Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DIASPORA-VOTA E EMIGRANTIT “PËRRALLË NGA E KALUARA”

by

– Në vend të “Ministrisë së Diasporës bëri “Samitin e Diasporës” !!!

– Shteti shqiptar, ndonëse e premtoi me “betim elektoral”, nuk krijoi Ministrinë e Diasporës, ministri që do të kishte nën kujdes një të tretën e popullsisë së Republikës së Shqipërisë në mërgim, ministri që shteti më i ri në botë, Kosova,e ka./

1 kioska e shtypit

NGA ABDURRAHIM ASHIKU/Po vijnë zgjedhjet kuvendare, katër muaj e 18 ditë kanë mbet…..Ka kohë që nuk flitet për votimin e emigrantëve… Do kohë më parë, në gojën e politikanëve të të gjitha ngjyrave artikuloheshin nota deri në shkallën më të lartë të pentagramit për “Votën e emigrantëve”, madje edhe për “Votën e diasporës” (!)
Është një refren i një kënge me iso e çifteli i dëgjuar dhe i përsëritur tash një çerek shekulli, një zë që as ka ra në veshë të hapur e as ka bërë hap përpara.
Politikës shqiptare nuk i intereson vota e emigrantëve, madje mund të them se i tremb për humbje karrigeje.
Politika shqiptare e ka parë mërgimtarin shqiptarë si lopë goja e së cilës ushqehet larg nëpër botë e gjinjtë rrjedhin qumësht në kovën e tyre. Mërgimtarët shqiptarë  në një punë tejet të lodhshme, pa dinjitet njerëzor, pa identitet civil, të harruar nga shteti, kanë mëkëmbur vendin me një përkushtim të jashtëzakonshëm atdhetar. Nuk ka gurë apo tullë në vendlindje lidhur me llaç që të mos ketë pika djerse dhe gjaku të punës së emigrantëve shqiptarë anë e kënd botës. Shteti të vetmin shqetësim për mërgimtarët në këtë çerek shekulli ka pas postimin e parave, alias remitancave, shumë e cila ka ardhur vazhdimisht në rënie derisa tash përbën shqetësim jo të vogël për rritjen e ekonomisë shqiptare.
Shteti nuk ka qenë dhe nuk është në gjendje që minimalisht në fillim të viteve shkollore tu dërgojë mësuesve vullnetarë të gjuhës shqipe në mërgatë thjesht abetare e jo më të njohë zyrtarisht me ligj gjuhën shqipe në mërgatë, ti regjistrojë mësueset vullnetare në amzën e Ministrisë së Arsimit, madje edhe ti paguajë për punën që bëjnë.
E gjitha kjo një detyrim kushtetues.
Shteti shqiptar, ndonëse e premtoi me “betim elektoral”, nuk krijoi Ministrinë e Diasporës, ministri që do të kishte nën kujdes një të tretën e popullsisë së Republikës së Shqipërisë në mërgim, ministri që shteti më i ri në botë, Kosova, tashmë, që në ditën e parë të krijimit, jo  thjesht e ka, por ka bërë që mërgata kosovare ta ndjejë veten më ngrohtë se sa mërgata shqiptare në akull me shtetin e vet.
Në vend të “Ministrisë së Diasporës bëri “Samitin e Diasporës” !!!
Politikanët shqiptarë, dikur, çdo natë zinin ekranet e vegjël satelitorë me një buzëqeshje të shtirur për “votën e emigrantëve” (!)
Madje, në shërbim të fjalës së tyre jepnin edhe ndonjë variant votimi “me zarfe” kostoja e të cilëve të mërdhin (!)
Dhe ndodhi pardje që heshtja të “prishet”. Evropa me zë e figurë përcolli thirrjen në adresë të shtetit shqiptarë për votimin e emigrantëve. Madje dha edhe një shifër, 2 milionë emigrantë shpërndarë në të pesë kontinentet duhet të votojnë, duhet të thonë fjalën e tyre për demokracinë, për të ardhmen e vendit të tyre…
Por shtrohet pyetja: Ku janë shqiptarët mbi 18 vjeç, të regjistruar në gjendjen civile shqiptare si banorë e njëkohësisht si votues në listat zgjedhore?
Askush nuk mund të japë jo adresë të saktë por as adresë në hava.
Një vit më parë ministri Tahiri deklaronte:
Ka një rëndësi thelbësore ky pr/ligj, pasi i jep mundësi qeverisë të njihet realisht me numrin e emigrantëve, të njihet me vendndodhjet e tyre, si edhe me problematikat që ata kanë, duke na dhënë mundësi të hartojmë politika edhe për to. Regjistri për shqiptarët që jetojnë jashtë është një hap konkret për të garantuar të drejtën e votës për ta. Ligji hedh bazat për të gjithë gamën e shërbimeve për shqiptarët që jetojnë jashtë Shqipërisë dhe hapin e parë për garantimin e së drejtës së votës.
Në dhjetor 2015 kryeministri Rama deklaronte: “ Me këtë projektligj ne i hapim rrugë pas 25 vjetësh, si një vend që bashkëjeton me emigracionin, mundësisë së çdo shqiptari, jo vetëm brenda por edhe jashtë, për ta trajtuar atdheun në radhë të parë si hapësirën ku secili ka të drejtën kushtetuese për të vendosur me votën e tij.
Më 19 shkurt 2016 – Kuvendi i Shqipërisë miratoi me 72 vota pro, 27 vota kundër dhe një abstenim, projektligjin “Për identifikimin dhe regjistrimin e adresave të shtetasve shqiptarë që jetojnë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë”.
Në ligj thuhet: Shtetasit shqiptarë, që jetojnë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë, kanë detyrimin e deklarimit fillestar të adresës pranë autoriteteve përgjegjëse, brenda 180 ditëve nga hyrja në fuqi e këtij ligji…”.
I botuar në gazetën zyrtare më 9 mars 2016, ligji 14/2016 “Për identifikimin dhe regjistrimin e adresës së shtetasve shqiptarë që jetojnë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë” parashikonte që brenda 6 muajve nga sot të gjithë emigrantët të japin adresat ku jetojnë.
Se si duhet të regjistrohen shqiptarët në emigracion akoma nuk është e qartë. Në fakt, ligji i jep Këshillit të Ministrave 30 ditë afat nga hyrja në fuqi që të nxjerrë aktet nënligjore për zbatimin e tij, ndërsa “autoriteteve përgjegjëse” u jepen 90 ditë nga hyrja në fuqi, që “të njoftojnë shtetasit shqiptarë që jetojnë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë për detyrimin e vetë deklarimit të adresës pranë autoriteteve përgjegjëse”.
Në prill 2016 ministri Tahiri do tu deklaronte emigrantëve shqiptarë në Athinë  “Janë bërë shumë premtime për votën e emigrantëve nga politika, por nuk është bërë asgjë deri më sot. Ne po ndërtojmë një shtet në Shqipëri për tu shërbyer qytetarëve.”
Tash jemi në shkurt 2017, një vit pas miratimit të ligjit. Kanë kaluar 10 muaj nga dalja e ligjit në gazetën zyrtare dhe 6 muaj nga afati i deklaruar më 9 mars 2016… që brenda 6 muajve nga sot të gjithë emigrantët të japin adresat ku jetojnë.
Asnjë fjalë e shkruar në faqet zyrtare të Kryeministrisë, Ministrisë së Punëve të Jashtme, Ministrisë së Brendshme, faqeve të shtypit të shkruar dhe atij elektronik nuk gjendet për fushatën e regjistrimit të adresave të emigrantëve. ASNJË FJALË!
Për të qenë i sigurt pyeta në Ambasadën e Republikës së Shqipërisë në Athinë. Përgjigja më erdhi e prerë. As ka filluar regjistrimi dhe as ka ardhur ndonjë udhëzim për zbatimin e ligjit 14/2016 “Për identifikimin dhe regjistrimin e adresës së shtetasve shqiptarë që jetojnë jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë”.
Pyes të gjithë “skuadrën politike” që flet e pëllet për “votën e emigrantit” se si mund të votojë një emigrant shqiptar kur ai nuk ka asnjë adresë ?
Për mua, emigrant në vitin e 21-të, votimi i emigrantëve nuk është gjë tjetër veçse një “përrallë nga e kaluara” nga përrallat qeveritare lëshuar në adresë të mërgimtarëve gjatë këtyre 26 vjetëve.
Mund të më thotë ndokush ndonjë fjalë më të përshtatshme?

Abdurahim Ashiku

Athinë, 1 shkurt 2017

 

DUART DHE INTELEKTI I SHQIPTARËVE NË EKONOMINË GREKE

by

Një gazetar grek në një televizion privat tha: “Shqiptarët hanë bukën prej nesh, por mos harrojmë që ne hamë kekun prej tyre”…/1-shqiptaret-greqi

Në moment u futen reklamat… /
Pas tyre gazetari nuk ishte më në studio…(?!)/

4-mars-2012-2-copy-300x264

 

Nga Abdurahim Ashiku, gazetar-Athinë/

* * *

Para disa vjetësh një botues  i fuqishëm  grek, në një bisedë të ngushtë  bënte çudinë se  “Që kur  kanë ardhur shqiptarët  ullinjtë në Greqi prodhojnë vit për vit “.

Si njohës i biologjisë së ullirit, me ndihmën e një mikut tim që e njihte greqishten mirë, i shpjegova se  ulliri është një drufrutor që   i pëlqen ta “përkëdhelësh” gjatë tërë kohës, por “përkëdhelinë” më të madhe e kërkon kur  jep frytin e tij të çmuar, kokrrat që kur i shtrydhim rrjedhin vajin aq të çmuar në jetën e njeriut . Ulliri nuk e duron “dajakun”  në degët e veta, nuk e duron për faktin se shkopi duke goditur kokrrat godet edhe degëzat e vogla, sythet frutorë që fshehin në vetvete lulet e pranverës, prodhimin e së ardhmes. Ulliri në këtë kohë  duron që nëpër degët e tij të kalojë vetëm dora e njeriut, krehri që merr kokrrat dhe le sythat frutorë…

I thashë intelektualit grek se  prania e shumtë e emigrantëve shqiptarë në  fshatin grek, në bujqësinë greke nuk ka sjellë vetëm krahun e fuqishëm të punës por edhe  trurin e stërvitur që depërton në biologjinë e bimës sepse, shqiptarët në një masë të madhe kanë mbaruar shkolla të mesme të profilit bujqësor dhe njohin biologjinë e bimëve…

Nuk e di në se më kuptoi intelektuali grek por, prej asaj kohe më ka ngacmuar mendimi për të njohur   jo vetëm forcën e krahut por edhe të trurit të emigrantëve shqiptarë në bujqësi, ndihmesa e të cilëve, ndonëse është tepër e vështirë të matet e të pasqyrohet në shifra, është e pranishme dhe e kapshme.

Një studim  i universiteteve greke të Patrës dhe të Janinës konkludon se  70  për qind e ekonomive bujqësore greke mbijetojnë vetëm në sajë të punës së emigrantëve. Shumica e tyre, saktësisht 90 për qind,  sipas studimit, janë shqiptarë. Ky fakt ka bërë që të pohohet me plot gojën se bujqësia  greke, fshati grek, mbijeton në një shkallë të madhe në sajë të punës së shqiptarëve.

Këtij studimi mendoj se i mungon një detaj  cilësor, pikërisht niveli arsimor e profesional i emigrantit shqiptar. Është një fakt i pamohueshëm se, në Shqipërinë e mbyllur  për shumë gjëra, shkolla ishte e hapur. Arsimi  tetëvjeçar ishte i detyruar. Arsimi i mesëm, megjithëse nuk ishte i detyruar,  kishte marrë një shtrirje masive. Shkolla e mesme profesionale, sidomos ajo e profilit  bujqësor dhe zooteknik,  ishte e shtrirë edhe në zonat më të thella e të largëta të Shqipërisë.  Ishte shtrirë në atë masë sa “fshat të bashkuar” pa shkollë të mesme profesionale nuk gjeje.

Mërgata ekonomike shqiptare, djemtë e rinj që në vitet ’90  kaluan kufirin grek stacion të parë të punës së tyre patën fshatin grek, bujqësinë dhe blegtorinë greke. Ata morën nga kjo bujqësi por edhe i dhanë asaj, ishin jo vetëm objekt por edhe subjekt i saj .

Dëshira që të mësoj  se sa është kontributi intelektual i emigrantit shqiptar në bujqësi, sa ai ka qenë subjekt i saj, më shtyu që gjatë një vizite  në fshatin Agio Georgiu Feron të Volosit të intervistoj një grup emigrantësh që punonin në fermat bujqësore të fshatit.

Intervistova 56  emigrantë shqiptar.  Ata ishin të gjithë fshatarë, madje nga fshatra të thellë e të varfër malor të Shqipërisë.

Mosha mesatare  e të 56 të intervistuarve ishte 25.7 vjeç. Prej këtyre, të moshës 17 – 20 vjeç ishin 7 vetë, 21 – 25 vjeç ishin 22 vetë, 26 – 30 vjeç ishin 17 vetë, 31 – 35 vjeç ishin 5  vetë. Të  moshës 36-40 vjeç ishin 2 vetë dhe mbi 40 vjeç ishin 2 vetë. I moshës së mitur, 16 vjeç, ishte vetëm një.

Emigrantët në studim , siç theksuam më sipër  ishin të gjithë fshatarë. Prej tyre 26 ishin nga fshatrat e Dibrës, 9 nga  fshatrat e Tiranës, 7 nga ato të Beratit, 5 nga ata të Kurbinit, 3  krutanë, 2 elbasanas, 2 kuksianë, një shkodran, një mirditor dhe një tropojan. Në fshat ishin 4 familje; një nga Shkodra, një nga Përmeti dhe dy nga Rumania.

Të 56  emigrantët shqiptarë në Agio Georgiu Feron kishin bashkërisht 565 vite shkollë, me një mesatare 10 vjet arsim secili. Me arsim të mesëm të pa mbaruar ishin më pak se gjysma, 26 vetë. Me arsim të mesëm të plotë 28 vetë. Me arsim tetë vjeçarë ishin dy vetë. Prej këtyre të fundit 20 ishin me arsim të mesëm bujqësor, 7  ishin me arsim të mesëm të përgjithshëm dhe një me arsim të mesëm miniere.

Nuk  mendoj se  kemi një rastësi  në  një nivel të tillë arsimor, do të thosha të lartë, në një fshat të zakonshëm të  një zone  bujqësore siç është ajo e Thesalisë. Raporte të tilla  gjykoj, me ndonjë diferencë të vogël më lart apo më poshtë këtyre  të dhënave, gjen në tërë fshatrat e Greqisë.

Do të ishte me interes që  institucione  prestigjioze si universiteti i Patrës, Janinës apo  qyteteve të tjerë , të hulumtonin edhe në peshën arsimore që  bujqësia greke ( por edhe sektorët e tjerë të punës dhe të prodhimit ) marrin nga mërgata ekonomike shqiptare.

Theksojmë që emigrantët shqiptarë që punojnë në bujqësi ( dhe në sektorët e tjerë ) kanë dhënë shumë por kanë marrë po aq shumë: Nuk e kemi fjalën për paratë por për teknologjitë. Kush udhëton në Shqipëri nuk mund të mos i tërheqë vëmendjen se shumë emigrantë, kryesisht nga zonat fshatare, tashmë  kanë kaluar stadin e mbushjes së  trastave me rroba të dhuruara e  kutitë me elektroshtëpiake të përdorura. Në çantat dhe  kutitë e tyre shpesh e më shpesh do të gjesh farëra e fidanë nga më cilësorët që ata kanë mbledhur apo kultivuar me duart e tyre.

Është kjo një shprehje e këmbimit të kulturave. Dhe këmbimi i kulturave bëhet gjithnjë sipas një ekuivalence në baraspeshë. Ligji i njohur i  enëve komunikuese nuk vepron vetëm në natyrë por edhe në shoqëri.

 

NJË EMIGRANT GREK NË RININË TIME

by

nje-grek-ne-rinine-time-Një grek, në korrik të vitit 1959, në  fermën Çlirimi të Fierit, më dha një amanet…/
Nuk po e mbaj për vete, është i të gjithëve…/

Një gazetë e përditshme greke bën thirrje për dëbimin e shqiptarëve…/

4-mars-2012-2-copyNga Abdurrahim Ashiku/Një eurodeputete greko-qipriote provoi ti verë flakën në mes të Tiranës mullarit që ka marrë ujë nga shiu i racizmit mesjetar.

Një ministër civil, i veshur  ushtarak pa grada, deklaron se çamët janë dëbuar si bashkëpunëtorë të gjermanëve !?
Popujt, shqiptarë dhe grekë, në ditë të vështira i kanë qëndruar krah njeri tjetrit si dy fqinj pa “shpata e pushkë” drejtuar kurrë njeri tjetrit, kanë ndarë bukën e thatë dhe kripën e detit të tyre të përbashkët…
Historia që po përcjell flet në rreshta e midis rreshtave…

* * *

Në korrik të vitit 1959  lash prapa Fierin me vitet e shkollës së mesme për t’u ngjitur në vitet  e universitetit, e më tej në vitet e punës në një  trevë, vertebër e kurrizit të Shqipërisë e shqiptarëve…

Në vitin 1996 lash prapa Dibrën për të zbritur  në ultësirat e Egjeut, për ta lidhur jetën me Athinën …

Sikur jeta ime të mos kishte përshkuar këtë trajektore,  ajo fletë e zverdhur blloku, me atë fotografi të ngjitur me marmelatë, me ato katër radhë të shkruara greqisht, do të kishte mbetur e pakuptueshme…

Edhe kujtimet do të kishin mbetur të ngrira … në frigoriferin e kujtesës…

Akullin e ngrirë, një mbrëmje të zakonshme do të niste të ma shkrinte një fytyrë në televizionin grek, një fytyrë deputeti. Ai, me një cinizëm dhe ksenofobi të egër tha : “Ne shqiptarëve u japim bukë e ata na mundin”. Ishte fjala për një ndeshje futbolli ku Shqipëria fitoi bindshëm  mbi kampionen e Evropës…

Akullin do ma shkrinin tërësisht e do të lëviznin vrullshëm mullirin e kujtesës bisedat e herëpashershme me njerëz ksenofobë që nuk mungojnë të na e përsërisim “bukën” që na “japin”, pa e ditur se në raport të ndërsjellët ne u japim bukë atyre. Krahu jonë i lirë i punës i ka gjallëruar bizneset e tyre…  Bujqësia greke mbahet në masën mbi 80 për qind nga krahu i lirë i shqiptarëve hallexhinj…  Bankat greke, siç deklarojnë vetë ato, kanë në kasaforta mbi katër miliardë euro kursime të shqiptarëve… Pensionistët grekë mbajnë atë nivel pensioni në sajë të sigurimeve të detyruara (pa asnjë shpresë pensioni) të mbi 500 mijë shqiptarëve…

Ndërsa akulli i kujtesës shkrihej në pah më dolën vitet e fundit ‘40-të, atëherë kur Greqia ishte në Luftë Civile, atëherë kur në spitalin e Gjirokastrës (sipas një dëshmie publike të kohëve të fundit të një infermieri të kirurgjisë) operoheshin e mjekoheshin mbi 12 mijë grekë të plagosur në betejën vëlla me vëlla. Mu kujtuan edhe grekët e gjorë, jo pak por mbi treqind mijë, që asokohe kaluan kufirin shqiptar dhe u strehuan në familjet shqiptare. Asokohe, kush e ka jetuan e mban mend mirë, Shqipëria përjetonte krizën më të rëndë të bukës pas krizës së “Nemces”, Luftës së Parë Botërore…

Pas kësaj “shkrirje akulli” mulliri i kujtesës filloi të rrotullohet shpejt duke nxjerrë një dorë miell misri me të cilën gatuhej buka në një konvikt të një shkolle të mesme ku bashkë me ne mësonin edhe dy grekë nga ata që kishin mbetur nga “marshimi” i të treqind mijëve drejt  Polonisë e Kazakistanit ku shumë prej tyre jetojnë edhe sot…

Shqiptari kurrë nuk ia ka kursyer dhe nuk ia ka përmendur bukën kujt…

* * *

Në Fier, diku 100-150 metra poshtë godinës së teatrit, në vitet ‘50-të ka qenë një shkollë me karton, me një lloj kartoni të trashë dy gisht, me çati pupuliti të fortë dhe me dysheme dërrase që lëkundej  nën këmbët tona. Shkolla kishte formë U-je me dritaret që shihnin agjencinë e transportit nga njëra anë dhe rrugën Fier-Vlorë, aso kohe ende e paasfaltuar, në dy krahët e tjerë. Oborri i shkollës i binte paksa djathtas derës së avllisë së konviktit, i vendosur në një ndërtesë, sekuestruar një tregtari fierak, ndërtesë që edhe sot e kësaj dite është ashtu siç ka qenë.

Flinim në krevate druri një mbi një, në dyshekë dhe jastëkë që i mbushnim me kashtë tek lëmi i ekonomisë ndihmëse, në dhoma të vogla,  ngjeshur si dushku në mullar. Kishte edhe një konvikt  tjetër tek fusha e futbollit, aty ku më vonë do të ngrihej ndërtesa e gjimnazit…

Në konvikt, në një dhomë me krevate tek hekuri me susta, e me dyshek e jastëk pambuku, flinin edhe dy grekë. Njeri prej tyre, Vangjeli, ishte në një klasë me mua. Tjetri, emrin e të cilit nuk e mbaj mend, ishte dy klasë më lart. I dyti dukej të ishte i pasur, çka e tregonte jo vetëm veshja e tij që binte në kontrast jo vetëm me ne por edhe me mësuesit tanë dhe tërë qytetin e Fierit. Thonin se  i vinin shumë para nga Amerika dhe se një pjesë të tyre i shfrytëzonte për të joshur femrat e bukura të qytetit. Vangjeli vishej më thjeshtë, sigurisht më mirë se ne, apo më saktë me thënë vishej si mësuesit tanë.

Të dy grekët hanin në një dhomë të vogël ngjitur me kuzhinën, ndërsa ne në një sallë  paksa të madhe, në tre turne…

Mëngjeseve dhe mbrëmjeve hanim bukë misri me çaj. Nganjëherë mëngjeseve i shtohej edhe një pesëdhjetë gramësh marmelate molle ose ftoi. Qëllonte që gjellës me barishte dhe makaronave apo pilafit t’i shtohej të dielave edhe ndonjë racion mish dhe në ditë festash të kishim edhe nga një racion kabuni apo hallve të zezë…

Grekët hanin ndryshe. Mëngjeseve e darkave nuk u mungonte asnjëherë qumështi apo kosi, djathi i bardhë apo kaçkavall, veza e zier apo e tiganisur me gjalp, mishi dhe ëmbëlsira, shto mbi këto edhe bukën e grurit.

Ishte koha kur Shqipëria akoma nuk kishte dalë nga sistemi i triskëtimit dhe barku i njerëzve ishte gjithmonë i unshëm. Mirë që kishim një ekonomi të vogël ndihmëse  diku përballë  uzinës së pambukut  dhe çoku hanim ndonjë domate apo qepë të freskët …Mirë që na çonim në fermën e Çlirimit  ose në kooperativën e Qenasit dhe, mes bimëve të pambukut, vjeshtës, të gjenim ndonjë kombisht, siç u thoshin vendasit pjeprave të njomë, farat e të cilëve i hidhnin gjatë prashitjeve që  vjeshtës të shuanin etjen dhe urinë, tek vilnin pambukun e bardhë…

…Duket sikur u larguam nga tema duke i përcjellë lexuesit të sotëm diçka që duket se  i përket  mesjetës, diçka ireale që bota e sotme shpirtërore dhe kamore e tyre nuk e honeps dot.

Vangjeli, siç thashë, ishte në një klasë me mua. Trup shkurtër, me flokë të dendur në ngjyrë të zezë rreth një fytyre gjithnjë serioze, veshur me një xhaketë kafe e me pantallona gri, në një moshë të paktën sa dyfishi i moshës sonë, Ai, mes nesh, i ngjante  një burri në moshë, ulur në bankë me nxënës të shkollës fillore. Ishte studiues dhe shqipen e fliste mjaft mirë. Shoqërohej më tepër me Jorgo Milon nga Himara, me të cilin flisnin greqisht. Me ne të tjerët  nuk hynte gjatë në bisedë si të kishte frikë se i hiqnim nga shpina , paksa e kërrusur, barrën e halleve që dukej se fshihte.

Vangjelin e kam në një fotografi me të gjithë shokët e klasës së 3-të B, në një moment pas orës mësimore të mekanikës bujqësore, me traktorin BTZ prapa. Është i katërti në radhën e dytë duke filluar nga e majta, në mes të njërës prej motrave Mustafaraj, Sotiraqit nga Fieri (prapa), Dhionisit nga Piluri, Shefqetit nga Dibra dhe Lirionit e Llazarit nga Patosi

Vangjeli një ditë nuk u duk më në klasë. U tha se e kanë çuar në Bashkimin Sovjetik për studime, ashtu siç kishin çuar asokohe në Çekosllovaki, Hungari e Poloni shumë grekë që ndodheshin në Shqipëri.

Asokohe ishim ende të vegjël dhe shumë gjëra që kishin lidhje me botën politike nuk i kuptonim. Kishim dëgjuar se në Shqipëri kishin ardhur shumë grekë por arsyen pse kishin ardhur e kishim shumë të mjegullt. Më vonë do të mësonim për betejat e Gramozit, për kalimin e kufirit shqiptar të afro treqind mijë partizanëve grekë që kishin luftuar dhe kishin lënë trupat e pavarrosur të shokëve të tyre në malet e Gramosit, për përcjelljen e tyre në vendet e lindjes, ku, siç na thoshin, kishte më shumë bukë…

Në vitin 1958 e lamë shkollën e kartonit, konviktin me mensën me “tre turne” dhe u larguam nga Fieri. Diku në mesin e hapësirës fushore që ndante fabrikën e tullave me fermën e Çlirimit, u ndërtua një shkollë dykatëshe me tulla të kuqe dhe një konvikt me dhoma plot dritë dhe mensë të madhe  që nxente  dyfishin e konviktorëve. Shqipëria asokohe kishte kaluar periudhën e rëndë të triskëtimit dhe ushqimi në konvikt  ishte rritur si në sasi po ashtu  edhe në cilësi. Edhe ekonomia ndihmëse ishte më e madhe dhe më e organizuar, çka  e kishte larguar goxha urinë e moshës…

Fieri tashmë ishte larg, afro tre çerek ore në këmbë,  dhe ne  sikur e premë daljen  nëpër rrugët e tij, përveçse kur luante ndonjë film i preferuar për kohën si “Vagabondi” apo “Zotëria 420”. Kursenim kështu edhe ndonjë pesë lekëshe, por mbi të gjitha kursenim këpucët që rruga e kalldrëmtë i hante si të ishte shtruar me gurë stralli.

Kohën e lirë e kalonim duke zbritur paksa poshtë, tek qendra e fermës ku kishte një kinoklub goxha të madh, një kinema ku shpesh shihnim filma, një sallë lojnash me pingpong  e bilardo…

Kishte edhe një dhomë të vogël ku punonte një berber grek. Ishte një njeri mjaft  i ëmbël në zë e në muhabet, megjithëse shqipen e fliste keq. Duke pas të bëjë gjithnjë me kokat e njerëzve, me vëmendjen tek flokët, ai nuk kishte pas mundësinë e Vangjelit tonë që të fliste me njerëzit, të ishte i detyruar të kërkonte e gjente fjalën shqipe për ta  përdorë rëndom. Megjithatë kjo gjë nuk e pengonte që me të gjithë të ishte i sjellshëm, të dhuronte buzëqeshje e njerzillëk.

Një dashuri të sinqertë kishte me ne konviktorët. Ndoshta sepse edhe jeta e tij ishte si në një konvikt, larg  njerëzve të vet e mbi të gjitha larg atdheut që asokohe e kishte bërë sikterr. Tani që i mendoj dhe i hedh në letër ato momente, larg vendit tim, në kushte krejt të tjera, e ndjej dhimbjen e atij njeriu dhe e kuptoj pse-në e atij afrimi me ne.

Duhet të them se qethte bukur, me shije dhe nami i profesionalizmit ( sigurisht edhe në sajë tonën ) kishte shkuar edhe në Fier dhe shpejt, klientë të tij do të ishin edhe shumë gjimnazistë…

Nuk do të ishin shkruar këto, as nuk do të hapej kjo dritare e rinisë sime, sikur ai njeri që e thërrisnin Kureas,  pa e ditur se ajo fjalë nuk kishte të bënte me emër  por me profesion njeriu, nuk do të më kishte dhënë një amanet…

Në korrik të vitit 1959, pasi dhamë provimet, në pritje të “Mbrëmjes së Maturës”, për të pasur me vete kujtime të shkruara të viteve të bukura të rinisë, hapa, si shumë të tjerë një bllok kujtimesh…

Në atë bllok  nuk mungon as berberi grek. Ndaj Kureasit kisha një respekt dhe dashuri të veçantë, ndaj nuk  mund ta lija jashtë kujtimeve të mija. Edhe ai ishte bërë një copë e jetës sime dhe “copat e jetës” nuk ndahen…

Shkova pra, ditën e mbrëmjes së maturës dhe i kërkova të shkruaj diçka në bllokun e kujtimeve të mija.

Ai, pasi më buzëqeshi dhe më shtrëngoi me një dashuri prindërore pas trupit të tij  të bëshëm, mori bllokun dhe pasi ngjiti me marmelatë (marmelata ishte  në ato vite zamka bazë me të  cilën sajonim e ngjisnim zarfe e letra ) shkroi katër radhe në greqisht.

Αγαπητέ  σύντροφε Ασικου

Σου δίνω την μικρή μου αυτή

Φωτογραφία μου μαζί με της ποιο

θερμής ευχές μου…

I dashur shoku Ashiku

Ju jap  fotografinë time të vogël

        së bashku me urimet më

        të nxehta të shpirtit tim…

Unë nuk i kuptoja atëherë ato fjalë…Tani i kuptoj dhe i ndjej…Ndjej se Ai, ndonëse kishte dyfishin e moshës sime, më konsideronte  shok, ndjej urimet e tij të nxehta që buronin  nga një zemër e zjarrtë…

Atëherë mua më mjaftonte pamja e atij njeriu në një fletë të bllokut tim të kujtimeve, një njeriu serioz, veshur me një kostum dopjopet, shumë i përhapur në modën e asaj kohe, me kollare…Një njeriu që në tërë pamjen e tij rrezatonte dashuri dhe respekt.

Ku është sot ai njeri i mirë që as firma nuk më jep mundësinë të di emrin e vërtetë ?

Ai njeri, në korrik të vitit 1959 më dha një amanet, një shprehje dashurie dhe respekti në gjuhën e nënës së tij dhe një fotografi. Pas shumë vitesh, i ndodhur tashmë si mërgimtar në dheun e prindërve të tij, amanetin po e shkruaj.

Mali me mal nuk takohet. Njeriu me njeriun qëllon që një ditë, në një  tjetër kohë e vend, edhe takohen…

Abdurahim Ashiku

ARISTIDH KOLA NË KUJTIMET E JETËS SIME NË MËRGIM

by

Nga Abdurahim Ashiku/Athine/

Ai me 8 korrik 2016 do të ishte shtatëdhjetë  e dy vjeç…

Moshë e re për një krijues të madh, një studiues të madh të çështjes arvanite, një njeri të dashuruar pas arvanitasve gjini e gjak i të cilëve ishte.

Nuk është. Më 13 tetor 2000, Ai iku. Grekët kanë një fjalë ngushëlluese në raste të tilla, nuk thonë “vdiq” por “IKU”.

Aristidh Kola IKU fizikisht për të qëndruar midis njerëzve shpirtërisht, me fjalën e tij të ëmbël, me tonin e veçantë të një avokati të një çështjeje madhore të asaj që lidhej me “Arvanitasit dhe prejardhja e Grekëve”, vepra madhore e tij, vepër që sikur të kishte jetë do ta pasonte  “Zeusi pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane”…

E kam takuar më 4 shkurt 2000 në një mjedis shqiptarësh kur ai do të referonte me kompetencën e një shkencëtari të shkencave historike temën “Arvanitasit dhe kontributi i tyre në kishën ortodokse“. E fotografova tek fliste dhe midis njerëzve. I dhashë disa pyetje në shqip për të marrë disa ditë më vonë përgjigjen në zyrën e tij. E fotografova tek më lexonte përgjigjen. Një shok i tij më bëri nderin duke më fotografuar bashkë me të.

Megjithëse e publikuar e quajta të nevojshme ta ripublikoj atë që kam shkruar vite më parë, bisedën që kam bërë me të më 9 shkurt 2000…
Nga intervista gjykoj të shkëpus dy fragmente që flasin për amanetin e Aristidh kolës…
         …Për sa  i përket  “Betejës së Kanaleve “, e dija se shkoja në gojë të ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flas kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mija. Shkoja i ndërgjegjshëm  për të gjitha ato vështirësi dhe bashkë me mua shkuan edhe miq e bashkëpunëtorë të tjerë…. Bëmë një betejë krejt të pabarabartë, një betejë ama që e kishim detyrë ta bënim. Ekzistonin sigurisht rreziqe të mëdha, por kur vendos të bësh diçka të rëndësishme në jetën tënde patjetër duhet të kesh parasysh gjënë më të keqe dhe të vesh  “ kokën në torbë “.
…Është një joshje e madhe të shkruaj një pjesë të dytë me brendi ngjarjet e fundit në Kosovë . Por, si ka thënë Gëte , “Ndërsa  arti është i pafund, jeta është e shkurtër.”  Nuk kam kohë. Po përpiqem të botoj veprën time  “ Zeusi pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane “,  ku përcjell materiale dhe të dhëna shumë të rëndësishme për periudhën parahistorike dhe kryesisht paraardhësit e kosovarëve, Dardanët . Nga ana tjetër shumë gjëra i kam  shkruar në revistën “Arvanon“ me të cilën merrja pjesë në betejë bashkë me kosovarët. Dhe së fundi :problemi kosovar mori një fund fatlum.

Fjalën e Aristidh Kolës është kulturë ta lexosh jo vetëm njëherë…
Më 2 gusht të vitit 2013 pata nderin të marr në tubimin qendror “Ditët e diasporës” çmimin postmortum që Ministria e Diasporës të Republikës së Kosovës u jep çdo vit njerëzve për veprën e madhe në shërbim të çështjes shqiptare.
Në certifikatë shkruhet: Z. Aristidh Kola (Post mortum) Për kontribut të veçantë jetësor. Prishtinë, më 2 gusht 2013. Ibrahim Sh. Makolli, Ministër…

 

Athinë, 8 tetor 2016

 

 

NJË YLL NË QIELLIN ARVANITAS

 

 

Në korrik të ‘96-s, tek largohesha dhimbshëm nga Dibra ku linda dhe jetova 55 vjet, nga Shqipëria jonë që lëngonte, Dritëro Agolli i madh i letrave shqipe, në shtëpinë e tij, do të më ngushëllonte duke më dhënë me vete  një numër telefoni dhe një emër njeriu…

”Është miku im, më tha, por mbi të gjitha është mik i madh i shqiptarëve të thjeshtë…”

Dritëro Agolli më kishte dhënë me vete floririn e gjakut të shprishur shqiptar të kohës sonë, Herkulin intelektual të botës arvanite…

Nuk do ta përdorja atë numër telefoni sepse nuk desha që hallin tim ta bëja hall të atij njeriu që, siç do të mësoja me kohë, ishte rritur e burrëruar midis halleve të arvanitasve, ishte avokati më i madh i çështjes arvanite, profesionalisht dhe shpirtërisht, dhe si pasojë, kishte qenë dhe ishte me të vërtetë në “gojën e ujkut “.

Aristidh Kola nuk ishte një Avokat i Madh vetëm i çështjes arvanite, gjak të cilës i përkiste dhe i kushtoi tërë jetën e tij të shkurtër. Ai ishte një studiues i madh i historisë së Greqisë dhe i vendeve ballkanike. Siç e dëshmon në intervistën e tij, ai ishte në merak për botimin e një vepre tjetër madhore “ Zeusi Pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane”, vepër në të cilën përcillen të dhëna shumë të rëndësishme për periudhën parahistorike në Ballkan  dhe kryesisht për paraardhësit e shqiptarëve të Kosovës, DARDANËT…

Aristidh Kola ndërroi jetë më 13 tetor 2000. Jeta e tij ishte shumë e shkurtër, 55 vjet e 97 ditë. Ai, duke e ndjerë në trup helmin që i brente shëndetin, nxitonte, vraponte në veprën e tij dhe duke cituar Gëten: “Ndërsa arti është i pafund, jeta është e shkurtër” kishte besim se atë që “nuk do ta arrij unë do ta arrijnë bashkëpunëtorët e mi të rinj’.

         Jorgo Miha, një ndër bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë dhe  shok në debatet televizive në mbrojtje të çështjes së Kosovës, në takimin e lamtumirës do t’i jepte Aristidh Kolës vlerat e njeriut që i zbuloi botës shkencore  se …edhe emrat e Perëndive të botës antike i kanë rrënjët në gjuhën arbërore…

         Biseda me Aristidh Kolën, njeriu që edhe emrin e tij këmbëngulte t’ia shqiptonin në shqip, “ Mos e shkruaj Kolja, më tha Ai, por KOLA”, origjinali i tij në Greqisht, një fotografi bashkë me të, kanë qenë dhe do të jenë ndër gjërat e shtrenjta që unë i ruaj me kujdes. Ajo, ndoshta ka qenë intervista e fundit e jetës së tij…

Për ikjen e parakohshme të Aristidh Kolës është folur shumë. Ajo është përjetuar dhe përjetohet si një përzënie nga jeta, si një dhunë e kobshme, si një krim, pjesë përbërëse e krimeve të kësaj natyre që merimanga e zezë e kohëve ka tjerrë rrjetën e zhdukjes së njerëzve të mëdhenj.

Fakteve të shumtë për këtë do t’ju sjell edhe një fakt imi…

…Në mars 2003, tentova ta publikoj intervistën në një gazetë gjysmë greke e gjysmë shqiptare me emrin RILINDJA XXI. Deri atëherë shtigjet e botimit të saj në Greqi më ishin mbyllur. Fjala e plotë e Aristidh Kolës ishte e ndaluar…

E faqosa intervistën (në detyrën e kryeredaktorit) në dy faqet me ngjyra të mesit të gazetës dhe pasi e firmosa  e përcolla për botim…

Të nesërmen pashë se  intervista ishte  ngushtuar në një faqe dhe ishte prerë  e sakatosur kobshëm…

Një ditë më parë, greku që merrej me “faqosjen” të cilit i kisha dhënë  origjinalin për ta botuar në numrin pasardhës në gjuhën greke, pasi e lexoi më tha: “Këtë njeri e kanë vrarë”.

Nata e kishte bërë punën e saj . Aristidh Kolën, fjalën e tij e kishin vrarë në sytë e mi.

Atë ditë kuptova edhe një herë se sa i madh ishte Aristidh Kola, sa e gjerë dhe e thellë ishte vepra e tij, vepër e cila nuk mund të shuhet  me një urdhër censural kompjuterik.

 

Athinë, 9 shkurt 2005

 

 

TRIMËRITË  E HERKULIT DHE HERKULËT INTELEKTUALË

 

Bisedë  me  Arvanitasin e Madh Aristidh Kola

Athinë, 9 shkurt  2000

 

  1. Çfarë thotë Aristidh Kola për veten e tij ?

 

Linda në vitin 1945, më 8 korrik, në fshatin Leontari të Thivës ( Tebës ), një fshat arvanitësh që atëherë quhej Kaskaveli. Atje viteve të hershme bënin djathin e mrekullueshëm kaçkavall, ladhotiri .

Fëmijërinë e kalova në fshat, në një mjedis ku jo vetëm gjuha por edhe doket e zakonet, këngët dhe vallet, morali, sjelljet dhe karakteri i njerëzve mishëronin në mënyrë të theksuar karakterin e Arvanitit.

Në vitin 1963 fillova studimet në Universitetin e Athinës në jurisprudencë, drejtësi. Pas diplomimit, deri në vitin 1987,  vazhdova të ushtroj profesionin e avokatit.

 

  1. Kur filloi dhe sa janë përmasat e punës suaj në shërbim të studimit të çështjes arvanite ?

 

Fillimet u përkasin viteve ‘ 70-të, por nga viti 1975 mund të  them se jam marrë sistematikisht me gjurmimin dhe studimin e gjuhës arvanite, të historisë dhe të folklorit arvanit. Fryt i këtij studimi të gjatë ishte libri im i parë: “ Arvanitet dhe prejardhja e helenëve “ . Libri , që nga viti 1983  e deri sot,  është në rend të ditës dhe numëron 9 botime. Libri nuk është ndonjë histori e arvanitasve por rishikim dhe ripërcaktim i historisë helenike në përgjithësi. Këtu qëndron origjinaliteti i tij, zhurma dhe interesi i madh ndaj tij. U përpoqa të faktoj, dhe më duket se e faktova,  se historia greke që nuk merr parasysh arvanitët në epokën e re dhe pellazgët në atë të lashtë, as greke e as histori nuk mund të quhet. Është thjesht një histori e sajuar.

Do të vijë koha të shkruaj historinë e arvanitasve. Dhe në qoftë se nuk do ta arrij unë, do ta bëjnë bashkëpunëtorët e mi më të rinj, në bazë të ideve dhe udhëzimeve të librit  “Arvanitët dhe prejardhja e helenëve” . Këtu qëndron edhe vlera e madhe e këtij libri; një libër i ngjalljes së vetëdijes dhe jo një rrëfim historik

 

  1. Aristidh Kola ishte i pari, në ballë të mbrojtjes së çështjes kosovare e të popullit të Kosovës në ditët më të vështira të tij. Cilët ishin motivet e kësaj mbrojtjeje ?

 

Që në vitin 1991 kisha parashikuar zhvillimin e ngjarjeve të lidhura me Kosovën, lëvizjet e Millosheviçit dhe të qarqeve nacionaliste të Beogradit. Shqetësohesha sepse në planet e tij të çmendura donte të ngatërronte edhe Greqinë me qëllim që të gjejë mbështetje për zgjidhjen e problemit shqiptar. Kërkonte nga Greqia që ta ndihmojë në çastin e përshtatshëm me një kundërgoditje në Jug të Shqipërisë. Po ashtu kërkonte edhe nga Gligorovi të përgatitej për një përballim të përbashkët të problemit sepse edhe në atë shtet, shpejt apo vonë do të ngrihej problemi i shqiptarëve.

Siç e dini, çdo veprim politik ose ushtarak, që të ketë  sukses, kërkon një parashtrim teorik për të bindë aleatët dhe popullin. Millosheviçi foli si ortodoks i krishterë në Kishën greke e cila është me ndikim të madh në popull, foli si komunist në Partinë Komuniste Greke dhe si socialist popullor në PASOK. Ai me nacionalizmin dhe serbomadhizmin e tij arriti të mallëngjente nacionalistët dhe shovinistët  e këtushëm. Ai mundi të rrëmbejë dhe të ngatërrojë shumicën e botës politike greke dhe si rrjedhojë edhe të popullit. U gjendën disa gazetarë grekë të cilët kuptuan, parashikuan dhe denoncuan planet aventureske gjakatare të Millosheviçit. Unë më duket se isha i vetmi që kisha theksuar dhe paralajmëruar se propaganda filoserbe dhe antishqiptare, e cila aso kohe sapo kishte filluar,  ishin dy anë të së njëjtës monedhe.

Atëherë  ishte shumë e vështirë të shkruaje e denoncoje për këto sepse e gjithë bota politike dhe Kisha qenë viktima  të një mashtrimi dhe të një aventure me rrezik të madh. Nuk ishte fjala se kisha frikë për jetën time, por se nuk do të më dëgjonte askush. Shikoja se Millosheviçi, Karaxhiçi, Shesheli, Arkani dhe bandat e tyre kriminale prisnin të lanin hesapet me Bosnjën dhe me Kroacinë dhe pastaj të lajnë duart një herë e mirë me Kosovën. Atëherë , për herë të parë, ndonëse kisha qenë antiamerikan, thashë: “ Nuk ka shpresë tjetër veç Amerikës ! “ Jeta luan role të çuditshme; shumë herë mbytesh nga miqtë dhe shpëtohesh nga armiqtë.

Në qoftë se nuk ndërhynte Amerika dhe Evropa do të kishim probleme shumë të mëdha, të cilat u përpoqa t’i tregoj  dhe t’i  theksoj në libër. U përpoqa të lajmëroj udhëheqjen politike se po luan haptazi me zjarrin duke vënë në pikëpyetje vetë ekzistencën dhe tërësinë e shtetit grek. Mjerisht ai libër u varros krejtësisht në Greqi. Nuk pati asnjë jehonë e popullaritet në vitin 1995 kur u botua.

Në vitin 1999 kur shpërtheu kriza e Kosovës ua dërgova librin disa politikanëve me horizonte të hapura dhe e rivendosa në librari, ku ndonëse u shit, nuk iu dha përsëri asnjë popullaritet. Një vello heshtjeje ! Ekzistonin njerëz këtu që kujtonin se Greqisë i leverdiste një “ Serbi e Madhe “. Për fat të mirë grekët kurrë nuk do të mësojnë se çdo të thoshte për Greqinë një “ Serbi e Madhe “. Këtu nuk mungon vetëm njohja e historisë. Mungon edhe fantazia…

Për sa  i përket  “Betejës së Kanaleve “, e dija se shkoja në gojë të ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flas kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mija. Shkoja i ndërgjegjshëm  për të gjitha ato vështirësi dhe bashkë me mua shkuan edhe miq e bashkëpunëtorë të tjerë si J. Miha dhe J. Korizis dhe njerëz të tjerë të ndershëm  me të cilët nuk kisha kontakt dhe bashkëpunim deri atëherë si R. Sumeritis, Xhanetakos, Theodhoraqis ( jo kompozitori ), Dhimu e të tjerë. Bëmë një betejë krejt të pabarabartë, një betejë ama që e kishim detyrë ta bënim. Ekzistonin sigurisht rreziqe të mëdha, por kur vendos të bësh diçka të rëndësishme në jetën tënde patjetër duhet të kesh parasysh gjënë më të keqe dhe të vesh  “ kokën në torbë “.

 

  1. Vepra Juaj “ Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviçit “ e botuar edhe në shqip që evokon ngjarjet në Bosnjë a do të pasohet nga një  volum i dytë me temë  Kosovën ?

 

Librin “ Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviçit “ e ka përkthyer Mite Guga. Libri ka një parathënie të bukur  të  mikut tim të dashur  Moikom Zeqo me të cilin jam njohur para disa viteve në Athinë kur erdhi në shtëpinë time bashkë me të madhin Dritëro Agolli.

Është një joshje e madhe të shkruaj një pjesë të dytë me brendi ngjarjet e fundit në Kosovë . Por, si ka thënë Gëte , “ Ndërsa  arti është i pafund, jeta është e shkurtër.”  Nuk kam kohë. Po përpiqem të botoj veprën time  “ Zeusi pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane “,  ku përcjell materiale dhe të dhëna shumë të rëndësishme për periudhën parahistorike dhe kryesisht paraardhësit e kosovarëve, Dardanët . Nga ana tjetër shumë gjëra i kam  shkruar në revistën “ Arvanon “ me të cilën merrja pjesë në betejë bashkë me kosovarët. Dhe së fundi :problemi kosovar mori një fund fatlum.

 

  1. Me çfarë planesh për çështjen shqiptare hyn Aristidh Kola në shekullin e ri ?

Planet duhet t’i bëjnë vetë shqiptarët. Unë dhe sa të tjerë ju duam  dhe ju ndjejmë vëllezër në të gjithë botën. Bëjmë vetëm plane për ndihmë. Por që të të ndihmojnë duhet që ti vetë me punët dhe veprat e tua të tregosh se sa vlen, se lufton në një rrugë të mirë për një qëllim të shenjtë. Barra bie mbi shpatullat e udhëheqjes politike dhe shpirtërore – kulturore të shqiptarëve. Nuk dua të hyj në fushën e politikës për shumë arsye. Dua ama të  shpresoj tek udhëheqja intelektuale.. Vëzhgoj ndërhyrjet dhe luftën e të madhit  Ismail Kadare në fushën botërore. Është ambasador i madh i Shqipërisë në botën e jashtme. Pres akoma një lëvizje  të madhe dhe mbështetjen e fuqishme të vlerave të mëdha  intelektuale brenda Shqipërisë. Atje do të bëhet lufta më e madhe dhe më e vështirë, luftë kjo e domosdoshme për të ardhmen e Shqipërisë dhe të shqiptarëve. Problemin ekonomik e zgjidh lehtë shqiptari kudo që gjendet. Problemin e kombit, historisë dhe kulturës si do t’i zgjidhë në kushte kaq të vështira, me influenca e ndikime nga kaq rryma që vërshojnë  çdo ditë në vend ose që pranojnë emigrantët në vendet e huaja ?  Trimëritë e Herkulit kanë nevojë për trimëritë e Herkulëve të rinj intelektualë.

Kjo është rruga e ndritshme e lavdisë për njerëzit e artit e të shkronjave….

 

VERILINDJA PA ASNJË UNIVERSITET !?

by

Dua që shteti ta kuptojë se i ka borxhe të mëdha Verilindjes, borxhe që nuk ia paguan dot kurrë, as me një apo dy universitete…

* * *

Dibra, kur u “ndanë vëllezërit” mbeti “vëlla pa shtëpi”, “vëlla i ndarë për mort e për dasmë”, i “truem” …
Dhe jo vetëm Dibra, e gjithë Verilindja.
Pisha e dijes, me mbylljen e degëve universitare shtetërore në Peshkopi e Kukës u shua, mbase një herë e përgjithmonë…

Verilindja, në përbërjen gjeografike Dibër, Bulqizë, Mat, Mirditë, Kukës, Krumë, Pukë dhe Tropojë nuk ka asnjë universitet.
Në fund të viteve tetëdhjetë kjo trevë e gjerë prodhonte shtatëdhjetë e pesë për qind të produktit shoqëror. Nga kjo hapësirë gjeografike merrej pa kthim në investime për TË: kromi (deri në një milionë tonë në vit) i Bulqizës, Batrës, Selishtës, Tërnovës, Kamit… bakri i masivit të Mirditës dhe Pukës, lënda drusore e pyjeve të mëdhenj të Lurës, Pratit, Tërnovës, Masdejës, Mirditës, Pukës… mermeri i kuq i Muhurrit…
Në Rubik ishte ndërtuar një uzinë me teknologji moderne për kohën e cila i jepte vendit jo kilogramë, por kuintalë ari të pastër shqiptar, bakër blister për eksport e bakër për uzinën e telave elektrikë të Shkodrës…
Në Burrel u ndërtua një uzinë për shkrirjen e kromit dhe eksportimin e tij si metal ferro-kromi…
Lugina e Drinit të Zi në Dibër kishte plantacionet më të mëdhenj të pemëve frutore kurse Tropoja plantacionin më të madh të gështenjave që siç thuhej “vrapi i një kali nuk e përshkonte dot nga cepi në cep, nga lindja në perëndim të diellit”…
Në Peshkopi që nga viti 1946 bankat e Shkollës së Mesme Pedagogjike, u mbushën me djem e vajza nga Dibra, Mati, Mirdita, Kukësi, Puka e Tropoja dhe u shpërndanë në të gjithë Verilindjen për të përcjellë dritën e diturisë.
Në Peshkopi në vitin 1959 u hap Shkolla e parë e mesme bujqësore për të gjithë Verilindjen prej ku dolën me qindra specialistë të mesëm të bujqësisë e në vazhdim specialistë të lartë.
Kaq dha e kaluara.
E sotmja, demokracia, edhe ata që kishin i shoi si shuhet shkumësi mbi dërrasën e zezë….
Shkolla e mesme pedagogjike e Peshkopisë u mbyll…
U hap një degë e universitetit të Durrësit në Peshkopi…
U mbyll…
U hap një degë e universitetit në Kukës…
U mbyll…
Në Tiranë ka 7 universitete shtetërore dhe disa universitete private.
Në tërë Shqipërinë ka 7 universitete shtetërore. I Shkodrës, Gjirokastrës, Durrësit, Elbasanit, Korçës dhe Lushnjës, përveç universiteteve private në disa qytete.
Në Veri të Shqipërisë ka vetëm një universitet, Universiteti i Shkodrës, kundrejt gjashtë universiteteve në jug të Shqipërisë.
Në verilindje të Shqipërisë nuk ka asnjë universitet. Edhe dy degë që ishin u prenë me sëpatën e shtetit.
Peshkopia dhe Kukësi janë dy qytete që u krijuan pas prerjes për kurrizi të Shqipërisë nga hanxhari i Londrës ’13. Qendrat e tyre të kulturës dhe të tregut ishin Dibra e Madhe dhe Prizreni.
Hapja e degëve universitare në Peshkopi e Kukës gëzoi shqiptarët e Dibrës së Madhe dhe më gjerë deri në Gostivar, Tetovë, Kërçovë. Ishte gjëja më e bukur e bashkimit të shqiptarëve në një tempull dije dhe kulture…
Hapja e degës universitare në Kukës gëzoi shqiptarët e Prizrenit, Gjakovës, Pejës dhe më gjerë. Ishte gjëja më e bukur pas pritjes së kosovarëve në ditët e tyre më të vështira…
Shikuar në këtë kënd Dibra dhe Kukësi duhet të kishin jo një “degë të tharë universitare” por një Universitet të plotë me të gjitha hapësirat.
Dibra në rrugën e vet historike kishte krijuar “Universitetin Popullor”, një lloj universiteti ku emra të mëdhenj i kanë vlerësuar me notat më të larta “leksionet” që morën gjatë disa ditëve ose muaj qëndrimi si misionarë të një kohe të re.
Reginald Hibbert dhe Julian Emery përkatësisht shkruanin:
“Unë kam mbaruar universitetin e Oksfordit, por mbarova edhe një universitet të dytë, atë të Dibrës”
“…Katër ditë në Dibër më kishin mësuar më shumë për thelbin e politikës, se sa të gjitha librat për teorinë e kushtetutës dhe ekonomisë politike që i kisha lexuar në Oksford”.
Trevat Verilindore të Shqipërisë kishin dhe kanë nevojë për dije e kulturë. Djemtë dhe vajzat e Verilindjes duhet të studiojnë në universitete në qendra të trevave të tyre. Të paktën në Peshkopi dhe Kukës.
Peshkopia (Kukësin nuk e njoh) e ka të plotë infrastrukturën për universitet. Simbolike dhe e bukur ishte se dega e universitetit të Durrësit u hap në mjediset e ish Shkollës Pedagogjike, themelet e së cilës ishin hedhur që në vitin 1946.
Në Shqipëri politikanët flasin deri në ngjirje për turizëm deti e mali. Harrojnë se ka edhe një lloj turizmi shpirtëror, turizëm që i afron njerëzit dhe i fut në kujtesë tërë jetën. Përfytyroni djem dhe vajza të ardhur në Universitetin e Peshkopisë nga Dibra, Struga, Gostivari, Kërcova e më gjerë. Përfytyroni djem e vajza të ardhura në Universitetin e Kukësit nga Prizreni, Gjakova, Peja e më gjerë, deri në Preshevë e Bujanovc. Për muaj të tërë, për vite studimi, ata do të jenë mysafirë të familjeve të Kukësit e të Peshkopisë. Familjet mikpritëse do të përfitojnë po aq sa fitojnë e ndihmojnë ekonominë e tyre ata që strehojnë studentët në Tiranë, Shkodër, Durrës, Vlorë, Elbasan…
Kukësi është “dy orë larg Tiranës” dhe pedagogët cilësor mund të vijnë po aq shpejt sa një mësues shkon nga Kukësi në Bicaj.
Peshkopia, me nxitjen edhe të intelektit të ri universitar të saj, do të afrohet me Tiranën me Rrugën e Arbrit në po atë largësi sa Tirana me Fierin.
Vetëm 30 kilometra është Dibra e Madhe nga Peshkopia…
Po kaq është edhe Prizreni nga Kukësi…
Dikush, nga ata që për turp zihen në Kuvend çdo seancë, do të thotë se me këto shënime po bëj lojën e njërës apo tjetrës parti duke e ndarë Shqipërinë në Jug e në Veri. Gabohet. Nuk jam prej atyre që hy në këtë hulli. Shqipëria është një që nga skaji më jugor i saj deri në atë më verior e lindor, deri tutje ku flitet shqip e këndohet shqip.
Dhe nuk dua që mesazhi im të futet vrimave të errëta të ndarjes krahinore. Dua që shteti ta kuptojë se i ka borxhe të mëdha Verilindjes, borxhe që nuk ia paguan dot kurrë, as me një apo dy universitete…

Abdurahim Ashiku

28 qershor 2016