Astrit Lulushi – Page 92 – Dielli

Çështje emri

April 7, 2017 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Fise të lashtë që banonin dikur në trojet e shqiptarëve, as nuk e dinin se kishin një identitet të përbashkët, “Ilir”, sepse veten e quanin me emra të ndryshëm. Parë anasjelltas, shumë mes shqiptarëve mbajnë sot emrin “Ilir”, por a janë vërtet të tillë?

Ky emër hyri në qarkullim rreth viteve 1950, kur djali i diktatorit Hoxha u quajt Ilir. Prej asaj kohe, emri u vendos në listën e Zyrës së Gjendjes Civile, nga ku prindërit duhej të përzgjidhnin për fëmijët e tyre; kështu emri “Ilir” ose “Iliriana” filloi të popullarizohej, një zgjim i vonë masiv me dhunë për identitetin e lashtë Ilir.

Faik Konica ka qenë një prej kundërshtarëve, a ndoshta i vetmi mes patriotëve të shkolluar, të shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 1912. Ai këmbëngulte se fillimisht duheshin bërë përpjekje, nëpërmjet arsimimit në shqip, për zgjimin e dëshirës masive për pavarësi, pastaj për shpalljen e saj. Por kjo nuk ndodhi, parti a udhëheqje elitare erdhën a u vunë një pas një në krye, ndërsa zhvillimet e sotme mund të jenë edhe pasoja të këtij fillimi të gabuar. Del se Konica kishte të drejtë.

E bija e Gjon Palit…

April 2, 2017 by dgreca

Vrioni vazhdon të mahnisë/

Nga Astrit Lulushi/

Ne Foto: “E bija e Gjon Palit”, realizuar më 1913 në Shkodër nga Kolë Maca/ Ndonjëherë duket se çdo gjë zbehet, zhbëhet dhe duket pa vlerë, të gjitha përpjekjet duken të kota. Kjo është koha kur njeriu kalon nga jeta në mosjetë, dhe për të regjistruar këto çaste në dy botë njëherësh, kujdeset fotografi, si në rastin e shkodranit Kolë Maca në pamjen e regjistruar me syrin e tij, dhe të përjetësuar. Fotoja quhet “E bija e Gjon Palit”, realizuar më 1913 në Shkodër; bija e veshur në të zeza qëndron mbi kryet e atit të saj që ndodhet në prag të vdekjes si pasojë e plagëve të mara në luftën për mbrojtjen e qytetit nga forcat malazeze.

Qerim Vrioni, historian i fotografisë shqiptare, na dridhëron shpesh me fakte të tilla, që i zbulon gjatë kërkimeve të tij në arkiva e dokumente; ose sepse janë këto fakte që përpiqen ta tërheqin njeriun në jetë, si në rastin e fotos.

Shkrimi “E bija e Gjon Palit në syrin e Kolë Macës” është vizitë në muze, Vrioni të shetit dhe ndalet përpara fotografisë së Kolë Macës për të treguar zbulimin e tij; domethënien e vlerave që fsheh pluhuri i harresës; sa më thellë fshihen, aq më me vlerë janë ato, sepse historia është mbledhje e hollësive që i bëjnë ngjarjet të vishen me ndjenjën njerëzore, të kthehen në jetë ose të paktën të lutemi që të mos ikin pa i përcjellë, siç tregon Maca nëpërmjet Vrionit tek “E bija e Gjon Palit”, e cila qëndron e përkulur, mbi atin e saj, si për t’i dhënë frymë ose për të marrë prej tij ato që mbetën ëndërra.

Purgator

February 23, 2017 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Imagjino boten si nje makineri te madhe, pa pjese nderrimi rezerve, dhe veten si pjese te saj. Kjo ide ishte pupullore shekuj me pare kur bota shpjegohej si nje ore qe levizte pa ndihmen e oreberesit, nga lindi idea e materializmit, fatit dhe njeriut (pa Zot).

Ne keto rrethana, nese do te mesosh se kush sundon thjesht gje se cilin nuk lejohesh te kritikosh. Mes kesaj fryme, çdo kritike merret si sfidee dhe mbytet. Por nuk ka pune te rende. Mbi punen njeriu eshte me i rendesishem. Nese puna duket e rende, me siguri je duke bere edhe punen e dikujt tjeter. Gjitheashtu as i pasur nuk mund te behesh nese nuk vjedh vlerat e dikujt tjeter.

E ardhmja udhehiqet nga fati, qe eshte binjak, i mire dhe i keq. Kjo e ben udhen e jetes zig-zake dhe njeriu qe provon cdo gje, vetem sa del nga Purgatori, fundi i kesaj jete.

PUSHIMET

October 27, 2016 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Jam dakord; duke mos ndjekur rregullat, kam bërë “gabim”./

Dhe ata e quajtën “Eureca!” Por cfare gjetën ishte problem. Megjithatë, kur vazhduan ai u tha: “Ai që është pa mëkat, le të jetë i pari për të hedhur gurin kundër saj.” (Gjoni 8: 7)

Studimet e fundit tregojnë se pushime të shkurtra sporadike ndihmojnë njerëzit të jenë më produktivë dhe kjo konsiderohet si prirje e shekullit të 21-të.

Einstein ia atribuon shumë prej zbulimeve të tij pushimeve me violinën e tij, të cilat ai besonte se e ndihmuan të lidhë idetë në mënyra krejt ndryshme.

Në një intervistë në vitin 1926, Henry Ford shpjegon se pse ai kaloi punëtorët e tij nga një punë 48-orëshe 6-ditë në javë në një punë 5-ditëshe 40-orë në javë, por me të njëjtat pagat: “Shlodhja është përbërëse e domosdoshme për një rritje të tregut të konsumit, sepse njerëzit që punojnë duhet të kenë mjaft kohë të lirë për të gjetur dhe përdorur produkte konsumi, duke përfshirë automobila.”

Duket se trupi i njeriut është projektuar për të punuar në ritme, jo për orë pafund, dhe pushimet janë shpesh po aq të rëndësishme sa edhe puna që bën.

Kërkimet e diskutuara në librin “Creativity and Mind” tregojnë se pushimet e shpeshta rrisin ndjeshëm aftësitë për zgjidhjen e problemeve. Duke punuar papushim për katër ose pesë njeriu kufizon shanset për të bërë lidhje të reja nervore në tru, të cilat nxisin mendimin dhe krijimtarinë.

Rregullat duhet të respektohen, por disa edhe duhet të tolerohen kur janë provuar shkencërisht si shkatërruese të produktivitetit.

Për të zgjidhur një problem duhet shkuar në rrënjët e tij dhe kur problemi rritet me keqdashje, rrënjët janë harruar.

IKJE

September 12, 2016 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

“Kur, o Katilinë, do të pushosh të keqpërdorësh durimin tonë? Sa kohë do të vazhdosh me këtë çmenduri? Kur do t’i vijë fundi kapardisjes tënde si kjo tani? – kështu tha Ciceroni më shumë se 2000 vjet më parë, duke denoncuar një komplot në Senatin romak. Dhe ata e ndërprenë, apo vërtet e prenë, fizikisht.

Por ky shkrim ka të bëjë me daljen e njeriut në pension; ngjarje e dhimbshme dhe e lumtur – si dita e lindjes – tejkaluar vetëm nga vdekja.

Në demokraci ju keni një zgjedhje, duke votuar çdo 4 vjet – kur nuk jeni i kënaqur me udhëheqësin, ju votoni për një tjetër që garanton trajtim më të mirë – dhe ngadalë por me siguri, jeta juaj përmirësohet. Në regjim autoritar gjithashtu keni zgjedhje: votoni për tiranin; ikni, arratisuni; ose shkoni në burg. Disa njerëz guxojnë të dytë, dhe jeta e tyre merr për më mirë.

Por, “gjithcka që ju duhet në këtë jetë është injoranca dhe besimi, dhe pastaj suksesi është i sigurt”, thoshte Mark Twain me sarkazëm. Sepse të kujdesesh për për dije, apo cdo gjë tjetër, është akt pjekurie e cila fitohet me përvojë a moshë.

Ju urreni një punë që është nën kontroll të plotë të një njeriu i cili i bën lajka bosit, ndërsa shtyp të tjerët për t’i bërë ata të ndjehen të pafuqishëm dhe të krejtësisht të varur. Ju e kuptoni se ju kanë uzurpuar kur zemra shtrengohet, ajri që thithni duket borxh, dielli shkëlqen nga bujaria e tjetrit, i cili – si krimb është fshehur brenda sistemit – nga qëndrimi i tij arrogant patronizues bën të mendoni se pa ‘të ju jeni asgjë; trupi bëhet pajetë, lejohet të lëvizë vetëm kur ai zgjedh. Kjo e bën atë snob, dhe ty të armiqsuar.

Njerëzit janë të frikësuar. “Unë kam qenë këtu për një kohë të gjatë. Nëse flas, humbas vendin e punës”, thonë ata dhe tërhiqen. Njerëzit të tillë janë të prapambetur, mendërisht jetojnë në të kaluarën, zakonet e tyre të këqija janë bërë tashmë traditë a normë e sjelljes së tyre. Ata përdorin çdo mashtrim e komplot për të abuzuar tjetrin, për ta shtypur a hequr nga rruga.

“O Tempora o mores”, Ciceroni bërtiti me zë të lartë – “Oh çfarë kohësh! Oh çfarë dokesh!” Të gjithë kundër të gjithëve, dhe në këtë gjendje natyrore, Hobbes shkroi shkëlqyeshëm, frika dominon çdo aspekt të jetës; bota i thyen të gjithë, pastaj disa bëhen të fortë në vendet e thyera, pranon Hemingway në fund të romanit ‘Lamtumirë Armë’.

Dikush diku dikur ka thënë se përpjekja për t’ia mbyllur gojën tjetrit është nderi më i madh që i atij i bëhet, që do të thotë se superioriteti i tij ndaj teje është i padiskutueshëm.