je Petrit I pa shembullt qe

– I ben balle cdo te keqe.”

Ne “DIELLI” dt 22.12.1917 .Poeti Ramiz Harxhi shkrua:

Kur morem lajmet njeri pas tjetrit, te vrasjes te Cerciz Burrit(Topullit),Muco Qullit,

Isa Boletinit e te mjaft atdhetareve te tjere,”qajtem san a u fryne syte,po kishim ku te mbaheshim per t’u ngushelluar, se kishim burrin e pa tundur THEMISTOKLI GERMENJIN”.

E poeti e kendoi vrasjen e Themistokliut me gjith dufin e mbledhur ne shpirtin e tij:

U tund vendi dhe Ballkani,

Qani shoke, me lot qani!

Qani gjith’ju trimerine

Trim’n e madh Themistokline .

E veja e Themistokliut Evdhoksia, nje grua e forte dhe energjike , I takoi takim shefit te syertiese per Korcen ,K . Glavenit.

– Duhet te isha njoftuar zyrtarisht , – tha ajo me zemerim e pa permbajtur, -mbi arsyet e pushkatimit te burrit tim.Cilat do qofshin ato,une protestoj per vrasjen e tij, se

Themistokliu ishte I pa fajshem dh era viktime e shpifjeve.

– Shikoni zonje, – u pergjegj Glavani,duke perdorur te gjitha “ argumentat”

– E mundeshme , ju duhet te pranoni faktin, se sado I hidhur te jete, se Keshilli

– I Luftes, qe denoi burrin tuaj, u mbeshtet ne prova te sigurta.

– – Ne cfare provash ?M’I jepni ato, ia preu me zemerim dhe e hidheruarajo.

– -Cfare gjyqi qe ai kur nuk u thir asnje deshmimtar per te shfajesuar burrin tim?

– E veja e shikoi me qortimdhe inat dhe shtoi:

– Themistokliu asnjehere nuk ka vepruar me koken etij dhe pa biseduar ceshtjet me Dekuenin e me Salin.Per cfare u akuzua ?Ju dhe nje here te me paraqitni provat. Sa rrojti ajo se mesoi te verteten.

Kete lajm te pa pritur e trondites, Sali Butka e mesoi po ate dite qe u prhap ne Korce.

U pikellua per kete ngjarje tragjike dhe thirri gjith komandatet e cetave per t’u dhene mandatin e ketij lajmi te hidhur.Gazeta e Korces ui ndalua te dilte pas pushkatimit te Themistokliut,jehona ndiqej vetem nga gazetat e jashtme qe botoheshin shqip.Gazeta ´

“DIELLI”e 18 dhjetorit 1917 ne faqen e pare rrethuar me nje kornize te zeze me viza te trasha e me tituj e nen titij te medhenj ja nje nga ata:

“FRENQTE DYFEQISNE PREFEKTIN E KORCES .ATDHETARINE MADH

THEMISTOKLI GERMENJIN’.

Korca qyteti I tij I lindjes asnjshere nuk e harroi birin e saj te madh Themistokline shembull eshte monumenti prej bronxi ai paraqitet hije rende dhe ndofta pak I ngadalshem, ai shikon poshte, si kalliri I grurit plot buke .Ky eshte Themistokliu I Republikes se Korces.AI monument u ngrit me ndihmen e pa kursyer te popullit te Korces dhe bahces ku u ngrit ky monument ju vu emir I tij.

Themistokliu hyri ne histori e u be nje nga figurat me te ndritura me te dashura te popullit tone. U dekorua me dy dekorata:”Urdheri iSkenderbeut “ dhe “Perveprimtari

Patriotike te shkalles pare”.

Nje gabim I bere me 1917 nga gjenerali Sali, qe u korigjua vetem 81 vjet me vone. Me 1998, Republica Franceze vendosi te njohe pafajesine e Themistokli Germenjit dhe ambasadori francez ne Tirane KRISMANT vendisi nje tufe me lule mbi monument (aty ndodhet edhe v\arri I tij). Kaq per te kujtuar nje aleat te ndershem, por edhe nje nga shqiptaret e pakte qe diti te nxjerre nga turbullirat e Luftes se Pare Boterore dhe nga pretendimet fqinnje te paprekur qytetin e tij. (Revista “Klan” 10.11.1999).

Sotir Laco

Rochester Hills, MIchigan

NE TABORRIN E PARE TE SHQIPTARIZMES

December 11, 2012 by dgreca

Me 11 dhjetor 1947, 65 vite të shkuara, u nda nga jeta Vasil Pani, ish kryetar dhe arkëtar i Vatrës, ish luftëtar i çetës së Themistokli Gërmenjit. Imzot Noli qe shprehur se ” Vasil Pani ishte në Taborrin e parë të shqiptarizmës”/

NGA DALIP GRECA/

Vatranëve nuk u besohej se lajmi ishte i vërtetë atë mëngjes dhjetori të vitit 1947. Ishte ditë e enjte, 11 dhjetor. Lajmi u përhap me shpejtësinë e erës së ftohtë që përplaste flokë dëbore aty buzë oqeanit Atlantik. Kush nuk e njihte Vasil Panin, që ishte rritur bashkë me Vatrën e më pas qe bërë një ndër ata që e mbajtën gjallë Federatën. Fatkeqsisht lajmi ishte i vërtetë. Si çdo ditë tjetër atë ditë dimri të acartë që kishte ardhe me borë e erë të fortë , Vasili kishte shkuar në restorantin e tij, por jeta u këput sapo hapi derën…

Lajmin e mësoi i pari dr. Andrea Elia, një nga miqtë më të ngushtë të Vasilit. Editori i atëhershëm i Diellit, Qerim Panariti, pat rrëfyer se” Sipas Zakonit që kishim pasur pesë vjetët e fundit, çdo mëngjes fjaloseshim me Vasilin në telefon.Të enjten në mëngjes bëmë telefon por s’na u përgjigj zëri i Vasilit të shkretë. Na u përgjigj Dr. Andrea Elia, një nga miqët më të ngushtë të Vasilit, dhe me një zë të ngashëruar, e lot në sy na dha mandatën…”

Panariti ka shkruar se Vasili, çdo mbrëmje, pasi mbyllte restorantin, e kishte bërë zakon, që të shkonte në zyrën e Vatrës pothuajse çdo të mërkurë që të shihte Diellin, gazetën e Vatrës. Këtë zakon nuk e prishi as një natë para se të ndërronte jetë. Të mërkurën e 10 dhjetorit ai ishte në zyrën e Vatrës dhe kishin biseduar gjatë.

Po ç’kishte ndodhur mëngjesin e 11 dhjetorit? Vasil Pani si çdo mëngjes atë të enjte kishte shkuar dhe kishte hapur restorantin e tij. Shkoi, hapi derën dhe pa pritur ra dhe zemra i ndaloi. Natyrisht që kishte pësuar një sulm në zemër. Sulmi qe vdekjeprurës.

Në faqen e parë të Diellit nr 5804, 17 dhjetor 1947, botohej lajmi i vdekjes , ndërsa përbri lajmit, në të majtë, një shkrim përkujtimor për 5 vjetorin e vdekjes së Faik Konicës, mikut më të ngushtë të Vasilit. Në shkrimin përkujtimor hiqet një paralele mes Faik Konicës dhe mikut të tij, të cilët i kishte bashkuar lufta për Shqipëri.

AH, Ç’NA LE, O MIKU YNË, PREVE GOJËN MBYLLE SYNË!

Në Diellin e 17 dhjetorit 1947 botohej edhe editoriali ”Vajtojmë Vasil Panin”. Esseja elegjiake është një perlë e vërtetë që pikon dhimbje për njeriun e mirë, për vatranin besnik, që vuri gjithçka në shërbim të Atdheut. Panariti na krijon një drithërimë në shtat tek shkruan: Ah, ç’na le, o miku ynë/ Preve gojën, mbylle synë! Këto radhë po shkruhen ditën që dha shpirt Vasil Pani, ditën e enjte, 11 dhjetor 1947. Duart s’na punojnë të shkruajmë, zemra jonë ndodhet në trupin e ftohtë të Vasilit. Trupi na dridhet dhe lotët s’na pushojnë, pasi Vasil Pani, shoku ynë besnik, patrioti, luftëtari heroik i Kombit shqiptar, vatrani ynë i paçmuar, s’është më me neve…”(Me shume lexoni ne Diellin e printuar)

Me tri skica drejt Vlores

November 18, 2012 by dgreca

Nga Fiqri Shahinllari/

1. – Mjekra e bardhe+qeleshja e bardhe=Dita e bardhe me Flamurin Kuqezi

Pas plot dhjete ditesh do te trokase 28 Nentori . Ai do te hyje jo vetem ne portat e vlonjateve por ne cdo vater shqiptare. Sepse eshte dita e 28 e ketij muaji, dite qe shndrit si flakadani me i rendesishem ne tere historine shekullore te shqiptareve, ketej dhe andej kufirit shteteror dhe me gjere kudo ku ka shqiptare.. Vlora krenohet me shume. Ka te drejte. Ajo edhe pse eshte buze dy deteve dhe anes kufirit shteteror detar, ne fakt, ate dite te Nentorit 28, njeqind mote me pare, u be Qendra e Memedheut, zemra e vatanit. Shqiperia qe kembet i lag e i freskon ne ujrat e detit, qe koken e mban mbi rete, mbi deboren, atje siper, ne malet e larte ku kane folete shqiponjat, ate Nentor u be me flatra. Ne ate qytet te bekuar u shpall Pavaresia e enderrruar me shekuj nga shqiptaret e kudondodhur. Ato dite, nga malet me debore te vatanit zbriti qeleshja e bardhe e kapedanit trim, kosovarit me kobure ne brez, Isa Buletinit e cila u bashkua me mjekren e bardhe te “sfinksit diplomat”, vlonjatit Ismail Qemali aty ne Vloren me det te kalter. Do te kalonin vite dhe patriotet kosovare femijet e tyre do t’i pagezonin me emrin Vlora, Saranda, Vjosa, e me emra te tjere qytetesh, lumenjsh e malesh te Memedheut. Ate dite, 100 mote me pare, Vlora u be Mali i larte i Kombit, sic thote Anila, nje poete vlonjate. Mjekerbardhi vlonjat, diplomati i zgjuar, me nje barre mend, Ismail Qemali ngriti flamurin e kuq me shkaben e zeze dykrenare ne mes. Ky flamur, kjo date 28 Nentor eshte pike referimi e popullit shqiptar. Ajo flet shume. Para kesaj date e pas saj kane levizur kryengritje, luftra, revolucione, diplomacira, vendosmeri. Pakenaqesia e pupullit shqiptar e mbledhur pike e nga nje pike cdo vit e dhjetravjecare, per pese shekuj roberie, gjeti rastin dhe shpertheu me 28 nentor. Bijte e Shqipes luftuan me pushke, me pene, me diplomaci dhe ia arriten qellimit. Pushka dhe pena , si dy binjake qe i sherbenin memedheut, dhane frytin e tyre te embel: Pavaresine!

2.- Kalores te penes

Ne te gjithe Kombin shqiptar jane te panumert trimat me flete te pushkes e te penes. Ata dihen sic dihen edhe disa personalitete te pushkes e te penes te zones se Korces, Kolonjes, Devollit, Pogradecit. Luftetaret e kesaj zone: Themistokli Germenji, Mihal Grameno, Spiro Ballkameni, Sali e Gani Butka, Malke Zvarishti e te tjere meritojne te heqesh kapelen para tye. Por une, ne kete rast, kam deshire te qendroj tek ata personalitete qe me shume se me pushke kane luftuar, kane qene kalores te letrave, te muzikes, te mesuesise qe kane dhene kontributin e vet ne emancipimin e shoqerise shqiptare para dhe pas vitit 1912. Ne ndihme te kesaj qe sapo thashe me vjenThanas Floqi, bashkefshatari im. Ai eshte nje nga firmetaret e aktit heroik te shpalljes se Pavaresise. Eshte edhe autori i tekstit dhe i muzikes se kenges patriotike “O trima luftetare” Kush e ka degjuar nga grupi “Lira” i Korces kete kenge, kete himn te luftes per clirimin kombetar nga kori karakteristik i qytetit te Serenatave dhe nuk i eshte ngritur zemra peshe? Qe ne vitin 1908 Thanasi themeloi ne Vlore mandolinaten “Laberia” ku ishte edhe dirigjent i saj. Nderkohe Parashqevi Qiriazi, mesuese e vajzave ne Korce, e zgjedhur nga Kongresi i Manastirit si sekratere e Komisionit, punonte pa u lodhur per emancipimin e shoqerise. Nje nga synimet e luftetareve te penes ishte perpjekja e tyre per te ruajtur harmonine fetare midis shqiptareve dhe jo vetem kaq. Ata synonin qe kjo harmoni te futej e cimentohej edhe brenda familjes. Kam parasysh ketu Foqion Postolin i cili “martoi” kristianken, Nicen e Naqos nga Floqi me myslimanin e pasur Estref, djalin e Rakip Beut. Vertet Nica dhe Estrefi jane figura letrare, por ambienti, koha ku e kur veprojne heronjte e librit: “Per Mbrojtjen e Atdheut”jane ne kontekstin e vetetesise historike. Tabani i vepres letrare eshte historik pasi i pergjigjet atmosferes se kohes. Ngjarjet e viteve 1895, 1913, 1914 nen zgjedhen turke e masakrat e andarteve greke ne Jugun e Shqiperise, zhvendosja e popullsise ne Ullishtet e Vlores si muhaxhire, djegja e shtepive dhe e fshatrave te tere, sic pershkruhen ne roman, jane fakte historike te njohura boterisht. Nica, kjo Zhan D’arke ne lloin e vet, pranon dashurine e Estrefit por ajo cfare kerkon? Kerkon “Nje liber shqip!” Dhe te mendosh qe ngjarja flet per periudhen qe permendem me siper edhe pse romani u botua ne fillim ne gazeten “Dielli” ne Amerike ne vitin 1919 dhe u ribotua ne Shqiperi me 1943, del ne perfundimin se kjo ka qene sakrifice e madhe, sidomos per nje femer.

Foqion Postoli nuk ka qene i vetmi shkrimtar korcar qe i ka “meshuar” ndjenjes atdhetare ne librat e vet e, posacerisht, emancipimit te shoqerise e femres shqiptare. Ne romanin e tij dramatik, “Oxhaku” botuar ne Selanik me 1909, Mihal Grameno pershkruan dashurine e Malos, birit te Rushan Beut me Vaidene nje vajze e thjeshte populli. Cfare nuk beri Rushani beu i Gramenos ashtu si Rakip beu i Foqionit per ta penguar birin e vet te martohej me ate vajze te thjeshte. Mirepo te dy te rinjte u martuan me vajzat qe deshen, dolen malit per te luftuar pushtuesit osmane, linden femije dhe ca nga ca bene per vete edhe baballaret e tyre noksane.

Kristo Floqi, ne”Fe e Kombesi”-1909 ,drame kjo kuptimplote ne vargje ne kater akte shtjellon ngjarje ne fshatin shqiptar ne vitin 1831 kur nje bej i ri mysliman me emrin Gani, bie ne dashuri me Maron, vajze krishtere, sherbetore ne sarajet e atit te Ganiut.. Rastet qe permendem, sic vihet re, zhvillohen nga mezi i shekullit te 19-te dhe fillim te shekullit te 20-te. Perandoria turke ishte ne grahmat e fundit. Borgjezia europiane kishte shtuar orekset aneksioniste ne kurriz te shqiptareve. Shkrimtaret patriote ishin ne krye te perpjekjeve per te emancipuar ndergjegjen e pupullit ne lufte per liri. Kjo duket edhe ne nderthurjen e dashurise se Estrefit me Nicen, te Malos me Vaidene, te Ganiut me Maron me ndjenjen patriotike.. Nen ndikimin e vjzave te thjeshta fshatare si Nica dhe Vaideja te dy kokekrrisurit mizore, Rakip dhe Rushan beu, marin rrugen e pendimit, gjunjezohen para tyre, para fakteve dhe “thithin” ndjenjen e dashurise per Atdheun, per njerzit hallemedhenj e te vojtur.

3.- Bija e Foqion Postolit

Tek sjell ndërmënd Nicën, më lind pyetja: “Pse Foqion Postoli e “krijoi” Nicën në Floq e jo në ndonjë fshat tjetër? Në mungesë të fakteve e të dëshmive, dalëngadalë vepron bota e arsyetimit. Floqi atëhere ishte fshat i madh, afër rrugës së kalimit për në Frashër nga shkrimtari kish origjinën. Në Floq jetonin në harmoni brez pas brezi myslimanë e të krishterë. Si duket atje kish patur që atëhere etje të madhe për të mësuar shkrim e këndim shqip. Mirëpo arsyeja, kjo zonjë e nderuar brënda mureve të shtëpisë, ka borxh të bëjë çudira kur del jashtë mureve të saj. Kureshtja e gazetarit, ne kohen kur mblidhnja fakte per librin tim: ” Lis ne shkemb”, më shtyu të kërkoja ndonjë të afërm të shkrimtarit të dashur për floqarët. Nuk u gabova. Arrita të kontaktoj nipin e Foqion Postolit, djalin e vëllait të tij, që më surprizoi kur m’u prezantua: “Jam avokat Foqion Postoli!” Kish marë emrin e xhaxhait të tij. Ky, Foqioni i ri, më adresoi te Violeta Dobi (Postoli) që është e bija e Foqion Postolit shkrimtar, dhe avokati i thoshte hallo. Violeta, ishte nje grua fisnike, 83 vjeçare në vitin 2007. E mbajtur mirë. Uroj qe te jete edhe sot ashtu sic e pashe para 5 vejteve. Dikur Violeta ka qene spikere e Radio Moskës në gjuhën shqipe, martuar me një nga katër arkitektët e parë pas çlirimit të vëndit, Eqerem Ahmet Dobin. Më priti me bujari në shtëpinë e vet në rrugën “Myslim Shyri” në Tiranë. I tregova qëllimin e vizitës sime dhe, pas përshëndoshjes së rastit, i bëra pyetjen: -E dini ju, zonja Violeta se përse babai juaj e ka marë heroinën e romanit të vet në Floq e jo gjetkë? Ajo m’u përgjigj aty për aty: -Unë nuk e di, kam qënë vetëm tre vjeç kur babai ka vdekur. Pastaj, duke më treguar se si i ati i saj, Foqioni, në vitet 20-të kish pritur në shtëpinë e vet ne Korçë Fan Nolin, më afron një foto të vitit 1923 ku duket i ati i saj në funksionin e sekretarit të Këshillës së Lartë Kishtare. Në një moment më shikoi drejt e në sy. Diçka iu kujtua e më tha: -Pa dale, dale një minutë! Hë, po, më kujtohet. Vjehrra e babait tim, pra gjyshja ime nga nëna, Thomaidha ka qënë me origjinë nga Floqi. Dhe këtë ajo e thosh me krenari. Këtë e tregonte edhe Pilo Peristeri që ka qënë vëllai i gruas së Foqion Postolit… Teksa më nxiti të përfundoja likonë e saj prej fiku, Violeta me tregoi edhe për jetën e saj, për burrin e vet që nuk jeton më, për fëmijët e saj, për punën. Asaj i vinte keq që babai i saj u nda nga jeta në moshën 38 vjeçare në vitin 1927, por ishte e lumtur pasi i ati la vepra letrare. Librat shkruhen për të qënë pranë e për t’u përdorur nga njerëzit edhe pas vdekjes së autorit, për t’u mbrojtur nga armiku i pamëshirshëm i harresës. Çdo të ndjente vallë Foqion Postoli, sikur t’i thuhej që në gjalljen e vet se do të vinte një ditë, shume vite pas vdekjes së tij kur një nga nipat e tij do të quhej Foqion Postoli e se ky do të bëhej avokat që të kujton komedinë e shkruar nga ai vetë me titull “Martesa e një avokati”? Dhe ky, avokati, do të martohej me një myslimane, ashtu si e bija e tij Violeta që mori burre një njeri të mirë të fesë tjetër? A do t’i shkonte ndërmënd atij se një nga mbesat e tij, motra e avokat Foqionit, do të quhej Nicë?

POETI I PËRVUAJTUR LIRIK – DHORI QIRIAZI

October 3, 2022 by s p

In Memoriam (3 janar 1933 – 2 tetor 2009)/

Naum Prifti

Dhori dhe unë ishim nxënës në shkollën Unike të Ersekës. Për shkak të moshës, ai ishte një klasë më poshte se unë, por ne u miqësuam shpejt si bashkëpunëtorë të gazetës së murit të shkollës. Si unë edhe ai vinte çdo ditë nga fshati dhe kthehej pasditeve në shtëpi, në Lëngëzë, një emër krejt shqiptar i një fshati aq të vogël, sa vështirë të gjeje tjetër në Kolonjë. Kishte vetëm tetë a nëntë shtëpi, anash Virkës, një përroi të thellë, ujët e të cilit nuk shteronte kurrë. Shtëpitë ishin në anën veriore që e rrihte dielli dhe po në atë faqe ndodheshin edhe pronat e banoreve, livadhet, arat e kopshtet, pemët dhe kullotat. Lëngëza ishte gjysmë ore nga Erseka ndërsa fshati im, Rehova ishte pak më afër, gati njëzet minuta. Për ne të dy vajtja në shkollë ishte si shëtitje, ndërsa nxënës të tjerë vinin nga dy-tri orë larg çdo ditë, vetëm nga dëshira për të vazhduar shkollën. Qysh në fillim më la mbresë të veçantë bukurshkrimi i Dhorit, një kaligrafi e përkryer, që rrëfente njëherësh kujdesin dhe karakterin e tij, si edhe dashurinë për të bukurën. Dorëshkrimet e tij ngjanin si qendisma, të praruara nga shkronja të rregullta e të bukura, të rradhitura pak sipër vijës fundore.

Edhe pasi kreva shkollën unike, lidhjet me Dhorin i vazhdova me anë të letrave. Ne kishim korrespondencë edhe kur ai shkoi në gjimnazin e Shkodrës. Të dy hymë shpejt në letërsi në vitet ’50, me plejadën e njohur, Ismail Kadare, Dritëro Agolli, Fatos Arapi, Agim Shehu; natyrisht rrugën e nisën edhe plot të rinj të tjerë, shumë prej të cilëve mbetën rrugës. Lirizmi i Dhorit buronte natyrshëm qysh në vëllimin e parë, “Kur zemra rreh së pari,” (1958). Edhe sot më kujtohen vargjet e një vjershe për trokitjen e vjeshtës në anët tona.

Fluturoi një varg me pata,

Mbi zabelet kodrinore,

Ah ju pata, ah ju pata,

Sollët erë prej dëbore…

Si fëmijë ndiqnim fluturimin e koordinuar verijug të këtyre shpendëve nga fillimi i nëntorit dhe e dinim se paralajmëronte stinën e dimrit kur majat e Gramozit do nisnin të vinin kësulën e bardhë të dëborës, por askush nuk e kishte përcjell imazhin me atë lloj përshkrimi në vargje. I tërhequr nga bukuria e tyre, i futa edhe në dramën time fatkeqe “Rrethimi i Bardhë”. Kjo vepër jetëshkurtër u godit direkt nga Enver Hoxha, i cili e mori si kritikë personale.

Lirika dhe Diktatura

Pas diplomimit nga Fakulteti i Gjuhës dhe Letërsisë në Tiranë, Dhori u emërua mësues në gjimnazin e Ersekës. Ai u gëzua se do të ishte pranë mamasë, që mezi e priste se e kishte djalë të vetëm, dhe se do të jepte mësim po në atë shkollë ku ishte edukuar. Shkolla 8-vjeçare asokohe qe graduar gjimnaz dhe titulli profesor qe joshës. Por unë besoj se, për ironi, në çdo cep të atdheut ta kishin hedhur, nuk do të vuante aq shumë sa hoqi në vendlindjen e tij. Edhe pse ishte mësues gjimnazi, Dhorit ia refuzuan strehimin në qytet, për shkak të një udhëzimi idiot sipas të cilit atyre që jetonin në një rreze 5 kilometra nga qyteti nuk u takonte strehim. Ata duhet të vejevinin nga fshatrat e tyre në Ersekë, ndërsa shoferëve të zyrtarëve u jepej menjëherë strehim se shefat i donin pranë, në gatishmëri, sa herë u duhej makina. U deshën shumë vjet që Dhorit t’i jepnin një garsonierë ku jetoi tok me nënën e tij, deri sa u largua për në Tiranë në mesin e viteve ’90. Edhe pse i takonin ligjërisht dy dhoma e një guzhinë, strehimi nuk ia dha, madje Komiteti kurrë nuk ia njohu të drejtën të gëzonte një dhomë si shkrimtar i njohur e poet, ashtu si shumë artistëve të tjerë. Kolonja, djepi i Rilindjes Kombëtare me plot figura të shquara, që nga Papa Kristo Negovani, Petro Nini Luarasi, Shahin Kolonja, Themistokli e Telemak Germenji, Sali Butka, Zalo Prodani e plot të tjerë, qeverisej nga njerëz mendjengushtë e dogmatikë, për të cilët kultura ishte e huaj. Shefat e Kolonjës s’kishin pikë dashurie për artin e respektivisht edhe për artistët. Dhori Qiriazin e thërrisnin vetëm kur afronte koha e Festivalit Folkloristik të Gjirokastrës, sepse atëherë duhet të redaktonte tekstet dhe madje disa herë të shkruante vargje popullore pa emër, sikurse qe traditë.

Dhori ishte poet lirik i lindur, i dashuruar me natyrën, me çdo gjë të bukur e njerëzore, por prirja e tij asaj kohe binte pak ndesh me frymën e poezisë militante të kohës, prandaj dashamirët e këshilluan ta ndryshonte paksa drejtimin. Dhori shkrojti poemën “Ushtari,” po edhe aty ai i mbeti besnik vetvetes. Ushtari i tij është aq njerëzor me ndjenja e mendime, një shpirt njeriu që i do të tjerët me thjeshtësi e sinqeritet. Për fat poemën e pëlqyen dhe atij i ranë veshët rehat për disa kohë.

Taksiratet e tij filluan nga një rast fatkeq për të cilin kurrsesi nuk mund të fajësohej. Shumë vonë e kam marr vesh shkakun ose më mirë pretekstin pse autoritetet e rrethit e luftonin Dhorin, e mënjanonin, e përçmonin. Në vitet e parë të çlirimit daiu i tij vrau për motive të ulta një bashkëfshatar dhe për t’ i shpëtuar dënimit, u arratis në Greqi. Refreni: “Ka një dajë të arratisur,” u bë shkak që Dhorin ta shihnin shtrembër, si të prekur, si të deklasuar, pavarësisht se një çunak 12-13 vjeçar as mund ta nxiste dajën, as mund ta pengonte për krimin. I ati i Dhorit kishte emigruar në Australi, që para lufte, më 1938, duke e lënë 5-vjeçar, por kjo nuk qe ndonjë mëkat, sikurse besojnë disa shokë të tij, se kurbeti qe krejt i zakonshëm për shumë familje kolonjare. Shtetet më të preferuara pas viteve ’20 qenë Amerika, Argjentina dhe Australia dhe babai i tij shkoi në Australi pas ndonjë miku a të njohuri që i pagoi rrugën dhe i siguroi punë.

Banesa

Sa herë vija në Ersekë me shërbim ose me lejë, Dhori më ftonte në shtëpi. Mamaja e tij na i sillte ushqimet me tabaka në studion e Dhorit, që shërbente njëkohësisht edhe si dhomë gjumi. Sa herë e përfytyroj, më del përpara një grua e qeshur, e dashur, shpirtmirë, gjithmonë buzëgaz. Me sa duket asaj i ngjante Dhori nga karakteri. Ajo zuri punë në repartin e qilimave, si shumë gra e vajza të tjera. Të djelave dhe ditëve të pushimit në behar shkonte mblidhte sherbelë dhe gollogunga, (kokrra dëllinjash) në pllajat e Kolonjës, të cilat pasi i thante, ia shiste repartit të bimëve mjekësore. Dhori e qortonte të mos mundohej se nuk kishin mbetur për ato pak të holla, por ajo s’e dëgjonte. “Po pse, kur venë shoqet e mia, pse të mos vete dhe unë? Edhe në fshat unë prashisja, korrja, vaditja, mbaja lopën dhëntë…” Garsoniera e tij ishte shumë e ngushtë, por Dhori shpirtmadh e duronte me përvujtni denigrimin, duke e qetësuar veten se edhe kështu kishte mundësi të shkruante poezi e të përkthente. Disa herë unë e ftova për drekë në Rehovë dhe pas buke delnin të dy nga zalli i Ramjes. Më kujtohet se Dhori e pëlqente veçanërisht pllajën e Gramozit, të cilën e krahasonte me një ballkon prej nga soditej bukuria e perëndimit të diellit në malet e Radomit, që mbyllnin luginën nga ana perëndimore. Për Dhorin që jetonte në një gropë pa horizont, kjo pamje qe shlodhëse e frymëzuese. Rrinim bashkë duke soditur diellin e duke biseduar lirisht për çdo temë, për letërsi e politikë pa patur druajtje nga shoshoqi.

Perkthimet

Poeti më i preferuar i tij qe Bërnsi, prandaj i hyri me pasion përkthimit të poezive të liricistit skocez, tek vargjet e të cilit gjente ngjashmëri midis Skocisë dhe Shqipërisë. Më 1998 botoi librin “Poezi” nga Robert Bërnsi. Për fat u gjetën kritikë të huaj që e çmuan punën e tij. Në vitin 2003 qyteti Irvin në Skoci e zgjodhi anëtar të përjetshëm të “Irvine Burns Club,” nder të cilin e meriton plotësisht. Dhori Qiriazi përktheu disa kryevepra nga letërsia botërore. Ai zotëronte mjaft mirë rusishten të cilën e kishte mësuar në fakultet, ndërsa anglishten e mësoi nga etja të zgjeronte kulturën e tij.

Intrigat e Autoriteteve

Do të sjell një shembull për të treguar sa e urrenin autoritetet lokale dhe sa keq e trajtonin. Për ta larguar nga qyteti, sepse pamja e poetit u vriste sytë, e transferojnë në fshat, nga profesor gjimnazi mësues në një shkollë tetëvjeçare. Ishte një goditje e rëndë për prestigjin dhe autoritetin e tij. Dhori e duroi, nuk kishte ç’të bënte. Por edhe transferimi në fshat nuk u mjaftonte skifterëve të Degës së Brendshme. Ata mtonin ta fusnin në burg, ndaj shpikën një skandal të shëmtuar. Mësuesi i urtë, shembull i sjelljes korrekte dhe i maturisë, u akuzua se kishte goditur një nxënës në klasë, sa atij i kishte kulluar gjaku çurg. Skandali u përhap menjëherë dhe vazhdonte histerizmi për ta denoncuar, gjykuar e për ta dënuar. Mirëpo ata që e njihnin karakterin e Dhorit, sapo e dëgjonin “lajmin” rrudhnin buzët, madje hapur pohonin se ajo qe intrigë e kurdisur kundër tij. Dhori nuk vriste një mizë, jo të godiste nxënësit me grushte. Skandali u shua pak nga pak si një re që davaritet në qiell pa lënë gjurmë.

Dhori Qiriazi qe shpirt njeriu me nxënësit madje dhe me ata me korrespondencë që i shihte njëherë në vit, vetëm kur vinin për konsultime a jepnin provime. Në një nga vizitat e mia në muajin maj a qershor më tha të shkonin bashkë në gjimnaz se dikush kishte për të dhënë provim. Gjimnazi qe shumë afër dhe unë e shoqërova me dëshirë. U futëm në klasë, pasi regjistroi emrin e nxënësit, një oficer i ri, Dhori e luti të merrte një pyetje nga letrat që hapi mbi tryezë. Oficeri mori tezën dhe u hoq mënjanë të përgatitej. Dhori më tha të delnim pak jashtë dhe ne dolëm në oborr. Oficeri mbeti vetëm, çka qe kundër rregullores. I kujtova Dhorit se tani oficeri mund të kopjonte dhe ai ma ktheu: “Po unë prandaj dola, ta lë të lirë të kopjojë sa të dojë, se dhe ashtu nuk e di a mund të kalojë.”

Kur Dhori i kërkoi të atit t’i dërgonte një makinë shkrimi që të mos mundohej nëpër zyra duke iu lutur të tjerëve të daktilografonte krijimet e tij, ai zgjodhi një makinë shkrimi të mirë, dhe ia dërgoi nga Australia. Pakoja arriti në Ersekë, por ngjalli zilinë e autoriteteve të rrethit. Në mënyrën më të paskrupullt i thanë se nuk mund t’ia jepnin mbasi qe mjet propagande. Dhori paraqiti argumente se shteti u kishte falur shkrimtarëve makina shkrimi si mjete pune, herë si shpërblime të konkurseve e herë me çmime modeste. Ai u tha se qe gati ta paguante doganën, sa të ishte, veç ta merrte dhuratën nga babai. Nuk e dëgjuan. Makina e shkrimit u rekuizua paturpësisht dhe as dihet ku përfundoi dhe kush e përvetësoi. Dhori as nuk mori mundimin të ankohej, se e dinte që ishte e kotë. Kohë pas kohe ai dhe nëna merrnin edhe ndonjë ndihmë nga mërgimtari i largët, por regjimi e mbante artificialisht ulët vlerën e dollarit amerikan, dhe atë të dollarit australian akoma dhe më ulët, prandaj të hollat që u dërgonte babai s’kishin duk dhe treteshin shumë shpejt.

Babai

Më 1957 im atë u riatdhesua nga Amerika, për shkak se mjeku e këshilloi të kthehej në vendlindje. Mendohej se klima e vendlindjes qe rigjeneruesi më i mirë për shëndetin e të mërguarve. Më kujtohet sa u gëzua mamaja e Dhorit kur e mësoi lajmin. Ajo më tha: “Bëri mirë yt atë që u kthye pranë familjes… Edhe ai imi kot rri atje tani.” Mirëpo fati s’deshi që ajo ta shihte sërish bashkëshortin e saj dhe as Dhori babain e tij. Ai e mblodhi mendjen të kthehej në atdhe, për shkak të mallit për familjen dhe të moshës, sikurse u shkruante në letër. E prisnin me ngazëllim, por kur po gatitej të nisej, e zuri një sëmundje e rëndë dhe vdiq në spital. Ikën dhe kursimet e pakta që kishte mbledhur gjatë viteve. As që dihet kush e si i përvetësoi. U përfol se të hollat shkuan për mjekime e për shpenzime funerali. Dhimbja e tyre nuk qe për paratë, por u mbeti merak që s’mundën të çmalleshin e ta shihnin edhe njëherë.

Dasma

Ismail Kadareja dhe Dritëroi qenë shokët e tij më të ngushtë. Ata e donin dhe disa herë ndërhynë pranë autoriteteve, sikurse dëshmohet edhe nga një letër e Ismailit, dërguar Hekuran Isait, që ta lejonte Dhorin të vizitonte babain në Australi, me shpenzimet e tij, mirëpo qenë përpjekje të pasuksesshme. Mur i pakapërcyeshëm qenë zyrtarët e Kolonjës. Dhori u fejua me një arsimtare nga Kolonja dhe për dasmën ftoi plot shokë e miq, shkrimtarë e artistë nga Tirana dhe qytete të tjera. Më kujtohet se për të shkuar në dasmën e tij Ismail Kadareja, Helena, e shoqja e tij, dhe unë udhëtuam me automjetin e Lidhjes se Shkrimtarëve. Dhori sa nuk fluturonte nga gëzimi. Vizita jonë e nderonte në sy të miqve dhe ca më shumë të kundërshtarëve. Dasma u bë sipas ritit tradicional, me valle, këngë e dolli. E joshur nga bukura koreografike e tyre, Helena u ngrit dhe u fut në një valle kolonjare. Disi e habitur me veten e saj që ia doli mbanë me sukses, se kurrë s’kishte hedhur popullore, tha se ndihej e lumtur. Dhori ishte mirënjohës për ardhjen tonë në dasmë. Do të kishin ardhur edhe më shumë kolegë, por për çudi rruga e Kolonjës u dukej tepër e gjatë dhe e mërzitshme, edhe pse ishte vetëm 45 km. larg nga Korça, vetëm një orë e gjysmë me makinë. Pas diktaturës, Dhori shkroi disa artikuj te “Zëri i Popullit” për tema të kulturës dhe artit. Më inatosi ky veprim aq sa isha gati ta qortoja, por pastaj e kuptova se ai donte t’u thoshte partiakëve se kot e kishin luftuar, mënjanuar dhe goditur, mbasi ai ishte ashtu si kishte qenë, krijues i ndershëm e i palodhshëm. Goditjen e fundit e mori nga Kolonja kur u shpërngul në Tiranë, pranë fëmijëve që vazhdonin shkollat e larta. Dikush ia okupoi shtëpinë duke e shqyer derën dhe iu deshën gjithë ato përpjekje, gjyqe pas gjyqesh, e para për avokatët, që të rifitonte të drejtën e tij ligjore.

Kurora për Dhori Qiriazin

Dhori ishte natyrë e qetë, po njeri me energji të pashterura dhe etikë pune të rrallë. Gjithë jetën krijoi në heshtje, pa u merakosur për çmime, nderime e shpërblime. Përditë vinte në sallën shkencore të Bibliotekës Kombëtare dhe atje punonte me ngulm për veprat e tij origjinale, përkthime, ose studime. Dhori i fali letërsisë shqipe disa kryevepra të letërsisë botërore si dramën “Kufoma e gjallë” të Tolstoit, poezi nga Bërnsi, “Gjauri” dhe “I burgosuri i Shilonit” nga Bajroni, “Libri i Këngëve” nga Petrarka, “Sheshi i Shatrivanit” nga S. Kuazimodo, poemën e Nekrasosvit “Kush jeton mirë në Rusi,” e cila më dukej si aluzion për gjendjen në Shqipëri, edhe një libër studimor për përhapjen e Krishtërimit në Shqipëri. Dhori Qiriazi punoi gjithë jetën me përkushtim, duke lënë pas kujtime të mira dhe krijimtari të vyer, të cilat janë si kurorat që nuk vyshken kurrë.

Foto Arkiva Naum Prifti

1. Naum Prifti, Dhori Qiriazi, Dhimiter Lula, Erseke 1964

2. Dhori Qiriazi, Fatos Arapi, Nasi Lera, Naum Prifti, Tirane vitet ‘70

3. Kostaq Kosta, Naum Prifti, Dhori Qiriazi, Erseke 1964

4. Naum Prifti, Dhori Qiriazi, Erseke 1964

Vargje të freskëta me urtësinë e moshës!

February 4, 2022 by s p

Rreth librit me poezi “Zemra vajton, zemra këndon” të poetit Guri Stefani

Nga Mëhill Velaj

Vëllimi me poezi “Zemra vajton, zemra këndon”, ka një titull shumë mbresëlënës, elegjik, me vlerat e filozofikes dhe simbolit figurativ. Zemra vajton nga dhimbja, nga hidhërimi, por edhe rreh (“këndon”), në castin e emocionit të gëzimit, të ndjenjës së dashurisë, sepse edhe dhimbja e gëzimi janë motër e vëlla, që me forcën e zemrës, janë emocione që përballohen nga vetë zemra e njeriut. Autori i këtij vëllimi me poezi është poeti kolonjar Guri Stefani. Duke e shfletuar këtë vëllim poetik me tematikë të larmishme, ajo c’ka të bie në sy është mendja e shpirti i freskët, atdhetar, vërtetësia e miteve dhe trimërisë së tyre, përkushtimi i tij ndaj atdheut, për të bërë të njohur vlerat e tij, mallin, dhimbjen, dashurinë, gjeografinë dhe historinë e tij, t’i paraqesë këto vlera duke na dhënë artin e të jetuarit e përjetuarit të këtyre vlerave. përmbajtjen e tyre ideo-artistike. Që në hyrje të këtij vëllimi vërejmë se bota shpirtërore, mungesa dhe malli për atdheun, duke ngritur zërin e tij, ndonëse në distancë të afërt e të largët, meditativ dhe elegjik. Poeti Stefani me bukurinë e freskinë e vargut, vajton e këndon, i adresohet atdheut, brezave, për të sigurtën e të pasigurtës, për harresën e mos harresës, për dashurinë dhe dhimbjen, trishtimin dhe rënkimin, për jetën e lirinë, për fatin e bijve e të atdheut, për shpresën e nënës që këta bij t’i kthehen një ditë. Sic edhe thotë ai vetë në këtë poezi, të titulluar “Zëri i nënës Shqipëri”:“Përse rënkon moj Nëna Shqipëri,Cfarë ndjen në shpirtin tënd”Më kanë ikur bijtë e mi,Janë larguar nga ky vend.-.-Ah moj ditë me shumë siklet,Që more yjet e mi.Nëna e gjorë po u pret,Që t’I ktheni prapë në gji!” Në poezitë “Mall e lot”, “Lëndina e lotëve”, “Mërgimi”, “Dhimbje e mall”, një përfytyrim i gjallë i imazheve, jepet me elegancë, bujaria, fisnikëria e vargjeve dhe e zërit të tij poetik mbeten të pashuar, për të kërkuar rrënjët e mallit e lotëve. Pesha e historisë mbetet, por është plot me dhimbje që i përkasin së kaluarës, dramës mallëngjyese, trishtuese, braktisjen –largimi nga atdheu. Zemra që vajtojnë, sy që lotojnë, vaditin lëndinën dhe shpirti i mërgimtarit që digjet e përvëlohet si prush në gji, që as lotët nuk e shuajnë dot. “Sa shumë po lotohem,Rrjedhin sytë e mij,Digjem dhe përvëlohem,Si prushi në gji.” – apo te vargjet: “Mendja aty më mbetët,Më mbyt një mallëngjim.” Poeti bën një analogji meditative, të së kaluarës me atë të viteve ’90, apo edhe në ditët e sotme, duke sjellë poezinë “Lëndina e lotëve”, duke na dhënë ndjenjën e nënave, si një “ndëshkim të pashmangëshëm”, (kurbetin), dëshpërimin në rritje dhe shpresën në fytyrën e këtij”mëkati”, vuajtjet dhe sakrificat për të cilat nuk kishte përgjigje por vetëm lot dhe zemër që vajtonte arratinë: “Nënat janë të plagosura,Në shpirt edhe gratë,Është hata e madhe,C’është kjo mëkatë?”-,-Mbetën vetëm nënat,Dhe të gjiorat gratë,Në lëndinën e lotëve,Qajnë dit’ e natë.” Në poezitë; “Lule mbi varret e martirëve”, “Gërmenji i Themistokliut”, poeti Stefani konfirmon kuptimin historik, ekzistencën tonë në mesin e ngjarjeve historike dhe figurave që e kanë bërë këtë histori, duke na sjellë poezi artistike-historike me figura të goditura letrare dhe apelin e fuqishëm poetik për të mos i lënë në harresë, por nderimin e tyre ndër breza: “Ju nipër dhe ju mbesa,Kurrë të mos harroni,Lule dhe trëndafila,Martirëve t’u coni!Krenaria kombëtare për këta martirë cfaqet madhërishëm, me vërtetësinë e besueshmërinë e të dhënave historike te poezia tjetër: “ Gërmenji ndonëse me pak fusha,Vendi-lindja e gjeniut,Patriotit të shquar,Vend i bukur i Themistokliut”. Vëllimi poetik “Zemra vajton, zemra këndon” ka të gjithë treguesit për të qënë një libër I pëlqyer dhe I lexueshëm. Ndonëse Stefani ka debutuar me vonesë por ai me dhuntinë, talentin dhe dashurinë, ka ditur të gdhendë e zhbiroje shpirtin e njerëzve, karakterin e tyre, duke përcjellë mesazhin e dashurisë njerëzore dhe krenarinë kombëtare. Ai vjen nga Kolonja e Fan Nolit dhe e lirikut Dhori Qirjazi, tiparet lirike shqiptare që ai i adhuron dhe krenohet si një bashkëqyetar i tyre.Është interesante në rast se ndjekim sematikën e fjalëve:Vetmi, dhimbje, mërgim, vajton, loton, mallëngjim, dëshpërim, shpirt i trazuar, që disa prej tyre janë edhe në titull, këtë mund ta quajmë një përmbledhje të vogël të metaforës, së trishtimit e shpresës, mallit e dhimbjes, dashurisë dhe ndarjes, shpirtit të trazuar dhe atij optimist, harresës e mosharresës për atdheun dhe njerëzit, të jetës e mbijetesës. Zgjedhja e fjalëve të vecanta që kontribuojnë vargjet në kuadrin e kuptimit dhe mesazhit që ato përcjellin mbetet një nga konstatimet më me vlerë të punës së poetit Guri Stefani. Elementet mitike, folklorike, përshkrimi I peisazheve të natyrës, vendlindjes së poetit, Shtikës,-te poezia ” Fshatit tim”, trevës së Kolonjës, “Mali i Gramozit”, “Korca e serenatave”, ku u lind e u shkollua , por edhe vendet e tjera, si lumin “Drini”, “Buna”, “Vjosa”, “Deti i trazuar”- janë gjaku që vlon nga stuhitë e shpirtit frymëzues, natyrën e brendëshëm, eposin e tij, forcën lëvizëse të tyre, që na japin plotësisht horizontin kulturor, qytetar dhe intelektual, botën poetike dhe lirike të autorit. Në poezinë “Shpirti I trazuar”, poeti me ironi dhe autoironi, sarkazëm, godet veset si smira, thashethemet, xhelozija, pabesia, e keqja, etj, na I jep të fshehura nën maskën e apatisë për të zbutur vrazhdësinë e fjalës poetike. Kemi edhe poezi të shprehura me sinqeritetin “adoloshent” si një element kompensues që ekzistojnë mes zemrës dhe shpirtit të dashuruar, për sublimen: “Dashuria”, – duke e simbolizuar me trëndafilin që në vargjet e para. Një poezi e bukur është edhe ajo “Pranvera”. Me një kontribut të vlerësuar e modest poeti Guri Stefani na ka sjellë një libër dinjitoz të mirë konceptuar letraro-artistik.