Intervistë e posaçme me Kryetarin e Partisë së Legalitetit të Shqipërisë, Sulejman Gjana dhene gazetarit Beqir SINA – New York/
Gjana: “Kam pëlqyer gjithmonë fjalën e urtë popullore “Bashkimi bën fuqinë” dhe besoj se shqiptarët duhet të jenë gjithmonë të bashkuar kur vjen fjala për interesat tona kombëtare”
NEW YORK : Kryetari i Partisë së Legalitetit të Shqipërisë, Sulejman Gjana, zhvilloi një vizitë në Shtetet e Bashkuara ku ai pati një serë takimesh të ndryshëme mjaft të rëndësishme. Kreu i legalistëve, në një intervistë me gazetarin tonë, në SHBA, Beqir Sina, foli për qëllimin e vizitës së tij, të cilën ai e karakterizojë si shumë të ngjeshur me takime të rëndësishme.
Ai zhvilloi një intervistë e posaçme për gazetën Bota Sot ku fletë edhe për situatën në të cilën gjenden sot partitë tradicionale, rishkruajen e historisë, së Shqipërisë, për hapjen e dosjeve , si e shikon PLL fenomenin ISIS në mesin shqiptar, ku disa elemente kanë depërtuar duke shkuar e janë duke luftuar atje, dhe në fund zoti Gjana jep edhe një mesazh për të gjithë shqiptarët e Amerikës.
Ku ai mbasi uronë që çdo shqiptar që jeton në Amerikë, apo kudo tjetër në botë, si një ambasador i popullit të vet, bën me dije se çdo njeri prej tyre duhet të veprojë gjithmonë dhe gjithkund si i tillë. “Kështu, përtej faktit që do të jetë një qytetar i denjë i vendit ku jeton, thotë në fund të kësaj interviste kreu i legalistëve Gjana, do të ketë dhënë edhe një kontribut për vendin e tij. Andaj shton ai, kam pëlqyer gjithmonë fjalën e urtë popullore “Bashkimi bën fuqinë” dhe besoj se shqiptarët duhet të jenë gjithmonë të bashkuar kur vjen fjala për interesat tona kombëtare”.
– Cili është qëllimi i vizitë suaj në SHBA?
Vizita që kreva në SHBA kishte disa qëllimi. Qëllimi i parë ishte për të takuar anëtarët dhe simpatizantët e Legalitetit që nuk janë të pakët në SHBA. Dega e PLL në SHBA që aktualisht drejtohet nga z. Hakik Mena është një ndër degët tona më të spikatura, qoftë për nga cilësia e përbërjes së kryesisë dhe anëtarësisë aktuale, qoftë për nga aktivitetet e kësaj dege në komunitetin shqiptar në SHBA dhe kontaktet që mban me partnerët tanë amerikanë si dhe mbështetja e saj për partinë në Shqipëri. Për më tej, vizita ime kishte një axhendë të ngjeshur takimesh me zyrtarë amerikanë dhe miq të Shqipërisë. Po ashtu, kisha një ftesë për të qenë në panelin e konferencës mbi dialogun ndërfetar që u mbajt në Muzeun e Tolerancës në New York. Unë, gjithashtu isha i ftuar në disa aktivitete që komuniteti shqiptar në New York dhe Connecticut organizoi me rastin e 7-vjetorit të Pavarësisë të Kosovës. Kisha po ashtu disa takime me përfaqësues të lartë të disa komuniteteve fetare në SHBA. Pjesë e rëndësishme ishte edhe dëshira për të takuar personalitetet dhe shoqatat shqiptare në SHBA me të cilat PLL dhe legalistët kanë një histori të gjatë bashkëpunimi siç është Federata Pan-shqiptare Vatra.
– Për 50 vjet regjimi komunist jo vetëm që ju anatemoi, por hodhi shumë baltë, ndaj partive tradicionale shqiptare, përfshirë partinë tuaj PLL që ju e drejtoni prej më shumë se një vit. Në këtë periudhë 25 vjeçare paskomuniste, sa arritët ta gjeni elektoratin tuaj tradicional dhe njeriun që ishte me të vërtetë i dhënë dhe që kishte mbetur aty tek partia juaj?
Nuk ka qenë dhe nuk është një gjë e lehtë, dhe kjo për disa arsye. Së pari, sepse edhe pas ndryshimeve politike të fillim-viteve ’90 Legaliteti dhe legalistët vazhduan të vuajnë persekutimin komunist dhe neo-komunist. Mjafton të kujtojmë faktin se PLL u pranua zyrtarisht nga Ministria e Drejtësisë vetëm më 22 Shkurt 1992, pra 30 ditë para zgjedhjeve të 22 marsit 1992, ndonëse ne e kishim paraqitur kërkesën për regjistrim disa muaj më parë. Kuptohet se qëllimi ishte që të mos lejohet regjistrimi dhe pjesëmarrja e PLL në zgjedhjet e para pluraliste të 22 Marsit 1992 dhe të garantohej kështu fitorja e partive të tjera që ishin krijuar brenda natës dhe me pëlqimin e PPSH, komunistëve dhe vet Ramiz Alisë. Së dyti, në vitet në vazhdim, PLL nuk ka qenë pjesë e pushtetit dhe sigurisht kjo shkakton vështirësi në ruajtjen e elektoratit tradicional pasi gjatë 25 viteve të fundit partitë në pushtet kanë përdorur shpesh herë metoda dhe mekanizma të ndryshme për të intimiduar ose manipuluar votuesit. Nga ana tjetër, PLL është penguar vazhdimisht në përpjekjet e veta politike. Le të kujtojmë këtu faktin që nuk u lejuam të regjistrohemi në zgjedhjet e vitit 1996 si koalicion nën siglën “E Djathta e Bashkuar”. Pastaj ndryshimet e sistemit dhe të kodit elektoral pengojnë PLL dhe diskriminojnë qindra mijë zgjedhës shqiptarë që nuk përfaqësohen sot në Parlament për shkak të sistemit që kanë sajuar PD dhe PS. Megjithatë, kur na është dhënë mundësia dhe pavarësisht vështirësive ligjore, manipulimeve dhe presioneve, PLL ka arritur të jetë në parlament në vitin 1997 dhe në legjislaturën 2001-2005 kur ishin partia e tretë politike në Shqipëri. Pra kjo është një dëshmi se elektorati ynë tradicional i ka mbijetuar komunizmit dhe i ka trashëguar bindjet e veta tek brezi i ri.

– Mirëpo, Si e shpjegoni ju faktin që, partitë tradicionale, si ju nuk arrini dot të nxirrni dot qoftë edhe një deputet në një kohë që ju keni mbështetjen e një elektorati më të madh se sa nevojitet për të nxjerr qoftë edhe një deputet që ju cakton kodi zgjedhor.

Sistemi proporcional rajonal dhe kodi zgjedhor është konceptuar për të mënjanuar disa parti. Të kujtojmë se këtë sistem dhe kod e kanë miratuar bashkërisht PD dhe PS. Nëse kësaj i shtojmë faktin që në çdo zgjedhje vërejmë vjedhjen e votave tona (siç ishte rasti në zgjedhjet e fundit ku në qarkun e Lezhës u konstatua vjedhja gjatë rinumërimit të votave) ndërkohë që nuk kemi komisioner, kuptohet se për PLL bëhet më e vështirë me nxjerr deputetë sesa për PD, PS ose LSI.

– Kur mendoni se do të bëheni parti parlamentare, të jeni në parlament ose do të bëni një grup parlamentar?

Me ju thënë të drejtën, unë jam i lumtur që PLL nuk është pjesë e këtij parlamenti që turpëron vendin dhe popullin tonë. Kam bindjen se nëse respektohen rregullat e lojës demokratike nga partitë që quhen më të mëdha (dhe quhen kështu edhe për shkak se vjedhin ose manipulojnë votat) dhe respektohet vullneti i zgjedhësve, PLL do të jetë në Parlament pas zgjedhjeve të ardhshme parlamentare duke kaluar çdo parashikim votash.

– Sipas mendimit tuaj, a duhet shkruar ose rishkruar historia e Shqipërisë dhe në ç’pikëpamje ?

Patjetër! Historia e Shqipërisë duhet të rishkruhet! Historia “zyrtare” është shkruar dhe po rishkruhet nga ata që i kanë shërbyer diktaturës ose me frymën e tyre. Edhe pse opinioni i gjerë, për arsyet që dihen, akoma nuk është i informuar plotësisht, studiuesit serioz kanë kuptuar se gjatë diktaturës komuniste çdo fakt historik është manipuluar me qëllim për të legjitimuar pushtetin diktatorial. Kjo nuk mund të vazhdojë më gjatë dhe duhet që çdo nismë të synojë vetëm zbardhjen e të vërtetës duke analizuar faktet historike dhe aktorët e tyre në kontekstin historik dhe nga pikëpamja e veprimeve të tyre në dobi apo në dëm të interesave të shtetit, popullit dhe kombit. Sigurisht që kjo do të jetë e hidhur për komunistët dhe trashëgimtarët e tyre. Prandaj kam ftuar dhe ftoj komisionin ad-hoc që punën e vet ta bëjë me ndërgjegje ose të tërhiqet.

– A i besoni ju dhe partitë me themel nacionalist dhe që jeni goditur për 50 vjet këtij komisioni që është caktuar nga kjo qeveri për rishkrimin e historisë ?

Aspak! Paçka se në këtë komision bën pjesë studiuesi dhe njohësi i mirë i historisë së vendit tonë, Bernd Fisher, Duke u nisur nga vet pohimi i këtij të fundit në një intervistë para fundit të vitit kaluar, ai ka një hapësirë maksimale prej 18 faqesh për të trajtuar periudhën e LDB. Prandaj, dyshoj se do të përdoren shkurtime, kufizime dhe karikatura që do të cenojnë objektivitetin dhe neutralitetin. Madje, mos të harrojmë se ky komision është ngarkuar për rishikimin e teksteve shkollore, çka lë të kuptohet se gjithçka do të jetë sipërfaqësore.
Nga ana tjetër është një dinakëri e paturpshme e qeverisë kur Fisherin e kanë rrethuar dhe udhëhequr në atë komision nga ata që kanë deformuar dhe manipuluar historinë e vendit tonë në shërbim të ideologjisë dhe diktaturës. Unë nuk besoj se Fisheri do të ketë forcën për t’i bindur ata në pasqyrimin e të vërtetës pasi ata kanë dhënë provën gjatë 25 viteve të fundit se janë të pandreqshëm. Dhe rreziku është që një studiues si Fisheri të manipulohet nga orientimi i tyre dhe i mandatorëve të tyre të cilët do të përdorin pastaj kartëvizitën e Fisherit për të legjitimuar gjithçka që do të shkruhet në këtë rishkrim të historisë. Në fakt, po bëjnë një histori të re të Shqipërisë por me ingredientë dhe kuzhinierë të njëjtë. Në këto kushte nuk mund të pritet të dale diçka tjetër dhe e ndryshme nga gënjeshtrat e djeshme.

– Sipas jush cila është e ardhmja e idealit monarkik të Shqipërisë? A ka ndërmend Oborri dhe PLL të ritentojë të “dërgojë” edhe një her politikën shqiptare, drejt një referendumi tjetër për zgjedhjen e formës së regjimit në Shqipëri, apo jeni të kënaqur me republikën parlamentare dhe ndonjë një post honorifik për Princin Leka? që i ishte dhënë deri dje

Mendimi im është se sistemi aktual në Shqipëri paraqet shume defekte. Ne e kemi trashëguar këtë sistem prej diktaturës komuniste dhe sot ka ardhur koha që kjo status quo të ndryshohet Lidhur me formën e regjimit, besoj se do të vijë koha kur populli do të kërkojë një referendum të ri. Të paktën ne jemi të angazhuar në këtë drejtim.

– Zoti Gjana: Herë me “ulje dhe herë me ngritje, simbas situatave”, në Shqipëri, ka një rishfaqje të simboleve dhe reminishencave të kaluara komuniste. Hapen dhe mbyllen polemika të përvitshme, në datat përkujtimore për Enver Hoxhën dhe regjimin komunist në Shqipëri. A mendoni se kemi të bëjmë me një ndarje reale, nga e kaluara apo me taktika politike? Sidomos, tani që në pushtet janë socialistët, pra e majta shqiptare.

Tashmë është e padiskutueshme se Enver Hoxha konsiderohet brenda dhe jashtë vendit si një diktator i pashembullt. Por, figura e tij akoma nuk është ndarë shpirtërisht nga jeta politike dhe sociale e shqiptarëve. Kjo për arsye se nuk janë marrë asnjëherë nismat ligjore për dekomunistizmin e vendit siç e bënë të gjitha vendet e ish-Europës lindore që në fund të viteve 80 dhe në vazhdim. Prandaj, nuk besoj se polemikat për figurën e Enver Hoxhës shënojnë një ndarje pasi, po të kishte qenë ky qëllimi, do të ishte arritur gjatë çerek shekullit të fundit. Përkundrazi, figura e Enver Hoxhës është mbajtur gjallë dhe është përdorur nga politika për interesa të ndryshme dhe mendoj se kjo nuk është e ndershme, sidomos kur bëhet fjalë për një kriminel lufte dhe një diktator si Enver Hoxha.

– Z. Gjana, cili është qëndrimi i Partisë Lëvizja e Legalitetit, për çështjen e hapjes së dosjeve?

Për PLL, çështja e hapjes së dosjeve ka qenë, është dhe mbetet përparësi, si pjesë përbërëse e procesit të dekomunistizimit të shoqërisë shqiptare. Ne kemi kërkuar dhe kërkojmë që Kuvendi i Shqipërisë të hartojë një paketë të plotë ligjore që këtë çështje do ta shteronte në mënyrë përfundimtare dhe ku hapja e dosjeve do të ishte vetëm hapi i parë në përmbushjen e një drejtësie për ata mijëra qytetarë që vuajtën nga masakrat, krimet, burgimet, internimet, ekzili, etj. gjatë gjithë periudhës së diktaturës komuniste por edhe gjatë LDB. Por kjo ka qenë dhe është e pamundur kur marrim në analizë konstruktin personal, intelektual, politik dhe ideologjik të shumicës së parlamentarëve të pas 90-ës.
Ne konsiderojmë se faqja e errët e diktaturës komuniste duhet mbyllur njëherë e përgjithmonë dhe me drejtësi, për viktimat dhe kriminelët dhe se, përderisa nuk kemi bërë Nurenbergun tonë, duhet që krimet e komunizmit të dënohen në bllok apo në mënyrë individuale, kjo ngelet për tu debatuar. Por, sido që të jetë, për ata të cilët do të rezultojnë të implikuar në shërbim të pushtetit kriminal, duhet që të merren masa restriktive sidomos për ti kufizuar që të shtrijnë ndikim në sferën politike dhe publike. Pra lustracioni është edhe i domosdoshëm për të mundësuar zhvillimin e vendit tonë.
Po ashtu, ne mendojmë se ky proces është vonuar mjaft dhe se shtresat që kanë vuajtur më së shumti gjatë diktaturës komuniste janë po ata që janë mashtruar më së shumti gjatë gjithë periudhës post-komuniste. Për fat të keq, shoqëria civile nuk ka ushtruar presion të mjaftueshëm ndaj pushteteve post-diktatoriale në mënyrë që ti detyronin ata që të ndërmerrnin nisma ligjore serioze dhe shteruese.
Ne besojmë se hapja e dosjeve dhe dekomunistizimi nuk duhet të jenë një ekskluzivitet i asnjë force politike, por një detyrim për mbarë shoqërinë shqiptare. Ndërkohë që partitë politike duhet të kenë vullnetin politik për të realizuar një gjë të tillë. Por, nuk duhet që ky proces të jetë i njëanshëm ose të përdorët politikisht për të bërë presion ndaj dikujt ose tërhequr vëmendjet nga problemet e tjera të shoqërisë.

– Prej se kur jeni ne krye të PLL, sa keni arritur ju ta shfrytëzoni ndjenjën nacionaliste jashtë trojeve për të bashkuar dhe për tu lidhur me forcat progresive, që janë pro Shqipërisë etnike. Sa keni arritur ju t’i gjeni këto forca dhe t’i afroni afër vetes?

Më lejoni të bëj një sqarim të vogël lidhur me terminologjinë e përdorur pasi në fjalorin politik, forcat progresive konsiderohen ato të majta dhe nisur nga eksperienca e këtyre forcave gjatë diktaturës komuniste dhe të atyre që trashëgoi Partia e Punës, nuk ka forcë të tillë pro Shqipërisë etnike.
Për sa u përket të tjerëve, PLL ka bashkëpunuar gjithnjë dhe është e gatshme që të bashkëpunojë me të gjitha forcat politike shqiptare që kanë një platformë kombëtariste. Ne këtë platformë e kemi të qartë dhe angazhimin tonë e kemi të shkruar edhe në programin tonë. Nuk e kemi përdorur kurrnjëherë çështjen kombëtare për interesa politike dhe nuk pranojmë demagogjinë që përdorin disa parti apo individë në Shqipëri, Kosovë e më gjerë. Por ekzistojnë hapësira për një bashkërendim të përpjekjeve tona dhe jemi duke punuar në këtë drejtim me disa intelektualë dhe subjekte aktiv në trojet shqiptare.

– Të kthehemi edhe tek një fenomen shumë negativë – të kohëve të fundit me atë të terrorizimit ISIS – si e shikon partia juaj këtë fenomen në mesin shqiptar, ku disa elemente kanë depërtuar duke shkuar e janë duke luftuar atje ?

Ne e konsiderojmë këtë fenomen shumë të rrezikshëm jo vetëm për Shqipërinë dhe shqiptarët por edhe për paqen globale. Përtej deklaratave boshe, qeveria duhet të marrë masa urgjentisht që të stopojë këtë dukuri. Dhe duhet filluar që me programe edukimi në shkolla dhe në televizorin shtetëror për vlerën e bashkëjetesës fetare të popullit shqiptar, të respektit e tolerancës. Duhet që të krijohet lënda e mësim-besimit në shkollat publike ku secili do të mund të zgjedh mësimin e fesë së vet por edhe ku do të njihet me fetë e tjera monoteiste.

– Z. Gjana, në qershor kemi zgjedhjet vendore – PLL është aleate tradicionale e PD -së sidomos e liderit historik të saj Dr Berishës. A do ta vijoni këtë bashkëpunim edhe për zgjedhjet e ardhshme lokale edhe me këtë lider?

Unë besoj se komplementariteti dhe diversiteti sjellin më shumë sukses. PLL ka ideologjinë e vet, një program të ndryshëm nga subjektet e tjera por edhe një eksperiencë dhe kontribut për shtetin dhe kombin që nuk e kanë të tjerët. Veprimtaria jonë para, gjatë dhe pas diktaturës ka qenë e qartë dhe pa ekuivokë në raport me komunizmin, pushtuesit e huaj, krimin, korrupsionin, kontrabandën dhe gjithë ato fenomene negative që e kanë paralizuar zhvillimin e vendit sidomos kohët e fundit. Ne besojmë se identiteti ynë duhet konsideruar si një vlerë e shtuar nga partnerët tanë të sotshëm dhe të ardhshëm. Përveç kësaj, qëndrimi i PLL në zgjedhjet e ardhshme do të varet sigurisht nga kodi dhe ndarja e re territoriale por edhe nga vendimi që do të marrin strukturat e partisë, vullnetin e të cilave do ta respektoj pa kompromis.

– Thuhet se PLL, me ardhjen tuaj në krye ka hyrë në një proces riorganizimi. Cilat janë objektivat kryesore? Dhe ku e shihni Partinë Lëvizja e Legalitetit në të ardhmen e saj?
Ne synojmë që të ngremë struktura efiçiente në të gjithë vendin dhe të përgatitemi për sfidat e ardhshme elektorale. Kemi zhvilluar konferenca zgjedhore të suksesshme në shumë degë dhe ky proces është në vazhdim. Besojmë se projekti ynë ofron një mundësi për qytetarët që janë zhgënjyer gjatë viteve të fundit, që janë ndier të përfaqësuar politikisht dhe që kanë aspirata të parealizuara nga partitë e tjera. Ndaj ne u ofrojmë hapësirë veprimi sidomos intelektualëve me kapacitete dhe përvojë që dinë ta përcjellin thjesht dhe qartë alternativen tonë tek elektorati.
– Çfarë mesazhi do të kishit dhënë nëpërmjet gazetës tonë për bashkatdhetarët tanë në ShBA dhe në diasporë?
Urojmë që çdo shqiptar që jeton në Amerikë apo kudo tjetër në botë, ta dijë se është një ambasador i popullit të vet dhe të veprojë gjithmonë dhe gjithkund si i tillë. Kështu që përtej faktit që do të jetë një qytetar i denjë i vendit ku jeton, do të ketë dhënë edhe një kontribut për vendin e tij. Kam pëlqyer gjithmonë fjalën e urtë popullore “Bashkimi bën fuqinë” dhe besoj se shqiptarët duhet të jenë gjithmonë të bashkuar kur vjen fjala për interesat tona kombëtare.

Intervistoje Beqir SINA – New York, Mars 2015