Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

AUSTRI-U mbajt kuizi vjetor i diturisë “Linci 2015”

by

I.Lladrovci: “U bëjë thirrje prindërve shqiptarë që t’i regjistrojnë fëmijët në gjuhën shqipe”Y.Avdiu-”Të dashur vëllezër, u thërras që t’i mbushni klasat me nxënës shqiptarë, vijueshmëria është shqetësuese”. Z.Giegler: “Integrimi është çelësi i lidhjes sonë”./

Shkruan: Hazir Mehmeti, Vjenë/

Në një ambient të bukur u mbajt gara e diturisë “Linci 2015” në Landin e Austrisë së Epërm i organizuar nga Shoqata e Mësuesve Shqiptarë “NaimFrashëri” në Austri. Peshën kryesore në realizimin e programit e kishte mësuesi nikoqir, z.IsmetSinani me gjithë familjen e tij. Në garë morën pjesë mësues/e nga e gjithë Austria.
Nga Ambasada e Republikës së Kosovës ishte z.ImerLladrovci, konsull. Mysafir tjerë ishin edhez.YmerAvdiu, drejtor drejtorie për diasporë në Ministrinë e Diasporës, z.NuhiGashi, koordinator për mësimin shqip në diasporë pranë MASHT së Kosovës, z.ArifDemolli, shkrimtar.Hajro Ulqinaku, shkrimtar, FatimeBlakaj veprimtare etj. Nga vendoret mori pjesë z.StefanGiegler dhe z.BelimrZec nga Bashkia e Lincit, përfaqësuesi i Partisë SPÖ z.JakobHuber, Drjtoeresha, znj.BammerInge, Mustafa-Selimpahic, kryetar i shoqatës së mësuesve të gjuhëve amtare në Austri i cili i përshëndeti të pranishmit në emër të shoqatës që drejton. Manifestimin e drejtuan me shije Valbona Krasniqi dhe Besian Sinani. Manifestimin e hapi Kryetari i Shoqatës së Mësuesve Shqiptarë në Austri z.IsmetSinani. Ai përshëndeti në emër të shoqatës. “Sot na bashkoi Linci, një qytet me traditë e kulturë, ku strukturat udhëheqëse të qyteti gjenden në mesin e festave tona dhe të nacionaliteteve tjera duke i përkrahur aktivitetet tona në bashkëjetesën tonë shumëkulturore, për të krijuar ura lidhëse mes nacionaliteteve në Linc” Në emër të Ambasadorit të Kosovës z. Sami Ukelli, përshëndeti konsulliz.ImerLladrovci. “Ju po e trasoni rrugën e rilindësve tanë, ju fëmijë të dashur, në ruajtjen dhe kultivimin e gjuhës shqipe. Ju bëjë thirrje të gjithë prindërve shqiptarë në Austri që t’i regjistrojnë fëmijët e tyre në mësimin shqip. Ky është interesi i fëmijës, familjes, kombit. Suksese! Ai në emër të Ambasadës ndau mirënjohje z.IsmetSinani, si organizues i manifestimit. ”NuhiGashi (MASHT-Kos) përshëndeti të pranishmit në emër të dikasterit që përfaqëson. “ Uroj që gara të jetë fituese e të gjithëve dhe të jeni të lumtur”.YmerAvdiu nga Ministria e Diasporës: “Ju përshëndes të gjithëve. Dua që t’i bashkëngjitëm thirrjes së z.Konsull që të regjistrohen të gjithë nxënësit shqiptarë dhe të mbushen klasat me nxënës. Suksese!” Përfaqësuesi i qytetit të Lincit, këshilltar z.StefanGiegler:“ Mirëdita! (shqip) Në Linc jetojnë njerëz me prejardhje nga 150 kombe dhe fliten mbi njëqind gjuhë e shumë besime fetare. Ne synojmë që banorëve në qytetin tonë t’iu japim shanse për jetë e perspektivë me dëshirën të jetojmë së bashku dhe integrimin e shohim çelës i lidhjes sonë. Në këtë rast dua ta përshëndes Shoqatë e Mësuesve në Austri dhe ta falënderoj njëkohësisht për këtë angazhim në Kuizin Integrues të parin në Linc. Është me rëndësi shprehja, jo vetëm në gjermanisht por edhe në gjuhën amtare dhe kjo është shumë më rëndësi në kapjen e njohurive mbi historinë, kulturën, gjuhën e vendit të origjinës”. Znj.BammerInge, drejtoreshë: “Unë kam shumë nxënës në shkollën time dhe jam krenare me ta dhe prindërit e tyre. I falënderoj për bashkëpunimin e frytshëm!” Në emër të Shoqatës “Kosova” në Linc përshëndeti veprimtari zAfrim Dedushaj. Shkrimtari i njohur ArifDemolli lexoi nga krijimtaria e tij për fëmijëi cili u prit ngrohët nga publiku.

Në garën e Ciklit të Ulët me temën “Integrimi” morën pjesë ekipet: Linc:“Shqiponjat”, “Prizreni”, “Opoja”, “Llapi”; Welsi,”Dardanët”, nga Vjena “Fluturat”, “Bletët” dhe “Ilirët”, nga Graci ekipet “Dituria” dhe “Dita”, nga Harbergu “Dardania”, nga Welsi ekipi “Shpresat”.

Juria e përberë nga mësueset: I. Hasani, F. Aredini dhe R.Ndrecaj, fitues shpalli ekipin “Llapi” nga Linci, vendi i dytë “Dardania” Hartberg, vendi i tretë ekipi “Shpresat” nga Linci.Kuizi me temë “Integrimi” i projektuar dhe organizuar nga organizatori u mbajt në gjuhën gjermane dhe sipas njohurive të mësuara në shkollë. Kjo formë pati kritika nga disa prindërit, disa e pëlqyen por në fund ekipet mbeten të kënaqura.Në garën e Ciklit të Lartë i fillores gara u mbajt në gjuhën shqipe në formën e përgjigjeve alternative e hartuar dhe projektuar nga z.NuhiGashi (MASHT) i cili i paraqiti pyetjet sipas ecurisë së garës. Kjo formë është tërheqëse edhe për publikun e gjerë. Në këtë cikël në gara morën pjesë tetë ekipe, juria: M.Berisha, M.Demaj,F. Aredinaj, fitues shpalli grupin e nxënësve “Afrim Zhitia” nga DeutschWagrami “me mësues Ibrahim Hasani, vendi i dytë i takoi ekipit “Dukagjini” dhe të tretin ekipi “Iliria”. Morën pjesë edhe ekipet: ” Dituria”, “Yjet ” ,” Rozafa” , “Shqiponjat” e “Flamuri ” Programi artistik ishte i pasur me këngë, valle recitime nga nxënësit, ku veçan u dalluan vallet nga grupi i Gracit të përgatitura nga mësuesja Bukrije Limani. Me recitime u paraqitën:Yllka Vllahiu, Jetlira Maliqi, AgnesaSinani.Deline e Benard Krasniqi, ekzekutoi në violinë Fiona Kabashi etj. Mësuesi nikoqir i cili organizoi kuizin u përkrah nga disa donator, ku Ministria e Diasporës u dallua nëtri vitet e fundit me mbështetjen e saj çdo vit me 2 mijë eurosh. Të tjerët:Fondi SPÖ, Bashkia e Lincit, kompania “Festimi Turs”, Kompani e udhëtimi ZhitiaTurs” u dallua në bartjen e nxënësve nga Grazi në Linc dhe anasjelltas etj.     Salla e bukur në Linc me pajisjet e nevojshme, foli e këndoj shqip me zërin e ëmbël të nxënësve shumë nga të cilët të veshur me kostum kombëtar, me flamuj kuqezi dhe të Republikës së Kosovës i dhanë gjallëri e kuptim që do mbetet gjatë në kujtesë. Disa pengesa si: zëri i lartë, gabimet teknike, pëshpëritjet e personave pa ndërgjegje, hamendjet e jurisë u mbytën në madhështinë e garës dhe mundi i organizatorit u shpërblye.

 

 

Austria e gatshme për “Evrovizionin 2015”

by

*Mesazhi i Austrisë si organizatore është – toleranca/
*Emocione në prag të Evrovizioni në Vjenë. Shtypi austriak shkruan për Elhaida Dani,përfaqësuesen e Shqipërisë. 58 kabina për gazetaret, bina 44 m e gjerë, 26 kamera do sjellin pamje për 200 milion shikues. Shqipëria me nr.14 në pjesën e dytë të natës së parë/
Shkruan: Hazir Mehmeti,Vjenë/
Shtypi austriak e përcjell në çdo hap përgatitjen për mbajtjen e garës më të popullarizuar të këngës në kontinent. Salla e mrekullueshme “WienerStadhalle”, e njohur për manifestimet sportive e koncerteve është në vlugun e punëve finale.Po në këtë sallë të njohur mbajti koncertin e tij Ardian Bujupi dy vjet më parë. Sipas gazetës së njohur austriake “DiePresse” “Shqipëria kësaj radhe ka shpresa për një marshim drejt titullit me këngëtaren ElhaidaDani. Shqipëria deri tani nuk ka festuar sukses të madh në SongContest. Garuesjashqiptare në Vjenë, ElhaidaDani. iu deshtë së fundi ta ndërronte titullin e këngës”. DiePresse jep historikun e pjesëmarrjes së Shqipërisë në Eurovision, për herë të parë në vitin 2004. “ Deri tani nga dymbëdhjetë konkurrimet, pesë herë nuk kalon në pjesën finale. Renditjen më të mirë Shqipëria e kishte në Azerbajxhan me këngëtaren RonaNishliu me këngën “Suus” në vendin e pestë të finales. Renditjamë e dobët ishte në vitin 2008”. Gazeta jep disa nga renditjet e këngëve shqiptare nga vitet e fundit. Në vitin 2013, AdrianLulgjuraj me këngën e Bledar Sejko, “Identiteti” vendi i 15 në gjysmë finale, siç ishte dhe në vitin e kaluar e përfaqësuar nga Hersi po në vendin e 15 –të.
Gazeta tjetër e njohur austriake „Der Standard“ ka nxjerr në faqet e saja këngëtarët e mbrëmjes së parë e cila do mbahet me 19 maj, ku Shqipëria është e 14- ta. Që tani merret opinioni lidhur me plasimine mundshëm nga nata e parë për finale e cila mbahet me 23 maj. Këngëtarët e natës së parë: 1.Moldavia: EduardRomanyatu – “I wantyour love”.2.Armenia: Genealogy – “Face the shadow”.3. Belgjika: LoïcNottet – “Rythm Inside”.4: Holanda: TrijntjeOosterhuis – “Walk Along”5.Finlanda: PerttiKurikanNimipäivät – “Ainamun pitää”6. Greqia:Maria Elena Kyriakou – “OneLast Breath”7. Estonia: ElinaBorn und StigRästa – “Goodbye to Yesterday”8. Maqedonia: DanielKajmakoski – “Autumn Leaves”9. Serbia: BojanaStamenov – “BeautyNever Lies”10. Hungaria: Boggie – “Warsfor Nothing”11. Bjellorusia: Uzari und Maimuna – “Time”12. Rusia: PolinaGagarina – “A Million Voices”13. Danimarka: Anti Social Media – “The Way You Are” 14. Shqipëria: Elhaida Dani – “I’m Alive”15.Rumenia: Voltaj – “De la capăt – All Over Again”.16Gjeorgjia: Nina Sublatti – “Warrior”
Gazetat japin informata të shumta rreth aktiviteteve përcjellëse. Sipas gazetës tjetër vjeneze “Wienheute”: “Në shëtitoret e frekuentuar do vendosen gjashtë “kapakë altoparlantë” të gropave septike mbi kanale të cilët do këndojnë këngët e fituesit në Eurovisionin e kaluar, austriaku Conchita dhe këngë tjera për shëtitësit e shumtë.
Për komentuesit nga vende të ndryshme janë në shfrytëzim 58 kabina përball tribunës. Ato do kenë të ashtuquajturën „hapësirën e gjelbër“ prej nga do raportojnë pa pengesa reporterët e vendeve të ndryshme për televizionet e tyre. Siç lajmëron përgjegjësi njësitit të kameramanëve z.KurtPongratz, për 200 milion shikues nga e gjithë bota. do jenë26 kamera. Presqendra do hapet me 10 maj ku do jenë të vendosura 350 kamion special me pajisje të ndryshme teknike që kapin peshë 3500 ton. Çdo arkë pajisjeshdo kalon nëpër kontroll të rreptë të policisëdhe personat e sigurimit, Masat e sigurisë do të jenë të nivelit më të lartë të mundshëm.
Programet dhe hapja e dyqaneve e muzeve është e veçantë, kur pritet një ardhje e turistëve nga e gjithë bota. Qysh tani të gjitha hotelet janë të rezervuara për pesë ditët e javës së tretë të majit. Numri i turistëve që vizitojnë Vjenë do rritet shumë krahasuar me vitin e kaluar kur ishin 13,5 milion turist nga e gjithë bota. Austriakët janë mjeshtër në shërbimet hoteliere të një cilësie të lartë, kur dihet se 33 për qind e të ardhurave kombëtare vijnë nga turizmi. Vetëm Vjena ka 96 muze me 950 salla muzesh. Shpresojmë se nga Vjena shqiptarët do jenë fitues të organizimit të Evrovizionit pasues.

Katedra e Albanologjisë në Budapest e gatshme për studiues të shqipes

by

Shkruan: Hazir Mehmeti, Vjenë/
Prof.Dr.Musa Ahmeti: “ … hungarezët ishin në anën e shqiptarëve si gjatë luftërave ….njëra nga 64 katedrat e gjuhëve të huaja… Asnjëherë nuk është plotësuar numri i kërkuar i studentëve…”/
Lajmi, se para pak vjetëve ishte hapur Katedra e Albanologjisë në Budapest, na bënte kureshtar të takoheshim me njerëzit e saj të cilët na kishin ftuar muaj më parë në një mbrëmje letrare prezantuese. E dinim se dikur Katedra e Albanologjisë ishte në Vjenën e Norbert Joklit e Dr.Gjergj Pekmezit si themelues i saj e cila nuk ekziston më. Dhe, ja fatbardhësisht, Budapesti u kujdes në mundësinë për të studiuar gjuhën shqipe krahas dhjetëra gjuhëve që mësohen aty. Që në hapat e parë u ndeshëm me mikpritjen e përzemërt vëllazërore. Drejtoresha e saj Dr.Etleva Lala dhe Dr.Musa Ahmeti, profesor, krahas angazhimeve të tyre, kishin organizuar promovim të një vepre letrare me autor shqiptar i cili jeton e vepron në Hungari. Pas gjithë përjetimeve të këndshme nga forca e fjalës së një vepre të re, organizuam një bisedë me Prof. Dr .Musa Ahmetin, ligjërues.
Pyetje: Z.Profesor, çka mund të na thoni rreth Katedrës së Albanologjisë këtu në Budapest?
Dr.Musa Ahmeti: “Katedra e Albanologjisë ose më saktë “Programi i Studimeve Shqiptare” është themeluar në vitin 2012 nga qeveria shqiptare në bashkëpunim me qeverinë hungareze, marrëveshje që e firmosën të dy kryeministrat dhe ministrat e kulturës. Pra, katedra jonë është pranë Universitetit Shtetëror të Budapestit dhe është njëra nga 64 katedrat e gjuhëve të huaja pran UN. Në fillim kishim numër të kufizuar studentesh, ndërsa ligji hungarez lejon 15 studentë për një departament. Ne jemi departament dhe momentalisht nuk jemi të akredituar, e presim që vitin tjetër të akreditohemi, atëherë do kemi mundësi të rrisim numrin e studentëve nga 15 në 30 student. Për momentin ne kemi më shumë kërkesa se sa ato që mund të ofrojmë. Ne jemi të gatshëm që edhe të tjerëve t’ju ofrojmë shërbime tona nga shkenca e albanologjisë, nga fusha e historisë kombëtare, etnologjisë, etnografisë, përditshmërisë dhe trashëgimisë kulturore. Si rezultat i punës konkrete, ne kemi 5 student të cilët janë në vitin e dytë të studimeve dhe kanë filluar të përkthejnë në hungarisht dhe e kundërta, nga hungarishtja në shqip. Njëri nga ata është edhe Robert Markus, i cili po e përkthen “Kanunin” e Lekë Dukagjinit në hungarisht, punë aspak e lehtë kur dihet shkrimi i tij në dialektin gegërisht. Është duke u përkthyer gjithashtu “Darka e Gabuar” e Ismail Kadares si dhe disa tregime. Janë përkthyer nga Katedra jonë poezitë e Prof.Sali Bashotës në hungarisht. Përkthimet do vazhdohen për sjellën e vlerave më të arrira nga autorë shqiptarë në prozë e poezi në gjuhën hungareze. Qëllimi ynë i vazhdueshëm është avancimi i kontakteve me organet përkatëse hungareze, në radhë të parë, për të qenë një urë lidhëse bashkëpunimi me institucionet përkatëse në Shqipëri dhe Kosovë”
Pyetje: Z.Profesor, Si është struktura e studentëve tuaj?
Dr.Musa Ahmeti:”Struktura e studentëve është nga kombe të ndryshme përveç asaj hungareze kemi student e gjithë globi bie fjala nga Argjentina, Brazili etj.
Një e veçantë programit tonë është se ne jemi të akredituar pranë programe ErasmusMundus dhe studentet certifikohen për pikë dhe vlerësime të mëtutjeshme nga UN nga ata vijnë. Kjo për studentët me gradë magjistër shkencave dhe doktor shkence PSD
Pyetje: Si janë rrethanat në shkëmbimet ndër shkencorë, ndërkulturore në mes Institucioneve shqiptare, kur dihet se shkencëtarët hungarez kanë kontribuar në gjuhësinë, historiografinë shqiptare? Ku jemi ne raport me hungarezet?
Dr.Musa Ahmeti: “ Një pyetje me shumë interes. Vet hapja e Programeve të Studimeve Shqiptare, e mbështetur nga shteti hungarez, nga politika zyrtare aktuale, është shenjë që hungarezët kanë një respekt dhe interes të veçantë për albanologjinë në përgjithësi si gjuhë. Studimet albanologjike në Hungari janë të kamotshme dhe të dokumentuara që nga shek. i 11-të. Unë jam medievist që do të thotë specialist i studimeve të mesjetës. Në arkivat hungareze ne kemi bërë hulumtime të vazhdueshme që nga viti 2008, kur jemi vendosur këtu, rezultatet janë fascinuese, ka një dokumentacion të jashtëzakonshëm mbi raportet hungareze-shqiptare, për raportet e fisnikëve shqiptarë me ata hungarez. Këto raporte janë të pa prekura dhe të pa studiuara. Bie fjala është letërkëmbimi i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut me Janosh Huniadin dhe disa gjëra të cilat nuk janë të botuara dhe presin fatkeqësisht akoma studiues, presin kohë dhe kërkojnë hulumtues me përgatitje të lartë profesionale nga poleografitë e kohës. Nga koha e mëvonshme në njërën nga bibliotekat kombëtare të Hungarisë e quajtur Seçeni, ruhen dorëshkrime origjinale të Shuflajt që kanë të bëjnë me shqiptarët, ruhet letërkëmbimi i Shuflajt-Taloci, ruhet letërkëmbimi Nopça me të tjerët e shumë tjera. Gjëra këto që janë të pa çmueshme për kohën. Ato tregojnë në mënyrë të veçantë një pasuri kombëtare të shqiptarëve të cilat studiues hungarez e kanë studiuar, mbledhur dhe ruhet e pa botuar. Interesimi i hungarezëve nuk është i pabazë për albanologjinë dhe shqiptarët. Dihet historikisht që hungarezët ishin në anën e shqiptarëve si gjatë luftërave, pushtimit turk dhe më vonë. Hungaria është njëra ndër tre vendet e para që ka njohur Kosovën. Problemi i kohëve të fundit me emigrantët është shumë i dhimbshëm, mirëpo e vërteta është prapë shumë e dhimbshme. Cilido shtet i cili do pranonte më shumë se 20 mijë refugjatë të pa planifikuar, të pa përgatitur, trajtimi nuk do ishte ndryshe nga ai që ishte në Hungari. Nuk dal në mbrojte se Hungaria është sjell në mënyrë korrekte, përkundrazi. Hungarezë po ofrojnë mundësi të ndryshme, janë të gatshëm t’i mbështesin në fushën e kulturës. Ata hapen Katedrën e Albanologjisë dhe janë në gjendje të hapin katedrën e hungarishtes në Tiranë dhe Prishtinë. Për fat të keq, edhe pse ish Ministrit të Diasporës, z.Ibrahim Makolli iu kërkua zyrtarisht, nuk u bë ndonjë veprim. Ju kërkua zyrtarisht Ministrit të Arsimit të Shqipërisë, duke e mbështetur plotësisht procedurat e duhura, por prapë konkretisht nuk doli gjë.
Në Kosovë tek vendi Kroni i Mbretit në vitin 1448 është zhvilluar beteja ku ka qenë Janosh Huniadi i cili del humbës. Lidhur me këtë është një iniciativë nga dy Institutet, të Albanologjisë dhe Historisë, Qendrës së Studimeve Shqiptare nga Tirana, që në atë vend të ngritët një Obelisk, nën mbështetjen hungareze. Rreth kësaj beteje do organizohet me 16 tetor një konferencë shkencor dyditore ku do marrin pjesë 22 studiues nga tërë bota. E veçanta është se tek hungarezet ka zgjuar një interesim ajo se banorët vendor të asaj ane, të njohur për traditën e mikpritjes, të ndershëm e besnik, të fjalës, ata morën dhe shëruan të gjithë të plagosurit hungarez, i varrosen të gjithë ushtarët e rënë hungarez.. Ato varre nga vendoret njihen si “Varret e të Huajve”.
Pyetje: Ka student shqiptarë në Universitet e Budapestit, keni ndonjë të dhënë?
Dr.Musa Ahmeti: “ Ka student nga trevat shqiptare në dy nivelet shkencore, në magjistraturë dhe doktoratë, ata janë studiues, pasi ata kanë mbaruar universitetin dhe tani janë në UN e Europës Qendrore në Budapest, ku çdo vit regjistrohen nga 5 student nga Kosova, 10 student nga Shqipëria, 4 nga Maqedonia dhe 2 studentë shqiptarë Mali i Zi dhe një student nga Presheva. Studimet janë në gjuhën angleze. UN i heq të gjitha shpenzimet. Mirëpo, problemi është se ne nuk kemi student nga trevat shqiptare të përgatitur që të studiojnë në anglisht. Asnjëherë nuk është plotësuar numri i kërkuar, kështu që këtë vit kemi vetëm një student nga Kosova dhe tre nga Shqipëria, kur dihet se u hiqen të gjitha shpenzimet, udhëtimi, vendosja në hotel me pesë yje dhe një para dite xhepi prej 400 Eu. Kurse për doktoratë u heqin të gjitha shpenzimet dhe u jepet një pagë prej 980 Eu. dhe kjo vetëm për studentët shqiptarë nga viset shqiptare.
Pyetje: Keni kontakte me strukturat e universiteteve shqiptare lidhur me sqarimin dhe informimin e gjithë këtyre mundësive, shfrytëzimin e tyre nga studiuesit tanë?
Ne kemi bërë kërkesë zyrtare UN Shtetëror të Prishtinës, unë personalisht, Prodekanes për Marrëdhëniet Ndërkombëtare zj.Edita Tahiri-Aliu. Sot e kësaj dite nuk kemi marr asnjë përgjigje konkrete dhe nuk kemi marr numër studentesh. Me ish Ministrin e Arsimit z.Ramë Buja, çdo vit i kemi dërguar kërkesë në formë të shkruar se UN me të cilin bashkëpunojmë, dhe UN Corvinus janë të gatshëm të pranojnë me këto kushte student nga trevat shqiptare. Studentet e përgatitur në UN e Prishtinës dhe UN e Tiranës nuk e kanë nivelin e mundësinë që në mënyrë të pavarur të botojnë, e them me keqardhje. Këtu ne iu ofrojmë mundësi të botimit në revista punimet e tyre shkencore të cilat i kanë bërë së bashku me pedagogët e tyre. Kërkime arkivore të formave të ndryshme.
Faleminderit, z. Profesor! Ishte kënaqësi.
Dr.Musa Ahmeti: Ju lutem, dhe unë ju falënderoj.
***
Prof.Dr. Musa Ahmeti u lind në fshatin Ponoshec. Shkollimin fillestar e kreu në vendlindje, gjimnazin në Gjakovë, kurse studimet në Prishtinë. Kreu specializime në Zagreb, Barcelonë, Vjenë, Athinë dhe në Moskë. Në vitin 1996 doktoron për periudhën e Mesjetës si specialist i paleografisë latine, greke dhe sllavo-mesjetare. Punoi në UN e Zagrebit. Kryen habitacionin në arkivin e Vatikanit dhe Parisit. Tani është ligjërues në UN-ELTE të Budapestit.

Mbrëmje kushtuar gjeniut Karl Gega

by

Shkruan: Hazir MEHMETI, Vjenë/
Organizua nga Shoqata Mbarëkombëtare e Gjeodetëve Shqiptarë “Karl Gega”, në St.Pölten u mbajt mbrëmje kushtuar gjeniut austriak me origjinë shqiptare, Karl Gega. Krahas përkrahjes nga autoritet vendor manifestimin e ndihmoi edhe Ambasada e Republikës së Kosovës në Austri. Që në nisjen e trenit nga Vjena për në qytetin e bukur të St.Pöltenit të kujtonte gjeniun me rrënjë shqiptare me pavdekësinë e veprës së tij madhore, ku ndër të shkëlqyerat mbeti hekurudha me urën madhështore të Semeringut e cila pushtoj lartësitë e maleve drejt Adriatikut. Ishte kjo një mrekulli kohe dhe sot krenari e zhvillimit njerëzor në gjithë globin. Salla në biblioteka moderne të qytetit me treqind e gjashtëdhjetë mijë tituj librash ishte e mbushur përplot vendor e mërgimtarë shqiptarë e nga kombe tjera. Tubimin e hapi Dr.Willibald Rosner, drejtor aktivi të qytetit. “Carl Ritter Von Ghega ka rrënjë shqiptare, u lind në Venedik si pjesë e bregdetit Mesdhetar, hapësirë me një kulturë të lartë e të zhvilluar. Nga Venediku e vazhdoi jetën dhe veprën e tij si qytetar austriak në Austri. Këtu gjeti mundësinë e shprehjes së dijes së tij gjeniale dhe në këtë kuptim sonte është me vlerë përkujtimi i rrënjëve të tij dhe prezantimin e librit me shumë të dhëna mbi jetën dhe veprën e Carl Ritter Von Ghega” Në fjalën e tij përshëndetëse z.Sami Ukelli, ambasador i R. Kosovës mes tjerash tha: “Ndihem i gëzuar në këtë mbrëmje ku flitet për një gjeni dhe librin kushtuar atij. Nga historia e afërt u fol negativisht rreth kosovarëve të cilët vërshuan Austrinë dhe sonte do flitet në kuptimin pozitiv. Ju e përmendet si austriak me rrënjë shqiptare, është folur se ishte austriak me origjinë italiane, por mendoj, se Karl Ritter Von Gega ishte një evropian i cili me përpjekjet e tij ka tentuar të lidh popuj, ndërton ura mes popujve”. Prof.Dr .Ismail Kabashi, përshëndeti në emër të kryetarit të Shoqatës, Dr. Gëzim Bisha i cili nuk ishte prezent.” Shoqata jonë u themelua në vitin 2011 në Shkup dhe qëllimi ynë ishte që të bëjmë shqiptarëve të mësojnë diç më shumë lidhur me Karl Gegën. Rreth tetëdhjetë për qind e shqiptarëve nuk dinin asgjë për Garl Gegën e as për origjinën e tij shqiptare. Veprimtarinë tonë në trevat shqiptare e kanë ndihmuar ambasadorët e Austrisë në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni, për çka i falënderoj. Rrugëtimi ynë në rikujtimin e Karl Geges do të vazhdoj me përkrahjen e organeve austriake deri në vendlindjen e tij, Venedik” Dr.Bashkim Idrizi (UN-Tetovë) prezantoj aktivitet e Shoqatës “Karl Gega” që nga fillimi i jetës së saj në Shkupin historik deri në mbrëmjen e sonte. Prezantimi i tij u bë në gjuhën angleze i shoqëruar me fotografi në monitorët e sallës shumë të bukur. “SHMGJSH “Karl Gega” është themeluar për të qenë ombrellë e të gjithë gjeodetëve shqiptarëve, duke i bashkuar ata në një pikë të përbashkët, duke shkrirë kufijtë ekzistues për të vendosur në një pikë profesionin dhe gjuhën, dy elementet që ata i bashkojnë” Dr.Günther Dinhobl, (ICOMOS) foli mbi jetën e Karl Gegës dhe veprën e tij në ndërtimin e hekurudhave me të cilat lidhen ekonomit dhe kulturat e popujve dhe ndërtohet e ardhmja. “ Karl Gega u lind në Venedik nga prindërit shqiptarë. Qe i ri tregoi interesim për matematikë dhe në moshën pesëmbëdhjetë vjeçare regjistrohet në Universitetin e Padoves ku pas një viti diplomon duke marr titullin inxhinier, kurse një vit më vonë edhe titullin e Arkitektit. Pas një viti, pra, në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare, merr titullin Doktor i Matematikës” Ai foli mbi tekniken dhe sfidat me të cilat u ballafaqua projekti i Karl Geges në ndërtimin e hekurudhave dhe urave me gurë në kohën e tij. Studiuesja Johanna Lachlehner në hyrjen e librit kushtuar jetës dhe veprës së gjeniut Karl Rither Von Gega mes tjerash shkruan: “Ndërtuesi i hekurudhës së Semeringut shquhej për gjenialitetin teknik dhe ndjenjën admiruese estetike të formës.” Pritej të flitet më shumë rreth librit biografik kushtuar Karl Gegës nga Wolfgang Straub, përkthimit dhe botimit të tij. Libri “Karl Gega” i përkthyer në gjuhën shqipe nga Prof.Sejdi Demiri u botua me përkrahjen e tre ambasadorëve austriak në tri shtet tona. Karl Gega, gjeniu austriak me rrënjë shqiptare, e ka merituar një libër me standardet tjera teknike. Në pjesën përfundimtare u dha një film rreth Karl Gegës i marr nga arkivi dokumentar Televizionit Shqiptar i kohës së diktaturës. Në mbrëmje ishin edhe Artan Hanku, sekretar në Ambasadën e Shqipërisë. Fitim Nuhi, Sekretari i dytë në Misionin e Përhershëm të Maqedonisë pranë organizatave ndërkombëtare në Vjenë. Vehbi Miftari (Min. Kult.), Mentor Burovci e Lorik Pustina (M. D.), Mag. Mathias Stadler, kryetari i qytetit të St.Pölten, Mag.Hans Joahim, drejtor Biblioteke, Imer Lladrovci, konsull. z.Faruk Ajeti, sekretar në Ambasaden e Repulikës së Kosovës. Në fund u dha koktej rasti. Në kalendarin e figurave historike, Karl Ritter Von Ghega renditet ndër njëqind figurat më të mëdha në historinë e kombit austriak, krahas Mozartit, Froidit, Maria Therzes, Franz Jozefit, Kafkes etj. Emri i Karl Gegës dhe Aleksandër Moisiut tani më janë ura lidhëse me dy popujve tanë.
Ne Foto: Referues dhe diplomate pas veprimtarise…

Hijezeza

by

Tregim Nga Hazir Mehmeti/
Mëngjeset e fillimmarsit ishin të errët si asnjëherë. Shiu i dendur ishte bërë i përditshëm, mbi parmakët e dritareve me lojën bllumqe e monotone. As kjo nuk kishte penguar korbat të shtrijnë kthetrat e tyre thellë deri në rrugicat e qytetit të vjetër në kërkim të gjakosjes, pa të cilën s’mund të mbahen. Muret e vjetra të pallateve të veshura me myshqe kundërmuese e humbnin kuptimin e hapave në zhvillimin njerëzor. Qyteti kishte humbur shkëlqimin e tij, ku pranë çdo pragu dëgjohej krisma e çizmeve ushtarake të ngulitura në trurin e banorëve me gjithë pakuptimin e tyre.
Ilkoni u shtri i lodhur mbi krevatin e tij të mbuluar me batanijen e rrudhosur dhe kushedi kur të larë. Kishte kohë që mungonte ajri i pastër në dhomën erë myku këndeve të errëta përplot lagështirë. Ndalimhyrja në Bibliotekë Kombëtare në kryeqytet e kishte dërmuar së tepërmi duke harruar tani sa kohë auditorët e Universitetit e studentët e tij. Aty ishte kaluar tërë jetën e tij me gjithë përjetimet e zbulimeve të tij që nga lashtësia e zotave pellazgë, të cilën e konsideronte themel i fjalëve të botës, zërin e tyre e kishte përjetësuar në diskun pluhurhekur.
Zhdukja pa shenjë e pa doke e koleges Eli e kishte tronditur së tepërmi dhe kjo sikur forconte urrejtjen e tij edhe pse ishte një paralajmërim kobzi për të. Kërkimi i saj kishte mbaruar me pamjet përmbysës ndaj gjësendeve, rrobave e orendive të cilat dukeshin që nga dera e përgjysmuar kacavjerrë në gjysmëbravën e sipërme, e cila nuk pushonte së kuisuri. Djathtas në mur Omega luante akoma lojën e mistershme ritmike të sekondave sipër tryezës së pluhurosur mbi të cilën qëndronte taketukja e mbushur mbetje duhani të përsheshura në hirin e vjetër kushedi sa kohë.
“Nuk mund të të mbroj më. Tani rrezikoj dhe kokën time, e kupton ti! Tani edhe shkenca duket e çmendur dhe nuk i duhet askujt, e kuptoni zotëri. Sot është takimi ynë i fundit, shporruni, shporruni dhe gjeni zgjedhje, gjeni zgj …gjeni… gjeeeee.”
Iu përsëriten për të satën herë në ëndërr fjalët e fundit të rektorit, të cilave u mundua t’ua shtonte edhe fjalët vdekje pa vuajtje, por ishte vonë.. I mbytur në djersë me frymëmarrjen e ngufatur pa e përfunduar mirë ëndrrën e tij dera u përplas me forcë mbi stufën e vjetër prapa saj. Urdhërzbatuesit e zhdërvjelltë me inatin e botës të mbledhur në shpirtin e tyre e rrëmbyen nga shtrati sa hap e mbyll sytë. E kotë ishte mendimi i mbledhjes së letrave me hulumtimet e fundit që i duheshin për të mbyllur kapitullin e nisur nga Ippeni deri në hijezezën e Natës së Kaltër. Kjo ishte pjesë më e rëndësishme e testamentit stërgjyshor dhe s’kishte mundur ta përmbushte. Fotografia e nënës, të vetmen që i kishte mbetur, ashtu të rrudhosur e futi në gjirin e pa mbërthyer nën grykën e armës. Një parandjenjë i thoshte ta merrte, se do i sillte fat në jetën e tij, tjetra i thoshte se duhet ruajtur për të tjerët e të mos digjej apo zhdukej, u duhej dëshmia e një rrënje, familje, kohe. Miliona herë e kishte lexuar emrin e nënës në kundërfaqen e saj me lulediellin e verdhë shumëdegësh si shenjë mbarësie e fati ruajtur me kujdes. Kudo që ishte gjendur e kishte bartura me dashuri e kujdes engjëlli.
Tani Ilkoni e ndiente fundin e qenies brenda këtyre mureve ku kishte kaluar jetën e tij me gjithë lumturitë dhe brengat e kohës. “Nuk merret e gjitha, do mbeten letrat e shkruara nga e dashura, porosia e saj: „Dashuria nuk vdes kurrë, ajo jeton në të gjitha botët”, të cilën ai e kishte shijuar vetëm në ëndërr bekuar nga Qielli i Lindjes. Në kokë vlonte zëri i Idomeneos me gjithë instrumentet në tribunën e Teatrit që përmbysej bashkë me portretin e autorit të mbuluar me hije kobëndjellëse.
Kjo, tani nuk kishte rëndësi kur përjashta e priste kolona e zezë me padurim ushqimin e tyre në dimrin e marrëzisë njerëzore. Në rreshtin para portës gurërëndë të pallatit e lidhën në rresht me plakën e cila në gjoks mbante Yllin e verdhë shumë rrembash. Dy mbesat e saj të vogla flokëprera, me fustane të bardhë pikalosh, me të cilët do e prisnin majin e luleve pranverore e do vraponin bashkë me ngjyrat e fluturave Livadhit derisa harlisja të ngrysej në prehërin e nënës.

Pritje e pafund në rrugë pranë mureve të ftohta ku mbetej dëshmia me vuajtjet e atyre që qytetit i dhanë kuptim. Kambana e katedrales përplasi tinguj të mbytur që vetëm dhembja i dëgjonte e veshur në trupa njerëzish me ndjenja të vrara. Pikat e shiut nga silueta e plakës krijonin currila shiu të ftohtë në agimin e fundit mbi qytetin e lindjes. Vajzat me fytyra të ngrysura nga frika tërhiqeshin lodhshëm në duart e gjyshes së kërrusur nga barra e viteve. Shikimi i tyre i dhembshëm nuk shpëtoj pa e vërejtura shkencëtari
,,Do jemi bashkë, zonjë.. Mos u shqetësoni. ….Shiu do ndalet, do bëhet mirë”.
,,Posi, do bëhet. Ne do jemi rehat vetëm atje”- bëri me dorë nga dheu llucë i qullosur nga shiu që s’i dihej fillimi as mbarimi.
,,Si t’ua bëjë këtyre dy luleve, për vete nuk e kam dert”- tha plaka e mërtisur, lotët e së cilës u bashkuan me pikat e shiut të ftohtë që rridhte rrudhave të fytyrës. Ato tregonin ndarje rrugësh e vuajtjesh bashkë me shpresën e përjetshme.
Zhurma e motoçikletës ndërpreu mendimet e njerëzve që kishin mbetur hije të errëta pa gojë. Ajo kaloi aty pranë tyre bashkë me përplasjen e spërkatjeve në muret e godinës së qytetit hijerëndë. Pasi bëri një rrotullim tek udhëkryqi i Bulevardit Paqja, motoçikleta u kthye mbrapsht me të njëjtën shpejtësi. Ushtarët morën sinjalet që vetëm ata i kuptonin, kurse motoçikleta humbi në thellësinë e rrugës së qytetit të mbytur në ujë.
Kolona e njerëzve mbushej me shpejtësi nga dyert e pallateve nga të dy anët e rrugës. Qetësia e krijua në blluqitjet e shiut prishej nga zërat urdhërues të ushtarëve hijerëndë.
,,Fëmijët në vagonin e tretë, të tjerët në vagonin një, dy e katër” u dëgjua një zë ushtaraku. Plaka rënkoi, Ilkoni hoqi cilindrin e tij nga koka dhe pikat e shiut s’mund të shuanin zjarrin e ndezur në trurin e tij. Tani çdo gjë ishte pa ndjenja, shiu kishte humbur freskinë e çdo kuptim nga shiu pranveror.
Në kthesën e parë ushtarët ngarkonin fëmijët në vagonin e tretë. Ata që qanin ua lidhnin gojën dhe hidheshin në krahët e ushtarit që mbushte vagonin. Nga duart e plakës shkëputën dy mbesat e saj të njoma të lindura për pranverën që trokiste. Ashtu pa ndjenja atë e hodhën në dyshemenë e vagonit tjetër ku Ilkoni tani kishte zërë vend.
,,Ne i ngarkuam fëmijët në vagon, por i zbritëm në kodrën sipër qyteti, nën kështjellë. Aty i pushkatuan ekzakt 100 fëmijë. Dy vajzat me fustanet e bardhë më pika ishin në numrin 9 dhe 11 të rendit për ekzekutim. Të rriturit përfunduan në Kabinat e Gazit” – shkruante gazeta e qytetit pas tridhjetë vjetësh, kur gjyqi nuk kishte më vlerë.
Lëndina mbi qytetin e vjetër në çdo fund marsi mbushet me flutura pikaloshe shumëngjyrëshe që fluturojnë lojën vallëzuese të Anës dhe Lenës. Sytë e nënës shohin vajzat me vellon e nusërisë së mbetur në ëndërr. Ajo ishte kthyer në qytetin verior ku ishte varri i luleve të saj, atje ku në çdo pranverë kthehen lulet e freskëta të marsit. Pika loti në shkëlqimin e dritëqiririt ndanë dhembjen e natës së djeshme.
Ilkoni i Bronztë kthehej në Bibliotekën e Kryeqytetit me studentët e tij, tani krahë të Universitetit Shekullor. Porta e Herkulesit hapej sërish lirshëm drejtë njerëzores së plagosur nga Nata e Kaltër e Vdekjeve pa Dhembje, Kuçedra përpëlitej në Purgatorin e Kohës Hijezezë. Ilkoni përshëndeste me gjuhën e atit të shkencës së shqipes kudo mistereve mijëvjeçare të Dijeve të Vjetra.