Dr.Pashko Camaj – Dielli

Unifikimi i shqiptarëve dhe faktorit shqiptar në Mal të Zi, mesazhi më i qartë se ne dimë, duam dhe ia dalim

June 15, 2023 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “VATRA” ka ndjekur me vemendje procesin zgjedhor për zgjedhjet parlamentare në Republikën e Malit të Zi, në të cilat shqiptarët e këtyre trevave etnike arritën rezultate historike duke u përfaqësuar me 6 deputetë shqiptar të zgjedhur.

Në cilësinë e kryetarit të “VATRËS”, së bashku me bashkëpunëtorët e mi kemi qenë aktiv dhe me mundësitë tona kemi ndihmuar faktorin politik shqiptar atje. Fitorja plebishitare e komunës së Tuzit dhe tani ky përfaqësim dinjitoz në Parlamentin e Malit të Zi, është një tregues real se shqiptarët në Mal të Zi dita ditës po forcohen, konsolidohen dhe janë në rrugë të mirë për avansimin e të drejtave të tyre nacionale.

Ne apelojmë dhe do të japim kontributin tonë që deputetët e zgjedhur shqiptarë atje të koordinohen, pa marrë parasysh orientimet politike, të ndërtojnë një platformë politike reale që avanson të drejtat nacionale dhe të fokusohen në zhvillimin ekonomik, kulturor, arsimor si dhe prosperitetin e gjithmbarshëm të shqiptarëve atje. Unë personalisht dhe “VATRA” do të jemi me ju dhe do ju mbështesim pa rezervë për secilën nismë që avanson të drejtat nacionale të bashkëkombasve tanë në Mal të Zi. Paqja, stabiliteti rajonal, orientimi pro perëndimor dhe euro – atlantik i Malit të Zi pa dyshim që ka rëndësi jetike edhe për prosperitetin e shqiptarëve atje.

Së bashku më një grup të veprimtarëve të “VATRËS” do të vizitojmë së shpejti zyrtarisht viset shqiptare në Mal të Zi ku do të takojmë përfaqësuesit politik të shqiptarëve si në nivelin qendror ashtu edhe në atë lokal në mënyrë që të intensifikojmë bashkëpunimin dhe të koordinohemi së bashku në interes të prosperitetit të gjithmbarshëm të bashkëkombasve tanë në Mal të Zi.

Si kryetar i Federatës Panshqiptare “VATRA” uroj nga zemra këtë sukses kulminant të shqiptarëve në zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi dhe ju garantojmë se do të jemi me ju dhe përkrah jush në sukseset e radhës.

Kryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “VATRA”,

Dr. Elmi Berisha

RËNDËSIA E VAKSINIMIT NË PARANDALIMIN E PËRHAPJES SË VARIANTEVE TË REJA TË VIRUSIT SARS-COV-2

August 20, 2021 by s p

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *

HEZITIMI NDAJ VAKSINAVE DHE PASOJAT

Në një botë që është e lidhur në një rrjet të gjerë, të padukshëm, me dendësi befasuese të ndërlidhjeve tona të shumta, nuk është e vështirë të thuhet se e gjithë bota është vetëm ‘gjashtë gradë’ larg – ideja se të gjithë njerëzit mesatarisht janë gjashtë, ose më pak, lidhje shoqërore (breza) larg njëri – tjetrit. Ndërsa kjo mund të jetë e dobishme per shume gjëra, nuk është mirë kur përpiqeni të kontrolloni një pandemi. Si rezultat, nëse infektoheni me koronavirus, numri i njerëzve që mund t’i dëmtoni pa dashje mund të jetë astronomik. Në shtim te këtij problemi, mungesa e qasjes së vaksinave në një pjesë të madhe të botës, ose hezitimi ndaj saj, në vendet ku ato janë në dispozicion, është një recetë që kjo pandemi të vazhdojë dhe të vazhdojë. Përpjekjet zbutëse si testimi, distancimi dhe maskimi dhe madje edhe bllokimet janë mjete të përkohshme dhe të papërsosura për të parandaluar përhapjen e virusit. Vaksinimi është më i afërti që do të kemi ndonjëherë për të pasur një gjë të sigurt në betejën në dukje të kotë për t’i dhënë fund kësaj pandemie. Ndërsa pandemia u tërbua në të gjithë globin, ne u mbyllëm, u maskuam, u distancuam shoqërisht, u kapëm nga paniku, ndërsa prisnim me durim një vaksinë që do të na lejonte të rifillonim një pamje të jetës normale. Në fund të vitit 2020, në një kthesë mahnitëse të shpejtë, vaksinat u bënë realitet dhe ne filluam të dilnim nga letargjia. Por pastaj, virusi na hodhi një kurbë, siç kanë tendencë të bëjnë viruset, dhe varianti Delta na goditi.

TË PUSHTOSH NJË SËMUNDJE INFEKTIVE NË ZHVILLIM

Siç kemi mësuar nga e kaluara, të pushtosh një sëmundje infektive në zhvillim nuk është e lehtë. Ndërsa ne po mësojmë vazhdimisht më shumë rreth këtij virusi dhe si ta menaxhojmë atë më së miri, ai gjithashtu ndryshon shpesh. Kjo do të thotë që edhe sjellja jonë duhet të adoptohet. Ende ka shumë studime duke u zhvilluar, por në këtë pikë duket se Delta jo vetëm që është më ngjitëse se versionet e tjera të virusit SARS-CoV-2, por në disa raste, mund të përhapet edhe tek njerëzit që janë plotësisht të vaksinuar. Për këtë arsye, tani, duke u maskuar kur jeni në turma dhe mjedise të brendshme, nuk mund të jetë vetëm mbrojtja e njerëzve të pavaksinuar. Është edhe për të mbrojtur njerëzit e vaksinuar për të cilët vaksina ndoshta nuk ishte aq efektive. Ne e dimë që vaksina nuk krijon një fushë të forcës magjike os mure të pa penetrueshëm rreth një individi që i përgjigjet virusit. Lajmi i mirë është se për momentin, për të vaksinuarit, ata kanë shumë më tepër mbrojtje se çdokush prej nesh para vaksinës. Vlen të përmendet se shumica dërrmuese e shtrimeve në spital për shkak të Covid-19 tani janë në mesin e njerëzve të pavaksinuar. Në fakt, sipas Qendrave Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), që nga 18 Gushti, më shumë se 170 milion (më shumë se gjysma e popullsisë amerikane) janë vaksinuar plotësisht dhe megjithatë, 98 përqind e atyre që janë të shtruar në spital janë të pavaksinuar. Kjo do të thotë që vaksinat janë ende duke bërë punën e tyre. Ajo që kemi mësuar është se njerëzit ende mund të infektohen, por me vaksinën, sistemi imunitar përgjigjet aq shpejt saqë personi nuk ka një shans të ndihet i sëmurë, ose ndoshta ata ndjehen të sëmurë butë ose mesatarisht. Sidoqoftë, shmangia e spitalit nuk do të thotë se marrja e Covid-19 nuk është punë e madhe. Dhe sa më shumë qarkullon virusi, aq më shumë kërcënim paraqet për të gjithë ne dhe jo vetëm të pavaksinuarit. Pra, përballë Delta -s, dhe ndërsa vala e fundit po arrin kulmin, është mirë që të gjithë të kthehemi të praktikojmë pak më shumë kujdes.

ÇFARË JANË RI-INFEKSIONET APO ‟BREAKTHROUGH INFECTIONS”?

Ciklet e pafund të lajmeve dhe mediat sociale virale paralajmërojnë për “infeksione të mëdha” tek njerëzit tashmë të vaksinuar për Covid-19. Fatkeqësisht, këto raporte lënë përshtypjen e gabuar se mbrojtjet e siguruara nga vaksinat nuk po funksionojnë. Ndërsa përhapin ndjenjën e frikës së paarsyeshme, ato gjithashtu mund të nxisin ngurrimin mes miliona njerëzve në SHBA që ende nuk kanë marrë një vaksinë. Por ne e dimë se infeksionet nuk dihet që ndodhin vetëm pas vaksinimit Covid. Ato ndodhin shpesh pas vaksinimit kundër shumicës së sëmundjeve infektive si gripi, fruthi dhe shumë të tjera. Në një mënyrë, SARS-CoV-2, është i veçantë: më shumë se çdo patogjen tjetër me të cilin njerëzimi duhej të merrej ndonjëherë, ai i ka siguruar publikut të gjerë mësime në imunologji. Terma të tillë si “infeksionet breakthrough“, “imuniteti i tufës”, “distancimi shoqëror” dhe shumë të tjerë, kanë fituar një njohje të gjerë. Këto terma janë shqyrtuar dhe raportuar nga shumë “shkencëtarë” të sapokrijuar dhe ka shumë prej tyre. Gjithçka që lidhet me Covid -in, veçanërisht vaksinat, shikohet nga këta “shkencëtarë” të paskrupullt me mikroskopin e tyre elektronik për t’u ndjekur nga një përgjigje “Unë ju thashë” për çdo çështje. Një përgjigje e thjeshtë për ta është: asnjë vaksinë nuk është njëqind për qind efektive, dhe megjithëse disa janë më të mira se të tjerat, shumica e tyre kanë disa infeksione të përparuara, përfshirë vaksinat Covid. Një “breakthrough” thjesht do të thotë që një person i vaksinuar ka rezultuar pozitiv për agjentin shkaktues të sëmundjes, jo se ai do të sëmuret ose do të transmetojë infeksionin tek dikush tjetër. Shumica e njerëzve të vaksinuar të infektuar nuk kanë simptoma, dhe ata që kanë, ka tendencë të kenë sëmundje të butë. Edhe me variantin Delta të SARS-CoV-2, vaksinat ofrojnë mbrojtje të jashtëzakonshme kundër sëmundjeve serioze ose vdekjes. Shifrat e tregojnë këtë qartë: nga 170 milion te vaksinuar kemi regjistruar vetëm rreth 170 mijë raste breakthrough infeksione, dmth, një përqind. Po dhe nëse këto numra janë të nën-raportuara ngaqë ka mundësi që një numër njerëzish mos të bëjnë teste sepse nuk kanë simpoma, dhe në realitet janë dyfishi, prapë del se mund të jenë vetëm dy përqind të vaksinuarve që ri-infektohen. Pra nëse ndodh që ti ekspozoheni virusit dhe të testuar pozitiv për Covid-19, është shumë e shumë më mirë që kjo të ndodhë pas e jo para vaksinimit.

VAKSINA ZVOGËLON TRANSMETIMIN E VIRUSIT

Numrat nënvizojnë sesi realiteti ndonjëherë shtrembërohet në ndërgjegjen e publikut. Rastet e përparimit nuk ndodhin sepse vaksinat janë joefektive. Imuniteti mund të dobësohet me kalimin e kohës, dhe një vaksinë mund të jetë më pak efektive për një patogjen të caktuar. Vaksina e fruthit-shytave-rubeolës (MMR) është një shembull: mbrojtja e saj kundër fruthit është e fortë, por imuniteti ndaj shytave që jep është më pak. Pra, edhe vaksina e fuqishme e fruthit ka një histori të përparimit të infeksionit. Një shpërthim i fruthit në fund të viteve 1980 që përfshiu kryesisht të rinjtë e vaksinuar çoi në një ndryshim të politikës që kërkonte dy doza në vend të një. Doza e parë MMR jep rreth 90 përqind mbrojtje për një jetë, por doza e dytë mbulon rreth gjysmën e 10 përqind të mbetur. Duke pasur parasysh ngjitshmërinë e lartë të fruthit, marrja e mbulimit më të lartë të mundshëm ishte vendimtare. Vaksinat kundër Covid pritet të zvogëlojnë transmetimet në mesin e atyre, me një infeksion me përparim asimptomatik. Pra, fakti është se ata që janë të imunizuar kanë shumë më pak të ngjarë të infektohen, dhe edhe nëse infektohen, rreziku i transmetimit të virusit zvogëlohet. Një arsye është se sasia e koronavirusit, ngarkesa e tij virale, është më e ulët në infeksione të tilla, kështu që ka më pak për t’u transmetuar te të tjerët. Të dhënat shkencore janë në dispozicion, dhe vaksinat janë mrekullisht efektive në zvogëlimin e transmetimeve. Mesazhi për ata që mbeten të pavaksinuar duhet të jetë: Vaksinohuni dhe mos lejoni që virusi t’ju dëmtojë ose t’ju përdorë për të dëmtuar të tjerët!

* Nënkryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës –VATRA.

IMUNITETI I NJERIUT NDAJ COVID-19 I PËRKOHSHËM APO I PËRJETSHËM?

June 4, 2021 by dgreca

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik */

Në Shtetet e Bashkuara (SHBA), mesatarja ditore e rasteve të reja të Covid-19 ka vazhduar në rënie të vazhdueshme duke shënuar një pikë të tërëndësishme në rrugën për t’i dhënë fund pandemisë globale. Mesatarja shtatë-ditore e rasteve të reja të Covid-19, e 1 qershorit, ra në 11,239, sipas të dhënave të Universitetit Johns Hopkins. Nisur nga numri i javëve të fundit, është hera e parë që mesatarja shtatë ditore e rasteve të reja të Covid-19 në Shtetet e Bashkuara ishte nën 20,000 shifër kjo që nuk shënohej që nga marsi i kaluar. Përveç kësaj, të dhënat e Qendrave për Kontrollin e Sëmundjeve kohët e fundit konfirmuan se më shumë se gjysma e të rriturve amerikanë tani janë vaksinuar plotësisht ndaj Covid-19. Këto numra të rinj vijnë në kohën kur qyteti i Nju Jorkut, i cili ishte epiqendra e pandemisë Covid-19 në SHBA, javën e kaluar nuk regjistroi vdekje të reja nga Korona Virus dhe pa rënien e normës së tij të pozitivitetit në nivelin më të ulët të regjistruar që kur filloi pandemia. Të gjitha këto janë lajme të mira dhe përputhen me analizat e mia të mëparshme se pandemia në SHBA do të përfundojë këtë verë. Kjo kthesë në rezultate mund t’i atribuohet suksesit të parashikuar të vaksinimit. Në një kohë që shumë shtete të botës vazhdojnë të përmbajnë infeksionet dhe të përmirësohen në qasjen dhe shpërndarjen e vaksinave, këtu në SHBA dy pyetje janë ende në nevojë për përgjigje: a është arritur imuniteti i tufës dhe sa kohë do të zgjasë imuniteti ndaj Covid-19.

IMUNITETI I TUFËS, ÇFARË ËSHTË DHE ÇFARË DO TË THOTË NË TËVËRTETË?

Për shumicën e komunitetit shkencor, fundi i kësaj pandemie përfshihet në dy fjalë: imuniteti i tufës. Në kohën kur një debat akademik shtjellon se kur ose edhe nëse SHBA mund të arrijë në një përqindje të mjaftueshme të njerëzve me imunitet për të arritur këtë qëllim, disa shkencëtarë thonë se është koha që publiku të mos shqetësohet më për këtë dhe të ndjekë një këshillë të thjeshtë: Vaksinohuni. Kjo pandemi do të marrë fund kur mjaftueshëm njerëz të mbrohen nga sëmundjet e rënda dhe si pasojë hiqen nga “zinxhiri i infeksioneve”. Vaksinimi i bën të dyja, ndihmon juve dhe ndihmon komunitetin tuaj të arrijë qëllimin për t’u kthyer në normalitet.

Pra, çfarë është imuniteti i tufës? Ideja e imunitetit të tufës filloi në mënyrë të çuditshme me lopët dhe jo me njerëzit, prandaj përdoret fjala “tufë”. Në vitin 1916, veterineri Adolph Eichhorn dhe kolegët vunë re se një kope (tufë) lopësh mund të bëhej e imunizuar kolektivisht nga një sëmundje, nëse shumica e kafshëve do t’i mbijetonin infeksionit fillestar. Që nga ajo kohë, imuniteti i tufës është bërë një term i përdorur zakonisht në epidemiologji dhe shëndetin publik për t’iu referuar pikës së fundit matematikore të një epidemie sëmundjesh infektive. Kur një përqindje e caktuar e njerëzve janë të imunizuar, ose nëpërmjet infeksionit ose vaksinimit, virusi nuk ka vende për t’u përhapur. Epidemia – ose, në këtë rast, pandemia – venitet dhe jeta kthehet në normalitet. Pragu i imunitetit të tufës mund të ndryshojë gjerësisht nga sëmundje në sëmundje. Me kaq shumë të panjohura për Korona Virusin që shkakton Covid-19, ka qenë një temë e shumë diskutuar. Gjatë rrjedhës së pandemisë, vlerësimet për pragun e nevojshëm për të arritur imunitetin e tufës janë luhatur nga 20% deri në 90% ose dhe më shumë. Për shumicën e komunitetit shkencor dhe studiuesve, duke përfshirë edhe mua, 60-70% dukej si numri magjik për t’u kthyer në normalitet. Deri në pranverën e vitit 2020, termi imuniteti i tufës ishte term i rretheve akademike. Ndërsa Korona Virusi u përhap nëpër Azi, Evropë, dhe më në fund në SHBA, disa modele parashikimesh fillestare treguan se kjo ishte e pa ndalshme dhe e pa kontrollueshme. Kjo çoi në këtë qasje të “imunitetit të tufës”, që do të thoshte “lëre virusin të shkojë”, lëre natyrën të marrë drejtimin e saj. Por kjo nuk u fut kurrë në fuqi pasi u pranua gjerësisht se lënia e Korona Virusit të lirë të veprojë në një popullsi të caktuar do të kishte çuar në një numër edhe më të madh vdekjesh, ndoshta 1-2 milion të vdekur ne SHBA, disa vlerësime madje edhe e dyshifojnë ose trefishojnë këtë numër. Kjo ishte e pa pranueshme.

IMUNITETI NGA VAKSINAT APO INFEKSIONET NATYRORE, SA KOHË DO TË ZGJASË?

Ne e dimë se vaksinat punojnë në dy mënyra: së pari, ato sigurojnë imunitet duke stimuluar antitrupat ndaj virusit i cili mund të ketë vetëm një përgjigje të përkohshme mbrojtëse. Së dyti, dhe shumë të rëndësishme, ato fillojnë një formacion të “kujtesës” – T dhe B – qelizave, që ofrojnë mbrojtje më të gjatë nga ri-infeksioni viral. Pasi sistemi imunitar përshtatës e ka mundur pushtuesin, bëhen një pellg qelizash T dhe B që kanë jetë të gjatë. Këto limfocite të kujtesës mbeten të “fshehura” deri në herën tjetër që hasin të njëjtin patogjen. Megjithatë, këtë herë, ato prodhojnë një reagim imun shumë më të shpejtë dhe më të fortë. Kujtesa është tipari kyç i sistemit imunitar përshtatës, duke bërë të mundshme mbrojtjen afatgjatë dhe prodhimin e antitrupave. Ka një shtim të literaturës që sugjeron se imuniteti Covid-19 pas infeksionit mund të zgjasë një vit, por disa që tregojnë një mbrojtje shumë më të gjatë, ndoshta një imunitet gjatë jetës, duke u përmirësuar me kalimin e kohës veçanërisht pas vaksinimit. Kur merren së bashku, studimet sugjerojnë se shumica (por jo të gjithë) individët e vaksinuar që ishin infektuar më parë me SARS-CoV-2 nuk do të kenë nevojë për nxitje shtesë të vaksinës. Ata që u vaksinuan pa e kontraktuar më parë virusin ka të ngjarë të kenë nevojë për dozë shtesë në një moment në të ardhmen, ndoshta në disa vjet. Duket se imuniteti te këta individë luan shumë ndryshe, pasi “kujtesa imunitare” mund të duket ndryshe pas vaksinimit në krahasim me infeksionin natyror. Ky informacion i kohëve të fundit me shpresë do të ndajë frikën e zvarritur se mbrojtja kundër virusit do të jetë jetëshkurtër.

IMUNITETI NDAJ VIRUSIT COVID-19 A MUND TË JETË I PËRJETSHËM?

Imuniteti ndaj virusit që shkakton Covid-19 mund të jetë i përjetshëm, në kundërshtim siç është rasti me Korona Viruse të tjera që ndodhin natyrshëm dhe që shkaktojnë ftohje të zakonshme. Ndryshimi është se këto viruse ndryshojnë ndjeshëm çdo disa vjet. Pra, arsyeja pse ne infektohemi me virus të zakonshëm herë pas here gjatë gjithë jetës mund të ketë shumë më tepër të bëjë me variacion të këtyre viruseve dhe jo imunitetit tonë. Në fakt, qelizat e kujtesës B të prodhuara në përgjigje të infeksionit me SARS-CoV-2 dhe të rritura me vaksinimin janë aq të fuqishëm sa që pengojnë edhe variantet e virusit, duke mohuar nevojën për vaksina nxitëse. Njerëzit që u infektuan dhe u vaksinuan kanë një reagim të fuqishëm, sepse ata vazhdojnë të evoluojnë antitrupat e tyre, që mund të zgjasin për një kohë të gjatë. Është interesante se rezultati mund të mos zbatohet për mbrojtjen që vjen vetëm nga vaksinat, sepse kujtesa imunitare ka të ngjarë të organizohet ndryshe pas imunizimit, krahasuar me atë që pason infeksionin natyror. Në fund, nëse jeni infektuar me SARS-CoV-2 apo jo, vaksinat do të sigurojnë një mbrojtje të nevojshme dhe ndoshta afatgjatë kundër Covid-19, kështu që vaksinohuni.

* Nënkryetar i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës –VATRA.

VATRA MORI PJESË NË PËRKUJTIMIN E 110 VJETORIT TË KRYENGRITJES SË MALËSISË SË MADHE

April 13, 2021 by dgreca

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra mori pjesë në përkujtimin dhe festimet në nder të 110 vjetorit të kryengritjes së Malësisë së Madhe. Me 6 Prill 1911 malësorët e Malësisë së Mbishkodrës me në krye plakun trim dhe atdhetar Dedë Gjon Lulin, vendosën Flamurin Shqiptar kuq e zi në Bratilë në afërsi të majës së Deçiqit. Kjo ngjarje frymëzoi jo vetëm malësorët por të gjithë shqiptarët, pasi ngritja e flamurit inspiroi popullin shqiptar në realizimin e ëndrrës shekullore të kërkuar me ngulm, atë të lirisë. Prijësit e 7 bajraqeve të Malësisë, Hot, Grudë, Kastrat, Kelmend, Shkrel, Triesh, Kojë por edhe fiset e tjera jashtë Malësisë së Madhe me ngritjen e flamurit treguan se kishin qëllime të qarta për një Shqipëri të lirë dhe autonome. Kryengritja e Malësisë së Madhe më 1911 u mbështet gjërësisht nga Malësorët e Malësisë së Mbishkodrës por nuk munguan përforcimet edhe nga shqiptarë nga Vilajete të tjera. Kryengritja e Malësisë së Madhe kulmin e saj e arriti më 23 qershor me Memorandumin e Greçës, shpalli kërkesën e autonomisë së Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Në organizimin e shkëlqyer nga shoqata Malësia e Madhe në New York me kryetar Nikoll Junçaj, morën pjesë patriotë shqiptarë nga Malësia e vise të tjera shqiptare dhe nga diaspora e Amerikës e më gjërë si dhe Këshilltari i Bashkisë së New Yorkut Mark Gjonaj, Famullitari i Zojës së Shkodrës Dom Pjetër Popaj, Ambasadori i Kosovës në Uashington Valdet Sadiku e shumë personalitete të tjera shqiptare që e bënë këtë mbrëmje të paharruar. Dr. Pashko Camaj si i deleguari i Vatrës përshëndeti të pranishmit dhe organizatorët duke sjellur edhe një herë në kujtesë rëndësinë e jashtëzakonshme që ka në historinë e Shqipërisë kryengritja e Malësisë së Madhe. Kryengritja e vitit 1911 shënoi një hap shumë të rëndësishëm në organizimin e lëvizjes kombëtare. Dr. Pashko Camaj si nënkryetar i Vatrës apeloi për më shumë bashkëpunim ndërmjet shoqatave shqiptare në Amerikë dhe bashkim forcash e energjisë për të punuar e qenë bashkë kurdoherë në dobi të çështjes kombëtare. Mesazhi i trimave të kryegritjes së Malësisë është i fortë dhe aktual edhe sot. Bashkimi bën fuqinë, atdheu dhe liria mbi gjithçka janë edhe sot frymëzuese për të gjithë ne tha Nënkryetari i Vatrës Dr. Pashko Camaj. Kryengritja antiosmane e Malësisë së Madhe e vitit 1911, është pararendëse e Pavarësisë së Shqipërisë të cilën plaku i urtë i Vlorës Ismail Qemali e shpalli me 28 nëntor 1912.

CORONA VIRUS: IMUNITET I PËRJETSHËM OSE I PËRKOHSHËM

March 22, 2021 by dgreca

CORONA VIRUS: IMUNITET I PËRJETSHËM OSE I PËRKOHSHËM

Shkruan: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik */

Vaksinat anti Covid janë duke funksionuar. Zyrtarët e shëndetit publik janë entuziastë për suksesin që kanë vaksinat në parandalimin e infeksioneve. Që nga data 20 Mars 2021, vaksinat anti Covid janë aplikuar në 80 milion njerëz në Shtetet e Bashkuara, sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC). Vaksinat Moderna dhe Pfizer-BioNTech ofrojnë imunitet me efektivitet në provat klinike përkatësisht 94% dhe 95%. Vaksina Johnson & Johnson gjithashtu ofron imunitet me rreth 66% efektivitet në parandalimin e sëmundjes së moderuar deri në të rëndë dhe 85% efektivitet në parandalimin e sëmundjes së agravuar. Kohëzgjatja e saktë e imunitetit për vaksinat është ende e panjohur. Të dhënat e fundit nga studimet e botuara në Izrael dhe Skoci tregojnë se ato po mbrojnë njerëzit dhe gjithashtu mund të ulin përhapjen e virusit SARS-CoV-2. Nëse gjithçka qëndron sipas parashikimeve, njerëzit do të mbrohen nga sëmundjet e rënda, sasia e virusit do të ulet në mënyrë progresive dhe ne mund të planifikojmë me të vërtetë për një rrugëdalje nga pandemia globale.

SA DO TË ZGJASË IMUNITETI?

Provat shkencore janë gjithashtu në rritje që tregojnë se të infektuarit kanë shumë gjasa që të mbrohen nga infeksione të mëtejshme, ose të paktën, sëmundje më pak të rënda. Kjo ka kuptim, pasi është arsyeja pse sistemi ynë imunitar evoluoi në radhë të parë. Ndërsa evoluonim, sistemi imunitar u skalit nga ligjet e përzgjedhjes natyrore. Pasi të jeni infektuar ose vaksinuar, qelizat e kujtesës B dhe T vazhdojnë. Kur infektoheni përsëri, këto qeliza të kujtesës japin një alarm, fillojnë një përgjigje që eliminon infeksionin në një masë të tillë që as nuk do të ndiheni më të sëmurë. Sidoqoftë, një pyetje që dominon këtë proces të hershëm të vaksinimit kundër COVID 19 është: Sa do të zgjasë imuniteti? Ka disa variabla këtu: sa e rëndë është sëmundja fillestare, si është shëndeti i përgjithshëm, mosha e personit dhe faktorë të tjerë. E gjithë kjo e bën parashikuese se çfarë mund të ndodhë me personin që ishte prekur nga COVID.

A ËSHTË COVID MË SHUMË SI FRUTH APO GRIP?

Gjatë vitit të fundit kemi mësuar shumë rreth Corona Virusit. Por kur përpiqemi të parashikojmë se çfarë do të ndodhë më pas, mund të jetë e dobishme të krahasojmë atë që dimë aktualisht për COVID19 me dy sëmundje për të cilat dimë shumë dhe për të cilat kemi vaksina efektive: fruthit dhe gripit. Cila do të duket COVID? Ne e dimë që vaksinat kanë kohëzgjatjen e tyre specifike të imunitetit që mund të shkojë nga disa muaj në disa dekada. Vaksina e gripit, e cila imunizohet kundër gripit për disa muaj, përfaqëson një fund të spektrit; vaksina e fruthit, e cila imunizohet kundër fruthit për tërë jetën, përfaqëson tjetrën. Fruthi (lija) është një virus shumë më i qëndrueshëm se SARS-CoV-2 – nuk shndërrohet shumë lehtë. Zakonisht provokon një përgjigje të fortë imune dhe kështu që imuniteti tenton të zgjasë shumë, qoftë nga infeksioni apo vaksinat. Disa studime tregojnë se antitrupat kundër fruthit zgjasin gjithë jetën. Për shkak se është një virus kaq i qëndrueshëm, kur dikush ri-infektohet, vaksina që mund të kenë pasur vite më parë, ose përgjigja ndaj infeksionit natyror, do ta mbrojë atë. Gripi, megjithatë, është i ndryshëm. Virusi i gripit mund të ndryshojë me lehtësi. Kjo do të thotë që ne duhet të vazhdojmë të vaksinohemi kundër tij, pasi vaksinat në një variant të mëparshëm mund të mos mbrojnë nga një variant i ri. Stabiliteti i një virusi është, pra, një përcaktues kryesor nëse mbrojtja afatgjatë vazhdon. COVID-19 ka shumë ngjashmëri ndërmejt fruthit dhe gripit. Nuk është aq i qëndrueshëm sa fruthi dhe nuk është aq i prirur për mutacione sa gripi. Ne presim që imuniteti të zgjasë kundër COVID-19, por ndoshta jo për aq kohë sa fruthi.

PROTEINA GJËMB QË MBULON SIPËRFAQEN E KORONAVIRUSIT

Një faktor i rëndësishëm për ne është natyra përsëritëse e sipërfaqes së SARS-CoV-2. Proteina gjëmb që mbulon sipërfaqen e koronavirusit është në një mënyrë uniforme. Antitrupat ndaj lisë, e cila gjithashtu ka një sipërfaqe shumë të përsëritur, zgjasin gjithë jetën. Në këtë situatë, makrofagët (një lloj i qelizave të bardha të gjakut që gllabëron dhe konsumon patogjene) mund të jenë më mirë në gjendje të rrëmbejnë virusin e veshur me antitrupa. Nëse proteina gjëmb muton dhe antitrupat nuk mund të lidhen gjithashtu, ia vlen të jepet një goditje përforcuese kundër proteinës së re gjëmb e cila është ajo që planifikohet nëse vërtet është e nevojshme. SARS-CoV-2 ka një grup uniform të proteinave gjëmb në sipërfaqen e tij. Dhe nëse antitrupat nuk veprojnë aq mirë kundër varianteve, qelizat T mund të funksionojnë. Kjo mund të nënkuptojë se nuk do të kemi nevojë për nxitësa aspak dhe se mund të kemi mbrojtje afatgjatë nga shumë variante. Nëse përgjigjja imune është më e ulët ndaj varianteve, ne ndoshta do të jemi ende të mbrojtur nga sëmundjet e rënda.

INFEKSION NATYROR OSE VAKSINË

Një aspekt i rëndësishëm i infeksionit natyror është sa e fortë, është përgjigjja imune fillestare. Ftohja e zakonshme shpesh provokon një përgjigje të lehtë në pjesët e sipërme të frymëmarrjes. Kjo ndodhë sepse një virus që kufizohet në hundë nuk paraqet kërcënim te madh. Kjo do të thotë që përgjigjja imune nuk shkon aspak. Ishte e pamjaftueshme që qelizat e kujtesës B dhe T të shfaqen, dhe kjo është arsyeja pse ftohja e zakonshme qarkullon sezonalisht. Aty ku vaksinat vijnë në vetvete, është fuqia e tyre për të inicuar një përgjigje imune. Vaksinat zakonisht japin një përgjigje imune shumë më të fortë sesa infeksioni natyror. Kjo ndodh sepse përgjigjet imune natyrale nuk kanë hile të patogjenit, shumë prej të cilave kanë mënyra të hollësishme për të çaktivizuar përgjigjen imune. Kjo përsëri bazohet në evolucion. Viruset që mbajnë proteina që mund të kufizojnë imunitetin do të kenë më shumë gjasa të mbijetojnë. Kjo mund të jetë veçanërisht e rëndësishme me SARS-CoV-2, i cili mbart disa mënyra për të kufizuar imunitetin. Për shkak se vaksinat përmbajnë ose një pjesë të virusit – siç është proteina gjëmb ose një virus i tërë i paaktivizuar, ato nuk e kufizojnë imunitetin, dhe kështu ndodh një përgjigje e fortë imune. Tani jemi të sigurt se infeksioni me SARS-CoV-2 ka shumë të ngjarë të sigurojë një mbrojtje kundër ri-infektimit. Por, duke qenë se po shohim variante të këtij virusi, është e udhës që të përgatitemi për fotografi përforcuese me vaksina të reja për ata që janë të prekshëm. Ne do të kemi një ide më të mirë nëse ato janë të nevojshme në muajt e ardhshëm. Nëse variantet dominojnë, COVID do të jetë më shumë si gripi, i cili ka nevojë për vaksinim vjetor. Por nëse jo, atëherë do të jetë më shumë si fruthi, ku vaksinimi krijon imuntet te përjetshëm.

* Nënkryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës -VATRA