Hyqmet Zane – Page 2 – Dielli

Sami Frashëri mbi Çamërinë dhe të vërtetat e pamohueshme

October 12, 2013 by dgreca

Të vërtetat që janë thënë nga apostujt e Rilindjes sonë Kombëtare, janë të vërtetat që burojnë nga realiteti i pakontestueshëm që u bënë njëherazi edhe frymëzuesit e ndërgjegjes kombëtare. Shqipëria dhe trojet e saj që përmblidhen në fjalët “Shqipëria e Vërtetë” kanë qenë në fokusin e njerëzve që morën përsipër të flasin për fatet e kombit dhe të thonë haptaz ato që do të cilësoheshin shpesh si “të vërtetat e pamohueshme”. Sami Frashëri, njeri nga vëllezërit Frashëri është njeri nga ata që flet me detaje dhe me saktësinë e kohës për Çamërinë, njera nga krahinat shqiptare në jug që në atë kohë ishte nën sundimin otoman turk.Ka një debat në lidhje me atë se cila është Çamëria, ku shtrihet ajo, ç’pjesë të territorit zë ajo, cilat janë qytetet dhe fshatrat e saj që fatkesësisht sot ndodhen nën sundimin Grek pas ndarjes së kufijëve më 1913, kohë kur edhe u zhvillua Konferenca e Londrës.

Sami Frasheri mbi Çamerinë dhe disa nga qytetet e saj kryesore, marrë nga vepra e tij “Fjalor i përgjithshëm i historisë dhe i gjeografise” (Konstandinopoje 1889). Vepra 2 e Sami Frasherit, botim i Akademisë së Shkencave,1988.

Tesprotia (Çamërinë)

Adjonati (Paramithi)

Janina

Konica

Margëllici

Parga

Preveza

Suli

Tesprotia (Çamërinë)

Është një nga krahinat që përbënin Epirin e lashtë. Krahina e lartpërmendur zgjatej nga Ambrakija, pjesa jugore e bregditit d.m.th. nga gjiri i Nartës deri në lumin Thijamis d.m.th Kalama. Me një fjalë Tesprotia ishte emri i vjetër i pjesës jugore të Shqipërisë të quajtur Çamëri.

Kufizohet nga veriu me Mollosinë që përbëhet nga sanxhaku i Janinës dhe me krahinën e Kaonisë që përbehet nga sanzhaku i Gjirokastrës d.m.th nga krahina e Labërisë, nga jugu me Ambrakinë d.m.th. me gjirin e Nartës, nga perëndimi me detin Jon. Kjo krahinë laget nga lumenjtë Akeron dhe Kogjin,që bashkohen para derdhjes së tyre në det.

Këta konsiderohen nga grekët e lashtë si lumenjtë e skëterrës. Ndë rsa lumi Haradros d.m.th. Loros e ndante këtë krahinë nga Mollosia. Qytetet dhe qytezat kryesore janë Pandosja, Kasupa, Allaka, Haradra, Himrion, Efina, Vruka e të tjera.Këto përfshihen midis 80 qyteteve që kryekomandanti romak Pal Emili rrafshoi në Epir. Megjithëkëtë ekzistojnë gërmadhat e disave prej tyre. Flitet dhe besohet se tempulli i famshëm i Dodonës ndodhej në këtë krahinë..Pas kësaj romakët themeluan në skajin jugor të kësaj krahine një qytet të madh me emrin Nikopolis,gërmadhat e të cilit ekzistojnë në një istme te ngushtë një orë larg në veri të Prevezës.

Tesprotianet e vjetër i përkasin thjesht popullit pellazg. Ishin të një gjaku dhe kishin të njëjtën gjuhë me popullin e Kaonisë dhe të Mollosisë. Përshumë kohë u qeverisën nga krerët e tyre dhe pastaj për një periudhë u qeverisën në formën e një republike. Pas kësaj u pushtuan nga sundimtari i Molosëve, Pirrua dhe më vonë iu aneksuan shtetit maqedonas. Së bashku me Maqedoninë kaluan në duart e romakëve dhe së fundi pas shkatërrimit të shtetit të Bizantit, ashtu si në viset e tjera të Shqipërisë,edhe në këto anë u formuan principata të vogla të cilat u pushtuan në kohën e sundimit të sulltan Mehmetit II dhe të Bajazitit II dhe iu aneksuan tokave osmane.

Ajdonat (Paramithi)

Është një qytezë,qendër kazaje në krahinën e Çamërisë, e cila formon pjesën juglindore të Shqipërisë, varet nga vilajeti dhe sanxhaku i Janinës.

Ajdonati ndodhet afërsisht 40 km në jugperëndim të Janinës dhe 18 km në lindje të limanit të Myrtos, rrezë një mali,në anën e majtë të lumit Vuvo d.m.th ne lindje te tij. Pozicioni i tij është i lartë, me ajër shumë të mirë dhe i rrethuar me vreshta e kopshte. Popullsia e tij arrin në 2500 njerëz, thuajse të gjithë myslimanë dhe shqiptarë.

Kështjella quhet Ajos Dhonatos dhe emri Ajdonat që përdohet në gjuhën zyrtare për qytezën,e cila njihet nga vendësit me emrin Paramithi, është marrë nga emri i sipërmendur. Përreth gjenden rrënimet e qytetit të vjetër Uria. Është një qytezë ku zhvillohet mjaf tregëti dhe çdo vit me 10 shtator bëhet një panair i madh që vazhdon pesë ditë. Burnot i cilësisë së lartë, i njohur me emrin burnoti i Janinës, prodhohet nga duhani, që rritet në këtë qytezë dhe ne disa vende të kësaj kazaje. Qyteza bashkë me kazanë ka 64 fshatra, 40 nga këto janë në veri të qendrës së kazasë dhe 24 në jug të saj. Në juglindje të kësaj kazaje ndodhet nahija e Sulit, popullsia e së cilës është e njohur për qëndresën e guximshme kundër Ali pashë Tepelenës. Toka e saj është malore, por ka edhe disa lugina e pllaja të bukura. Toka e saj është pjellore, prodhon drithëra të ndryshme dhe duhan. Ka një popullsi afërsisht prej16.000 njerëzish, shumica e të cilëve janë shqiptarë e afro gjysma myslimane. Brenda kazasë ka 22 xhami e mesxhide, 1 shkollë plotore, një medrese, 4 shkolla fillore kuranike, 3 punishte për regjien e lëkureve,13 ura. Rrethi i kazasë mund të përshkohet për 23 orë.

Janinë

Është një qytet, qendër e vilajetit me të njëjtin emër. Ndodhet në jug të vilajetit të Shkodrës 700 km në jugperëndim të Stambollit e 210 km në jugperëndim të Selanikut, në bregun perëndimor të liqenit me të njëjtin emër. Ka 35.000 banorë, 30 xhami, 6 kisha, 2 sinagoge, 3 teqe, disa medrese, një bibliotekë, një gjimnaz, një shkolle fillore e disa shkolla fillore kuranike (mektep), një gjimnaz me emrin “Zosimea”, disa shkolla fillore dhe një shkollë për vajza vetëm për greket,një shkollë plotore për vllehët, një azil grek për jetim e të varfër si dhe një spital, një spital tjetër të ndërtuar kohët e fundit nga bashkia, treg të bukur, hane e hamame të shumta, një kështjellë të mbetur nga Ali pashë Tepelena, që ndodhet mbi gadishullin që futet brenda në liqen, të rrethuar me hendek; përreth ka disa pendë dheu.

Ne rrethet e qytetit ka vreshta e toka pjellore, punishte lëkurësh; prodhohen sende prej argjendi dhe prej lëkure dhe zhvillohet një tregëti mjaft e rëndësishme. Janina është ndërtuar nga i quajturi Jani, një nga princat e vendit në kohën e rënies së perandorisë bizantine. Ajo i është dorëzuar paqësisht sulltan Bajezit Jellderemit, pastaj u kishte dalë dorë (osmanëve) dhe në vitin 1431 në kohën e sulltan Muratit II u pushtua përfundimisht. Më vonë në kohën kur sundoi i pavarur Ali pashë Tepelena, qyteti u zhvillua dhe u zbukurua tepër prej tij dhe kishte më shumë popullsi.

Kazaja e Janinës, ndodhet në mes të sanxhakut e të vilajetit që mban të njëjtin emër. Së bashku me dy nahijet e quajtura Zagor dhe Korondos, përfshin 233 fshatra me 87.256 banorë. Toka është e ndryshme, ka fusha pjellore, kullota dhe disa pyje. Shumica e popullsisë së fshatrave është e krishtere dhe përbëhet nga grekë dhe vllehë.

Sanxhaku i Janinës, është sanxhaku qendror i vilajetit që mban të njëjtin emër. Kufizohet nga juglindja me kufirin e Greqisë, nga verilindja me vilajetin e Manastirit, nga veriperëndimi me sanxhakun e Gjirokastrës, nga perëndimi me detin Jon,nga jugu me sanxhakun e Prevezës. Sanxhaku përbëhet prej 6 kazave dhe dy nahijeve me 439 fshatra dhe 166.691 banorë si më poshtë :

Sanxhaku Kazate Nahijet Fshatra

Janinë Zagore 233

Korondos 49

Leskovik 34

Janinë Konicë 3

Mecovë 62

Ajdonat 68

Filat

Vetëm popullsia e Janinës me fshatrat e Mecovës dhe të Konicës është e përbërë nga mysliman, vllehë e grekë, kurse popullsia e tri kazave të tjera është krejtësisht shqiptare dhe shumica myslimane. Të krishterët shqiptarë dëshirojnë të mësojnë në gjuhën e tyre shqipe dhe nuk e mbajnë

veten të kombësisë greke.

Konicë

Është një qytezë, qendër kazaje që ndodhet në sanxhakun e vilajetin e Janinës, 45 km në veri të Janinës, në anët e lumit të Vjosës, në rrëzat e maleve që ndodhen në skajet e një fushe; ka 5500 banorë, nëpër rrethe ka shumë kullota, ku mbahen shumë dhen me qumështin e të cilave bëhet djathë i famshëm shqiptar. Popullsia është shumë e zgjuar.

Kazaja e Konicës,rrethohet nga jugu me kazanë e Janinës, nga perëndimi me sanxhakun e Gjirokastrës, nga veriu me kazanë e Leskovikut, nga lindja me vilajetin e Manastirit. Përbëhet nga 34 fshatra me popullsi afërsisht 35.000 banorë, prej të cilëve gjysma janë myslimanë shqiptarë dhe të tjerët janë të krishterë shqiptarë dhe vllehë.

Toka është malore, më pak vende të përshtatshme për bujqësi. Kullota ka shumë, prandaj mbahen sasira të mëdha dhensh dhe bagëti të tjera. Në fushën e Konicës dhe ne luginën e Vjosës ka shumë drurë arre dhe nxirret një sasi mëndafshi.

Gratë në fshatra prodhojnë corape, fanella, velenxë e të tjera sende prej leshi. Lumi i Vjosës përshkon kazanë duke marrë me vete përrenjtë Vidomati dhe Sarandoporo. Në këtë kaza ka një llixhë squfuri me nxehtësi të madhe, dobia e së cilës është provuar. Një herë në vit organizohet një panair me emrin “Pazaropolo”, ku tregëtohen shumë kafshë dhe prodhime leshi.

Margëlliç

Është një qytezë, qendër kazaje ne sanxhakun e Prevezës të vilajetit të Janinës, ndodhet 50 km në veriperëndim të Prevezës, në një distancë 10 km prej bregut të detit. Ka 3000 banorë, të gjithë janë myslimanë shqiptarë.

Kazaja e Margelliçit së bashku me nahijet e Pargës e të Fanarit ka 71 fshatra me afërsisht 25.000 banorë. E gjithë popullsia është shqiptare, pjesa më e madhe myslimane. Janë të njohur për guxim e trimëri.

Toka e saj është pjellore, prodhohen drithëra, oriz, ullinj e të tjera. Në vendet afër bregut të detit klima është e butë gjatë dimrit, prandaj andej ka kullota të mira dimërore. Përveç Pargës, ka edhe disa skela të vogla, në të cilat mund të hyhet me barka të vogla.

Pargë

Është një qytezë, qendër nahijeje në kazanë e Margëlliçit të sanxhakut të Prevezës të vilajetit të Janinës, në pjesën jugore të bregdetit shqiptar.

Ndodhet 45 km në veriperëndim të Prevezës dhe 55 km në jugperëndim të Janinës. Ka 5.000 banorë, një xhami, një kështjellë të vjetër të ndërtuar mbi një shkëmb të futur në det; përreth ka kopshte me portokalle e limone dhe ullishta të bukura. Ka shumë nerënxa që janë tepër të kërkuara dhe që pëlqehen nga çifutët. Nga ky prodhim, popullsia ka nxjerrë shumë të ardhura. eksportimet e tjera kryesore janë portokallet, limonat e vaji i ullirit; në qytezë prodhohet një lloj sapuni në ngjyrë gështenjë; e ka ajrin të këndshëm e të mirë, që u sjell mjaft dobi atyre që vuajnë nga sëmundje të mushkërive. Ka edhe banja deti shumë të dobishme. Megjithëse anijet nuk ndalin aty, ajo është skelë për krahinën e Çamërisë, pasi aty vijnë e shkojnë barka me vela dhe zhvillojnë tregëti me Korfuzin dhe Triesten. Kjo qytezë për shumë kohë ka qenë në dorë të anglezëve, por Ali pashë Tepelena e bleu qytezën nga shteti i lartpërmendur dhe me këtë rast popullsia u shpërngul dhe kaloi në ishujt.

Qyteza dhe toka e saj u bë çiflig i Ali pashës dhe pas ekzekutimit të tij, i kaloi thesarit të shtetit. Në atë kohë u ble prej Rifat pashës që ishte ministër i financave dhe sot gjendet në dorë te trashëgimtarëve të tij. Nga popullsia e saj, ata që janë myslimanë dhe një pjesë e të krishterëve janë shqiptarë, të tjerët janë grekë.

Nahija e Pargës varet nga kazaja e Margëlliçit, që formohet nga pjesa qendrore e krahinës së Çamërisë, së bashku me qytezën përfshin edhe tre copë fshatrash përreth. Më përpara, së bashku me një numër fshatrash formonte një kaza më vete.

Prevezë

Është një qytezë në skajin jugor të Shqipërisë, në fund të një gadishulli që mbyll anën perëndimore të gjiut të Artës, në bregun verior të grykës që mban të njëjtin emër. Është qendra e sanxhakut me të njëjtin emër, të përfshirë në vilajetin e Janinës si dhe e krahinës së Çamërisë. Ndodhet 92 km në jugperëndim të Janinës. Pozicioni i saj shumë i bukur të kujton atë të Stambollit. Ka 8000 banorë dhe shumë kopshte me portokalle e limona si dhe ullishtë. Në anën nga toka është e mbrojtur nga një kanal, nga deti me dy fortifikata dhe 4 kala, të ndërtuara prej Ali pashë Tepelenës. Në qytet ka dy xhami, njera e ndërtuar prej Ali pashë Tepelenës dhe tjetra prej Ahmet aga Dinos. Ka gjithashtu dy teqe, disa tyrbe,një shkollë plotore e disa shkolla fillore, dy shkolla fillore greke, një për vajza e një për djem, një mulli me avull, një punishte për regjjen e lëkurës, disa fabrika sapuni e vaji. Prodhohet një lloj pëlhure shumë e preferuar, pambuku e mëndafshi e punuar shumë holl, çorape e të tjera prodhime. Ka një liman mjaft të frekuentuar, që bën shumë tregti me skelat e Triestes, Korfuzit, të Greqisë dhe të Italisë. Në veri dhe brenda gjiut ka edhe një liman me të madh të quajtur Vati ose me emrin Drin, i cili ka qenë liman i qytetit të lashtë të Nikopolisit. Emri Prevezë rrjedh nga emri i qytetit të lashtë te ndërtuar prej të famshmit Pirro, i cili ka marrë emrin e se vjehrrës së tij, Berenika, e shoqja e Ptolome Lagosit dhe ishte quajtur Berenikia.

Ky qytet ndodhej ose në vendin e Prevezës së sotme ose në atë të qytetit të Nikopolit. Nikopoli, i ndërtuar prej Oktavianit dhe gërmadhat e të cilit duken edhe sot një orë larg në veri të Prevezës, u shkatërrua nga sulmet e bullgarëve dhe të serbëve, kurse Preveza e tanishme u ndërtua prej venedikasve; ajo qendroi për shumë kohë në dorë të francezëve bashkë me ishujt e Dodekanezit. Në vitin 1798, Ali pashë Tepelena e mori qytezën nga francezët me luftë dhe qysh prej asaj kohe ajo bën pjesë në territorin otoman. Preveza për rëndësinë ushtarakë dhe tregëtare i ka të gjitha mundësitë të përparojë.

Sanxhaku i Prevezës është me i vogli ndër katër sanxhakët që formojnë vilajetin e Janinës.Ndodhet në skajin jugor të Shqipërisë dhe përbëhet nga gjysma jugore e krahinës së Çamërisë. Kufizohet nga veriu me sanxhakun e Janinës, nga lindja me kufrin grek, nga jugu me gjirin e Nartës dhe me grykën e Prevezës, nga perëndimi dhe jugperëndimi me detin Jon. Pjesa më e madhe e tokës përbëhet nga kodra të ulëta, me kullota të bukura, të veshura me portokalle e limona. Megjithëse tokën e ka shumë pjellore, për shkak të helmimit të ajrit nga kënetat dhe të mungesës së popullsisë, tokat kanë mbetur djerr dhe përdoren vetëm si kullota dimërore.

Lumi i Nartës rrjedh në lindje të sanxhakut dhe ndan kufirin me Greqinë. Në tokat e sanxhakut ka edhe dy lumenj të tjerë, njeri është Lorosi që mbledh ujerat që zbresin prej maleve të Olickës, të cilat ndodhen në sanxhakun e Janinës dhe që derdhet në gjirin e Nartës. Ky lum e kthen në një kënetë fushën që ndodhet midis Nartës dhe Prevezës. Tjetri është lumi Ferari që rrjedh nëpër kazane e Margëlliçit, buron prej maleve të Sulit pastaj drejtohet nga veriu e duke marrë me vete lumin Vovo, derdhet në detin Jon. ky është lumi Akeron që mitologjia greke e quante skëterrë. Popullsia e tij arrin në 55.000 banorë, shumica janë myslimanë e të tjerët të krishterë e një numër i paktë çifutësh. E gjithë popullsia myslimane dhe shumica e të krishterëve janë shqiptarë, përveç të krishterëve të vetë qytezës së Prevezës dhe të vendeve kufitare me Greqinë, të cilët janë grekë. Kazaja përfshin 179 fshatra, 48 xhami e mesxhide, dy medrese,30 shkolla (fillore kuranike), 220 kisha e manastire, 450 dyqane, 50 mullinj e të tjera. Prodhohen drithëra të ndryshme dhe me shumicë ullinj, portokalle, limona, vaj ulliri e pemë të tjera; si sasi e madhe vaj ulliri eksportohet. Ka shumë bagëti, dhentë e shumta që kullosin verës ndër malet e sanxhakut të Janinës dimrit zbresin ndër kullotat e Prevezës. Klima është e butë dhe e këndshme, rralë bie borë. Sanxhaku ndahet ne 3 kaza e dy nahije si me poshtë:

Kaza nahije fshatra

Prevezë —— 38

Loros, Xhemernik 68

Margelliç, Pargë 73

Kazaja e Prevezës ndodhet në skajin jugor të sanxhakut dhe kufizohet nga verilindja me kazanë e Lorosit dhe nga veriu me kazanë e Margelliçit.

Megjithëse kazaja ka toka të gjera më pak banorë, ka vetëm 38 fshatra me një popullsi deri në 13.000 banorë. Shumica e atyre që banojnë në fshatra janë shqiptarë të krishterë. Në këtë kaza gjenden shumica e kullotave dhe e ullishteve të sanxhakut.

Suli

Është një qytezë e vogël në krahinën e Çamërisë në Shqipëri, 45 km në jugperëndim të Janinës, në një vend malor dhe të fortifikuar prej natyre; banorët prej shqiptarë të krishterë. Këta së bashku me popullsinë e fshatrave përreth kanë ruajtur të drejtën e mbajtjes së armëve, duke marrë përsipër në rast lufte, detyrën për të luftuar në radhët e ushtrisë osmane. Janë njerëz shumë trima dhe të zotët për të ruajtur të drejtat e tyre personale. Ali pashë Tepelena, me qëllim që të shpërngulte suliotët nga vendi, dërgoi në vitin 1790 forca ushtarake kundra tyre, por pësoi humbje.

Edhe në vitin 1792 suliotët qëndruan burrërisht, por në vitet 1800 e 1803 u dërguan përsëri forca të tjera kundër tyre dhe më në fund popullsia e Sulit nuk mundi t’u bëjë ballë dhe u shpërngul në Pargë, e cila në atë kohë gjendej në dorë të Anglisë. Që në atë kohë Suli u shkretua. Edhe sot nuk ka tjetër veçse një kala të ndërtuar prej Ali pashë Tepelenës, e cila është e shkatërruar.

Kur Ali pasha bleu Pargën, suliotët ikën së andejmi në Korfuz dhe më vonë u shpërndanë andej-këtej. Në revolucionin e fundit grek, kryetarët më trima janë suliotët. Një herë, kur Ali pasha rrethoi Sulin, në të gjendeshin vetëm gratë, të cilat për një kohë bënin qëndresë, por duke kuptuar se do të detyroheshin të dorëzoheshin, të kërcënuara nga Tepelenasi, me guxim të madh pranuan të vetëflijoheshin. Duke vallëzuar në një shesh që gjendej mbi një shkëmb të lartë, të kapura dorë më dorë, u hodhën së bashku në humnerë dhe vdiqën.

Fjalorth

Kaza: Njësi administrative ku shtrihej pushteti i kajmekamit në kohën e sundimit osman; qendra e kësaj njesie.

Nahije: Nënndarje administrative më e vogël se sanxhaku; komunë

Sanxhak: Njësi administrative më e madhe se kazaja, me shtrirje tokësore të ndryshme sipas periudhave historike dhe me një sanxhakbej a me një mytesarif në krye.

Vilajet: Ndarje e madhe administrative që kishte ne krye një vali.

Përgatiti për botim : Hyqmet ZANE

Marrëveshja e Konsipolit dhe antifashizmi i çamëve

September 16, 2013 by dgreca

Greku Aleksis Janari (Miltjadhi Qiriani) denoncon Greqinë/
Çamëria pjesëmarrëse aktive në Luftën II Boërore./

Shkruan: Hyqmet ZANE/

Dëshmitë historike që i kanë shkruajtur kombet, janë të pavdekshme dhe një nga treguesit e së vërtetës që përballet me çdo shtrembërim që kërkohet t’i bëhet asaj nga qarqet dhe rrethanat e kohës. Kur vjen fjala për marrëdhëniet mes shqiptarëve dhe grekëve, eskluzivisht mendja të shkon tek çështja më shumë e debatuar dhe më e denigruar siç është çështja çame dhe genocidi grek mbi Çamërinë.
Ata që e vërtetojnë këtë janë dëshmitarët okularë që e vuajtën genocidin, janë nënat dhe fëmijët, janë baballarët dhe gjyshërit, janë kancelaritë europiane dhe vetë grekët që i bënë masakrat në ato vite fundlufte të Luftës II Botërore. Për këtë çështje janë shkruar dhe thënë shumë fjalë dhe janë bërë shumë deklarata. Një nga ato të ashtuquajtura pretendime greke që kërkon të justifikojë masakrat dhe genocidin çnjerëzr, është absurdi i “bashkëpunimit me okupatorin gjatë Luftës II Botërore” Shumë herë kemi folur dhe kemi dhënë dëshmi të kundërshtimit dhe hedhjes poshtë të pretendimeve të tilla uktrashoviniste greke, siç është edhe fakti që babai im, (Nuri Emin Zane, Hajri fetahu, Osman Zenel Taka dhe mezan Jonuzi) dhe shumë e shumë të tjerë që që u bënë viktimat e persekutimit në kampet e internimit në Gjermani, po ashtu sie dhe e persekutimit grek dhe atij komunist në
Shqipëri. Por më shumë se kaq është edhe një dokument tjetër historik, si dëshmi e së vërtetës mbi qëndrimin e shqiptarëve të Çamerisë në Luftën e Dytë Botërore, siç është “Marrëveshja e Konispolit”.
Marrëveshja e Konispolit
Më 10 gusht 1944 u zhvillua takimi i përbashkët mes përfaqësuesit të Frontit të Çlirimit të Çamërisë dhe përfaqësuesit të Frontit Çlirimtar të Greqisë (EAM), si dhe të delegacionit të Komitetit Qarkor të Partisë Komuniste Shqiptare (PKSH) për Gjirokastrën (Shqipëri) për të shqyrtuar problemet e minoritetit shqiptar në Greqi dhe të minoritetit grek në Shqipëri.
Mbledhja mori vendimet e mëposhtme :
Për shkak të paragjykimeve shekullore, gabimeve të njëpasnjëshme, krimeve të disa keqbërësve dhe propagandës shoviniste të disa qarqeve, për minoritetin shqiptar dhe për atë grek u krijua një gjendje e tillë, e cila po i lë mjaft forca në neutralitet, të kundërta me njëra- tjetrën dhe rrjedhimisht të pafuqishme për pjesëmarrjen në luftën antifashiste që po bëjnë të dy popujt, grekët dhe shqiptarët. Shenjat e ditëve të fundit tregojnë se katastrofa nuk vonon të vijë, nëse mbyllen sytë dhe nuk ndërmerren iniciativa nga ata që ndodhen pranë ngjarjeve.
Krijimi i nje organizate antifashiste për çdo minoritet është një nevojë emergjente. Një predispozicion i tillë është shfaqur qartë nga minoriteti grek dhe ndihet i gjallë edhe në mes të të njëjtave subjekte në Çamëri. Krijimi i organizatave antifashiste respektive, gjithashtu u mbyll gojën shovinistëve që flasin për tradhëti kombëtare.
Kjo zgjidhje në rrugën e luftës së sotme për çlirim dhe vetëvendosje të popujve, do t’i vëllazërojë të dy popujt fqinjë. Kjo është e vetmja mënyrë e përshtatshme dhe e frytshme.
Organizatat antifashiste do të udhëhiqen nga një këshill i përbërë prej një përfaqësuesi shqiptar, një grek dhe nga një përfaqësues i minoritetit. Sa për një palë aq edhe për tjetrën, në Këshill do të bëjë pjesë edhe një përfaqësues i misionit anglez. Ky i fundit do të marrë pjesë vetëm nëse kërkohet nga minoriteti.
E njëjta mënyrë do të zbatohet edhe për organizimin ushtarak.
Jepet amnisti e plotë ndaj të gjithë atyre që me sjelljen e tyre, sa me veprimtarinë politike aq edhe në jetën private i kanë shërbyer fashizmit dhe shovinizmit.
Të dy organizatat, greke dhe shqiptare, garantojnë për sot dhe për të ardhmen, jetën, nderin dhe pasurinë e popujve minoritarë.
Ky vendim do t’u njoftohet që të dy popujve dhe vihet qysh sot në zbatim. Do t’u njoftohet gjithashtu dhe organizmave eprorë.
Statuti i organizatave antifashiste të minoriteteve do të përfshijë klauzola për pjesëmarrjen aktive të të dy popujve në luftë. Përveç propagandës antifashiste, ndalohet çdo propagandë tjetër, edhe ajo shoviniste.
Shtypi i të dy organizatave do të ndihmojë edukim politik të popujve dhe të dy minoriteteve.
Për frontin Çlirimtar të Çamërisë
Rexhep Plaku
Për EAM-in
Aleksis Janaris
Për PKSH
Çeliku

Duhet thënë me vërtetësi dhe kompetencë dokumentare se ky dokument është botuar për herë të parë në librin “Organizimi antifashiste i minoritetit grek në Shqipëri 1943-1944” i autorit Aleksis Janaris dhe është ribotuar në broshurën nacionaliste “Momente të panjohura nga drama e Epirit”, 1989. duhet thënë gjithashtu se Aleksis Janari është pseudonim i Miltjadhi Qiriani, ndërsa Çeliku është Bedri Spahiu
Nga ana tjetërm është e rëndësishme të pohojmë se “Marrëveshja e Konispolit” është edhe një dëshmi tjetër e cila hedhë poshtë akuzat greke ndaj popullsisë së martirizuar të Çamërisë si bashkpunëtorë me pushtuesit nazi-fashist. Edhe para këtij takimi edhe më pas popullata e Çamërisë u rreshtua në rradhët e lëvizjes antifashiste si në formacionet e EAM-ELAS-it grek, po kështu edhe në rradhët e formacioneve të Lëvizjes Nacional Çlirimtare të Shqipërisë. Mbas kësaj marrëveshje, përfaqsuesit e Çamërisë u mblodhën në fshatin Shalës të Konispolit në Kongresin e Parë dhe formuan organizatën me emrin “Këshilli Antifashist Çam”, si e vetmja organizatë përfaqsuese e popullatës së Çamërisë. Kjo organizatë mbrojti interesat e popullatës Çame edhe pas Luftës së Dytë Botërore, deri më 1948.
Është fakt historik se minoriteti grek në Shqipëri përkrahu Luftën Nacionalçlirimtare të popullit shqiptar, por kontributi dhe pjesëmarrja e popullatës çame ishte akoma më e madhe dhe e materializuar në disa njësi dhe formacione luftarake. Ndonëse qeveritë greke e mohojnë ose e mbajnë të fshehur kontributín e shqiptarëve të Çamërisë si dhe pjesmarrjen e tyre në rradhët e Lëvizjes Antifashiste të popullit grek, është fakt historik se vetëm në Divizionin e 8-të, Regjimenti i 15-të të ELAS-it bënte pjesë dhe Batalioni i quajtur “mikst” (shqiptaro-grek), në rradhët e të cilit u rreshtuan dhe luftuan mbi 500 partizanë çame. Në Shqipëri kemi po kështu përfaqsues të kësaj popullate në të dyja anët e kufirit shqiptaro-grek që u rreshtuan në rradhët e formacioneve luftarake shqiptare si Batalioni “Çamëria” si dhe në rradhët e brigadave të ndryshme, ku dhanë jetën me dhjetra shqiptarë të
Çamërisë. Gjithashtu është fakt se krijimi i Komitetit Antifashist Çam është përgjigja më e mirë historike që kjo popullatë i ka dhënë marrëveshjes së Konispolit, ndërkohë në rradhët e minoritetit grek në Shqipëri nuk ekziston një organizim i tillë. Madje siç dëshmon edhe ky dokument me mjaft vlerë historike, që vetë autori grek e nxjerr në dritë, minoriteti grek nuk prezantohet si palë nënshkruese dhe pjesëmarrëse direkt në këtë dokument, ashtu siç është pjesëmarrja dhe firma e përfaqsuesit të Frontit për Çlirimin e Çamërisë, Rexhep Plaku.
Ky dokument hedh dritë plotësisht mbi kohën kur shqiptarët e Çamërisë me pa të drejtë akuzohen dhe dëbohen me dhunë nga vatrat e tyre në mënyrë kolektive dhe po në mënyrë kolektive vazhdojnë të persekutohen politikisht nga shteti i sotëm grek dhe nga ata që e kishin për detyrë t`i mbronin. Në të njëjtën kohë, publikimi i këtij dokumenti është një aktakuzë edhe për ata që janë përgjegjës të Luftës Çlirimtare të të dy popujve, që kanë heshtur dhe vazhdojnë të heshtin, duke mos ju përmbajtur detyrimeve që rrjedhin nga marrëveshja tri palëshe e firmosur më 1944 mbi mbrojtjen e jetës dhe të pasurisë të popujve minoritarë.
***
Shënim. Për botimin e këtij dokumenti ndihmuan zotërinjtë :
Ahmet Giaffo (Xhafo) – President i Shoqërisë për të Drejtat e Njeriut të Çamërisë, USA
Petrit Begati (Kasemi) – Austri. (Ish diplomat çam në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Shqipërisë dhe referent i marrëdhënieve shqiptaro-greke për vitet 1992-1996)
Epilog
Dokumentimet e herëpashershme që bëhen nga studiues çamë veçanërisht, por edhe në disa raste nga studiues të tjerë, kanë një dallim të madh në paraqitjen e tyre. Njëherazi kanë edhe një mangësi të madhe jo në përmbajtjen e tyre, por në mosmbështejtne që bëhet nga Akademia e Shkencavre të Republikës së Shqipërisë. Mangësia e pazakontë për një institucion të lartë jo politik qëndron në faktin se asnjëherë nuk janë trajtuar apo përmbledhur këto dokumentime në favor të çështjes mbarëkombëtare shqiptare për të folur e para kjo Akademi në emër të të vërtetave që gjithsesi qarkullojnë si vetmitare në një atmosferë të rtazuar. Janë shumë e shumë pikëpyetje që kanë nevojë të trajtohen dhe shtjellohen në mënyrë shkencore për çështjen e trojeve kombëtare jasht ëkufijëve të Shqipërisë, pro që asnjëherë nuk janë vlerësuar si të tilla.
Përkundër kkësaj Akademie qëndorjnë Akademitë e Greqisë dhe maqedonisë, Asebisë dhe malit të Zi të cilat nuk lenë rast të shkjë kot pa u dhënë përgjigje shkencpre dhe dokumentare problemeve që u paraqiten, qoftë edhe duke trilluar në kurriz të shqiptarëve. Në këtë kuadër them se studiuesit çam, duke futur këtu edhe njerin nga më të përkushtuarit, profesorine e nderuar 91 vjeçar Ibrahim D. Hoxha që i vetëm ka realizuar dy enciklopedi Jugshqiptare si monumente të të vëretave dhe që vlejnë si pika referimi edhe për Akademinë Shqiptare. Ndoshta ka ardhur koha për të thënë zërin tonë si ♪5amë edhe përmes një institucioni si Akademia e Shkencave të Republikës së Shqiëprisë e cila deri tani ka bërë me dashje shurdhmemecin për temat e interesave të madhe mbarëshqiptare.
Përgatiti për botim : Hyqmet ZANE

Skenarët e sigurimit të shtetit përsëri rivrasin Bilal Xhaferrin

September 7, 2013 by dgreca

*Bilal Xhaferri dhe vepra e tij janë dëshmia e gjenisë së shkrimtarit të pavdekshëm/

*Feçor Shehu kundër Meto Kondit/

*Një e vërtetë e lënë enigëm për vrasjen e Bilal Xhaferrit./

Ne Foto:Autori i shkrimit ne nje veprimtari kushtuar shkrimtarit Bilal Xhaferri/

Nga HYQMET ZANE*/

Polemika e krijuar nga një farë Meto Kondi për të denigruar figurën e shkrimtarit të shquar Bilal Xhaferri, është një model i ri për të kuptuar se me se është marrë sigurimi i shtetit në diktaturë dhe pjesëtarët e tij me injorancën dhe me kriminalitetin e tyre janë hedhur në një sulm të paparë ndaj elitës intelektuale kombëtare. Por më shumë se kaq, lufta që i bëri sigurimi i shtetit komunitetit çam, ka qenë i pashembullt dhe intrigues, po aq sa edhe model i paudhësive dhe ligësive që ushqeu sistemi i Enver Hoxhës në Shqipëri. Ka shumë vërtetësi në lidhje me këtë lloj qëndrimi të diktatorit më idiot që ka pasur Lindja. Por një gjë është e saktë se Enver Hoxha, me këshillimin e tutorëve të tij serbe (antishqiptarë) nuk bëri asnjë veprim kur mori vesh se në Çamqëri po bëhej masakër, as pas 27 qershorit, as në mars 1945. Se çfarë duhet të bënte një njeri që pretendonte të ishte një udhëheqës i një populli që e kishte emrin shqiptar, këtë të gjithë ne e marrim me mend që të bënte atë që bëri ndaj Jugosllavisë pas 28 nëntorit 1944.

Por më shumë se kaq, e kam fjalën tek mbjellja dhe marrja e fruteve që jep filozofia e urrejtjes antiçame e një diktatori që nuk e dinte as vetë që kujt sistemi i përkiste. Por në rastin e Bilal Xhaferrit, ka një tejkalim të ligësisë dhe vjelljes së vrerit, po aq sa edhe të survejimit dhe presionit ndaj një shkrimtari me cilësi të larta të gjenisë së tij. Kam bindjen se ka një skenar të mirëkurdisur, që të hidhet baltë ndaj shkrimtarit që jetoi e vdiq si një antikomist i betuar dhe shumë kritik ndaj sistemit. Mua më duket si një skenar që paska mbetur çuditërisht në sirtar dhe na e paska zbuluar në prag moshën e tretë një sigurims dhe një anëtar i punëve të zeza që i kanë bërë këtij populli, të thurej aq tinëzisht dhe aq poshtërsisht që dinte t’i bënte vetëm ai sigurim shteti që udhëhiqej nga injorantët dhe shpirtzinjtë.

A nuk ishte i tillë skenari ndaj Hilmi Seitit, ndaj Taho dhe Teme Sejkos, Tahir Demit dhe pjesëtarëve të tjerë çamë me të të ashtuquajturit “grup armiqësor”, por që nuk ishte vetëm çamë se kishte edhe shumë vllehë dhe ortodoksë, por që me një qëllim të caktuar thuhet se ishte grupi çam? A nuk ishin të tillë të ashtquajturit grupe armiqësore që u kurdisën ndaj elitës intelektuale shqiptare që pas ashtuquajturit çlirim të Shqipërisë e deri në ikjen në atë botë të diktatorit? Çfarë nuk u sajua dhe nuk u intrigua ndaj një populli të tërë dhe vetë bllokut komunist që e bënë diktaturën në Shqipëri si më të veçantën dhe më të paimagjinueshmen.

Ndërsa në rastin e Teme Sejkos dhe Tahir Demit, kemi të bëjmë edhe me një ndjesi antishqiptare që zbuloi vetë diktatori ndaj kombit të tij, ndërsa sigurimi i shtetit ishte tërësisht i uzurpuar nga UDB-ja dhe KGB-ja dhe dihet tashmë se modelet e tyre ishin nga më të zbatuarat ndaj shqiptarëve. Filozofia antiçame e Enver Hoxhës, ushqehej dhe nga grekët e Byrosë që ishin pjesë e antishqiptarizmit që përshkoi si një fill i kuq qeverisjen e një kaste kriminelësh që mbolli vetëm zi. Ishte sigurimi i shtetit që bëhej pjesë e zbatimit të kësaj filozofie që si qenërit që nuk rrinë pa hëngur m… villnin vrer ndaj çdo njeriu që futej në rrethin e kuq të “syrit vigjilent” të sigurimit të Partisë së Punës.

Se çfarë kurdisej dhe thuhej për një shkrimtar nga Sigurimi i Shtetit, këtë më mirë na e jep vetë Feçor Shehu në proçesverbalin e mbajtur dhe të raportuar për arratisjen e Bilal Xhaferrit, duke hedhur poshtë të ashtuquajtura rrëfenja intrigante të Meto Kondit të bëra publike. Ky proçesverbal botohet për herë të parë.

Nga burime të besueshme thuhet se Bilal Xhaferri është ndjekur gjatë gjithë jetës së tij nga sigurimsat që e ruanin dhe e spiunonin se çfarë bënte. Ikja e tij u dogji shumë atyre siç edhe e thotë vetë Drejtori i Parë i Drejtorisë së Hetimit, Feçor Shehu. Ndërkohë që kam dëgjuar në formën e thashethemeve që kanë baza të vërteta se ekzekutimi i Bilal Xhaferrit është bërë në spital të Çikagos nga një njeri i dërguar nga sigurimi enkas për eleminimin e tij. Sipas të thënave, personi në fjalë me inicialet H.P. nga një fshat i Kuksit ka qenë ish i burgosur për disa vrasje dhe që me kusht është nxjerrë nga burgu dhe i është besuar misioni i rëndësishëm. Për të realizuar “arratisjen” jashtë shtetit me shërbimin ndaj shtetit diktatorial, ai ëhstë stërvitur në luginën e Semanit në Fier ku thuhej se ishte baza e stërvitjes të të gjithë atyre që dërgoheshin me misione jashtë shtetit për vepra kriminale.

Më pas për të krijuar alibitë e tyre, e shtrojnë në spitalin psikiatrik në Elbasan dhe më në fund e dërgojnë me misionin ekstra në SHBA. Pasi ka studuiuar rrethanat e punës së Bilalit, në bashkëpunim edhe me njerëz të tjerë të sigurimit që jetonin në këtë qytet dhe që e njihnin mirë Bilalin, e realizon vrasjen e tij në kohën kur Bilali ishte i shtruar në spital, pas një operacioni. Në bashkëpunim, siç është thënë, me një mjek serb që punonte në këtë spital, personi në fjalë është futur në dhomën ku ishte Bilali dhe e ka goditur atë me një send të fortë hekuri në kokë, pikërisht në vendin ku ishte bërë operacion, duke i shkaktuar vdekjen e plotë. Thuhet nga burime në Çikago se mjeku serb dhe vrasësi nga Shqipëria janë kapur dhe për shqiptarin, meqë kishte kartelë psikiatrie e kanë lënë të lirë, ndaërsa mjekun serb e kanë dënuar me burgim të përjetshëm. Të gjitha këto dihen nga rrethe të ngushta të shkrimtarëve, por nuk thuhen për shkaqe personale, por që autori i kësaj vrasjeje sot jeton në një kryeqyet të afërt me Shqipërinë të vendeve Europiane. Ndoshta në të ardhmen do të dalin të vërtetat e cituara më sipër dhe do të sqarohen të gjitha enigmat e të vërtetave ndaj Bilal Xhaferrit.

Është rasti të themi se shkrimtarët e njohur të vendit tonë që nga Dritëro Agolli dhe ismail kadare, Teodor laço, por edhe Moikom Zeqo, po aq sa mbahet mend se janë shprehur edhe Vath Koreshi dhe Adriatik Kallulli etj do të duhet të flasin më shumë dhe më gjerë për Bilal Xhaferrin se kanë qenë edhe njerëzit që e kanë mbështetur atë dhe e kanë konsideruar mik të mirë. E ardhmja pret për këtë sepse, në një kohë që në mediat shqiptare dalin lloj-lloj historishë banale me sigurimsa, të flasësh për Bilal Xhaferrin është detyrim dhe nder që i bëjnë vetes së tyre për një shkrimtar të madh dhe një meteor që ishte njëherazi edh enjë kundërshtar i regjimit që në gen.

Përgatiti materialin për botim: Hyqmet ZANE

Cila është jeta reale e Bilal Xhaferrit

Bilal Xhaferri u lind në fshatin Ninat të Konispolit më 2 nëntor 1935 në fisin e Hasan Tahsinit.

Kur ishte 7 vjeç i vdes e ëma, ndërsa më 1944 i pushkatohet i ati si nacionalist. Kështu mbeti jetim me tri motrat.

Bilali, mbiemrin e familjes e kishte Hoxha. Mirëpo për mall, dashuri e nderim për të atin, emrin e tij Xhaferr e bëri mbiemër të vetin : Bilal Xhaferri.

Për të siguruar jetën dhe për t’u shpëtuar ndjekjeve si bir nacionalisti, largohet prej vendlindjes dhe punon korrier në Sarandë. Kryen një shkollë teknike për ndërtim, punon në Fushë Krujë në ndërmarrjes Rruga-Ura në ndërtimin e hidrocenteraleve në Veri.

Jeton në Shijak tek të afërmit, internohet në fshatin Hamallaj të Durrësit.

Në gusht të vitit 1969 largohet fshehurazi prej Shqipërisë, sepse rrezikohej për t’u burgosur. Kalon në Greqi nëpërmjet Janinës, pastaj vendoset në SHBA.

Dy vjet punon në gazetën Dielli të shqiptarëve të Amerikës. Në tetor të vitit 1974 nxjerr numrin e parë të revistës “Krahu i Shqiponjës” që botonte Lidhja Çame në Çikago. Ai e themeloi dhe e drejtoi këtë revistë në të gjitha vitet e daljes, 1974 deri në vitin 1986. Revista mbahej kryesisht me shkirme publicistike, poezitë, tregimet dhe shënimet e tij. Nxorri 39 numra të revistës.

Më 25 nëntor të vitit 1978 në New Jork plagoset me thikë prej njerëzish të panjohur, para se të shkonte në kremtimin e 100 vjetorit të Lidhjes së Przirenit dhe ditës së Flamurit. Në këtë kremtim, Bilali duhej të mbante referatin.

Më 1981, ia djegin redaksin e revistës “Krahu i Shqiponjës” me të gjithë dorëshkrimet e tij dhe shkrimet e tjera.

Në 14 tetor 1986, pas një operacioni vdes në Çikago në SHBA.

Më 6 maj 1995 eshtrat e tij sillen ë Shqipëri dhe varrosen në Sarandë.

Bilal Xhaferri për të gjallë kishte bërë gati për shtyp këta libra :

“Njerëz të rinj, tokë e lashtë”, Tiranë, 1966

“Lirishta e kuqe”, Tiranë, 1967

“Krasta Kraus”, Tiranë, 1967, i botuar në Tiranë vetëm më 1993.

Në Prishtinë më 1995 u botuan veprat e tij letrare të botuara më parë dhe të mbetura në dorëshkrim në tri vëllime :

“Eja trishtim”, poezi, Prishtinë, 1995,

“Njerëz të rinj, tokë e lashtë”, tregime, Prishtinë 1995,

“Ra Berati”, roman, Prishtinë, 1

MINISTRIA E PUNËVE TË BRENDSHME Ekzeml.Nr.2

DREJTORIA E I-rë

Nr. 2198 Prot. Tiranë, më 11 / X / 1969

KOMITETIT QENDROR TË PP SHQIPËRISË SHOKUT HYSNI KAPO

T I R A N Ë

Më 31 Gusht 1969 u arratis në Greqi Bilal Xhaferi, duke marrë me vehte edhe Selfo Hoxhën ( burrin e motrës ), ish i dënuar dhe internuar si armik dhe Bajram Shuaipin, të dy nga Markati i Sarandës. Nga analiza që ju bë këtij problemi del se:

Bilal Xhaferi, lindur ne Ninat të Konispolit në 1935, banonte në rrethin e Durrësit, me punë në fermën e Sukthit. Babai i tij është pushkatuar mbas çlirimit, si kriminel lufte. Bilali pasi kreu 2 klasë të shkollës së mesme, ka punuar si teknik e punëtor dhe gjatë kësaj kohe është marrë edhe me letërsi. Me gjithëse dihej që kish babanë të pushkatuar si armik, i janë botuar artikuj në gazeta e revista dhe vëllime me vjersha e tregime nga ndërmarrja e botimeve. Në këtë mënyrë u popullarizua padrejtësisht, si “talent letrar”, sidomos për një roman mbi Skënderbeun që kishte dhënë për botim.

Organet tona, duke pasë parasysh biografinë e tij dhe lidhjet e dyshimta me disa të internuar në Mirditë si dhe qëndrimin jo të mirë gjatë kohës që kryente shërbimin ushtarak në Berat, qysh në vitin 1964 Bilalin e kishin marrë në ndjekje si element armik.

Mbas diskutimit armiqësor që bëri Bilali në klubin e shkrimtarëve, Ministria i vuri detyrë Degës së Durrësit, për ta ndjekur këtë objekt si përpunim kryesor dhe të arrihej në arrestimin e tij në një kohe sa më të shkurtër. Por Dega e Durrësit punoi keq. Shkaku i këtij qëndrimi, është nënvleftësimi i armikut të klasës dhe për rrjedhim mungesa e theksuar e vigjilences që nga kryetari e deri tek punëtori operativ që e ndiqte këte çështje.

Kjo mungesë vigjilence karakterizon edhe veprimet e Degës së Punëve të Brendshme Sarandë dhe të batalionit të kufirit, të cilët edhe pse u vunë në dijeni për vajtjen e Bilal Xhaferrit në Sarandë dhe kishin sinjalizime për rrezikshmërinë e tij dhe tendencën e arratisjes, nuk e vlerësuan dhe nuk morën masat e nevojeshme.

Kjo ngjarje nxorri në pah edhe një metodë shumë burokratike bashkëpunimi midis të dy degëve (Durrës-Sarandë) për ndjekjen e këtij objekti, për faktin se dega e Durrësit, nuk dëergoi një njeri kompetent që të koordinonte masat me Sarandën gjatë qëndrimit të Bilalit në Sarandë, por ajo u mjaftua vetëm me dërgimin e një telegrami të thatë. Kurse Dega e Sarandës nënvleftësoi krejtësisht masat ne kufi, gjë që i dhanë mundësi këtij armiku, të realizojë më lehtë tradhëtinë e tij.

Të metat e rradhitura më sipër flasin edhe për dobësitë e aparatit qëndror, i cili në rastin e dhënë duhet të kish qënë me rigoroze në zbatimin e detyrave të vëna për këtë problem.

Konkluzionet e nxjerra nga kjo ngjarje do të punohen me të gjitha kuadrot e Drejtorisë dhe të degëve të punëve të brendshme, njëkohësisht u dhanë udhëzime për një koordinim më të mirë midis degëve të brendshme, për rastet kur elementët që janë në përpunim për aktivitet armiqësor lëvizin nga një rreth në tjetrin.

Në Sarandë ky problem u analizua në organizatën e partisë dhe ndaj kuadrove që kishin përgjegjësinë kryesore u morën masa ndëshkimore: Zv.Kryetarit të degës ju dha vërejtje e rëndë, ndërsa shefit të seksionit dhe punëtorit operativ vërejtje me shënim në kartën e rregjistrim. Në rrugë shtetërore për këto kuadro, mendojmë të mos marrim masa te tjera. Ndërsa problemin e Degës së Durrësit, jemi duke e analizuar në kompleks edhe për disa dobësi të tjera që janë konstatuar aty.

DREJTORI DREJTORISË I-rë

FEÇOR SHEHU /

MINISTRIA E PUNËVE TË BRENDSHME Ekzempl.Nr.1

DREJTORIA E I-rë Epërkoh. 5 vjet.

Nr. 2336 Prot. Tiranë, më 4 / XI /1969

Lënda: Përgjithësim mbi arratisjen e Bilal Xhaferrit

GJITHË DEGËVE TË PUNËVE TË BRENDSHME / ANËS SIGURIMIT/

NË VENDE

Më 31 Gusht 1969, nga sektori i pikës kufitare të Vulistrrës të rrethit Sarandë, u arratis në Greqi Bilal Xhaferri, objekt i rëndësishëm përpunimi i Degës së Punëve të Brendshme Durrës, duke marrë me vete burrin e motrës Selfo Hoxhën, ish i dënuar dhe internuar dhe Bajram Shuaipin, të dy nga katundi Markat i Konispolit.Bilal Xhaferri (Hoxha) ka lindur në Ninat të Konispolit më 1935, rrjedh nga shtresë e pasur, babai i pushkatuar si kriminel lufte. Element me prejardhje armiqësore, me një rreth familjar e shoqëror me qëndrim të keq politik. Mbasi kreu dy klasë të shkollës së mesme, ka punuar si punëtor e teknik në ndërrmarrje të ndryshme në rrethet Tiranë, Krujë, Mirditë e Durrës.

Duke pasur parasysh biografinë e tij dhe lidhjet e dyshimta me disa të internuar në Mirditë, ndër ta edhe familja e Izet Osmanit si dhe për qëndrim jo të mirë gjatë kohës që kryente shërbimin ushtarak në repartet e punës në Berat, Bilal Xhaferri ishte marrë në përpunim aktiv nga Sigurimi Ushtrisë qysh më 10/IV/1964 si agjent i mundshëm i zbulimit grek.

Si eshte ndjekur perpunim i tij?

Mbas dy muaj qe ishte marre ne perpunim Bilal Xhaferri se Durresit se kane pare kete çeshtje me syrin politik, si rezultat ka nenvleftesim te armikut te klases. Mos vleresimi i drejte i rrezikshmerise qe paraqiste ky si nga prejardhja, si nga veprimtarija armiqesore, si nga niveli dhe fusha ku ai e ushtronte aktivitetin e tij armiqesor, ka bere qe ky element armik te mbetet per nje kohe te gjate jashte kontrollit. Ishte pikerisht mungesa e perpunimit dhe kontrollit nga organet tona qe nuk dihej asgje mbi pregatitjet dhe qellimet qe kish Bilali per te sulmuar vijen e Partise ne letersi, siç beri me diskutimin e hapur armiqesor ne klubin e shkrimtareve, ne Prill 1968, me rastin e diskutimit te romanit “Dasma”, ku u demaskua si armik.(Per kete arsye me 1968 u demaskua edhe ne qendren e punes ne Durres dhe mandej edhe ne fermen e Sukthit, ku u dergua per te punuar si puntor.)

Bilal Xhaferit u kap dhe u vleresua nga Drejtorija e I-re, duke pase parasysh biografine, lidhjet interesante, materialet qe disponoheshin per aktivitet armiqesor si dhe pershtypjet e krijuara ne rrethin e shkrimtareve ne lidhje me qendrimin e hapur armiqesor, duke dyshuar qe veprimtarija e tij mund te ishte e organizuar edhe me persona te tjere. Per kete, sipas orientimit te udheheqjes se Ministrise, Dega e Durresit, u urdherua te intensifikonte perpunimin e tij, ta ndiqte ate si kryesor te zbulonte veprimtarine e tij armiqesore dhe te harinte ne goditjen e tij ne nje kohe sa me te shkurter.

Drejtorija e I-re me 29/4/1968 e analizoi ne qender kete perpunim, u percaktuan detyrat qe duhej te realizonte Dega e Durresit per objektin e perpunimit dhe deget e Tiranes, Krujes e Mirdites per lidhjet e tij. Ne menyre te veçante u dhane porosi qe perpunimi i Bilal Xhaferit te ndiqej si i rendesishem dhe per ndjekjen e realizimin e detyrave deri ne arrestimin e tij, te angazhohej vete udheheqja e Deges se Durresit.

Mbas kësaj kohe përpunimi filloi të lëvizë nga gjendja ku ishte dhe u morën disa të dhëna që tregonin pozitën e tij armiqsore, për probleme të letërsisë, emancipimit të gruas, etj. Megjithate, perpunimi nuk po ecte me tempin qe kerkohej, prandaj Drejtorija e I-re perseri u preokupua per kete çeshtje, duke derguar ne Deget e Puneve te Brendeshme Durres, Tirane, Kruje, Mirdite, Shkoder e Burrel, shoke te Deges se I-re per te ndihmuar. Por, perseri ne zbatimin e detyrave kishte zvarritje, mungese disipline dhe nenvleftesim te vete objektit te perpunimit. Per keto shoket e Durresit jane thirur e kritikuar ne Ministri.

Dega e Durresit duke ndjekur kete perpunim vuri ne zbatim disa masa, por ato nuk ja arriti qellimit per faktin se agjentura qe eshte drejtuar ne perpunimin e tij, me perjashtim te bp. “Reja” objekti nuk i ka besuar. Bp. “Reja” filloi te jape ne drejtim te tij me 21/II/1968 dhe u largua nga perpunimi me 21/6/1968 pse atij ju propozua per te dale deshmitar dhe ai s’pranoi. Ne kete kohe futet ne perpunimin e tij agjenti “Çajupi”, i cili ishte i vetmi bp. qe ndoqi deri ne fund perpunimin, por edhe ketij objekti nuk i besonte. Ne mars 1969 ne drejtim te objektit terhiqet ne bashkepunim bp. “Legjenda”, element me prejardhje armiqesore, i cili mbas pak kohe u vertetua se genjente. Nga data 26/V/1969 qe eshte marre e dhena e fundit dhe deri ne diten e arratisjes, d.m.th. 3 muaj, per objektivin nuk ka asnje te dhene.

Nga nje pune e ceket dhe e pa studjuar qe eshte bere ne drejtim te tij, objekti ka djegur agjenturen, survejimin dhe disa veprime operative. Keshtu p.sh. deshmitarit Zalo Kolari i ka thene se “mua me ndjekin” bp. “Çajupi” i thosh se “çdo nate me vjen Kryetari Keshillit per te me kontrolluar ne shtepi”. Ne nje rast objekti eshte ankuar tek puntori operativ Petraq Myzeqari, sepse ndiqej nga sigurimi, duke i thene: “Une s’jam armik dhe ne rast se i keni vene juve personat qe me ndjekin mua, ata punojne keq”. Objekti gjate perpunimit disa here ka kerkuar takim me organet e Partise e Pushtetit ne rreth dhe ne nje rast kerkoi takim me Kryetarin e Deges.

Dega e Durresit nuk zbatoi detyren e vene nga Ministrija per goditjen e Bilalit ne kohen me te shkurter, per arsye te perpunimit te dobet dhe ngathesise qe ka treguar ne grumbullimin e provave. Me gjithe perpunimin e dobet dhe provat e zbehta, dosja e Bilal Xhaferit me 9/7/1968 u dergua ne Prokurorine e Pergjithshme, por u kthye me porosi qe te sigurohej edhe nje prove, te cilen per me se nje vit, deri sa u arratis objekti, Dega e Durresit, nuk e siguroi.

Ne ndjekjen e ketij perpunimi, per evitimin e arratisjes, jane perdorur metoda burokratike.

Siç dolli nga analiza qe u be, mbas arratisjes, qe nga fillimi, perpunimi i Bilal Xhaferit eshte karakterizuar nga mungesa e serjozitetit, nga nenvleftesimi, nga zvarritja dhe mungese ne kryerjen e detyrave dhe mungesa e kontrollit te forte, gje qe çoi ne ate qe organet tona, jo vetem nuk realizuan goditjen e tij, por nuk zbuluan as tendencen dhe as planin e tij per arratisje. Fakti qe tre muajt e fundit, per objektin nuk kish asnje te dhene tregon se Dega e Durresit nuk preokupohej dhe nuk çqetesohej per te. Veç kesaj, kur u mesua se objekti do te shkonte ne Sarande, masat karakterizohen nga veprime te theksuara burokratike. Ku konstatohen keto:

Ne mars 1969 Dega e Durresit informohet se Bilal Xhaferi do te shkonte ne Sarande dhe njofton me radjogram Degen e Sarandes per kete, duke theksuar edhe tendencen per arratisje(megjithese per kete nuk kish te dhena). Durresi jo vetem qe nuk e shoqeron objektin, por as nuk verifikon nese erdhi ose jo objekti, me ke takoj, etj. Dega e Durresit pretendon se ne prill 1969 ka derguar ne Sarande puntorin operativ Petro Bardhin qe krahas problemeve te tjera te interesohej edhe per Bilal Xhaferin, por shoket e deges se Sarandes thone se ky p.operativ nuk ka biseduar asgje per Bilalin. Nuk dihet ekzakt ka qene ose jo ne mars Bilali ne Sarande. A nuk tregon kjo per pune pa pergjegjesi te Deges se Durresit? Siç dolli tani, Bilali kish dy motra ne Markat, njera e martuar me Selfo Hoxhen, i cili ka qene ne burg dhe mbas daljes nga burgu u internua bashke me Bilalin.

Shoket e Durresit ne kete rast nuk duhej te mjaftoheshin me njoftimin me radjogram, por duhej te kishin shkuar vete ne Sarande per te marre masat e nevojshme dhe per te koordinuar veprimet me Degen e Sarandes, per te zbuluar qellimin e vajtjes se objektit, lidhjet etj. dhe mbi te gjitha te mirren nje seri masash serioze per te evituar arratisjen. Dega e Durresit nuk e ka vleresuar drejt dhe per vajtjen e objektit ne Sarande nuk njoftoj Drejtorine e I-re qe interesohej per objektin, si ne kete rast dhe ne rastin e fundit qe u arratis.

Po keshtu degen e Durresit nuk e çqetesonte fakti qe objekti bente zborin ushtarak ne Fushe-Kruje, jo vetem pse ai largohej nga rrethi dhe nuk kontrollohej, por edhe pse ne rrethin e Krujes ai kishte lidhjet e tij te dyshimta, karakteri i te cilave nuk qe zbuluar.

Mungesa e kontrollit dhe ndjekja ne menyre burokratike eshte akoma me e theksuar ne perjudhen qe objekti realizio arratisjen.

Me daten 16/8/1969 Bilal Xhaferi mer nje telegram nga kunati i tij ne Markat, Selfo Hoxha se gjoja kishte te semure gruan (motren e Bilalit). Bilali kerkoi leje ne qendren e punes per te shkuar ne Sarande. Dega e Durresit e pengon dhenien e lejes deri me date 2_/8/1969 dhe mbasi verifikoi ne P.T.T. qe telegrami me te vertete vinte nga Saranda, autorizoi dhenjen e lejes dhe njoftoi Degen e Sarandes me nje radjogram te thate, duke shenuar: “Objekti jone Bilal Xhaferi, vjen me leje, te mbahet nen kontroll. Ka marre nje telegram se ka motren te semure”. Vete permbajtja e radjogramit nuk eshte mobilizuese dhe kete nuk e lidhen me radjogramin e 21 marsit 1969 ku theksohej se objekti ishte i rendesishem dhe dyshohej per arratisje, ne menyre qe Saranda ta vleresonte me mire. Objekti u nis per Sarande me daten 25/8/1969.

Dega e Durresit nuk veproi drejt qe beri vetem verifikimin ne P.T.T. per telegramin qe Bilali mori nga Selfo Hoxha, ajo duhej te verifikonte me Degen e Sarandes dhe po ta kishte bere kete do te vertetohej se motra nuk qe e semure dhe do te zbulohej se kjo ishte legjende e tyre dhe plani per arratisje.

Dega e Durresit mund dhe duhej te ndalonte objektin per te shkuar ne Sarande, ai ishte njeri i demaskuar si armik dhe eshte derguar te punonte si puntor ne nje sektor te larget te fermes se Sukthit qe te mos levizte. Atje ai kish qene i detyruar te bente biografine para puntoreve dhe atje njihej si armik i demaskuar, ndaj Dega mund te influenconte se, nga keto rrethana objekti te mos lejohej, ne te kunderten dega e Durresit dha leje objektit per te shkuar ne Sarande, por nuk e ndoqi deri ne vend dhe u mjaftua me nje radjogram te thate. Ata duhej ta shoqeronin deri ne Sarande me puntor operativ dhe bashke me Degen e Sarandes te hartonin planin mbi masat qe duhej te merreshin per kontrollin e tij gjate kohes qe do te qendronte atje.

Ate dite qe u mesua arratisja e objektit, Dega e Durresit i raportoi udheheqjes se Ministrise se objektin e kish shoqeruar me puntor operativ. Gjate analizes doli se puntori operativ Vasil Papa, kish shkuar ne rrethin e Sarandes per festen e Brigades XIX-te dhe jo per ndjekjen e Bilali Xhaferit. Pretendimi se ai ka biseduar per Bilalin, me puntorin operativ Koço Stavrin, siç thuhet ne nje shenim te tij operativ, nuk i pergjigjet realitetit se Koço Stavri nuk pranon nje gje te tille dhe as qe e njihte objektin e veç kesaj, rezultoi qe ai ka qene liruar nga organet e P.Brendshme qysh ne Qershor te ketij viti.

Nga veprimet e theksuara burokratike karakterizohet per kete problem edhe Dega e P.Brendeshme Sarande. Zv/Kryetari Deges me daten 22/8/1969, pasi merr njoftimin me radjogramin e Durresit, ve shenimin mbi te qe “t’i jepet shefit te seksionit”, duke ditur qe shefi seksionit dhe puntori operativ ndodheshin ne teren. Me daten 24/8/1969 ai shkon edhe ne takim me ta ne teren dhe nuk ju thote asgje. Me daten 25/8/1969 mori dijeni shefi seksionit dhe ky me date 29/8/1969 jep detyra puntorit operativ, te verifikoje “ne se ka ardhur Bilal Xhaferi dhe a ka njeri te semure”. P.operativ planifikon qe keto detyra ti kryeje me dt. 30/8/1969, por ne fakt nuk beri asgje. Edhe kur nje komunist me dt. 30/8/1969 i tregon puntorit operativ se aty ne feste ishte edhe Bilal Xhaferi me dy fshatare nga Markati qe njiheshin si elemente jo te mire dhe i thote “ te kihen kujdes se mos bejne ndonje gje”, puntori operativ e porosit qe te shikoje se mos bejne ndonje gje ne lidhje me festen dhe nuk mer asnje mase, as per te kryer ato detyra qe kish mare nga shefi i tij as masa te metejshme per kontrollin e objektit. Po ate dite ai njofton edhe shefin e seksionit mbi sa u sinjalizua nga ana e komunistit, por edhe shefi aprovoi qendrimin e puntorit operativ dhe nuk beri asgje me teper.

Zv.Kryetari i Deges menjehere mbasi mori njoftimin e Deges Durresit duhej te thirrte puntorin operativ dhe shefin e seksionit, tju bente te qarte rendesine e objektit dhe bashke me ta te hartonte planin e masave qe duheshin marre dhe pastaj te kontrollonte hap pas hapi zbatimin e detyrave. Ai jo vetem kete nuk e beri, por nga data 22/8/1969 deri me 31/8/1969 nuk u interesua fare ç’behej me objektin Bilal Xhaferi. Dega e Sarandes filloi te interesohej me daten 31/8/1969 qe objekti dhe dy fshataret e tjere, ishin larguar nga vendi i festes dhe nuk kishin shkuar ne fshat. Duke u mbeshtetur ne thenjet e disa personave qe i kishin pare te permendurit te interesoheshin tek nje kamjon i Krujes si dhe ne fjalet qe kish perhapur Selfo Hoxha e Bajram Shuaipi se do te shkonin ne Tirane per tu vizituar tek mjeku kinez, pa bere asnje verifikim me date 1/9/1969 njofton me radjogram Degen e Durresit mbi nisjen e Bilalit dhe dy te tjereve. Durresi brenda dites pergjigjet negativisht.

Me dt. 2/9/1969 sekretari organizates baze te Markatit, informon Komanden e Batalionit te Kufirit se familjaret e Selfo Hoxhes e Bajram Shuaipit ishin shume te shqetesuara dhe çfaq dyshimin se, megjithese kishin hapur fjale se do te shkonin ne Tirane per tu vizituar, mos jene arratisur. Njoftohet Dega per kete dhe meren masa per kontrollin e brezit kufitar dhe per kerkimin e tyre brenda rrethit, por nuk gjenden as gjurmet dhe as letra qe kishin lene ne vijen e kufirit. Me dt.5/9/1969 njoftohet me radjogram perseri Dega e Durresit si dhe Drejtorija e Tiranes. Por me dt.8/9/1969 u vertetua se te tre te permendurit ishin arratisur ne Greqi dhe kufirin duhet ta kene kaluar me 31/8/1969.

Te meta u konstatuan edhe ne sherbimin e kufirit. Megjithese batalioni ish vene ne sherbim te perforcuar qe nga data 29/8/1969, me rastin e festes se Brigates XIX qe do te behej me 30/8/1969 ne katundin Hoxhe, masat e mara per sigurimin e kufirit ishin te dobeta. Kontrolli qe u be me mjete tekniko-xhenjere prej dates 1/ deri 8/9/1969 nuk zbuloi as gjurmet e shkelesve dhe as letren.

Dobet eshte punuar edhe me familjet e kufitareve, pse me daten 1/9/1969, kur disa gra te kufitareve punonin ne brezin e bute, nje femije e tyre gjeti letren dhe ja u dha ketyre, keto i thane ta linte atje ku e gjeti se mos eshte e ushtareve te kufirit, nuk e vleresuan, nuk informuan per kete dhe gjate punes e kishin mbuluar pergjysem me dhe.

Me dt.8/9/1969 njesiti kufitar, gjeti letren e Bilal Xhaferit qe mbante daten 30/8/1969, nga e cila u vertetua edhe arratisja e tyre ne Greqi.

Gjithashtu rezultoi se Selfo Hoxha qe njihej si element jo i mire dhe Bajram Shuaipi kishin mare pjese ne punimet e brezit te bute me brigadat e kooperatives dhe kjo ju ka dhene mundesi te njihen me regjimin dhe sistemin e ruajtjes se kufirit.

Nga analiza ne teresi e ketij problemi, siç u pershkrua me larte, rezulton se ne ndjekjen e perpunimin ne Degen e Durresit edhe ne ate te Sarandes, vertetohen te meta dhe dobesi te theksuara ne metoden dhe stilin ne pune, ne zbatimin e urdhrave, udhezimeve dhe normave te punes dhe ne masat e dobeta agjenturalo-operative dhe ushtarake. Ka mungesa te theksuara te vigjilences dhe nenvleftesim te armikut te klases dhe nje metode te theksuar burokratike ne ndjekjen dhe evitimin e aratisjes se Bilal Xhaferit dhe dy personave te permendur.

Ne degen e Sarandes dhe Durresit ky problem u analizua, u mbajt qendrim ndaj shkaktareve si dhe u diskutua me tere agjenturistet per te terhequr konkluzionet perkatese, por nga kjo ngjarje duhet te nxjerrim mesime dhe te marin masat e nevojshme gjithe punonjesit e organeve te sigurimit te shtetit, per permiresimin e metodes se punes, per zbatimin me rigorozitet te urdhrave,udhezimeve dhe normave baze, te forcojne kontrollin mbi perpunimet dhe te ndjekin hap pas hapi detyrat deri ne realizimin e plote te tyre. Nuk duhet te ndodhe n’asnje menyre qe, per pakujdesine e organeve tona te arratisen objekte te perpunimit, siç ndodhi ne kete rast.

Me gjithe udhezimet e perseritura per shoqerimin e objekteve te perpunimit nga nje rreth ne tjetrin dhe per kordinimin e masave midis Degeve te Puneve te Brendeshme, Ministri Puneve te Brendshme, duke mare shkak nga kjo ngjarje, leshoi urdherin Nr.531 date 26/9/1969, i cili duhet te zbatohet me perpikmeri.

Ky pergjithesim te punohet me te gjithe puntoret operativ te sigurimit shtetit.

*Falenderojme gazetarin dhe studiuesin Hyqmet Zane qe na e mundesoi materialin e plote special per Bilal Xhaferrin.Materialet do te vazhdojne te publikohen ne DIELLI, Ku shkrimtari i ndjere ka qene pjese e redaksise se Diellit ne vitin 1971.

Çamëria si interes i studimeve në doktoratura në Europë

August 23, 2013 by dgreca

Klodiana Manaj, një doktore shkencash me temën e Çamërisë/

Nga Hyqmet Zane/

Të shkruash për çaështjen kombëtare dhe veçanërisht për atë çame, tashmë është kthyer në një interesim studimesh univesritare dhe diplomimesh në doktoraturat q ëbëjnë studentët shqiptarë në universitetet euroipiane. Qaq e vërtetë është kjo sa nga bashkëpunimi që kam pasur me dhjetra prej tyre, më kanë pohuar se kjo temë që është e pa eksploruar në këndvështrimin e interesave europiane, ka fituar një vëmendje të madhe dhe ka fituar terren si në uinversitetet italiane, po aq sa edhe në ato francezxe, gjermane, angleze, rumune, Çeke, polake e deri amerikane.
Për shkak të këtij interesimi, jam gjendur përherë në kushtet e një angazhimi maksimal për ti ndihmuar dhe ushqyer me materiale të shumta arshivore dhe historike që ata të ëprfaqësohen sa më denjësisht në studimet e tyre. Thellësia e studimeve të tyre ka gjetur edhe shtrat në arshivat e vendeve ku këta studentë shqitparë janë në universitetet e tyre, sa tashmë çështja çame është kthyer në një mesazh edhe për vetë Europën dhe si një këmbanë ndërgjegjësimi që do t’i trokasë dita-ditës Greqisë në portat e Athinës zyrtare.
Më herët një gjë të tillë me një temë studimi këtu e 74 vjet më parë e ka bërë studiuesi elbasanas Besim Qorri, që diplomomin e tij e bëri në universitetin “Dante Aligeri” në Firence të Italisë, për nderr të shkrimtarit të madh të “Komedisë Hyjnore” dhe që si të tillë sudiuesi shqiptar cilësonte temën për Shqiëprinë e Vërtetë që ë botoi në një libër të plotë dhe faktmbledhës.
Ndërsa studentja Klodiana Manaj risjell në diplomimin e saj të doktoraturës, studimin për Çamërinë duke i dhënë një vend të veçantë jo vetëm ndërgjegjësdimit të opinionit italian, por edhe atij europian pë të lëvizur në drejtim të mbrojtjes së të drejtave të njeriut që janë edhe themeli i demokracisë europiane.
Sipas kësaj vajze nga Elbasani, e thjeshtë dhe me vizion të qartë, “Historia është pjesa më e rëndësishme e një populli, sepse jep sens dhë karakter shumë aspiratave të jetës sonë. Për këtë do doja t’i dedikoja një rëndësi të veçantë një faqeje të rëndësishme të popullit tone, krahinës së Çamërisë dhe konsenguencave mbi shtetin shqiptar dhe ngjarjet e dhimbshme që ndosha jo të gjithë e njohin”.
Interesimit tim se çfarë periudhe rrokin materialet për temën e saj, ajo të përgjigjet thjeshtë se “Dokumentat mbi historinë e Çamërisë përfshijnë një periudhë që shkon nga vitet 1912-1939, por, sigurisht, nuk mund të citohen të gjitha për t’i dhënë hapësirë ngjarjeve më të rëndësishme të kësaj pjese të rëndësishme të historisë që ende sot se ka një zgjidhje. Do doja të citoja vitin 1912 që shënon fundin e pushtimit osman dhe krijimin e shtetit të parë shqiptar, i cili doli nga luftërat i dërmuar dhe i lodhur nga vendimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër. Kjo e fundit la jashtë krahina të rëndësishme me popullsi shqiptare si Kosova dhe Çamëria. Dokumentacionet vazhdojnë deri ne vitin 1939 në prag të Luftës së Dytë Botërore kur Shqipëria u pushtua nga Italia dhe ishte kërcënuar të pushtohej nga Greqia në të cilën bënte pjesë dhe popullsia e kësaj krahine”.
Qëllimin që ajo i ka vënë vetes 2ëhstë sa atdhetar, aq edhe fisnik, sa i vërtetë, aq dhe trumpetues për Europën kur shprehet se “Me këtë projekt kërkimi jam munduar të hedh dritë mbi temat e identitetit kombëtar të krahinës së Çamërisë, mbi të gjitha midis dy luftërave botërore dhe pasojat mbi shtetin shqiptar. Kërkimi është bazuar në pjesën më të madhe mbi dokumentat e Arkivit Qendror të Shtetit (AQSH), dhe pjesa më e madhe e dokumentave jane në gjuhën shqipe. Krahas tyre zenë vend dokumentat në gjuhë të huaj, e cila ka ndihmuar të evindencojë kërkesat, raportet, që janë paraqitur në dokumente të ndryshme në Këshillin e Lidhjes së Kombeve, midis vtiteve 1912-1939 ose midis dy luftërave, dhe fitorja e viteve 1912-1913, për rishikimin e kufinjëve politikë shqiptarë të copëtuar në vitin 1913.
Mu duk e rëndësishme të vazhdoja kërkimin dhe ta shtrija në vitet pasardhëse (1922-1923), ku Qeveria e dale nga Kongresi i Lushnjes, si dhe qeveritë e tjera në vijim, kanë parë të rriten pretendimet e popullsisë shqiptare në Greqi”.
Në mendësitë e saj që e kanë orientuar këtë vajzë, janë të drejta vlerësimet që ajo bën kur pohon se “Do kërkohet gjithashtu si zgjidhja ligjore e problemti të çamëve ka qenë e penguar nga rrethanat e Luftës së Ftohtë dhe zgjidhja e këtij problemi do të ndihmonte në përmirësimin e raporteve shqiptaro-greke, dhe krijimin e një modeli pozitiv në rajon, ku një shtet anëtar i Komunitetit Europian, do të jepte një shembull pozitiv për respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve.
Më tej janë analizuar dhe është furnizuar një përshkrim që shteti shqiptar bëri në konfront të minoriteteve dhe si shteti grek, ka përfituar në mënyrën më mizore rreth shtetit shqiptar, në periudha të ndryshme historike, duke filluar nga 1912-1913, ku shteti shqiptar u copëtua nga Konferenca e Londrës e 1913, për të përfunduar deri në vitet ’30, ku Greqia, pasi i shkeli të gjitha traktatet, vijoi me spastrimin etnik të minoritetit shqiptar”.
E saktë në atë që i ka vënë vetes qëllim, por edhe e saktë në atë çfarë kërkon t’i japë opinionit, Klodiana manaj thotë se “Kështu baza e kërkimit arkivor përsa i përket periudhës 1912-1939, janë disa dokumenta të publikuara nga studiues shqiptarë dhe të huaj, të cilat ndodhen në Arkivin Qendrir te Shtetit. Kjo periudhë është e varfër në dokumenta, pasi në këtë periudhë shteti shqiptar, nuk ishte stabilizuar, edhe për arsyen e fillimit të Luftës së Parë Botërore, kur tokat u pushtuan plotësisht. Përsa i përket viteve 1912-1939, janë konsultuar lista e fondeve nga AQSH; Fondi Kristo Dako, Fondi Mithat Frasheri, Fondi i Qeverisë së përkohshme të Vlorës, vetëm për të cituar disa. Duke iu referuar publikimeve diplomatike, në to janë të dhënat për numër, vend dhe datë të dokumentit; gjtihashtu një përkufizim i shkurtër i çështjes në fjalë që trajton dokumentin, duke dhënë etiketen
nëqoftëse është raport, memorandum, telegram, etj”.
Kur e pyes se ëprse bëri një zgjedhje të tillë në lidhje me këtë çështje, ajo të përgjigjet se “Doja të tregoja këtë çëshjte përmes një studimi sado të vogël në Doktoratën në Historinë e Europës historinë mbresëlënëse e këtij populli të vuajtur, këtij populli që ka paguar me gjak çdo pëllëmbë të kësaj pjese të atdheut; kësaj tragjedie që ishte vetëm akti final i një politike të programuar të spastrimit etnik, e cila siç dihet ishte shfaqur me forma të ndryshme qysh nga koha e themelimit të shtetit grek që nga 1821.
Ia dedikoj këtë tezë gjithçka që është shkruar në të popullit të Çamerisë, këtij populli martir që ka vuajtur aq shumë. Këtij populli që ka paguar me çmimin më të lartë që mund të paguhet me jetën e dhjetera e mijërave bijëve të tij. Çamërisë së bukur, mëmëdheut të heronjëve të medhenj, që kanë shkruar me gjakun e tyre jo vetëm historinë e Çamërisë, por historinë e gjithë popullit shqiptar. Në gjuhën tonë është një shprehje që thuhet: “e vërteta zhytet, por nuk mbytet”. Unë jam e bindur që do të arrijë një ditë që ajo çka ndodhi atje do të merret vesh nga e gjithë bota dhe atëherë do të jetë ora e gjykimit dhe turpit për Greqinë”.
Akoma sot raportet midis Greqisë dhe Shqipërisë janë të ftohta për çëshjtjen e Çamërisë dhe për faktin që është akoma në fuqi një ligj i luftës kundër Shqipërisë. Ky ligj është i vitit 1939, e cila është hequr nga qeveria, por nuk është ratifikaur akoma nga parlamenti grek. Ndodhi kështu që ushtria e Zervasit, gjenerali i forcave ushtarake të Greqisë, të qeverisë së Metaksas, spostoi përfundimisht kufirin grek, duke pritur në tokën greke tërë krahinën e Çamërisë, e banuar nga ilirë autoktonë shqiptarë.
Në opinionet e saj zë vend edhe mendimi se “Turpi me të cilin është njollosur do t’i kushtonte shumë Greqisë nëqoftëse do të pranohej dhe të dilte në shesh e vërteta. Europa e heshtur nuk do të sillej sikur nuk dinte më asgjë për këtë çëshjte dhe t’a konsideronte si një çëshjte midis Shqiperisë dhe Greqisë. Ajo vetë do të njollosej me turp pasi i ka lejuar shtetit helenik të injorojë çëshjten e Çamërisë dhe të ketë kërkuar falje. Prandaj jam munduar sadopak të tregoj, që megjithëse kanë kaluar më shume se 100 vjet ajo që ka ndodhur atje është ngulitur thellë dhe përgjitmonë në mendjen e popullit të Çamërisë”. “Nuk ka se çfarë të bëjë shkrimtari, kur faktet flasin vetë”, – ka thënë Balzaku i madh.
Cila është Klodiana Manaj/Është studente që ka mbaruar doktoraturën në Universitetin e Romës “La Sapienza” dega Letërsi, 2006. Ajo ka lindur dhe është rritur në familjen e Naumka dhe Agron Manajt në lagjen ”5 Maj”, në Elbasan. Klodiana ka një jetë studimore relativisht të re, por të pasur me tituj dhe analiza të ndryshme që i kanë dhënë asaj edhe aftësitë studimore të shumta. Kështu, pas mbarimit të shkollës së mesme në gjimnazin “Ahmet Dakli”, në vitet 2007-2008 ka mbrojtur masterin ne “Didaktikë e gjuhës italiane” Universiteti “Tor Vergata” Romë dhe më 2013 ka mbrojtur Doktoraturën ne Universitetin “La Sapienza” ne “Historia e Europes” me temë “Identiteti kombëtar në krahinën e Çamerisë”, në janar 2013. Është njera nga studentet që ka fituar fondin e ekselencës për rezultatet e larta. Njëherazi Klodiana Manaj ka kryer kurse speciale në biznes, menaxhim projektesh, komunikim biznesi apo e drejtë biznesi. Kësaj CV të Klodianës i shtohen edhe kurse special te tjera si ai për marrëdhenie me publikun apo trajnimet në çështje mjedisore dhe hartim projektesh.

Mëkatet e grekëve, që nga Troja deri te Çamëria

April 5, 2013 by dgreca

Nga Hyqmet Zane/

Leximi i librave të antikitetit grek të japin jo vetëm një kënaqësi të veçantë, por edhe faktin se janë të papërsëritshme në llojin e tyre dhe kanë në brendësi thelbin e mesazheve te zhvillimet edhe në kohët moderne se, në fund të fundit, në atë kohë elementët e demokracisë u thurën nga filozofët më të shquar të shekullit të artë, siç ka qenë cilësuar shekulli V p.e.s në Greqi.

Nga libri “Proza antike greke” kam shkëputur një fragment nga “Këshilla për Dominikun”, nga Isokrati, mes rreshtave lexon këshillën se “Të mos shpresosh kurrë se, në bëfsh ndonjë punë të ligë, nuk do të merret vesh, se dhe në mos e mësofshin të tjerët, ti vetë do ta dish”.

Ky postulat do të ishte i përshtatshëm për të etiketuar sjelljen e grekëve të sotëm në kohët moderne që u kanë vdekur prej shekujsh filozofët dhe që librat e tyre u janë zvjerdhur. Grekët e sotëm janë zhytur në mëkate pa fund ndaj vetvetes dhe kombit të tyre, po aq sa edhe ndaj fqinjëve e veçanërisht ndaj shqiptarëve. Për këtë rast do të doja të citoja një shprehje që përsëriste shpesh xhaxhai im i nderuar Nustret Zane kur thoshte se “të shkruash mëkatet e grekëve do të duhej që detin ta bësh bojë dhe qiellin letër dhe nuk do të sosnin”.

Përse i them kështu, do të pyeste lexuesi i respektuar. I them sepse ajo situatë që po ndodh sot në Greqi, me protesta, me dhunime, me situata të ndera dhe të pazakonta, me rrënim të ekonomisë, me djegiet e territoreve të tëra gjatë kohës së verës, por edhe me lëvizje të shpeshta sindikaliste dhe së fundi edhe me shpërthimin e krizës që është më e madhja dhe më shkatërruesja, po aq sa edhe me naziskizmin e deputetëve të Agimit të Artë, të zi do ta quaja unë e çdo njeri me mend ne koke.

Të gjithë këto kanë në strukturën e tyre mungesën e sinqeritetit dhe pashpirtësinë e vetë grekëve që nga qeveritarët e deri tek më i fundit. Nuk janë të sotmet, por të një shekulli të tërë me shqiptarët, po aq sa edhe me fqinjët e tyre turq e bullgarë, si dhemaqedonas.

Nëse do të shtyheshim deri në thellësitë e shekujve, do të thoja se edhe Troja është dëshmitarja e mëkateve të grekëve nga pabesia, ashtu siç e vuajtën këtë mëkat gjatë gjithë shekujve se i ndoqi nga pas hija e pabesisë ndaj kombeve të tjerë. Një mungesë sinqeriteti në marrëdhëniet dypalëshe dhe shumëpalëshe, që kanë një fund dhe që një ditë shpërthejnë në fomat e tyre froidiane.

Grekët kanë dëshiruar shumë t’i dhunojnë, t’i poshtërojnë, t’i varrosin jetët e shqiptarëve në veçanti, siç edhe bënë për shekuj të tërë që nga Troja deri te Çamëria, derisa me çamët treguan kulmin e sjelljes së djallit ndaj paqësisë çame. Janë male të tëra mëkatesh e gjynahesh bashkë që grekët kanë bërë si ndaj trojanëve e deri tek çamët derisa i dogjën me zjarr e me hekur njerëzit e shtëpitë.

Shpagimi që ata marrin për mëkatet që kanë bërë janë jo të dëshirueshme për ne, se nuk ia dëshirojmë të keqen askujt, por në ksi rastesh thuhet fjala se “ka një Zot që merr hak, se borxh pa larë dhe hak pa marrë nuk ka”. Kush nuk e di se çfarë ka shkruar i madhi Faik Konica tek “Ju rrëfej grekët”, ku mëkatari dhe Juda me emrin Thanas çdo mëngjes në Janinë kërkonte nga një shportë me syshqiptarësh që duhej të vriteshin, se kështu e kënaqnin Thanasin mizor.

A nuk janë gjynahe që kërkojnë ndëshkim këto dhe që nuk është marrë se paqësia shqiptare është e madhe. Kush nuk e di se sa paqësisht janë sjellë çamët me grekët, edhe pse çamët ishin në vatrat e tyre, por sjellja barbare dhe gjenocidiste e grekëve që ishin yzmeqarë në shtëpitë e vendasve, ishte kriminale dhe mëkatare gjithashtu që realisht ka mbetur pa ndëshkim 66 vjet a për një shekull të tërë.

Kush nuk e di jo vetëm në Greqi, por edhe në Shqipëri se amerikanët e ngritën Greqinë dhe e bënë të pasur me bazat e NATO-s, por po aq dihet se sa mosmirënjohës janë treguar grekët me amerikanët sa u tregua edhe tek vizita e Klintonit në 1999 ishte treguesi i pabesisë karakteristike greke me djegie flamuri, me gjuajtje të makinës së Klintonit me vezë e me domate, me ndalimin e marinsaveamerikanë në selanik për të mos vajtur në çlirimin e Kosovës etj.

Kush nuk e di se sa e përkëdhelur ka qenë Greqia nga Evropa dhe se sa i ka marrë Evropës kjo Greqi në emër të shqiptarëve meprojekte abuzimesh dhe se si është përfundimi i financave të tyre, sa ka kaluar në faliment shtetëror dhe në një trysni financiare që po e çon gjithnjë e më në greminë.

Dhe të gjitha këto e të tjera si këto pafundësisht vetëm e vetëm për mëkatet që ata kanë mbi vete, të sotmet e të mbarturat, gjatë një shekulli apo 20 a 30 shekujsh që nga Troja e deri ndaj shqiptarëve e fqinjëve. Duke iu referuar psikoanalistit të shquar Zigmund Frojd, studiuesi i tij po aq i madh, novelisti Stefan Cvajg shkruante se “Arti i mirëkuptimit të ndërsjelltë, më i rëndësishmi

në marrëdhëniet njerëzore, e gjithmonë e më i nevojshëm midis kombeve, i vetmi, me një fjalë, që mund të na ndihmojë në ndërtimin e një shoqërie njerëzore më të zhvilluar, ky art, pra, nuk ka përfituar nga asnjë doktrinë moderne që ka të bëjë me sferën e mendjes aq sa nga doktrina frojdiane e personalitetit ; falë Frojdit u mor vesh për herë të parë, në një kuptim të ri e aktiv, rëndësia e individit, vlera e mirëfilltë dhe e pazëvëndësueshme e çdo shpirti njerëzor”.

Pikërisht këtu kanë gabuar grekët dhe e kanë pësuar tashmë nga vetëligësia e sjelljeve të tyre si një ndëshkim i vetëgatuar nga ata, sa u sillte kënaqësi edhe vetë kënga “greko maskara” që e këndojnë me kënaqësi nëpër buzuqet e tyre. Statistikat flasin për 72 të masakruarit e Prroit të Selanit në Çamëri më 27 mars 1913. Më pas ndjekjet, persekutimet, burgimet, internimet, torturat, plaçkitjet dhe grabitjet nën pretekstin e çarmatimit gjatë viteve 1914-1921, veprimtaria terroriste e komitaxhinjëve, provokacioni i vitit 1921 i Gjen Bajras, të gjithë këto tregojnë realitetin e mjerimeve në të cilat u vu popullata çame në kohën e pushtimit grek.

Po ashtu imponoi për shpërnguljen e elementit mysliman të Çamërisë në këmbim me grekët e Azisë së Vogël, duke i konsideruarshqiptarët e Çamërisë si turq. Ky akt i turpshëm i qeveritarëve të Athinës, u has në rezistencën tonë dhe në ndërhyrjen e Lidhjes së Kombeve. Viktimat dhe humbjet sipas statistikave të deritanishme gjatë masakrave të 1944-1945 në kurriz të minoritetit shqiptar në Greqi, arritën numrin 2877 vetë të ndarë si vijon: Filat dhe rrethe 1286; Gumenica dhe rrethe 192; Paramithia dhe rrethet 673; Marglliçi e Parga 626. Janë këto fakte që ka konstatuar Komiteti Antifashist i emigrantëve Çamër në Shqipëri i pas Luftës II Botërore më 1947 drejtuar Komisionit Hetimor të Këshillit të Sigurimit të UNO-së rreth trajtimit dhe masakrave në minoritetin çam në Greqi.

Për të gjitha këto dhe për atë qëndrim të konsoliduar të
qeveritarëve të Athinës ndaj popullatës shqiptare që ishte minoritet në Greqi, për 66 vjet me radhë, vetiu të lind pyetja: A duhet të kërkojnë të falur këta shovinistë dhe terroristë që ushtruan një gjendocid antinjerëzor ? Kush do të vërë dorë mbi mëkatet e grekëve ndaj shqiptarëve në përgjithësi, por në veçanti ndaj paqësisë çame ? Për këtë unë kam thënë se “Ka një Zot që merr hak”, se këto që po i ndodhin Greqisë në këto vitet dhe ditët e fundit janë mëkatet që ata duhet të lajnë se ato janë sa të reja, aq edhe të lashta që nga Troja e deri tek Çamëria.

Por duke iu referuar përsëri një postulati nga këshillat e Isokratit për Domenikun, që janë perlat më fushën e këshillave, që thotë se “Të kesh frikë nga shpifjet edhe kur janë të rreme, se njerëzia nuk e dinë të vërtetën, por gjykon nga ato që thuhen poshtë e lart”. Kështu ka ndodhur me bëmat greke, ato janë fshehur dhe grekët kanë hedhur vetëm gënjeshtra në opinionin evropian që edheevropianët i kanë besuar, se grekët janë mjeshtrat e mashtrimit dhe të fshehjes të të vërtetave me avokatët e tyre nëpër Evropë e deri më SHBA me Nicholas Gage, që mashtron edhe me librin e tij “Eleni” të botuar para shumë kohësh.

Por edhe ky lobues i madh i grekëve nuk e shpëton dot Greqinë nga mëkatet që ka për të larë se dita e ndëshkimit gjithnjë vjen. Dihet tashmë edhe qëndrimi i lobit grek edhe në SHBA ndaj shqiptarëve të atjeshëm, por edhe rrufetë që ka lëshuar ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve gjithnjë kundër interesave të një shteti që fati i keq i ka dhënë një fqinj gjarpër, sot dhe ashtu siç na e përshkruajnë edhe vetë rilindasit tanë të shquar si Asdreni tek poezia e tij.

Përballë këtij realiteti, çdo lëvizje misionare progreke apo çdo gabim që mund të bëj ai apo ajo që kërkon të krijojë përçarje mes komunitetit çam për interesa të ngushta, do të bëhet pjesëtar në mëkatet dhe gjynahet si grekët dhe kush s’do të ketë mundësi t’ia lajë se janë më të thella e të pafalshme mëkatet kur bëhen brenda llojit. Zoti detyrimisht do të marrë hak në një formë a në një tjetër se vonon, por s’harron.