Astrit Lulushi – Page 41 – Dielli

POPULLI DHE PUSHTETI

February 10, 2021 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Populli dhe pushteti
Astrit Lulushi

Qeveria është bërë si “Shtëpia e Gjetheve”, relike e kohës së vjetër; për të jepen vetëm statistika: Sa njerëz e vizituan për të parë gjethet mureve jashtë e brenda dhe sa fitime nxorri për një vit turistik. Është vjedhja, korrupsioni, mashtrimi, fitimi që e shtyn njeriun t’i hyjë politikës. Njerëzit e ndershëm po ikin.
Dikur, në periudhën para Rilindjes (evropiane), kur familjet kryesore ose tregtarët organizuan për herë të parë një qeveri për qytetin e tyre, ata jo vetëm që siguruan disa ndarje të pushtetit përmes votimit por u munduan për të zvogëluar probabilitetin që shefi ekzekutiv i qeverisë të mund të merrte pushtet autokratik.
Për një kohë në Genova, për shembull, administratori kryesor i qeverisë duhej të ishte një person i jashtëm – pra, dikush pa anëtarësi në ndonjë nga familjet e fuqishme në qytet. Për më tepër, ai detyrohej të merrte një mandat të caktuar; ishte i detyruar të linte qytetin pas përfundimit të mandatit; dhe i ndalohej të martohej në ndonjë nga familjet e qytetit. Në Venecia, kur një qeveritar u përpoq të bëhej autokrat, atij iu pre koka. Kështu, doket e mëpasshme u ndoqën në procesione zyrtare, duke krijuar një xhelat simbolik me shpatë, si kujtesë të dënimit të destinuar për çdo udhëheqës që përpiqej të qeveriste si tiran.
Mendja shkon se mbase kjo traditë, simbolikisht, duhet adoptuar. Është diçka për të cilën njerëzit duhet të mendojnë kur shohin ngjarjet sesi rrokullisen Sistemi aktual është prishur. Qeveria sillet si grup banditësh. Popullit duhet t’i rikthehen të drejtat e uzurpuara. A është e nevojshme që vendit t’i duhet të rrënohet që gjërat të fillojnë të vihen në vend? Është e lehtë të shohësh se politikanët nuk janë të përjetshëm, por ata nuk duan të ikin. Kanë afër 80 vjet në pushtet. Eksperimenti që me kokëfortësi ndjekin është përfundimisht i korruptuar – 45 vjet diktaturë dhe 30 vjet tranzicion.
Libri i Ezdras jep një shembull të mirë se çfarë duhet të bëhet me ata që përpiqen të manipulojnë pushtetin: Një Trekëmbësh ndërtuar nga trarët e shtëpisë së tyre dhe atje të varen nëse abuzojnë. Kërcënimi me ligj është thjesht dordolec – është frika e atentatit (fizik, politik, ekonomik), që i mban politikanët në linjë (dhe nuk është populli nga i cili kanë frikë).
Lord Acton kishte të drejtë: “Ku keni një përqendrim të fuqisë, shumë shpesh personi me mentalitetin e gangsterit merr kontrollin”. Historia e ka provuar.

BARAZI

February 8, 2021 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI/Fjala nuk ndryshon, por ndryshon idea e saj dhe kushtet. Si rrjedhim, e njëjta fjalë interpretohet ndryshe. Koncepti i barazisë, për shembull, siç u shpreh në Deklaratën Pavarësisë më 1776, kishte si qëllim të përçonte të drejtën e Amerikës për të qenë e barabartë me kombet e tjerë. Ajo që Deklarata e Pavarësisë kishte për qëllim të deklaronte ishte fakt i qartë se një popull i ri po përgatitej të merrte statusin e vet të barabartë me kombet e botës.
Por në dekadat pas pavarësisë, amerikanët filluan të lexonin pohimin e zhurmshëm se “të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë” në terma të ndryshëm. Vizioni i ‘barazisë mes kombeve’ po i linte vendin ‘barazisë brenda kombit’. Kjo ishte mënyra sesi Abraham Lincoln ritheksoi paragrafin e Deklaratës së Pavarësisë që ‘të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë’ në Fjalimin e Getisburgut në vitin 1863, që ndihmoi për t’i thënë fund vizionit të ‘barazisë mes kombeve’ – që Thomas Jeffersoni e kishte artikuluar më 1776 – dhe tani po e njëjta shprehje sfidonte statusin politik, juridik e shoqëror të racës e gjinisë brenda kombit.

Vend i çuditshëm

February 7, 2021 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI/

Të gjitha luftërat fillojnë shumë kohë para se të qëllohet plumbi i parë dhe vazhdojnë shumë kohë pasi plumbi i fundit të ketë bërë punën e vet. Hoxha me “shokë” mbollën komunizmin në Shqipërinë e lodhur; si foshnje e morrën në duar, e shtrënguan fort, nga dashuria a tjetër, dhe e asfiksuan. Ajo që ishte planifikuar si marrje e shpejtë e pushtetit, u bë një nga konfliktet më të hidhura e më të gjata të Partisë me Popullin. Familja u shkatërrua; u krijua e re, dhe vëllai u hodh në luftë me vëllain. Të gjithë përballeshin me të njëjtën pyetje: “Me cilën anë je?”, si në ndeshje futbolli. Vendimi mund merrej në sekondë, por pasoja ishte e vazhdueshme për pjesën tjetër të jetës; dikush merrte anën e pushtetit dhe dikush hidhej në Ferr. Të merrje anën ishte e vështirë, derisa provoje a dëgjoje për vuajtje, krime, vrasje, burgje, internime (që s’duhej të kishin ndodhur) dhe vendosej se çfarë lloj shpirti kishe. Pastaj filloje të flisje, flisje, e flasje dhe bëheshe produkt i sistemit.
Në zemrën e njeriut mbillen shumë fara, por asnjëherë nuk dihet se çfarë do të rritet. Mund të bëhesh i keq dhe përfiton përkohësisht. Mund të jesh i varfër, por ke shpresë. Dielli ende shkëlqen ditën dhe hëna bën dritë natën. Kur edhe shpresa humbet, një farë zilie fillon të rritet. Kur shtytja të merr përpara, ke vetëm një detyrë, të zgjedhë anën. Disa zgjedhin anën e fituesit. Kjo është pika ku bota e tyre nis të formohet dhe nuk ndryshon më. E ardhmja shpaloset se si do të jetë.
Kur jemi fëmijë, besojmë se bota është plot magjira. Besojmë në mite e legjenda, dhe se koha pret, tashmja mund të ndalet, dhe e ardhmja është e përcaktuar nga fati. Kjo është bota që mbajmë mend nga koha e fëmijërisë, por që s’do të donim ta kishim njohur a provuar kurrë, botë ku njeriu bëhej simulant, i poshtër, dembel; si i dergjuri në shtrat, i cili kur sheh shiringën hidhet e thotë: “Doktor, jam mirë, nuk kam gjë”, dhe del me vrap nga spitali.
Të jesh jashtë është mirë. Jeton më mirë, takohesh me shumë njerëz të ndryshëm, sheh vende të mrekullueshme. Kur lëviz, njeriu jeton. Por duhet të jetë gjithmonë e kundërta; kur jeton, njeriu lëviz. Nga kjo lind edhe nevoja për të qenë i lirë, që pastaj të mund të jetosh. Pra, është vullneti i lirë dhe jo vullneti i detyruar apo “puna vullnetare” (shpikje e asaj kohe për të kontrolluar lëvizjen e njerëzve).
Dhe nëse atje ku shkon, njerëzit duan të dinë për të kaluarën tënde, u thuaj një gënjeshtër, tjetri bëhet kurioz, kërkon përsëri, dhe ti u thuaj se vjen nga një vend i çuditshëm, se nuk di të qash, as të duash, as të kundërshtosh, se nuk e njeh dhimbjen që sjell dashuria. Dhe nëse duan ta dinë, thuaji edhe se do të kthehesh kur të mbarojnë vendet për të jetuar.

Jemi asgjë

February 5, 2021 by dgreca

NGA ASTRIT LULUSHI/ E vërteta është gjë. Na thotë se kush jemi, na tregon se me çfarë duhet të përballemi dhe si ta pranojmë atë. E vërteta pret. Ajo që vlen për të gjithë është se çdo gjë zhduket. Ti, unë, gjithçka, do të bjerë në errësirën e pavlerë. Dhe askush nuk është në krye të fajit. Në fund gjithkush mbetet zbrazët, me asgjë, si pikturë e varur edhe më pa jetë. Dhe çfarë bën njeriu përballë saj? Buzëqesh, si në tablonë e Monalizës. Misteri vazhdon.
Realizmi, gjithashtu, është gjë; thjesht, pranim i një situate që është. Dhe të jesh i përgatitur për tu marrë me realizmin në përputhje me rrethanat do të thotë se jo ajo që thua, por ajo që sheh nuk është ajo që merr. Po t’i shtosh një mbiemër, realizmi shtrembërohet, bëhet shgjë, nuk është më ai që sheh.
Miqësia është thelbësore. Miqësia është e veçantë për shpirtin. Dhe nëse beson se shpirti nuk ekziston, është zëri i brendshëm që e zevendëson. Kjo është gjë e mirë. Tregon se s’ka njeri pa ndërgjegje.
“Asnjë kockë e thyer” – i tha mjeku, “skanimi CT nuk gjeti shenja të tronditjes. Presioni i gjakut është mirë. Zemra, normal. Mushkëritë janë të shkëlqyera, edhe pse pi duhan. Sa paketa në ditë?”
-Nuk e di, mbase një.
“Nuk kam asnjë shpjegim për këtë. Është mister. Një lloj anomalie shkencore. E vetmja gjë që mund të kuptoj është se është një kombinim i fatit të mirë gjenetik. Përpiqem t’ju bind të lini duhanin, por kam frikë se do t’ju bëj dëm më shumë sesa dobi. Kur bëhet fjalë për gjëra të tilla si kanceri, nëse do t’ju vriste, do t’ju kishte vrarë”,
Pra, njeriu vjedh të drejtën për të jetuar; vjedh sytë e Zotit; rrëmben zemrën e tij; merr e shpërdor shkëlqimin, që duhej, të paktën, të kishtë bërë pakëz dritë. Tani ecën rrugëve prej ari dhe dëgjon gjuhë të argjendta, e zë nata, bie thellë në gjumë, dhe i lë të gjithë vetëm, duke besuar në ëndrrat që vijnë si shkëlqim dhe paralajmërojnë fushē me lule.

Kujtesë

February 3, 2021 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI/Pse bëjmë mirë? Sepse Zoti (Krisht, Budë a Mohamed) thotë kështu; janë figura të rëndësishme në histori që duhet t’i dëgjojmë. Por nuk janë as të parët e as të fundit që thonë “mos bëj keq”. Njeriu bën mirë sepse është gjë e duhur për të bërë. Është në ADN, nuk është shpirtërore, por është e nevojshme. Kur bën një të keqe, dëmton veten dhe të tjerët.
Sa herë duhet që miu në laborator të kalojë nëpër një labirinth derisa të gjejë rrugën e daljes? Sa më shumë prova aq më i shpejtë bëhet. Me kalimin e kohës, tenton ta përshkojë udhën me gjithnjë e më pak gabime derisa i eleminon të gjitha. Ndërsa lëviz, krijon një hartë të brendshme të botës së tij. Shkencëtarët përdorin studime labirinth për të ndihmuar në identifikimin e parimeve të përgjithshme në lidhje me të mësuarit dhe kujtesën. Dhe ajo që mësojnë mund të zbatohet për specie tê tjera, madje edhe për njeriun. Në lojërat në kompjuter këto parime hasen sa herë që njeriu luan duke përdorur kujtesën për të mësuar, përshtatur dhe avancuar.
Pa shqetësime, nuk arrijmë askund. Si do të ndiheshit sikur të mos u besonit më kujtimeve tuaja? Duke e përshkruar të kaluarën me ngjyra, lule a “udhëheqës të lavdishëm”, shumë njerëz sot kanë një kujtesë të qartë të diçkaje që nuk ka ndodhur; dhe kjo qartësi i çmend nga gëzimi nëse ajo kohë do të kishte mundësi të kthehej.
Kështu, Zoti krijoi Tokën dhe na lë të bëjmë me të çfarë të duam. Megjithse, sgurisht, na dha edhe disa udhëzime, një libër të tërë (Biblën e vjetër). Ne kurrë nuk mund t’i dimë plotësisht efektet e tij; kurrë nuk do të arrijmē ta prekim kuptimin e jetës, megjithatë e dimë se ka gjithmonë një qëllim, vdekjen. Njeriu nuk mund të merret me të tashmen, ndërsa gënjen a mohon bazën e saj, të shkuarën.
Neurologët thonë se kujtimet janë si zinxhirë me neurone e sinapse, dhe nganjëherë duhet vetëm një molekulë për t’i mbajtur të gjitha së bashku (fatkeqësisht askush nuk mund të parashikojë se cilën të mbajë). Truri nuk është si kuti, ku mund të mbash gjithçka të paprekur; gjërat përzihen, ngatërrohen jo në të njëjtën mënyrë dhe jo në të njëjtën kohë. Atëherë, kjo nuk ka asnjë lidhje me memorien ose trurin, por me një realitet tjetër.
Pra, kujtimi i rremë është krijuar, ku njeriu kujton diçka që nuk ka ndodhur ose e kujton ndryshe; keqinformimi, zbutja e tmerreve dhe mosdënimi i fajit ushqejnë kujtesën false, duke e bërë njeriun, që s’e ka jetuar atë kohë, të mendojē se kjo është e vërteta.