NË VEND TË NJË SQARIMI PËR LISTAT E KONTRIBUTEVE TË SHQIPATËVE TË AMERIKËS “PËR SHPËTIMIN E SHQIPËRISË”/
Prej ditësh Gazetë Dielli po boton online(www.gazetadielli.com) Listat e vatranëve që kontribuan në fushatën e madhe “Për Shpëtimin e Shqipërisë”, fushatë që nisi me 3 qershor 1917 dhe vazhdoi edhe në vitet 1918-1919.Përmes komenteve, telefonatave dhe emaileve që kanë ardhur në Vatër, një pjesë e lexuesëve kanë shprehur habi për sasinë e dhurimeve. Kjo është arsyeja pse po japim këtë sqarim.
Së pari; vlera e athershme e dollarit ishte shumëfishi i sotëm.
Së dyti, lista përcjellin vetëm kontributin e datës 3 Qershor 1917, pra ditënisjen e fushatës.Po të vështrosh listën nr 10, emri i parë është Ali Kuçi, i cili sipas kësaj liste ka si kontribut $10.00, aq sa dhuroi ditën e parë të garës, me 3 Qershor 1917, por nuk është vetëm ky kontributi i tij. Këtë e saqron më së miri ky numër i Gazetës Dielli të datës 22 Mars 1919. Në ballinën e gazetës të atij numri është shkruar me shkronja të mëdha se “Z. Ali Kuçi fton në konkursin e madh çdo shqiptar”. Ai deri në atë moment ishte mbajtësi i Flamurit të garës, kishte shënuar rekord ndaj vatranit tjetër, z. Banush Feta, që ishte deri në atë çast rekordmeni i garës me $650.00. Ali Kuçi që ishte në kryesinë e pleqësisë së degës së Vatrës PA, e ngriti rekordin në $680.00.
Në shënimin e Diellit shkruhej se:”Atdhetari i njohur dhe një nga përkrahësit dhe luftëtarët më të fortë dhe më energjik të çështjes sonë këtu, thërret në konkursin e madh në fushatën për Shëptimin e Shqipërisë çdo atdhetar që rron në Shtetet e Bashkuara dhe në Kanada. Zoti Ali Kuçi bën këtë deklaratë:” Ftonj në konkurs cilindo që dëshiron të mbanjë Flamurin e Shpëtimit të Shqipërisë.”- Ali A. Kuchi.
Kjo thirrje, ashtu si edhe thirrjet e mëparshme i ngriti në këmbë jo vetëm shqiptarët e Amerikës dhe të Kanadasë, por sollën kontribute për këtë fushatë Kombëtare edhe nga shqiptarët e Argjentinës.
Pak Histori: Kjo fushatë, sipas rekordeve të Vatrës, e kishte pasë shtysën që më 19 Maj 1917, kur Komisioni i Vatrës ishte mbledhë në një takim të rëndësisshëm dyditorë në zyrën e Federatës. Në këtë takim, gjatë ditës së parë u diskutuar për botimin e një Kalendari Kombëtar të Vatrës, të cilin e mori përsipër Fan S. Noli.
Ditën e dytë, të dielën e 20 Majit pas dreke, Komisioni mbaroi së kënduari raportin e delegatit të Vatrës në Londër- Mehmet Be Konitza( Mehmet Konitza ishte përfaqësues i Shqipërisë në Londër dhe paguhej që nga viti 1916 nga Vatra). Raporti përshkruante të gjitha veprimtaritë diplomatike n’Evropë për punët e Shqipërisë. Delegati Konitza shtronte propozimin që të formohej një Komitet në Evropë i përbërë prej miqsh shqiptarofilë dhe shqiptarësh atdhetarë, i cili do të punonte për fituarjen e të drejtave kombëtare të Shqipërisë me kufijt’ e saj ethnografike në Konferencën e Paqes. Organizimin e këtij Komiteti duhej ta merrnin përsipër shqiptarët e Amerikës.
Me këtë mendim të Mehmet Konitzës ishte bashkuar edhe Dr. Mehmet Be Turtulli, edhe ky delegat i Vatrës në Zvicër.
Pas raportit të delegatit Konitza, Komisioni lexoi edhe një letër të dr. Turtullit, i cili dhuronte 1,000.00(Një mijë dollarë) për nisjen e fushatës dhe jepte mendimin që të fillonte menjëherë çelja e fushatës nga Vatra për mbajtjen e Komitetit në Evropë për propogandimin e çështjes shqiptare.
Vatra falenderoi dr. Turtullin për ndihmën bujare me një letër zyrtare.
Komisioni i Vatrës vendosi të caktonte datën 3 Qershor 1917 për hapjen e fushatës, të cilën e quajti”Fushata për shpëtimin e Shqipërisë”, sipas propozimit të Dr. Turtullit. Fushata nisi me mendimin që të mblidheshin rreth 40 mijë dollarë, por vatranët u përgjigjën me duar e zemra hapur dhe mblodhën më shumë se trefishin e shumës, plot $150.000.00.(njëqin e pesëdhjetë mijë dollarë), janë miliona me vlerën e sotme të dollarit.
Pikërisht ata punëtorë që ksihin lënë familjet për të rregulluar ekonominë, që punonin rëndë nga 12-14 orë në ditë, që merrnin 8-9 dollarë në Javë,bënë mrekullinë për shpëtimin e Shqipërisë. Shqiptarët e Amerikës i dhanë çdogjë Shqipërisë dhe nuk kërkuan kurrgjë. Shumë nga këta patriotë as që mundën ta shkelnin tokën e Shqipërisë, ndërsa një pjesë, u kthyen për t’i shërbyer Shqipërisë dhe u dënuan si armiq!
Siç shkruan Petro Ktona në Misionin e Federatës Vatra, Emigracioni i ri le t’u jetë mirënjohës këtyre shqiptarëve, le t’i respektojë për patriotizmin dhe të kaluarën e tyre dhe të mos shikojnë influencën politike që kanë pësuar nga rrethanat e kohës.I gjithë Kombi duhet t’jete mirenjohes VATRES. Këta janë të gjithë patriotë shqiptarë.
Shuma prej 150 mijë dollarë ka qenë e mjaftueshme për të mbajtur delegatët në Konferencën e Paqes(Jo vetëm të Vatrës), për të dërguar Ambasadorë në kryeqytetet e ndryshme të Evropës dhe për të përballuar protestat e shumta të shqiptarëve, peticionet, dërgimin e kablogrameve, shtypin dhe të tjera shpenzime të nevojshme për një ndërmarrje kaq të madhe organizuar nga VATRA. Kjo sakrificë e vatranëve ndihmoi shumë në shpëtimin e Shqipërisë nga rreziku i copëtimit.
Ali Kuçi, ky vatran shpirtbujar, që pat kryesuar kryesinë e Pleqsisë së Vatrës në PA, e la Amerikën dhe u kthye në Shqipëri, nën thirrjen e Fan S Nolit “Të bëjmë Shqipërisë”. Madje ai ngriti edhe një fermë të tipit amerikan në Shqipëri. Nuk u kthye më në Amerikë. Gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore, i mbrujtur me parimet e Demokracisë Amerikane, ndihmëoi këdo që luftonte për liri. Përkrahu edhe partizanët, edhe nacionalistët, por menjëherë pas lufte, ai u arrestua dhe iu kërkua që të jepte llogari”pse i kishte ndihmuar ballistët”! Asnjë fjalë për kontributet që u kishte dhënë partizanëve. Shpirti i tij i lodhur nga torturat fizike të trupit, u shua në qelitë e Hetuesisë së Beratit. Ky ishte shpërblimi për kontributin që kishte dhënë ai dhe pesëmijë vatarnët e tjerë për shpëtimin e Shqipërisë.
Nuk e dimë nëse ka ndonjë vlerësim për këtë figurë atdhetare, që dha gjithçka për Kombin, por Vatra nga ana e saj, i ka propozuar Presidentit të Republikës, që Ali Kuçi, së bashku me vatranët e tjerë martirë, të pushkatuar, burgosur, internuar nga diktatura, të vlerësohen e dekorohen.
ILIR IKONOMI:HISTORIA RISHKRUHET PERMES DEBATIT
Në një intervistë dhënë enkas për Gazetën më të Vjetër të Botës Shqiptare në print “DIELLI”, gazetari dhe studiuesi Ilir Ikonomi shprehet se:…”Historia rishkruhet më mirë dhe më saktë përmes debatit dhe debati duhet të jetë si një vorbull që zien; aty duhet të marrin pjesë shumë pikëpamje dhe jo një e vetme…”
Ndiqeni intervistën që Editori i Diellit Dalip Greca, i mori gazetarit dhe studiuesit Ilir Ikonomi, që po lëvron suksesshëm një zhanër të veçantë, mes rrëfimit dhe historisë:
Si ndjehet Ilir Ikonomi pas një promovimi të sukseshëm në Tiranë të librit të tretë”Pushtimi”?
Ilir Ikonomi -Më vjen mirë që libri u prit me interesim, me sa kuptova. Besoj se interesimi erdhi kryesisht nga kërshëria e lexuesit për të ditur se si e shihnin amerikanët pushimin e Shqipërisë nga Italia. Ishte diçka për të cilën nuk është folur ndonjëherë me kaq hollësi.
Si shkuat tek zbulimi i raporteve të ambasadorit amerikan Hugh Gladney Grant?
Ilir Ikonomi-Raportet i zbulova në vitin 2010 në Arkivin Kombëtar amerikan që ndodhet në College Park të shtetit Maryland, rreth 50 minuta larg shtëpisë sime. Isha në valën e kërkimeve për një libër që po shkruaja mbi jetën e Faik Konicës në Uashington. Hugh G. Grant ka qenë i dërguari diplomatik i SHBA në Tiranë mes viteve 1935 dhe 1939, prandaj natyrshëm më duhej të rrëmoja në korrespondencën që Granti shkëmbente me Departamentin e Shtetit në atë periudhë, me shpresë se do të gjeja se çfarë thuhej në komunikimet e tyre për Konicën. Kërkimi ishte i frytshëm, sepse sqarova shumë gjëra që më ndihmuan të përcaktoj me saktësi disa lëvizje të Konicës dhe disa fakte që lidheshin me marrëdhëniet e Mbretit Zog me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Gjatë këtij kërkimi, hasa fillimisht në një raport të gjatë, ku Granti përshkruante me hollësi pushtimin e Shqipërisë, ashtu siç e kishte parë me sytë e tij, si dhe pasojat e menjëhershme që solli kjo ngjarje: humbjen e pavarësisë së shtetit shqiptar në të gjitha aspektet. Materiali i daktilografuar mbante datën 24 maj 1939, pra rreth një muaj e gjysmë pas pushtimit të 7 prillit. Në dosjet me dokumente të zverdhura të arkivit gjeta edhe një raport tjetër, më të shkurtër të Grantit, që me sa dukej ishte përfunduar së daktilografuari më 25 korrik të atij viti.
Kuptova se për të shkruar raportet, ministri amerikan ishte bazuar në shënimet që kishte mbajtur gjatë gjithë asaj periudhe të turbullt. Materiali përmbante hollësi që mu dukën mjaft të besueshme dhe me vlerë, sepse ato tregoheshin nga një dëshmitar pamor, madje nga një dëshmitar që kishte kontakte me qarqet më larta politike të vendit. Jo vetëm kaq. Ky dëshmitar i rrallë ishte i paanshëm dhe objektiv në rrëfimin e ngjarjeve. Ai nuk kishte ndonjë arsye të fortë të mbante anën e dikujt në këtë histori të trishtueshme. Së fundi, Granti ishte i njohur për skrupulozitetin e tij prej burokrati. Në kabllogramet që i dërgonte Departamentit të Shtetit dhe që ishin të shpeshta, nuk kisha gjetur ndonëherë pasaktësi ose mospërputhje.
Prandaj mendova se materiali që kisha në dorë ishte me rëndësi, si dokument që e pasqyronte më së miri këtë kapitull të historisë shqiptare.
Do të doja të sillnit për lexuesit e Diellit se çfarë ndjetë në momentin e zbulimit të raporteve shtatë e më shumë dekada pasi ambasadori i pat shkruar.
Ilir Ikonomi-U ndjeva i privilegjuar. Kur hasa në raportin e parë, isha në sallën kryesore të arkivit, ku punonin disa dhjetëra kërkues si unë dhe gjëja e parë që bëra ishte ta fotografoja menjëherë të gjithë raportin, për ta shqyruar më me imtësi më vonë. Ndodhesha përpara një perle të vërtetë, rreth 100 faqe të daktilografuara, që kishin fjetur në arkiv për 7 dekada, fare të panjohura. Në fillim më kapi një frikë e kotë: Po sikur dikush nga punonjësit e arkivit të vijë e të më thotë se materiali është ende i klasifikuar dhe nuk lejohet fotografimi?
Mendoj se çdo send historik që zbulojmë, çdo relik apo dorëshkrim nga historia, nuk na takon neve personalisht, nuk është diçka që na shërben për të zbukuruar dhomën apo bibliotekën tonë personale, por merr rëndësi kur bëhet pjesë e të gjithëve, e kujtesës së kombit. Prandaj mendimi se këtë material mund ta botoja një ditë më dha emocione. Kur më në fund gjeta kohën për ta shqyrtuar me imtësi rrëfimin e Grantit, pashë se kisha të bëja me një material të pazakontë. Me shumë habi dhe kënaqësi kuptova se Granti vërtet i kishte shkruar raportet për Departamentin e Shtetit, por qëllimi i tij kryesor ishte që ato të ruheshin në arkiv dhe, më vonë, kur dikush të interesohej për këtë pjesë të historisë së Shqipërisë, t’i lexonte për të kuptuar më mirë aferën e pushtimit italian. Kjo dëshirë e Grantit, ky vullnet i mirë i tij për shqiptarët më la një përshtypje të pashlyeshme.
Ju jepni në libër vështrimin e ftohtë amerikan për një nga ngjarjet më të përfolura të historisë së Shqipërisë. Sa ndikojnë materiale të tilla në rishkrimin e paanshëm të historisë?
Ilir Ikonomi-Mendoj se historia rishkruhet më mirë dhe më saktë përmes debatit dhe debati duhet të jetë si një vorbull që zien; aty duhet të marrin pjesë shumë pikëpamje dhe jo një e vetme. Në këtë vështrim, raportet e Grantit e pasurojnë procesin e rishkrimit të historisë së Shqipërisë, për më tepër se ai flet si një aktor i jashtëm, i painteresuar drejtpërsëdrejti.
Duhet pranuar se gjatë periudhës komuniste, historia e Shqipërisë është shkruar në mënyrë të deformuar dhe në shumë raste shtrembërimet kanë qenë të neveritshme. Janë thënë plot gënjeshtra dhe ata që i kanë thënë mbajnë përgjegjësi. Është shumë e saktë shprehja e George Orwellit: “Mënyra më e efektshme për të shkatërruar një popull është të mos e lejosh atë të kuptojë historinë e vet, t’ia fshish nga kujtesa këtë histori.”
Për shembull, një ndër figurat ende të debatuara në historinë shqiptare të pas pavarësisë është Ahmet Zogu. Gjatë dekadave të komunizmit, historia e Shqipërisë i ka mëshuar mohimit të plotë të kësaj figure. Aq e madhe ka qenë këmbëngulja, saqë ndikimi i kësaj teze vazhdon edhe sot. Një pjesë e historianëve, megjithëse shëtisin shpesh nëpër Evropë dhe citojnë plot literaturë të huaj, nuk mësohen dot me mënyrat perëndimore, realiste të analizës së ngjarjeve, ose nuk kanë guximin të mohojnë atë që kanë thënë dikur. Tek disa të tjerë mbizotërojnë dogmat, në vend që të ndjekin intuitën. Këtyre do t’u kujtoja thënien e novatorit të madh amerikan, Steve Jobs: “Mos u kapni në grackë nga dogma, që do të thotë të jetosh me rezultatet e mendimit të të tjerëve.”
Të dërguarit amerikanë në Tiranë në vitet 1930, Herman Bernstein dhe Hugh Grant, e shihnin qeverisjen e Ahmet Zogut si një periudhë stabilizimi, unifikimi dhe modernizimi të shtetit shqiptar, që zgjati nga viti 1925 deri më 1939, pra plot 14 vjet. Edhe para kësaj periudhe, duke filluar nga Kongresi i Lushnjes, Zogu ishte një figurë qendrore në Shqipëri dhe shihej gjerësisht si patriot dhe bashkues, po të gjykojmë nga kronikat e gazetarëve perëndimorë që e kanë takuar. Ai veproi në rrethana jashtëzakonisht të vështira për një shtet që ishte krijuar vetëm një dekadë më parë dhe për të cilin kishte dyshime të mëdha nëse do të mund të ekzistonte gjatë.(Te plote do ta lexoni ne Gazeten Dielli te Printuar)
Periudha e artë e “Vatrës”, Federatës që mori përsipër të veprojë ne vend të shtetit të vdekur
Nga Dalip Greca/
Libri “Federata Panshqiptare ‘Vatra” i Prof. dr. Beqir Meta, hapet me paraqitjen e shkurtër, siç e dëshmon dhe vetë mestitulli: “Dy fjalë nga kryetari i Vatrës”, të shkruara nga kryetari i Federatës, Ing. Agim Karagjozi.
Krahas të tjerave, z. Karagjozi shkruan: “Vatra e sponsorizon me kënaqësi botimin e kësaj vepre, duke e vlerësuar si një studim monografik shkencor për periudhën më të rëndësishme të jetës së saj, në pjesën më të madhe të së cilës ajo veproi me autoritetin e një qeverie të përkohshme në mërgim. E falënderojmë dhe e përgëzojmë z. Meta për këtë ndërmarrje serioze, e cila përbën një kontribut të vyer dhe nxitje për hartimin në të ardhmen të një monografie të plotë, që të përfshijë gjithë jetën e Vatrës, deri në ditët tona”.
Autorin e librit e ka tërhequr historia interesante e “Vatrës” e cila është jo vetëm më jetëgjata organizatë në diasporën shqiptare, por ka qenë dhe më e fuqishmja organizatë, që në momente të caktuara kohore, i ka dhënë shpirt Shqipërisë, e ka përfaqësuar atë denjësisht në arenën ndërkombëtare dhe ka ditur të bëhet avokate e çështjes sonë kombëtare.
Hulumtimet e autorit të librit kanë zbuluar mekanizmin që e bënte “Vatrën” të grumbullonte rreth vetes shqiptarët emigrantë përgjatë të gjithë shekullit të kaluar, periudhë që fokusohet në studimin e tij.
Konkretisht “Vatra” e mbështeti aktivitetin e vet në një shtyllë, në shtyllën kombëtare. Mbi këtë shtyllë u mbështetën edhe dy drejtimet kryesore të kontributit të saj në fondin e artë të historisë sonë kombëtare; drejtimi politik dhe ai në fushën e arsimit e të kulturës kombëtare. Këto dy drejtime ngërthejnë në të 290 faqet e librit.
“Vatra”, në fund të dhjetëvjeçarit të dytë të shekullit të shkuar, ishte promotori i lëvizjes sonë kombëtare, ishte zemra e asaj lëvizjeje. Ajo, siç pat shkruar Konica tek gazeta “Dielli”, në numrin e 7 korrikut 1922, mori përsipër të veprojë në vend të shtetit të vdekur shqiptar. Ishte “Vatra ” ajo që mbajti në shpatullat e saj sponsorizimin e të gjitha shpenzimeve për delegatët që punuan për çështjen kombëtare në momentet më të vështira që kalonte Shqipëria në vitet e Luftës së Parë Botërore dhe pas saj.
Përvoja e Vatrës në ato vite do t’i vlente sot komunitetit shqiptar për të sponsorizuar e ushqyer një opinion perëndimor në favor të çështjeve tona kombëtare ende të pazgjidhura, siç është ajo e Kosovës, ajo e Çamërisë, e shqiptarve të Maqedonisë, Malit të Zi, Preshevë-Bujanovcit, etj.
Me shpenzimet e “Vatrës” u dërguan misione, u financuan agjenci të huaja për të propaganduar çështjen shqiptare, u dërguan me qindra protesta e telegrame në adresë të institucioneve dhe personaliteteve ndërkombëtare.
Nëse i hidhet një sy statistikave, shuma e dollarëve të shpenzuar gjatë kohës së luftës dhe pas saj, arrin në 197 mijë dollarë, ndërsa vetëm për mbrojtjen e çështjes shqiptare në Konferencën e Versajës dhe jashtë saj, “Vatra” shpenzoi 150 mijë dollarë. Shifrat po të merren në konteksin e kohës kur u shpenzuan janë marramendëse dhe sot kanë vlerën e miliona dollarëve, ndërkohë që vlera kombëtare e këtyre veprimeve të financuara prej “Vatrës” dhe efekti që ato bënë në një kohë që s’kishim shtet, është e pallogaritshme.
Nëse do të hiqnim sot një paralele të tillë për të sponsorizuar për qëllime të çështjeve tona të pazgjidhura kombëtare, do t’ia vlente të ktheheshin sytë nga ajo përvojë e largët, gati një shekull të shkuar. Çështja jonë kombëtare ka shumë nevojë për zëra të kualifikuar, për avokatë ndërkombëtarë, për pena të fuqishme që të depërtojnë në gazetat më në zë të Evropës dhe Amerikës, për analistë që të flasin në kanale të fuqishme televizive. As pavarësia e Kosovës nuk vjen vetë (aq më shumë që ka shumë shtete që nuk u intereson ajo), as problemi i çamëve, as problemet që zjejnë në vorbullën sllave të Maqedonisë e më tej, nuk mund të zgjidhen.
Është i paçmueshëm kontributi që ka dhënë “Vatra” edhe në lëmin e arsimit dhe të kulturës sonë kombëtare. Botimet më të kualifikuara të letërsisë artistike, historike dhe politike, përkthimet e veprave të shquara nga letërsia botërore, e kanë sponsorizimin prej “Vatrës”.
Shqiptarët do të krenohen me kontributin e “Vatrës” edhe në shekujt e ardhshëm, pasi ky kontribut i hapi rrugën ndriçimit të ndërgjegjes kombëtare. Ajo sponsorizoi dhe nxiti botimin e 200.000 teksteve shkollore që mungonin në Shqipëri, subvencionoi dhe përkrahu dërgimin e shumë emigrantëve në shkollat dhe universitetet amerikane, organizoi në vazhdimësi dhe me sukses fushatën kundër analfabetizmit.
Studiuesi i pasionuar, prof. Beqir Meta, ka shfletuar me kujdes mijëra faqe për të përcjellë historinë e “Vatrës” në periudhën e artë të saj, ka shfletuar arkivin kombëtar, arkivin e “Vatrës”, koleksionet e gazetave “Kombi” dhe “Dielli”, buletine që kanë përcjellë sesionet shkencore të Federatës, shtypin shqiptar të kohës dhe atë amerikan.
Përmes rritjes së “Vatrës” është studiuar edhe dinamika e rritjes së emigracionit shqiptar dhe arsimimi i tij. Thuhet se në dekadën e parë të shekullit të shkuar, kur dilte gazeta “Kombi” në SHBA gjendeshin rreth 5000 shqiptarë, por ata që lexonin gazetën shqip numëroheshin me gishtat e dorës, ndërsa në vitin 1919, kur numri i emigracionit shqiptar kishte arritur në 40.000, rreth 15.000 prej tyre mund ta lexonin shtypin shqip.
Përmes dokumentacionit studiuesi sjell të freskët luftën e pashembullt dhe padyshim shumë të efektshme të “Vatrës” në përkrahjen e lëvizjes për fuqizimin e Kishës Autoqefale Shqiptare në diasporën e Amerikës, lëvizje e cila do të siguronte mvetësinë e Kishës Shqiptare. Kjo luftë nuk do të mbetej e izoluar në diasporë, por do të transplantohej edhe në Shqipëri. Lëvizja e “Vatrës” për mvetësinë dhe fuqizimin e Kishës Autoqefale Shqiptare, është një nga meritat e padiskutueshme të gjithë Lëvizjes sonë Kombëtare, që jo vetëm e mbajti të pastër praktikën liturgjike, por shërbeu edhe si mjeti më efikas për të luftuar politikën shoviniste greke, e cila synonte që përmes kishës të aneksonte Jugun e Shqipërisë.
Ky është konkluzioni i saktë që nxjerr autori i monografisë duke studiuar luftën e “Vatrës” në paralelen e lëvizjes për fuqizimin e Kishës Autoqefale Shqiptare, e nisur, e sponsorizuar dhe e udhëhequr nga “Vatra”. Madje, autori tregon se në këtë drejtim “Vatra” është treguar shumë e kthjelltë. Ai kujton lexuesin se Konferenca e Paqes filloi në një moment kur diaspora shqiptare në Amerikë ishte e tronditur seriozisht nga rreziku që i kanosej Korçës. Lajmet mbi përpjekjet franceze për t’ua dorëzuar Korçën grekëve, patën një efekt të madh në diasporën e Amerikës. Përveç reagimeve të delegatëve në Evropë, përfaqësuesit e “Vatrës” në Amerikë, më 16 janar 1919, i dërguan një memorandum Ambasadës Franceze në Washington. Vatranët i kujtonin Ambasadës Franceze se Korça ishte e njohur nga Konferenca e Londrës si tokë shqiptare, se ajo banohej nga një popullsi e pastër shqiptare me ndjenja të shquara patriotike, e cila kishte luftuar përkrah trupave franceze gjatë luftës. Përmes memorandumit kërkohej që Korça në asnjë mënyrë të mos i dorëzohej grekëve.
Kjo ishte njëra rrugë që përdori “Vatra”, dërgimin e telegrameve dhe memorandumeve në përfaqësitë diplomatike dhe në forumet ndërkombëtare, ndërsa rruga tjetër ishte demaskimi i veprimtarisë antishqiptare të grekofonëve. Një vëmendje të veçantë “Vatra” i kushtoi demaskimit dhe denoncimit të pretendimeve absurde të kryeministrit grek, Venizellos, të cilat shpaloseshin në një memorandum që ai i kishte dërguar presidentit të Amerikës. Me anë të një kundërmemorandumi që i drejtohej Konferencës së Paqes, përfaqësuesit e ”Vatrës”, hodhën poshtë në mënyrë të argumentuar tezat greke se në “Epirin e Veriut” kishte 120.000 grekë dhe 80.000 shqiptarë, se gjoja popullsia e Shqipërisë së Jugut kishte ndjenja progreke, kundërshtuan tezën e vjetër absurde, se të gjithë shqiptarët ortodoksë ishin grekë!
Ndër argumentet që sillte mbrojtja shqiptare e “Vatrës” ishin:
*Shqipëria e Jugut karakterizohej nga pastërtia etnike e popullsisë shqiptare
*Kombi shqiptar s’është as myslyman as kristian, por vetëm shqiptar dhe se ai kishte një kulturë të lashtë e nuk bënte dallim mes feve siç bënin grekët.
*Populli shqiptar nuk ushqente ndjenja progreke, siç thoshte Venizellos dhe prova për këtë ishte referendumi i organizuar nga francezët në Korçë për çështjen e shkollës shqipe, ku popullsia vendase manifestoi vullnetin e vet për gjuhën shqipe.
*Në memorandum u renditën emrat e patriotëve dhe të shkrimtarve më të shquar të Shqipërisë, të cilët ishin ortodoksë, si: Sotir Peci, Kristo Floqi, Anton Zako Çajupi, Aleksandër S. Drenova, Kostë Çekrezi, Peter Poga, Pandeli Cale, M. Turtulli, George Adamidi etj.
* Edhe përbërja e Vatrës që përfaqësohej nga 40.000 shqiptarë të Amerikës cilësohej si dëshmi e ndjenjave të zjarrta shqiptare të popullsisë së Shqipërisë së Jugut.
*Përfaqësuesit e Vatrës tërhoqën vëmendjen se pretendimet e Venizellosit nuk kishin gjë tjetër për qëllim veçse të shkëpusnin vëmendjen nga kërkesa shqiptare për kthimin e Çamërisë prej grekëve. Në faqet e librit zë vend edhe qëndrimi i “Vatrës” për problemet e tjera ballkanike. Drejtuesit e saj e mirëpritën fillimisht idenë e një Konfederate Ballkanike.
Madje edhe në “Dielli” u përkrahën deklaratat e politologut jugosllav Popoviç për krijimin e Federatës Ballkanike, në të cilën do të integroheshin edhe shqiptarët. U përkrahën dhe pikëpamjet e shprehura në gazetën “Politika” mbi “lehtësinë e një marrëveshjeje midis serbëve dhe shqiptarëve”. “Dielli” e vlerësonte projektin e Popoviçit si një plan njerëzor e paqësor që respektonte parimet etnike, duke shpresuar se po të zbatohej ky parim, serbët do t’ia jepnin Kosovën Shqipërisë. “Vatra” mendonte se duke u futur në Konfederatën Ballkanike, Shqipëria do të mund të neutralizonte dhe të shpëtonte nga synimet e fqinjëve, siç ishin edhe ato të Italisë, e cila po ndiqte një politikë aneksioniste kundër Shqipërisë.
Kostë Çekrezi, përfaqësuesi i “Vatrës” në Washington, i propozonte delegacionit të Qeverisë së Durrësit, që për të kundërbalancuar pabesinë italiane, të përpiqej për të realizuar një marrëveshje me jugosllavët, duke e siguruar se do të kishte mbështetjen e diasporës në Amerikë. Propozimi shkonte deri tek një bashkëpunim i ushtarëve shqiptarë dhe atyre jugosllavë për të hyrë së bashku në Korçë me qëllim që të përzinin që andej ushtarët grekë. Mirëpo, Konfederata Ballkanike nuk qe gjë tjetër veçse një kurth serb.
Edhe kur do të shtrohej çështja maqedone në Konferencën e Paqes, “Vatra” do të kundërshtonte pikëpmajet për copëtimin e saj, pretendimet greke për të marrë një copë prej Maqedonisë, siç do të kritikonte edhe Konferencën e Londrës që u kishte dhënë territore serbëve…
Autori i librit nuk i sheh gjërat bardh e zi. Ai i sjell ngjarjet në sensin e kohës dhe përpiqet që të sjellë aktivitetin e plotë të “Vatrës” në sytë e lexuesit, pa bërë retushime; sjell mendimin politik dhe rrymat e ndryshme brenda saj. Siç shprehet vetë autori i monografisë, në libër i është lënë më shumë vend përcjelljes së mendimit politik, për tri arsye kryesore:
Së pari, se në diasporën shqiptare të Amerikës kanë kontribuar një numër i konsiderueshëm intelektualësh të shquar të angazhuar gjërsisht në Lëvizjen Kombëtare.
Së dyti, raportin e përparsisë së mendimit politik e përcakton edhe pozicioni i “Vatrës”, si shoqëri patriotike e emigracionit shqiptar shumë larg Shqipërisë dhe Evropës, gjë që ndikonte në intensitetin e aktivitetit të saj konkret politik e diplomatik.
Së treti, vetë gjendja e burimeve historike, në të cilat mbizotëron shtypi, e kanë diktuar një strukturë të tillë. Autori i librit nuk përpiqet të sjellë një mendim të unifikuar politik të “Vatrës” dhe nuk e ka trajtuar atë si një vijë të përcaktuar, pasi realisht nuk ka qenë i tillë. Beqir Meta është përpjekur të sjellë para lexuesit, natyrisht dhe studiuesve, tendencat mbizotëruese dhe ato të dorës së dytë; ka pasqyruar edhe lëkundjet, mëdyshjet, përceptimet e gabuara të situatës politike, debatin e polemikat midis “Vatrës” dhe organizatave të ndryshme patriotike, debatin dhe rrymat brenda vetes së saj, etj.
Një ndër pikat e forta të federatës, që autorit të këtij libri nuk i ka shpëtuar pa e trajtuar, ka qenë edhe veprimtaria propagandistike e saj dhe udhëheqësve kryesorë, në shtypin amerikan në dobi të çështjes kombëtare shqiptare, si dhe përkrahja materiale e financiare që “Vatra” i dha kësaj veprimtarie propagandistike.
Libri sjell shumë të dhëna interesante të emigracionit shqiptar në Amerikë. Sipas Faik Konicës, emigracioni shqiptar i vitit 1920 kishte shpërpjestim seksesh. Për shembull, ndër 30 mijë shqiptarë, thotë ai, vetëm 1000 ishin gra. Kjo shpjegohet me përkohshmërinë e emigracionit shqiptar në Amerikë, me arsyet e emigrimit politik. Rrjedhimisht burrat nuk mund të merrnin me vete familjen. Autori ka sjellë dhe dinamikën e ndryshimeve të mëvonshme, siç ka ndjekur edhe dinamikën e shifrave të analfabetizmit të këtij emigracioni, i cili në vitin 1906 regjistronte vetëm 20 veta që dinin shkrim e lexim, ndërsa në vitin 1930, sipas statistikave amerikane, vetëm 18,2 % e shqiptarëve ishin analfabetë. Në faqet e librit jepet edhe mënyra e jetesës së emigrantëve, vendosja e tyre në një lagje pranë njeri-tjetrit, të jetuarit në konaqe të përbashkëta, 10-15 veta në një dhomë etj. Shumë faqe zë procesi i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe themelimi i “Vatrës”. Pas kësaj periudhe vjen periudha tjetër, ajo e zhvillimit të “Vatrës” nga 1912-1924, ku platforma e Lëvizjes Kombëtare ka vend parësor. Libri padyshim është një kontribut me vlera jo vetëm për “Vatrën”, por për gjithë çështjen kombëtare shqiptare.(Dielli-Arkiv, prill 2002)
MARINSI SHQIPTAR – HERO I AMERIKES, QE U VRA ME 9 GUSHT,DITEN E HEDHJES SE BOMBES NE NAGASAKI
Histori nga jeta e 22 vjecarit Odise Koleka, nga Himara,qe u shua me 9 gusht 1945/
Nga Dalip Greca/
Ne pervjetorin e hedhjes se bombes atomike ne Nagasaki, perkrah me shume se 70 mije viktimave te cilet vdiqen nga hedhja e bombes se dyte, tri dite me pas asaj qe u hodh ne Hiroshima, “ku kishin humbur jeten me shume se 160 mije viktima), permendet edhe emri i nje shqiptari, qe nuk u trajtua si viktime, por si hero i Amerikes.
Edhe pse trupi i tij nuk u arrit te gjendej, emri i eshte shkruar ne historine e Amerikes me shkronja te arta; gjendet nje varr ne Arlington, ku eshte gdhendur pavdekesisht emri i tij, me numer 36-5 MF ne varrezat e Arlingtonit “VA). Por cuditerisht, deri para nje viti, emri i tij ka munguar ne literaturen shqiptare, madje dhe ne shtypin e diaspores. Emri i Odisese nuk gjendet as ne librin enciklopedik “Shqiptaret e Amerikes” te autorit Vehbi Bajrami, te botuar dy vite te shkuar, ku jane publikuar edhe listat me emrat e deshmoreve shqiptaro-amerikane, qe nga Lufta e Pare Boterore, e deri ne luften e fundit, ate te Irakut. Para se te tregojme aktin final te betejes qe u zhvillua mes anijes amerikane “Boria” dhe kamikazeve avioneve japoneze pas hedhjes se bombes ne Nagasaki, ku humbi jeten heroi i Amerikes, shqiptari nga Vunoi i Himares shqiptare, le te tregojme shkurtimisht historine e familjes se tij, sipas deshmive te percjella nga vete te afermit e ushtarit-hero.
Si dhe kur erdhen ata ne Amerike?
I ati i Odisese, quhej Anastas Koleka nga Vunoi i Himares. Ai ishte nder ata shqiptare qe emigroi ne Amerike aty rreth vitit 1906. Si shume mergimtare te tjere shqiptare, edhe Odiseja i mbante te forta lidhjet me familjen dhe vendlindjen. Keshtu vepronin shumica e shqiptareve, te cilet punonin ne Amerike por nuk e merrnin qe ne fillim familjen atje. Madje si gati te gjithe emigrantet e tjere shqiptare ai u kthye ne atdhe per te krijuar familjen. Kjo ndodhi pas 14 vjetesh; kthehet ne fshatin e tij Vuno, me qellim qe te martohej, sic vepronin pothuaj pjesa me e madhe e shqiptareve te emigruar ketu. Anastasi qe martuar me Ollgen dhe pa kaluar shume kohe pas dasme, se bashku me nusen e re, Ollga Koleka me 1920, merr rugen e gjate te rikthimit ne kontinentin e cudirave. Pas kthimit vendosen ne Lorean, Ohio. Familaj e re u pershtat me atdheun e ri. Aty ju linden dhe tre femijte e tyre Kristo “Chris) Odisea “Ulysses) dhe Joana “Johanna).
Anastasi dhe Ollga i edukuan femijet me dashurine per Ameriken, por dhe me mirenjohje per Atdheun nga vinin prinderit e tyre, Himaren dhe Shqiperine. Odise Koleka, ne moshen 7-vjecare se bashku me nenen Ollge, motren Joana dhe vellain Kristo”Chris) “qe ishin vetem 2 vjecar) u kthyen ne vendlindjen e prinderve te tyre ne Vuno. Gjate qendrimit te dy vellezerit vazhduan shkollen atje ne Himare. Me 1936 vellai i Odisese, Kristo “Chris) kthehet ne Amerike, ndersa Odisea do te qendronte atje dhe nje vit me pas. Me largimin e djemeve te saj u be dhe nje darje e tyre, nena nuk i pa me djemte e saj. Jeta u tregua e ashper, ndersa motra e tyre, Johanna, nuk pa me sy vellain e saj Odisene, ndersa me vellain tjeter, Kriston do ta takonte mbas shume vjetesh, kur ata ishin me floke te bardha. Ollga, nena e tyre, gjate te gjithe jetes se saj, mbeti nje nene me zemere shpirt te perveluar. Ajo do te mbetej gjate et gjithe kohes me veshtrimin e perqendruar diku, ne nje pike, duke pritur, si nenekthimine djalit. Me kete ndjenje qendroi ajo deri sa mbylli syte nga kjo jete ne vitin 1970, mbas nje semundje te gjate. Dhe pse e semure rende syte e saj gjate gjithe kohes mbaheshin tek dy fotografite qe i kishte ne mur, njera ishte fotografia e Odisese me uniformen ushtarake, ndersa tjetra ishte e familjes.
Bomba ne Hiroshima dhe Nagasaki
Japonia nuk e kishte marre seriozisht deklaraten e presidentit amerikan Harry Truman, i cili kishte paralajmeruar prere :”Japonia duhet te dorezohet pa kushte, si shans i fundit per te shmangur nje shkaterrim total.” Paralajmerimi i presidentit qe konkret dhe nuk fshihte tragjedine e tmerrshme qe mund te ndodhte si pasoje e mosnenshtrimit: “Nese ata nuk pranojne kushtet tona, ata duhet te presin nje shi qe do t”i shkaterroje nga ajri, ne nje menyre qe nuk eshte pare kurre ne toke”-paralajmeroi Truman. Llogarite qene bere te perpikta: Nese do te pushtohej Japonia do te rrezikoheshin jetet e jo me pak se 1 milione veteve, prandaj u vendos qe Japonai te ndeshkohej me bombat e tmerrshme. Pse u zgjodh Hiroshima? Arsyeja ishte se u konsiderua si vend ideal, ndoshat edhe per asryen se nuk po prekej nga veprimi i bombave konvencionale. Aty ndodheshin edhe depozitat kryesore te furnizimit te ushtrise japoneze.
Me 6 gusht 1945, aty rreth ores 8 e 15 minuta ne mengjes qe leshuar prej luftanijes amerikane”Augusta” njera prej bombave te tmerrshme, qe permbante 20 mije ton eksploziv. Bomba qe pagezuar me emrin “Little boy” duke iu referuar presidentit Rusvelt. Njerezia pane se si u ngrit nje re e madhe tymi ne formen e nje kerpurdhe gjigande mbi qytetin 350 mije banoresh te Japonise, Hiroshima. Pamjet qene te tmerrshme, demet gjithashtu. Bomba shkaterroi nje zone prej 13 Km katrore. Tri dite me pas, nje tjeter bombe e te njejtit lloj, do te hidhej ne qytetin tjeter japonez, ne Nagasaki. Kjo bombe qe pagezuar me merin”Fat Man””Thone se i referohej britanikut Einston Churchill). Kjo bombe peshonte 4050 kg. Nagasaki ishte si i fortifikuar prej natyre; rrethohej prej malesh te larte dhe efekti veprues qe me i kufizuar; vetem ne 6.7 KM katrore. Statistikat tregojne se gjate hedhjes te dy bombave pati shume te vdekur e te sakatuar. Rreth 160 mije te vdekur ne Hiroshima dhe 70 mije ne Nagasaki. Shume qene dhe ata qe vdiqen me vone nga pasojat e bombave. Viktima te shumta qene kontigjente te semundjeve kanceroze. Po t”u shtosh shifrave edhe viktimat e mevonshme, shifra e pergjithshme e te vdekurve per shkak te bombave arrin ne 237062. Me shume se 60 per qind e ndertesave u bene shkrumb e hi.Pas kesaj tragjedie Japonia qe e pat radhitur veten ne krahun e Hitlerit si pjese e trikendsheit Berilin-Rome -Tokjo, u terhoq dhe pranoi kapitullimin. Ky akt shenoi dhe fundin e Luftes se Dyte Boterore.
“Kamikazet” japoneze u sulen mbi anijen, ku sherbente edhe Odise Koleka
Ishte kohe lufte kur Odisea, qe pat lindur me 29 nentor 1923, kishte mbushur 20 vjec ate mot qe do te rreshtohej ne radhet e ushtrise me te madhe te botes, qe o te vendoste fatet e Luftes se II Boterore. Pikerisht me 25 tetor 1943, ne moshen e enderrave ai do te vishte uniformen e ushtrise me te forte ne bote dhe do te kontribuonte per shfarosjen e murtajes nazi-fashiste qe po kercenonte boten.Odisea u radhit ne ardhet e marines; aty ne US Navy e kreu sherbimin ushtarak ne kohe lufte.
Ne informacionin qe me solli ne Nju Jork, nje i aferm i heroit, Energjik Ndrenika, shkruhet se ate dite qe eshte hedhur bomba berthamore ne Nagasaki, me 9 gusht 1945, “kamikaze” goditi anijen, ku sherbente edhe Odise Koleka, anijen”Boria”.Kronikat percjellin faktet targjike: Ka qene ora 2:59 minuta kur anija e tyre pesoi nej goditje te befasishme. U krijua nje situate e jashtzakonshme. Por jo gjithcka e tmerrshme kishte mbaruar me ate sulm kamikaz te fillimit. Sulmet do te perseriteshin serish; anija u mbulua me zjarr perseri ne oren 3:26, ku nje tjeter kamikaz iu sul si nje skifter anijes”Borie”. Ekuipazhi amerikan beri te gjitha perpjekjet qe ta largonte te keqen qe po e kercenonte anijen e vet qe po perpihej nga flaka, uji dhe rreziku prej ajrit. Me mjetet qe dispononte anija “Borie) e goditi avionin 2700m larg. Por e keqja e kishte marre rrugen. Anija ishte e ekspozuar ndaj kamikazeve qe vazhdonin te vertiteshin si skifteret mbi gjahun e zbuluar.Qielli u mbush me avione japoneze.Ne kufijte e nje ore ekuipazhi goditi edhe tre avione te tjere, por c”mund te bente ai me shume?!.Ai ekip heronjesh qendroi deri ne vetmohim, deri ne rrahjen e fundit te zemrave.Luftohej per jete a vdekje qe beteja kunder kamikazeve japonez qe kerkonin shpagim, te shmnagej sa me me pak humbje.Por gjithcka qe e pabarabarte.Kamikazet kishin mbushur qiellin mbi Oqean.Lufta vazhdoi gjate. Vone aty rreth ores 4:30 zjarri ne “Borie” u shua dhe shume gjera ne anijen ishin prishur qe nga goditja e pare. Bilanci ishte tragjik: 35 te vdekur, nga te cilet 13 nuk u gjeten kurre, 34 marinsa te tjere amerikane qene te plagosur, gati te gjithe ata qe shpetuan gjalle ishin ne gjendje teper te renduar.Anijes”Borie” filluan t”i vijne ndihma.” USS Abbot” nje anije tjeter filloi te transportonte personelin mjeksor per t”i dhene ndihmat e para te plagosurve dhe per t”u kujdesur per te vraret.Por Odisea ishte pa fat, ai ishte ndare nga jeta e te gjalleve, dhe per aft te keq trupi i tij nuk u gjet.
Ndalim ne ditet e ditarit
Duke shfletuar ditarin e atyre casteve te veshtira, ndalim ne njeren nga ditet:
E Enjte, 9 gusht 1945: Ekupiazhi i anijes Boria sulmohet rrepte. Kamikazet zbrazin bomba si pikat e shiut.Marinaret qendrojne dhe u kunderpergjigjen. Sulmet jane te pafundme…Nje pjese e marinareve jane shuar dhe i kane perpire dallget.
E premte, 10 gusht 1945
Ne oren 3:30 filloi ceremonia ne det per te vraret, qe rane ne krye te detyres. Trimat po percilleshin sic e ksihin hije; me dhimbje dhe me krenari! Por, sa keq, trupi i i birit te shtrenjte te Shqiperise, Odisese, nuk u gjet. Me 15 gusht 1945 lufta e dyte boterore mbaroi.
Dhe me 2 shtator, 1945 Japonia shkroi aktin e dorezimit.
Jeta e 22 vjecarit Odise Koleka u shua me 9 gusht 1945.
***
Letra qe ndricoi aktin e ushtarit shqiptaro-amerikan
Ishte nje leter ajo qe me ra ne dore dhe qe u be shkas per te ndricuar aktin e ushtarit shqiptaro-amerikan. Ne leter shkruhej: Me keto dokuenta qe kemi te nxjerra nga arkivat po iu drejtohemi juve me besim te plote se ajo do te ndriconi kete histori ne faqet e gazetes shqiptaro-amerikane Illyria. Arsyeja pse iu drejtuam illyria-s eshte se kjo gazete jep informacion te shumte per kohen qe po jetojme si dhe per te kaluaren, kur shqiptaret shkruan me emrin dhe jeten e tyre historine e Amerikes. Ne ndjehemi krenare pse ne historine e Amerikes eshte dhe akti trimeror i shqiptarit nga Vunoi,i njeriut tone te shtrenjte. Duke u bazuar tek kjo e vertete po ju dergojme rrefimin real per nje njeri qe dha jeten, ne ushtrine amerikane, gjate luftes se dyte boterore, i quajtur Odhise Koleka “Ulysses Kollecas) si dhe dokumentacionin e ofruar nga shteti amerikan. Per te gjitha keto dokumenta, bisedime, fotografi, nje pune te mire e te pa lodhur, me nje interesim te madhe ka bere mbesa e nenes tone Enita Kushi. Besojme me anen e ketij shkrimi do te kujtojme ate qe ne moshe te re dha jeten e tij, e shume bashke fshataret e tij qe e mbajne mend, besojm se do te ndjejne interes ta lexojne jeten e Odhisese..
E mbi te gjitha e bejme per nenen tone per t”i mbushur sadopak boshllekun e krijuar per te vellain e saj. E beme per vallin e tij Chris “Kriston) qe gjate te gjithe jetes e ndjente mungesen e vellait te vogel, Odisese. Por qe ne takimin e pare me motren e tij pas 55 vjetesh, te gjithe dashurine qe ndjeu per te kaluaren ia dhuroi motres se tij te dashur, se ciles i ishte perveluar zemra nag mungesa e vellait hero.
I nderuar qofte kujtimi i tij!
Per t”i mbledh keto dokumenta ndihmuan edhe dy shoke te tij qe ende jetojne. Per nder te tij, ne varrezat e Arlingtonit “VA), ndodhet dhe nje gur me emrin e tij, me numer 36-5 MF.
Me respekt per te Energjiku, Eleni, Irakliu, Miranda.Kjo ishte letra qe u be shkas per te ndricuar aktin e Odise Kolekes.Kujt t”i bjere rruga ne varrezat e heronjeve te Amerikes, le te ndaloi hapat para varrit me numer 36-5 MF ne varrezat e Arlingtonit “VA) dhe et nderoi kujtimin e trimit shqiptar….
Shqiptaret, pjesmarres ne ushtrine amerikane qe nga Lufta e I Boterore
Shqiptaret e Amerikes jane pjesmarres gati ne te gjitha lufterat qe ky supershtet ka zhvilluar ne te gjithe kontinentet, qe nga Lufta e I Boterore e deri tek ajo me e fundit, Lufta ne Irak, ku mbeten dy shqiptare te vdekur. Ne Luften e I Boterore ne listen e nderit te atyre qe sherbyen ne front jane shenuar edhe emrat e 23 luftetareve shqiptare, te cilet u regjistruan ne radhet e Ushtrise Amerikane.Ata luftuan dhe u nderuan nga shteti amerikan.Ndersa ne Luften e Dyte Boterore lista eshte teper e gjate; jane me shume se 250 shqiptare qe kane sherbyer nen flamurin amerikan. Me shume se 60 eshte numri i shqiptareve qe ishin lufteare ne ushtrine amerikane gjate Luftes ne Kore; qindra shqiptaro – amerikane luftuan ne Vietnam, nderkohe qe dhjetera te tjere kane sherbyer ne Gjirin Persik, gjate konfliktit. Vetem nga Bostoni ne shtetin e Masachusset numri i shqiptareve qe sherbyen neper konflikte eshte me shume se 130 luftetare, nga Nju Jorku e rrethinat rreth 180, nga Kenektikat 55 luftetare etj.Pjesa me e madhe e shqiptareve kane sherbyer ne Forcat toksore, por te shumte jane dhe ata qe kane sherbyer ne forcat ajrore, vecanerisht ne Luften ne Vietnam. Jane te shumte dhe shqiptaret qe kane sherbyer ne forcat detare.Doemos se ne lufte ka dhe te vrare. Disa prej shqiptareve e paten fatin e keq qe te mos ktheheshin te gjalle nga luftrat. Keshtu psh Apostol Kosta, nga Filadelfia, luftetar i Luftes se Dyte Boterore do mbeste ne fushen e luftes, sic do te mbeteshin edhe Paul Prifti, Angelo Kosta, Louis Prifti, Eugene Rupi, Alex Kristo, Louis Notska, Charls Stephono, Petro Douris, Joseph Papas, Michael C Progri, Bill Visar, Joseph Pandeli, te gjithe kete me banim ne Filadelfia.
Nje nder ta edhe Islam Fetahu
Nje nder ata qe u shpallen si heronje te Amerikes, ishte edhe Islam Fetahu, i cili la jeten ne moshen me te re ne xhunglat e Vietnamit. Ai qe marins dhe sapo pat mbushur 21 vjec kur do te binte trimerisht ne fushen e luftes, atje mes xhungles vietnameze.Ka qene nje dite prill 1969, ku prinderit e Islamit, te cilet jetonin ne Brooklyn te Nee Yorkut, moren mandaten:Djali juaj ra heroikisht ne provincen Quang Nam te Vietnamit. Ra deshmor i Amerikes…Kjo familje kishte ardhur ne Amerike nga Podujeva e Kosoves, qe me 1941. Me 16 prill trupi i djaloshit kosovar u varros me nderime ne Nju Jork. Gazeta e legalisteve, Atdheu e majit 1969, ka shkruar se varrimi i Islamit u be me te tera nderimet e duhura ushtarake. Ceremonia u mbyll me lutjet fetare qe u bene nga I perndershmi Sali Efendi Myftija dhe Imam isa Hoxha. Marinsat, pasi e palosen en trikendesh flamurin amerikan, ia dorezuan nenes se deshmorit, e cila me nje skene, me te vertete renqethse, e puthi, e shtrengoi fort ne gji, si gje te shenjte, por, nuk u permbajt dot dhe u rrezua pertoke nga dhimbjet qe i thernin shpirtin. Ndersa Vebi Bajrami, ne librin e tij enciklopedik, prej ems hume se 1000 faqe, shkruan: “Familjen Islami e ngushelloi me nje leter edhe vete presidenti amerikan Richard Nixon me prill 1969. Ai shkruante: “Me dhimbje te madhe kam mesuar per vdekjen e djalit tuaj Islam Fetahu, vullnetar i klasit te pare. Nga te gjitha vuajtjet e luftes, me mizorja jane humbjete njerezve te tille si biri juaj. Ngushellimi i vetem, qe mund t”ju ofroj eshte ai qe kombi, per te cilin Islami dha jeten per t”i sherbyer, ndan me ju dhimbjen dhe gjithmone do te nderoje kujtimin e tij. Lutem per diten kur paqja te kthehet. Do te deshiroja qe biri juaj te jetonte, ta shihte ate dite. Por kur ajo dite do te vije, ai do et kete nje vend te vecante en zemrate bashkdhetareve et tij. Zonja Nixon bashkohet me mua ne shprehjene simpatise me te thelle dhe ne shpresenthelle, te cilin djali juaj kaq tragjikisht ka fituar do t”ju ndihmoje te perballoni dhemibjen dhe t”ju qetesoje.”…Kjo qe lufta me e gjate ne historine e Amerikes, lufte qe mori 58 mije jete luftetaresh te varre dhe me shume se 300 mije u plagosen. Shume shqiptare moren pjese gjate Luftes se II Boterore ne betejene e Normandise, ku disa mbeten atje ne fushen e nderit. Nder ata ishte shqiptaro-amerikani James Sotiri, i cili mori atje plaget vdekjeprurese per t”u shuar nje here e pergjithmone. Jani Papa nga Leskoviku, me dy bashkekombas, do te binte ne fushen e luftes ne Itali ne vitet e luftes se Dyte Boterore. Ja keshtu , gati ne cdo lufte i gjen shqiptaret, sic ishin te pranishem edhe ne Afganistan, por edhe ne Irak. Ne luftene fundit kemi dhe dy deshmore shqiptar,Gentian Marku dhe Dervishi, te cilet dhane jeten nen flamurin amerikan.
LISTA NR 5- NJIHUNI ME KONTRIBUTIN E TË PARËVE TUAJ NË SHBA PËR CËSHTJEN KOMBËTARE
(Vijon nga Dielli online, 30 korrik, 31 korrik, 3 dhe 5 gusht 2014)- Ne foto eshte nje pamje nga Cotail i Vatres me rastin e 100 vjetorit te themelimit-29 prill 2012)
Ja kontribuesit e dates 3 qershor 1917(Fushata vijoi edhe ne vitin 1918). Do te vijojme te publikojme edhe listat e tjera, jo me shume per shumat e dites se pare te fushates se sa per evidentimin e vatraneve te asaj kohe.
MANCHESTER, N.H.
Jaçe S. Selenica $ 10
Qani Sulejman $ 10
Hysen Xheladin $ 10
Isuf Bajko $ 10
Veli Sami $ 10
Haxhi Adem $ 10
Krati Vangjel $ 10
Kosta Isak $ 10
Serafim Blushi $ 10
Emin Kurti $ 10
Islam Kurti $ 10
Avni Grapshi $ 10
Kaman Angoni $ 10
Qazim Angoni $ 10
Muhedin Kalo $ 10
Kadri Çipi $ 10
Kareman Çipi $ 10
Ymer Ysen $ 10
Shasho Selo $ 10
Miçe Pando $ 10
Luka L. Blushi $ 15
Mihal Nikolla $ 10
Vëllazëria Filip $ 10
Hysen Bido $ 10
Qazim Grapshi $ 10
Ihmet Poshi $ 10
Islam K. Çenko $ 10
Serjan Abdall $ 10
Xhevat Harxhi $ 10
Siri A. Karagjozi $ 10
Ali J. Mertinji $ 10
Hasbi Tahir $ 10
Ibrahim Xheladin $ 5
Alex Petro $ 2
Muharem Hassan $ 5
Koli Lazi $ 10
Toli Josif $ 10
Adem Ajas $ 5
Refat Xhemal $ 5
Nani Dh. Treska $ 5
Mehmet Jaup $ 10
Lili J. Adams $ 5
Kosta Vasil $ 2
Gaqi S. Bellovoda $ 5
Islam Shasho $ 10
Toli Naum $ 12
Vangjel Kona $ 5
Kristo Petro $ 5
Hamit Hysen $ 10
Goni P. Spiro $ 5
Lili Nini $ 2
Rapi Theodor $ 2
Kristo Grigor $ 5
Saliko Reso $ 10
Isuf Dhrami $ 10
Spiro John $ 2
John Petro $ 1
THIMI Dh. Katundi $ 3
Kosta Dimçe $ 1
Aleks Z. Luarasi $ 2
Duçe Ali Manastiri $ 5
Andrea Stefan $ 5
Hysen Abdall $ 10
S(h)uma e ndihmave $ 494
Numëri i ndihmëtarëve 63
Ndihma midisore $ 7.84
Rekordin e kolonisë e ka Z. Luka L. Blushi me $ 15
_______
FRAMINGHAM, MASS.
Thanas Vangjel $ 16.25
Kristo Kosta $ 17
S. A. Thomas $ 12
Lambi Kreshpani $ 21
Thimi Mihal $ 15
Vasil Theodor $ 19
Petraq Qiriako $ 12.75
George A. Thomas $ 15
Pandi Ilo Mborja $ 10
Miti Mihal $ 10
John Carroll $ 15
Argjir Kondillari $ 6
Koli A. Demo $ 10
Ilo Ligor $ 18
Nishi Lazi $ 5
Pandi Vangjel $ 10
Ndrio V. Adams $ 5
Rako Petro Katundi $ 5
Spiro Vangjel $ 1
Dhore Theodhos $ 5
Dhori Dionis $ 2
Anonim $ 2
Thomo Gramo $ 5
Sotiraq Thimi Dishnica $ 1 (një foshnje prej një muajsh)
Nishi Spiro Katundi $ 10
Saotir Joseph Katundi $ 5
Kristo Ziko $ 15
Athina Thomo Gramo $ 2
Pandi Andon Durro $ 5
Feim Jahja $ 4
Riza Selim $ 5
Vani George Elmësi $ 7
V. Ath. Shtika $ 5
Vasil George Elmësi $ 5
Anastas Prifti $ 1
Stavre Stefan $ 1
Spiro Grame Katundi $ 2
Guri Stratobërdha $ 5
Ndriho Tasi Katundi $ 5
Kosta Pappas $ 1
Miti Dhami Katundi $ 5
Lici George Elmësi $ 5
S(h)uma e ndihmave $ 336
Num5ri i ndihmëtarëve 46
Ndihma midisore $ 7.30
Rekordin e kollonisë e ka Z. Lambi Kreshpani me $ 21
_______
JAMESTOWN, N.Y.
VëLL. Telha Goskova $ 30
Vëll. Odo Zboqi $ 20
Kasem Daut Breshtani $ 10
Ramis Roshanji $ 10
Sotir Mborja $ 6
Spiro Ford $ 31
Zeqir Belortaja $ 10
Feti Starova $ 10
Vëll. A. Kamenica $ 12
Ali Dvorani $ 5
Vëll. S. Stajo $ 22
Vasfi Korça $ 10
Dervish Belortaja $ 5
Vëll. Adem Korça $ 10
Qemal Frashëri $ 25.66
Vëll. Pando Dishnica $ 20
Shefqet Frashëri $ 15.84
Xhemali Belortaja $ 5
Refat Plasa $ 12
Refat Korça $ 5
Qani Rexhep Korça $ 10
Gaqo Vishnja $ 15
Dervish Xhemal $ 10
Gani Hysen Ravoniku $ 10
Osman Ali Ravoniku $ 10
Emin Myrteza Ravoniku $ 5
Shaqir Tahir Mborja $ 5
Rakip Tresteniku $ 5
Estref Sulejman Korça $ 10
Shaban Kuçi Kor1a $ 5
Refat Belortaja $ 5
Vëll. Haxhi Pepellashi $ 20
Nazif Pepellashi $ 5
Neim Zboqi $ 5
Zenel M. Piluri $ 5
Muharem Qerim $ 5
Ramadan Zboqi $ 5
Abas Zboqi $ 5
Rushan Pepellashi $ 5
Nuri Pepellashi $ 5
Tefik Alush Belortaja $ 10
Haxhi Sulejman Belortaja $ 5
Riza Jashar Vërleni $ 5
Ismail Bitincka $ 5
Vëll. Ysni Bilishti $ 10
Jorgji Th. Dishnica $ 5
Dhimitraq V. Dishnica $ 5
Ilo Andon Dishnica $ 5
Hasan A. Roshanji $ 10
Isuf Ibrahim Korça $ 5
Vëll. K. Kajca $ 15
Mehmet R. Ribanji $ 5
Halim Plasa $ 5
Benush A. Pepellashi $ 5
Ali Zyber Floqi $ 5
Sadik K. Pepellashi $ 5
Avdulla Graca $ 11
George Themeli & Co. $ 10
Vëll. Islam Vërleni $ 16
Kasem Plasa $ 10
Banush Ismail Hoçishti $ 5
Feim D. Gërleni $ 10
Demir M. Bilishti $ 5
Hysen N. Kamenica $ 5
Tosun Plasa $ 5.70
Piti Cici Berati $ 5
Myrto H. Hoçishti $ 5
Qamil J. Hoçishti $ 5
Haki M. Hoçishti $ 5
Nevrus H. Plasa $ 5
Mustafa J. Plasa $ 5
Kasem Mengulasi $ 5
Hysen A. Xvezda $ 5
Nevrus Babani $ 5
Shaban J. Vranishti $ 5
Themel Sotir $ 10
Vasil Gjine $ 5
Nidhe Shaka $ 5
Sabri Leskoviku $ 5
Gazeta Koha $ 5
Vëll. Q. Vranishti $ 10
Qani D. Korça $ 7
Vani Dhima $ 5
Shaban D. Harvati $ 10
Hysen Belortaja $ 11
Muhamet Poloska $ 5
Feti Starova & Co $ 3
Islam Kajca $ 2
Krati Çeno $ 0.25
Demir Korça $ 2
Zekman Nakoleci $ 2
Ramadan Belortaja $ 2
Hodo K. Pepellashi $ 3
Hasan Vranishti $ 1
Hamit Vranishti $ 1
Nebi A. Muzencka $ 2
Zeqir T. Korça $ 2
Kasem K. Vranishti $ 2
Hysen R. Korça $ 2
Hasan Dajlan $ 3
Feta Pavari $ 0.50
Zeni N. Korça $ 2
S(h)uma e ndihmave $ 789.95
Numëri i ndihmëtarëve 104
Ndihma midisore $ 7.58
Rekordin e kollonisë e ka Z. Spiro Ford me $ 31
_______
(Vijon)
- « Previous Page
- 1
- …
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- …
- 135
- Next Page »