Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Vizita e Daçiqit, ngjarje e rëndë për Kosovën

by

Nga Gani QARRI/ Zvicer/

Ditë si kjo, nuk janë ditë nderimi,as të shenjta,nuk festohet shtetësia as shpallja e pavarësisë,nuk kujtohet dita e flamurit dhe nuk ka të bëjë fare me festa as gëzim kombëtar për shqiptarët. Përkundrazi,mund të konsiderohet  fatkeqësi e cila paralajmëron lëkundjen e të ardhmes së tyre.

Është ditë brenge, frike dhe mërzie, ditë e vështirë mallkimi dhe turpërim mbarëpopullor,për të gjithë ne. Ditë nga më të rëndat sidomos për bashkëfamiljarët e të pagjeturve,të cilët që nga pas lufta,presin me ankth kthimin e bijve të tyre për më shumë se 14 vite me radhë, pa fije shprese as ngushëllimi.

Ditë kur edhe një herë në vendin tonë mbërrin ish bashkëpunëtori më i ngushtë i Millosheviqit, pasuesi më i flakët e besnik,partiak dhe shtetëror,i cili edhe sot e kësaj dite mbanë peng mbi 1730 trupa të kidnapuarish shqiptar,që nga koha e sundimit të ish babait të tij ideologjik.

Ditë kur kryeministri aktual i Serbisë Ivica Daçiq, pas gjithë atyre katrahurave që kanë pësuar shqiptarët, vije pa asnjë pengesë të mbaj fjalime e zhvillojë edhe fushatë parazgjedhore në Kosovë.

Ditë kur qeveria jonë,në vend të punëve të mira dhe me mend vizitat e munguara të zyrtarëve të lartë ndërkombëtar, i kompenson me vizita funksionarësh serb, të cilët pa asnjë rregull dhe kriter,vërshojnë njëri pas tjetrit, në mënyrë legale dhe ilegale,fshatra dhe qytete gjithandej,për mbështetjen e  listës “serbe” të propozuar nga Serbia në fushatën zgjedhore të vendit tonë.

Ardhjet e programuara serbe që moti dhe të deklaruara prej kohësh nga ta, edhe pse nga shumica shqiptare cilësohen të dëmshme për Kosovën,ato për të realizuar qëllimet e Serbisë, kamuflohen si fetare dhe në të drejtën për të vizituar manastiret, ani pse ritet fetare,si proces nuk do duhej të kishin asgjë të përbashkët me fushatat parazgjedhore të një shteti fqinj.

Është vërtet e çuditshme sesi vizitat zyrtare të funksionarëve serb,planifikohen dhe renditen shumë kohë përpara, dhe në atë mënyrë që me çdo kusht të ndodhin dhe realizohen pikërisht në kohën e ngjarjeve publike dhe politike, siç është edhe fushata e tanishme zgjedhore në Kosovë.

Prijësit aktual, përkundër përvojës së hidhur me cilëndo vizitë të funksionarëve serb në vendin tonë,nuk u mbushën mend asnjëherë, ngase edhe kur ato lajmërohen si fetare, nuk nisin as përfundojnë me  karakter as natyrë kishtare,por secilën herë lidhen me politikë dhe shprehin urrejtje si për vendin e pavarësinë e Kosovës, ashtu edhe për bashkësinë tonë kombëtare.

Kështu që nuk ka si të kuptohet mossanksionimi i ndalesave të proklamuara më parë nga organet e shtetërore ndaj tyre, as në raste zgjedhjesh dhe ngjarjesh kombëtare. Ndaj, mbi çfarë parimesh e bazon shteti ynë sovranitetin dhe pavarësinë e tij, atëherë.

Mbivendosja e vizitave serbe, mbi ngjarjet madhore publike dhe shtetërore, kalon të gjitha caqet e të drejtave të besimit dhe respektimit të riteve fetare, sidomos atëherë kur ato kthehen në ndërhyrje të drejtpërdrejta politike mbi zgjedhjet, sistemin shoqëror dhe mënyrën e jetesës në vendin tonë.

Qeveria e Serbisë dhe ministrat e saj, kurdo që duan, mund të takohen me”Zotin” e tyre edhe në kishat e manastiret ortodokse në Serbi dhe jo të zhvendosin misionet e tyre fetare, në objektet tona të kultit  për realizimin e qëllimeve të tyre politike në Kosovë.

Tashmë është e njohur për të gjithë se asnjë ministër serb dhe as kryeministri i tyre, nuk vijnë vetëm sa për tu lutur në vendin tonë,por misioni i tyre ka për qëllim “zaptimin” e rrugëve,shesheve dhe hapësirave të këtij vendi,dhe shuarjen e etjes serbe, për dukjen dhe ngritjen e Serbisë mbi kokat tona, edhe në raste zgjedhjesh,festash e gëzimesh sërish në Kosovën e lirë.

Qeveria serbe, për institucionalizimin me çdo kusht të prezencës së saj në Kosovë, së fundi ka filluar ti rrah dhe frikësoj me hedhje bombash e eksplodime të të gjitha llojeve edhe kandidatët vendor serb,madje cilindo nga ta,që nuk u takon të zgjedhurve të saj,duke luftuar për fitoren pa tjetër të listës së Serbisë në vendin tonë.

Ekspeditat e tilla,nuk dinë të ndalur,ani pse për të satën herë është dëshmuar se shëtitjet e funksionarëve serb,nuk kanë të bëjnë aq me manastire as rite fetare, sa kanë të bëjnë me ndërhyrje të qëllimshme politike në vendin tonë.

Ato përdoren vetëm si arsyetimi i përshtatshëm, gati pa mundësi mohimi dhe si rrugë gjithmonë e hapur për Serbinë, përmes të cilës ajo më së miri instalon nacionalizmin serbomadh në Kosovë, mision ky të cilin me lejet dhe pavendosmërinë e saj,ka kohë që e ndihmon edhe qeveria  jonë, gjë që po përsëritet edhe një herë me rastin e këtyre zgjedhjeve në vend.

Cyrih, 19 Tetor 2013

 

Taxhikistani , sa largë Kosovës ! Jo shamisë në shkolla!

by

“Nëse ne njerëzit bëhemi të mirë vetëm nëse i frikësohemi ndëshkimit, atëherë jemi shumë të këqij“- Ajnshtajni/

Shkruan:Fahri XHARRA/

Kombi është një bashkësi e madhe solidare, që e lidh ndjenja e vetëflijimit të kryer dhe vetëflijimeve për të cilat është i gatshëm edhe në të ardhmen. Shpesh mendoj se ç`pasoja të mëdha rrjedhin nga gjëra të vogla dhe nga historia e jonë jam bindur se nuk ka gjëra të vogla.

Tagjikistani është një shtet i vogël, 93% malor, me një popullsi prej 6 milionësh ku rreth 63% janë Tagjikë e 93% myslimanë. Ky shtet i Azisë Qendrore gjithmonë është i trazuar. Që nga pavarësia e 1991-shit prej BS-ik, ky komb vazhdimisht është tronditur nga lufta frakcionale ndër krahinore dhe fetare që kulmuan më Luftë Qytetare në Majin e vitit 1992 e tutje, duke e shkatërruar ekonominë ashtu të varfër, shpërnguljet masive dhe mbytjen e mbi 60 mijë vetëve. Lufta qytetare ka zgjatur mbi katër vjet.

Populli i sotshëm i Taxhikistanit ka pak nga ata që e luftuan Aleksandrin e Madh, para 23 shekujsh. Vendasit u ballafaquan ndër shekuj nga shumë qytetërime të kohës dhe pësuan asimilime gjuhësore dhe kulturore nga Persët, Turqit dhe Mongolët. Në shekujt e 8-të dhe të 9-të u krye asimilimi gjuhësor nga Persët, të cilët e sollën edhe fenë islame.Persishtja u bë gjuhë e drejtësisë, e elitës së kulturuar dhe e fesë Islame, duke u futur me kohë edhe në viset më të larta e të largëta malore të vendit ….

Por më 1992 kushtet u stërkeqën dhe shpërtheu vrazhdësisht lufta qytetare. Ishte lufta më e përgjakur dhe më e kushtueshme ndërqytetore e Azisë Qendrore. Sipas O.Roy. (The Civil War in Tajikistan: Causes end Implications. 1993) Dikotomia (ndarja në)Muslimnon dhe Tagjiknon duhet të hiqet nga politika tagjike. Fatbardhësisht pluralizmi kulturor gjatë shekujve e ka bërë këtë ndarje në këtë vend malor e të varfër.

Dukshëm, megjithatë ishte lëvizja që avokatonte një formë të ideologjisë politike islamike e orientuar në restaurimin “e vlerave islamike” në shtet. Por çka të bën përshtypje këtu, është se ende mbetet si konflikt ideologjik, gara në mes të sekularistëve dhe atyre të vizionit islamik. Sekularistët janë për pluralizëm politik, kulturor, ekonomik, kurse Vizioni Islamik vetëm për Autokraci.

Lufta qytetare i kishte edhe pasojat e saj jo vetëm ekonomike, por edhe në ndërrimin e të menduarit të tagjikut. Shkollimi i ndërprerë për vite të tëra e sajoi të aftin për punë të paaftë. Lufta e stimuloi dhunën në rritje ndaj femrës. Kjo shoqërohej me diskriminim në shkollë dhe pas shkollimit në gjetje të punës. Por më e keqja: lufta i la shumë gra kujdestare të vetme të familjes. Mungesa e punës e rriti prostitucionin, si i vetmi burim i ekzistencës. Filloi me të madhe shkuarja e femrave të reja në vendet e pasura arabe për të gjetur “punë”. Kthimi prapa i tyre nga “puna premtuese” ne vendin e tyre gjithnjë të varfër solli vetëm prishje të unit dhe të personalitetit. Një problem më tepër për shoqërinë.

Dr.Abdul Ruf, (Worldpress) shkruan: “Presidenti Tagjik Imomali Rahmonov, në qeveri që nga viti 1992,  e ndaloi që të rinjtë të luten e të falen nëpër xhami dhe kisha, duke i nxitur Liderët Myslimanë të krahasojnë këtë ndalesë si një “dhuratë të frikshme” për myslimanët, në muajin e shenjtë të Ramazanit. Imomali Ramonov e nënshkroi urdhëresën si masë kundër përhapjes së fundamentalizmit mysliman. Të gjithë të rinjve ndër moshën 18 vjeçare iu ndalohej adhurimi në xhamitë dhe kishat e këtij vendi, si dhe ndalesën për të rinjtë nën moshën 20 vjeçare që të vizitojnë klubet e natës dhe shikimin e filmave dhe leximin e literaturës që ndjell dhunë, skajshmëri (ekstremizëm) dhe terror”.

Rahmonov, i cili ka fuqinë e madhe si politikan dhe gëzon përkrahjen e madhe sidomos të popullatës së varfër, vitin e kaluar i ktheu mbrapa një numër të madh studentësh nga shkollat fetare dhe u ndërpreu studimet jashtë vendit, si dhe e goditi ashpër mënyrën “islamike” të veshjes.

Deklarata e tij: “Kam frikë që ndër frikën e dënimit e ndëshkimit të rinjtë s`do të respektojnë Zotin gjatë faljes dhe lutjeve”, hasi përkrahje ndër mjediset intelektuale dhe gati gjithëpopullore Tagjike.

Tagjikistanin si vend, si popull, si histori e njoh shumë mirë. Kam simpati të posaçme për këtë vend aziatik. E kam vizituar shpesh. E njoh edhe nga këndi i hundëzakëve të Aleksandrit të Madh. Vend i vuajtur dhe i përvuajtur, por me një klasë politike intelektuale dhe të mprehtë, e cila përkundër dëshirave të “miqve”, merr hapa të rëndësishëm për ardhmërinë e vendit.

Varfëria, shkollimi i cunguar, perspektiva e errësuar, qasje të kufizuara në shëndetësi cilësore janë ato që i bashkëngjajmë njeri tjetrit, e dallojmë shumë në mendimin dhe vendosjen e parakushteve për të ardhmen e rinisë sonë.

Në trojet  mbarëshqiptare ne duhet t`i referohemi asaj çka thoshte Aristoteli dikur në kohën e tij: “T`i kushtojmë rëndësi të veçantë edukimit të rinisë. Një mospërfillje sado e vogël në këtë drejtim, do të na kushton shumë shtrenjtë”.

Historikisht, fatkeqësia jonë e madhe ka qenë, që nuk kemi ditë të zgjedhim mikun e ende vazhdojmë me të njëjtën fatkeqësi. Të bardhës i kemi thënë e zezë dhe të zezës e bardhë. Athua pse? Fatkeqësia edhe më e madhe ka qenë të bindurit tonë në atë që na është thënë, e kjo si rrjedhojë e mosdijes sonë, mos shkollimit tonë. Lëvizjet kanë qenë të kufizuara, e me një kufizim të tillë, doemos njeriu i ynë i ka zënë besë krejt se çka iu është thënë. A na janë shpjeguar drejt gjërat?

A na është shpjeguar drejtë historia e jonë?

Feja, a na është shpjeguar drejt, të cilës iu kemi mveshur me shekuj? Pse më duhej mua, apo babit tim, apo gjyshit tim t`i bindemi diçkafit, e cila ishte për ne e largët e paprekshme? Pse unë ashtu i pafajshëm që isha, gjithmonë të rrija me një dro, se diçka do të më ndodhë? Pse ne nuk guxonim të qeshnim dhe të kënaqeshim me kënaqësinë e bisedës qesharake që bënte t`i harrosh hallet? Por duhej menjëherë të kërkonim ndihmën e zotit që të na sjellë fat mbas gjithë asaj qeshjeje. Të gjitha pyetjet e kanë përgjegjës njëjtë: Mosinformimi.

Po sot? Sot kur, mundësia e informimit është shumë e madhe, kur mundësia e mësimit është e vogël në krahasim me atë se çka kemi mundësi të lexojmë, të shohim, dhe të ballafaqohemi, biem pre e mos shpjegimit të drejtë apo më mirë të themi pre e mashtrimit.

Qëllimi i shkrimit, ka të bëj vetë me një shpjegim të drejt të asaj se si tokat e ndryshme në botë janë pushtuar në emër të fesë.

Lufta e shenjtë apo Xhihadi Islamik. Çka ishte xhihadi Islamik? Sa dimë ne për te? A është për ne shqiptarët e shenjtë të mburremi me xhihadin Islamik?

Ç`ishte xhihadi apo lufta e shenjtë. Thjesht, një luftë “legale” e përbashkët e shtrirjes së territoreve të sunduara nga myslimanët në dëm të territoreve të sunduara nga ata të feve tjera. Qëllimi i xhihadit, me fjalë të tjera nuk ishte përhapja e Fesë islame se sa përhapja e suverenitetit te fuqisë Muslimane. Xhihadi, me qëllim të ekspansionit territorial ishte aspekt qendror dhe i rëndësishëm i Myslimanëve. Në këtë mënyrë Myslimanet një shekull më vonë nga përhapja e islamizmit në Gadishullit Arab i pushtuan tokat që nga Afganistani e deri në Spanjë, Indinë, Afrikën Veriore, Sudanin, Andollinë e më vonë edhe Ballkanin. Xhihadistët skllavëruan me qindra e mijëra e fëmijë (në të njëjtën kohë duke i mbytur burrat) dhe duke iu imponuar Islamin me dhunë. Pra qëllimi i përhershëm i xhihadit ishte të sjellë krejt njerëzimin, në tërësi, nën drejtësinë e Ligjit Islamik- një sistem totalitar i udhëheqjes fetare shumë i vrazhdë për jo-myslimanët dhe gratë, me moton: Aty ku është zoti, ai është në saje të shpatës së islamit dhe hijes së shpatës së Islamit! Shpata është çelësi i parajsës, e cila mund të hapët vetëm për luftëtarët e shenjtë (xhihadistat) (Andrew Bostom : ”Drejtësia e xhihadit “2008)

Gjatë shekujve xhihadi Islamik i kishte dy ndryshore të kuptimit, njëra më radikale dhe tjetra më pak radikale. E para mbahej në atë se kush e shpjegon ndryshe besimin e tyre e këta ishin jobesimtarët dhe në të njëjtën kohë ishin cak i xhihadit. E dyta e bashkuar me mistiken, e hedhë poshtë xhihadin si konflikt të armatosur, por e lidhë me thellësinë shpirtërore të besimit dhe pushtimin.

Por si veproi turku duke i pushtuar tokat tona në emër të shpatës së Islamit( pushtimi i Sultan Mehmet Fatihut II në Shqipëri): ”Ata derra qenë nënshtruar dhe kishin pranuar zinxhirin vetëm nga tmerri prej kordhës gjakderdhëse të Sovranit. Atëherë u dha urdhri të shtroheshin në bindje ata harbutë të pafe. Për këtë arsye, në çdo vendqëndrim sillnin para Sovranit fitimtar meshkujt e lidhur me zinxhirë që luftëtarët guximtarë e të shkathët të islamit me një të rënë të shpatës, i ekzekutonin. Pati ndalesa ku u shkuan në shpatë deri në tre mijë, katër mijë, shtatë mijë të pafe. Prej kufomave të shumta, lugina të thella tanimë ngjasonin si të ishin kodra Të gjithë djemtë e vashat e tyre u kapën dhe u bënë robër, ndërsa meshkujt e rritur u mblodhën dhe u lidhën me zinxhirë…Të shtyrë nga kjo frikë, të pafetë që kishin mbijetuar pranuan të bëheshin shtetas të shtruar osmanë. (Tursunbeu, Tarih’i-Ebü-l-Feth“ – Historia e Atit të Çlirimit)… Vranë aq shumë, saqë s’mund të numëroheshin. I zunë robër djemtë e tyre, vajzat dhe gratë e tyre.“…Kjo pra ishte, mënyra se si përhapej Islami në botë dhe në tokat tona.

A ka mundësi që të mësojmë ndonjë send nga ai vend i largët ?

,,AJC Global Jewish,,në Çikago e përkrah nismën e SHSHA-së për projektet investuese në Kosovë e Shqipëri

by

Shkruan: Skënder KARAÇICA/ Çikago/

Aktiviteti politik dhe ekonomik i SHSHA-së në Çikago po intensifikohet me shumë asociacione të rrafshit global të marrëdhënieve shqiptaro-hebreje në Amerikë që kanë të bëjnë me politikat ekonomike të investimeve në projektet zhvillimore Kosovë-Shqipëri dhe në pjesët etnike shqiptare në Ballkan.Ky ishte konstatim gjatë takimit të djeshëm që patën përfaqësuesit e SHSHA-së me ,,AJC GLOBAL JEWISH,,që u mbajt në lokalet (Chicago Regional Office)në Monroe Street me ndihmës drejtorin Jonathan Schweitzer.

Në këtë takimin e Çikagos u shpaluan një varg dokumentesh arkivore historike që hedhin dritë për kohën kur populli shqiptar në Shqipëri e Kosovë,ndonëse edhe vetë ishin të rrezikuar nga fashizmi hitlerianë dhe kordinimi i orëve vrastare të çetnikëve të Serbisë,ata morën në mbrotje dhe shpetuan qindra familje hebreje që ishin shpërndarë nëpër Evropë nga çizmja fashiste e kohës.Tërë historia e pranisë dhe e shpetimit të hebrenjve është sistemuiliona irtarët e Muzeut Holokaust në Skokie të Çikagos,që janë publikime historike të institucioneve shkencore në Prishtinë e Tiranë si dhe të botimeve të fushave të lobimit në Amerikë nga LQSHA-ja Joe DioGuardi.

Për asociacionin ekonomik ,,AJC GLOBAL JEWVISH,,iu dorëzua projekti ekonomik i shtetit të Kosovës me tërë resurset të pasurisë nëntokësore dhe ato njerëzore të shetit të ri të Kosovës,që u mirëptën nga ndihmësdrejtori Schweitzer që nuk ngurroi të theksoj me gjuhën ekonomike,,Tërë këto pasuri që ka nëntoka e Kosovës dhe pasurinë me popullin më të ri në Evropë nuk e meriton që në fillim të shekullit të ri populli shqiptar të marrë udhën me varfërinë,,!Për nismat e SHSHA-së në Çikago tashmë është në dijeni Minsitria për Diasporën dhe segmnetet tjerë të rëndësishëm në Qeverinë e Kosovës,thekson sekretari Mahmut Skenderi.Duhet të theksojmë se Konferenca për investime ekonomike në Kosovë e Shqipëri tashti është bërë gati dhe presin projektet dhe delegacionet qeveritare të dyjave vendeve,thotë SHSHA-ja në Çikago.

 

 

Kosova do të përqendrohet në burimet e energjisë së ripërtëritshme

by

Nga Linda Karadaku/

Me qëllim që të mundësohet zhvillimi i energjisë së qëndrueshme, me karbon të ulët në përputhje me kërkesat e BE-së, Kosova duhet të nxisë përdorimin e burimeve të energjisë së përtëritshme, thanë zyrtarët.Qymyri përdoret tani për të krijuar rreth 90 përqind të elektricitetit të konsumuar në Kosovë dhe është një kontribues kryesor në nivelet e larta të dioksidit të karbonit e ndotjes.

Me miratimin e vendimit të Sekretariatit të Këshillit Ministror të Energjisë mbi nxitjen e përdorimit të energjisë nga burime të ripërtëritshme në dhjetor 2012, Kosova u angazhua në bërjen e 25 përqind të energjisë së saj nga burime të përtëritshme deri më 2020.

“Do të ishte jo-realiste të parashikoje prodhimin e plotë të energjisë nga termocentralet e qymyrit me të ripërtëritshme. Dhe duhet të mbajmë parasysh se të gjitha burimet e ripërtëritshme, përveç hidrocentraleve të mëdhenj, gjithsesi kanë nevojë për një skemë subvencionesh. Subvencionet duhet të jenë më të mëdha në qoftë se çmimi i elektricitetit do të jetë nën kostot e prodhimit,” tha për SETimesJanez Kopac, drejtor i Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë.

Kosova kohët e fundit hartoi një Plan Veprimi të Energjisë së Përtëritshme Kombëtare që vendos synime për krijimin e elektricitetit, transportit dhe ngrohjes e ftohjes. Plani vë një hartë udhëzuese e masa sesi Kosova do të arrijë qëllimin e saj deri më 2020.

“Vendim-marrësit dhe zhvilluesit e projekteve të energjisë duhet të kryejnë vlerësime të ndikimit në mjedis, duke ndjekur standartet e larta mjedisore të BE-së e të përdorin teknologjitë më të mira në dispozicion për të pakësuar ndotjen e ajrit dhe ndikimet e lidhura me shëndetin publik të projekteve të energjisë. Termocentralet ekzistuese me qymyr në Kosovë kanë një ndikim të madh negativ mjedisor,” tha Kopac.

Ministria e Zhvillimit Ekonomik të Kosovës tha se politikat e saj mbështeten në kërkesat e BE-së.

“Politikat e Republikës së Kosovës për ndërtimin e rigjallërimin e kapaciteteve prodhuese të energjisë mbështeten në kërkesat e Bashkimit Evropian për mjedisin e shfrytëzimin me efektshmëri të burimeve të energjisë,” tha ministria për SETimes.

Rinora Gojani, një studiuese për Institutin për Politikën e Zhvillimit në Kosovë, tha se energjia e krijuar nga qymyri nuk është një zgjidhje e qëndrueshme për Kosovën.

“Kosova duhet të analizojë të gjitha burimet e energjisë. Por para së gjithash, ajo duhet të analizojë masat e efektshmërisë së energjisë. Një ‘negavat’ është më mirë se një megavat, në kuptimin që energjia që është kursyer si një rezultat i përdorimit të duhur është shumë më mirë sesa krijimi shtesë,” tha ajo për SETimes.

Gojani tha se Kosova ka burime të mira të energjisë së ripërtëritshme. Ajo vuri në dukje se një studim i kryer nga Daniel Kamen, një shkencëtar i energjisë në Universitetin e Kalifornisë në Bërkli, tregon se Kosova mund të mbulojë 38 përqind të konsumit të saj të energjisë nga mundësitë e erës, ujit dhe ato diellore.

Autoritetet e Kosovës pranojnë, megjithatë, se kjo do të jetë një sfidë.

“Gjetja e një ekuilibri në mes plotësimit të nevojave për energji e mos-dëmtimit të mjedisit dhe për pasojë shëndetit është një sfidë për të cilën kërkohet të zhvillohen strategji të përshtatshme që kënaqin të gjitha palët për aq sa është e mundshme,” tha për SETimes ministria e zhvillimit ekonomik.

Shtetasit që jetojnë në zonën e Obiliqit/Fushë Kosovës, në rrethinat e Prishtinës ku janë termocentrale, vuajnë pasojat e prodhimit të energjisë me bazë qymyrin.

Banorja Durime Sinani tha se familja e saj bleu një apartament atje për shkak se çmimet e apartamenteve janë më të lira, por ai është “një vend shumë i keq për të jetuar.”

“Nuk i hapim dritaret nga era e ndotja. Rrobat është vështirë të thahen sepse duhet të gjejmë njëkohë kur mund t’i nxjerrim në ballkon. Këtu jetojnë vetëm ata që nuk kanë mundësi për të bërë një zgjidhje më të mirë banimi,” tha Sinani për SETimes.Ne Foto: Centralet e qymyrit janë një burim i emetimeve të larta të dioksidit të karbonit e ndotjes së mjedisit, thanë ekspertët. [AFP]

*Për Southeast European Times në Prishtinë

Qëndrimi ndaj hebrenjëve i bën nder kombit shqiptar

by

* Kur hebrenjëve iu kërcënohej jeta, shqiptarët u ofruan miqësinë sipas kodit të lashtë të besës /

*Sipas bisedës me z. Mustafa Rezniqi, zonjën Xhangyle Ilijazi, te Shoqatës së Miqësisë Kosovë-Izrael, z. Besim Ndregjoni, i Shoqatës të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë dhe  zonjën Larisa Lezha, studiues e Arkivit të  Shtetit Shqiptar…/

Nga Dalip Greca/arkiv/

Ajo ç’ka kanë bërë shqiptarët gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore në mbrojtje të hebrenjëve, nuk është më sekret. Sekretet i mori me vete gjatë rrokullimës së tij sistemi komunist, i cili e kishte shpallë të padëshiruar shtetin e hebrenjëve dhe e quante “koburja e imperializmit amerikan”. Mirëpo, Ramiz Alia, besniku dhe pasuesi i diktatorit Enver Hoxha, në kohëpërmbysjen e pushtetit komunist, dosjen për mbrojtjen e hebrenjëve nga shqiptarët ia dorëzoi kongresistit  amerikan Tom Lantos dhe ish kongresistit Joseph DioGuardi gjatë vizitës së tyre në Tiranë më 1990 dhe bota e mësoi se ç’ishte besa e shqiptarëve dhe kodi i saj i sacrificës. Miqtë nga Izraeli nuk vonuan që të shprehnin mirënjohjen për besën dhe bujarinë e shqiptarëve, që kishin vënë veten dhe familjet e tyre në rrezik për të shpëtuar jetë të miqëve, që u kishin rënë në besë.

Veprimi i shqiptarëve përmban në vetëvete ndjenjën e  sakrificës. Kur një familje shqiptare pat vendosur familjen izraelite në një bazë, e  cila mund të rrezikohej nga gjermanët, i zoti i shtëpisë çoi edhe të birin me ta, për t’u treguar se ai për mikun vinte në rrezik të birin. Janë të rrallë popujt që e bëjnë një sakrificë të tillë. Si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, hebrenjtë u morën në mbrojtje nga shqiptarët sipas kodit të lashtë të besës dhe kështu nderuan kombin.

Edhe Kosova u hapi dyert dhe zemrën hebrenjëve

Mustafa Rezniqi nga Gjakovai ndjehet krenar, që  i ati i tij, një ndër tregtarët më të njohur në Kosovë gjatë Luftës së Dytë Botërore, kishte miqësi me hebrejntë. Miqësinë, i ati i tij,  Asllan Rezniqi,  nuk e shfrytëzoi vetëm për tregti, por, në çastet e vështira, kur miqëve të tij iu rrezikua jeta, ai u ofroi kodin e besës. Hebrenjtë kishin ardhë nga Peja në Deçan për arsye sigurie.

Me porosi të hebrenjve bëri një ndërtesë enkas për ta, dalja sekrete e nëndheshme e së cilës i nxirrte nga rreziku nëse shkonin gjermanët. Gjithësesi ajo ishte një shtëpi moderne për kohën, me dy kate dhe kishte dhoma të veçanta gatimi, fjetje, për miqtë etj. Skicat e kësaj shtëpie janë  depozituar që në vitin 2005 në Izrael. Hebrejtë qëndruan aty gati katër vjet. Kur qëndrimi u bë i rrezikshëm, atëhere, Asllan Rezniqi, i mori dhe i përcolli për në Tiranë.

Mustafa tregon se babai i tij ato kohë ishte një ndër tregtarët me shumë zë si gjatë Luftës së I Botërore ashtu edhe gjatë Luftës së Dytë.

Mustafa Rezniqi, që i ka kaluar të tetëdhjetat, kujton se ishte fëmijë atëherë dhe mban mend shumë mirë miqtë hebrenj. Ai kujton edhe kampin e Prishtinës, ku ishin grumbulluar hebrenjtë, që më vonë u nisën drejt Tiranës,  Aty ishte edhe miku i atit të tij, Samuel Mizraki. Ai pat përfituar nga një dy orësh liridalje që kishin në kohë dreke, ka ikë prej Prishtinës dhe ka marrë rrugën për në Deçan, duke kërkuar mbrojtjen e Asllanit. Që në fillim u morën masa që ai të krijonte një identitet të ri. Fillimisht i nxorën një pasaportë shqiptare me emrin Sami Mazreku. Ai kishte qenë më parë me banim në Shkup, por që andej e kishin sjellë në Prishtinë me rastin e  grumbullimit. I ati i Mustafës ka arritur që ta përcjellë sërish për në Shkup, ku atij i kishte mbetur familja, e cila ishte e hutuar nga ikja e kryefamiljarit.

Mustaf Rezniku, ka sigurtuar dokumentacion të mjaftueshëm, që mohon zëra se në Kosovë janë asgjësuar hebrej. Këto akuza të pavërteta,  thotë ai, i kanë hapur serbët me qëllim që të injoronin solidaritetin e shqiptarëve me hebrenjtë dhe së dyti të përhapnin urrejtje ndaj shqiptarëve me qëllim që të realizonin represionin dhe genocidin e tyre ndaj shqiptarëve, po ashtu si nazistët që ushtruan kundër popullsisë izraelite nëpër Evropë. Shqiptarët e Kosovës kanë qenë të ekspozuar ndaj genocidit dhe dhunës po aq sa hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Një gazetar sllav, Misha Vavic prej Mitrovice ka sajuar një histori ashtu siç i intereson atij dhe jo siç ka ndodhë në fakt për  batalionin shqiptar ”Skënderbeu” dhe këto mashtrime kanë mbizotëruar shtypin serb dhe fatkeqësisht po i merr në konsideratë edhe ndonjë shqiptar dhe më pas shumëzohen në internet. Kurrëfarë  krimi nuk kanë bërë shqiptarët ndaj hebrenjve. Misha Vaviç ka shkruar shpesh të kundërtën e asaj që ka ndodhur mes shqiptarëve dhe hebrenjve. Ka shumë artikuj që mbajnë firmën e tij, por ato i beson vetëm ai dhe ata që qëndrojnë pas tij.

Vaviç rreket që të kapet pas historisë së një shqiptari, i quajtur Muhamet Prejuci, gjoja sikur ai paska treguar me gisht hebrenjtë, duke u bërë kallauz i gjermanëve. Gjithçka është e sajuar, qëllimi ka qenë që të njollosë jo vetëm Muhametin, por edhe tre vëllëzerit e tjerë të tij, që shquheshin si derë fisnike dhe e pa përzier me pisllëqe e krime, që kërkon t’i atribuojë gazetari sllav.

Mustafa dëshmon se për këtë rast ka intervenua i ati i tij, Asllani,me kërkesën e babait të Muhametit. Në fakt Muhameti ka qenë burgos në Pejë për pak kohë. Baba me anë të Halil Kastratit ka investigu dhe ka mësuar të vërtetën. Ai ka qenë i pafajshëm.

Mustafa tregon se deri tani janë evidentuar disa shqiptarë të Kosovës,  që u bënë strehë për hebrenjtë. Ai kujton se babai i tij, Asllani, ka shpëtuar dhe një hebre tjetër, me të cilin bashkëpunonte për punë të tregtisë. Ky ishte me qëndrim në  Gllogovc të Drenicës, e ka çuar në një fshat tjetër, tek një mik i tij. Ky u përcoll për në Shqipëri përmes Bjeshkëve të Nemuna.

Kryetari i Shoqatës së Miqësisë Kosovë-Izrael tregon edhe një rast që flet për përkushtimin e  hebrenjëve ndaj shqiptarëve. Është i njohur rasti i doktor Abravanel, ky ka qenë mjek i shkëlqyer. Shërbente në spitalin e Shkupit. E kanë pasë transferuar nga Shkupi në Deçan dhe ka qëndruar disa muaj aty nën besë të Asllan Rezniqit. Mustafa nuk mund ta harrojë mjekun hebre sepse falë aftësive të tij mjeksore është gjallë sot. Pjestarët e familjes së tij ishin të infektuar nga tifoja e zorrëve dhe kosa e vdekjes po i korrte njëri pas tjetrit. Ishin disa të infektuar që qëndronin bashkë dhe infeksioni ishte përhapur zinxhir: halla e babës, axha, dhe disa kushërinj nuk mundën të shpëtonin, ndërsa Mustafa, atëhere fëmijë, falë kujdesit të doktorit hebre mundi që të shpëtonte. Bëhet fjalë për vitin 1941. Mustafa kujton detaje se si erdhi doktori hebre në shtëpi, se si e vizitoi, i mori gjakun për analiza,  dhe më pas kishte kërkuar një njeri të saktë që ta çonte gjakun në spitalin e  Shkupit për analiza. U gjet një njeri i tillë, i sigurtë. Ky ishte daja i Mustafës, Ismet Stavileci, i cili e çoi në spital gjakun, por s’ka mundur që ta marrë analizën sepse spitali është bombarduar në çast dhe është hedhur në erë.

Kohën e rrezikut mjeku e kaloi në shtëpiën e babës së Mustafës. Ka qëndruar 6 muaj aty. Familja ruan edhe fotografitë më të.  Mjeku hebre kishte lënë familjen në Shkup, gruan, vajzat dhe djalin. Asllani e ka përcjellë vetë nëpër Deçan, Gjakovë, Prizren, Tetovë dhe në Shkup. Më vonë ky mjek shkoi në spitalin e Manastirit. Shqiptarët që shkonin atje ai i ndihmonte, qoftë edhe me një fjalë përshëndetjeje prej Asllan Rezniqit.

…Pas një heshtje, që zgjat disa minuta, Mustafa tregon me dhimbje, se doktori ka pasë një tragjedi familjare.Vajzës së tij i kishte ardhur kunati që ta merrte dhe të shkonin  në Dubrovnik tek një kushëri që kishte mbërritur atje. Kanë qenë të gjithë në mbrëmje në Shkup, por ka rënë një tërmet i fuqishëm dhe familja siç ishte ka mbetur e vdekur.

Mustafa tregon se i ka mbajtë lidhjet me doktorin sa ishte gjallë. Tani lidhjet mbahen me një mbesë të doktorit, me të cilën është takuar në Izrael, ku ka qenë i ftuar.

Kosova po dokumenton kontributin shqiptar ndaj hebrenjve

Xhangyle Ilijazi ka ardhur në Nju Jork nga  Gjilani i Kosovës. Ajo në kohën e vizitës mbante detyrën e zv/kryetares së shoqatës të Miqësisë Kosovë-Izrael. Anëtarësia e shoqatës, më  shumë  se 30, përbëhet kryesisht nga familje që kanë kontribut në mbrojtjen e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Shoqata ka grumbulluar material dokumentar dhe fotografik që dokumentojnë ndihmat e shqiptarëve.

“Ka pasur një propogandë intensive serbe që e ka fshehur këtë realitet dhe ka propoganduar të kundërtën, sikur gjoja shqiptarët nuk kanë mbrojtur hebrenjtë”, thotë me indinjatë zv/kryetarja Iljazi.

Kanë qene më shumë se 15 familje shqiptare që janë të dokumentuara si strehuese dhe shpëtuese të hebrenjve në Kosovë, nderkohe qe numri I familjeve hebreje ne Kosove ishte 56, nderkohe qe pranai e hebrejeve ne Kosove daton ne shekullin e 15-te.

Zonja Ilijazi tregon se mban korrespondencë të rregullt me Muzeumin e Yad Vashem-it që nga fundi i viteve 1980. Ajo ka dërguar disa materiale për shqiptarët që kanë ndihmuar hebrenjtë gjatë Luftës së II Botërore.

Ajo vazhdon që të mbajë lidhje me shumë shoqata të hebrenjve si dhe me një sërë prej shoqatave simotra në shtetet e  Ballkanit.

Aktiviteti më i rëndësishëm mbetet rinovimi i varrezave të hebrnjve. Cila është historia e varrezave?

Organizata “ Zbor” i kishte dorëzuar listat e hebrenjve qarqeve gjermane. Në maj të vitit 1941 në Prishtinë  ishin grumbulluar hebrenjtë dhe po bëhej seleksionimi i tyre. Mushon Asheri dhe djalin e tij Solomonin, gjermanët i kanë rrahur në mënyrë çnjërëzore dhe më pas i kanë pushkatuar në Taukbashqe të Prishtinës. Këta dy hebrenj janë të pushkatuarit e parë në këtë vend. Aty janë edhe varrezat e hebrenjve. Deri në vitin 2000 ato varreza nuk kanë qenë të përkujdesura, dukeshin të braktisura. Me angazhimin e  veprimtarit humanist Murteza Studenica dhe disa ndihmësve të tij, ato varreza janë rregulluar dhe janë nën përkujdesje të Kuvendit Komunal të Prishtinës. Të gjitha të dhënat lidhur me këto varreza dhe me shpëtimin e hebrenjve në Luftën e Dytë Botërore nëpër familjet shqiptare dhe prej nëpunësve shqiptarë janë prezantuar në librin e Murteza Studenicës “Shqiptarët dhe hebrenjtë”, botuar në Prishtinë dhe në librin e Shaban Sinanit “Shpëtimi i hebrenjve në Shqipëri”, botuar në Tiranë në vitin 2005. Në këtë drejtim Arkivi i Kosovës ka bërë fotografimin e varrezave dhe ka grumbulluar dokumentacionin duke ua dhënë në shërbimin studiusve.

Ndër studiuesit që ka hedhur dritë mbi kontributin shqiptar ndaj hebrenjve në Kosovë, në Luftën e Dytë Botërore, është  Prof. Hakif  Bajrami.

 

Sa ka qenë numri i hebrenjve në qarkun e Kosovës?

 

 

Sipas statistikës turke të vitit 1911 në fondin “Komiteti i Kosovës” në Arkivin e Shqipërisë, dosja 27, theksohet se në Vilajetin e Kosovës jetojnë 2009 hebrenj, prej tyre 1343 në Shkup, 547 në Prishtinë, 93 në Kumanovë, 26 në Mitrovicë dhe disa persona të vetmuar në Prizren, Gjakovë dhe Pejë.

Ndërsa dy vite më vonë, më 1913, po sipas statistikës të Komitetit të Kosovës, (dokumenti origjinal gjendet në Arkivin e Shqipërisë, dosja 22) në Shkup jetonin 567 hebrenj. Në viset e tjera të Kosovës hebrenjtë nuk shënohen në atë dokument.

Me regjistrimin e vitit 1921 shënohet se në Prishtinë jetonin 322 hebrenj, në Mitrovicë 104, në Pirzëren 1, dhe në Rahovec 1, gjithësej 427 hebrenj në Qarkun e Kosovës.

Me regjistrimin e vitit 1931 shënohet se në Prishtinë jetonin 373  hebrenj, në Ferizaj 3, në Mitrovicë 110, në Prizren 11, në Gjakovë 6 dhe në Pejë 3. Sipas të dhënave arkivore në territorin e Kosovës më 1937 jetonin 506 hebrenj.

Sipas dokumentave ushtarake serbe më 1905 në Vilajetin e Kosovës jetonin 3000 hebrenj, më 1910 jetonin 3200, hebrenj, më 1915 jetonin 298 hebrenj, që do të thotë se të tjerët ishin shpërngulur për në Turqi.

Më 1937 është bërë sërish regjistrimi me detaje i hebrenjve, të cilët në të njëjtën kohë shprehën dëshirën që të shpërnguleshin në Turqi së bashku me shqiptarët. Atëbotë erdhi nga Beogradi Dr. Isak Alkalaj dhe i bindi që hebrenjtë të mos shpërnguleshin.

 

 

Arkivat shqiptare ruajnë kontributin  për hebrenjtë

 

Larisa Lezha, e diplomuar për histori, punon në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave të Shtetit Shqiptar. Ndjehet pak e lodhur sepse ka qenë e mbingarkuar jo vetëm me gjetjen dhe sistemimin e materialeve, por është marrë edhe me dizajnimin e materialeve arkivore që u ekspozuan në Paris. Larisa tregon se më 27 janar 2008, “Dita e Kujtesës” për Shqipërinë u organizua në Paris, në Pallatin e Luksemburgut, në senatin francez, ku u mbajt konferenca me temë: “Shqipëria në periudhën 1933-1944, një shembull për Evropën”. Dimensioni human i Shqipërisë së panjohur ishte vendosur në qendër të konferences së Parisit,  e cila u organizua nën kujdesin e ambasadorit të Shqipërisë në Paris, Ylljet Aliçka, e Senatorit Bernard Fournier, e Drejtoreshës së Arkivave, Nevila Nika. Bashkë me kryetarin e Shoqatës Shqipëri Izrael, prof. Petrit Zorba si dhe Besim Ndregjonin. Larisa ka udhëtuar më pas nga Parisi në Nju Jork, ku u organizua ekspozita “Në besë të shqiptarit”.

Larisa tregon se në arkivat shqiptare janë gjetur dokumenta të pasura që dokumentojnë kontributin dhe sjelljen fisnike të shqiptarëve në mbrojtje të hebrenjve.

Studiuesja e arkivave, Lezha, e cila ka kontributin e vet edhe në ekspozitën që u hap në “Ditën e Kujtesës” në Parlamentin shqiptar, tregon se në qendër të ekspozitave janë vendosur dokumente dhe fotografi origjinale, që faktojnë atë çka ka ndodhur në ato vite në Shqipëri dhe në Kosovë…Ato janë:

– Leje qëndrimi dhe leje pune për hebrenjtë e ardhur nga Gjermania, Greqia e Austria.

– Qarkore e Ministrisë së Brendshme mbi numrin e familjeve izraelite në Shqipëri.

– Marrja e shtetësisë shqiptare nga njerëz të shquar, siç ka qenë rasti nga profesor Nobert Jokli dhe Franz Gunjurger, etj.

 

 

Ndregjonët, sakrificë në emër të besës

 

–         Sekretar i përgjithshëm i Shoqatës së ish të përndjekurve politikë të Shqipërisë dhe aktivist i të drejtave të njeriut, Besim Ndregjoni,ishte pjese e ekipit shqiptar per Ditet e kujteses. Një nga familje shqiptare qe eshte vene ne mbrojtje te izraeliteve, ka qenë edhe ajo e Ndregjonëve, që i mori hebrenjtë nga Tirana dhe në mot të vështirë e rrugë të vështira për katër ditë i fshehu në Katër Grykë. Ku i mbajti deri në mars të vitit 1945. Babai i Besimit ka qenë oficer i Mbretërisë Shqiptare. Më 1939 ka luftuar kundër  pushtimit fashist. Ka luftuar kundër pushtuesve  i radhitur me çetat nacionaliste nga viti 1941-1944. Në mes të kësaj periudhe, dhjetor 1943, në Tiranë në shtëpinë e  Xhemal Herrit,  i kërkoi babait që të shkojë dhe të takojë Isuf Zenunin, i cili mbante në besë disa hebrenj, të cilëve u rrezikohej qëndrimi i mëtejshëm aty.

Babai i Besimit, Imeri, takon Isuf Zenunin, i cili i tregon problemin. Kishte shtatë hebrenj që duheshin çuar në një vend të sigurtë sepse ardhja e gjermanëve e bënte të pasigurtë qëndrimin e tyre. Familja që duhej marrë në mbrojtje ishte e Emanuel Rubenit e ardhur nga Jugosllavia. Ai ishte me bashkëshorten Lea dhe katër vajzat; Rashela, Ritka, Beta dhe Matilda si dhe  kunati i tyre Isak.Kishin ardhur nga Beogradi, ku u kish ndodhë një fatkeqësi; burrin e njërës prej vajzave të Emanuelit, e kishin masakruar nazistët në Beograd. Problemi ishte se si të shpëtoheshin pesë femrat dhe dy burrat.Në këto kushte Imer Ndregoni, së bashku me një të njohurin e  vet, Ramadan Biba, nga Qafë Molla, i marrin hebrenjtë dhe në kushte fshehtësie i nxjerrin jashtë Tiranës. Ishte një udhëtim i vështirë në një mot me shi të rrëmbyshëm e me erë të fortë. Udhëtimi zgjati katër ditë nëpër male. Akti i babait të Besimit, Imer Ndregjonit, është përjetësuar në kryeqytetin e Shqipërisë, ku një rruge në Tiranë i është vendosë emri, “Imer Ndregjoni”. Në motivacionin e nderimit përfshihet kontributi për shpëtimin e hebrenjve, kontributi kundër fashizmit dhe kundër komunizmit.

–         Rruga që përshkoi Imer Ndregjoni atë dhjetor të ftohtë të vitit 1943 në krye të hebrenjve ishte e gjatë dhe e lodhshme. Ai kishte zgjedhë që të ndiqte  rrugën e Arbërit; Pas Malit të Dajtit, kaloi në Shkallë të Tujanit, mori  Qafën e Murrizës, në Mal të Bardhë, mbërriti në Klos të Matit, në Kurdari dhe përfundimisht i çoi në Katër Grykë, ku ishte shtëpia e Imer Ndregjonit dhe shtëpia e Llan Destan Ndregjonit, që ishte njëkohësisht xhaxhai i babait të Besimit.  Llan Destan Ndregjoni ishte një luftëtar i njohur antiserb, i plagosur tri herë ndër beteja me serbët, por që komunsitët i kishin vrarë të birin dhe kushëririn, Xhetanin në Pezë të Tiranës gjatë vitit 1943. Shtëpia e tij ishte bosh nga që ai vetë ishte vendosur në Vojnik. Kështu që shtatë hebrenjtë  u sistemuan pa asnjë problem. Në fshat u hap fjala se kishin ardhë mysafirë nga Tirana, të cilët  meqenëse  u ishin djegë shtëpitë, do të rrinë për disa kohë tek Ndregjonët.

Besa e shqiptarit është se kur e merr mikun në mbrojtje sakrifikohet edhe familja edhe miqësia. Kjo ishte besa që i dha Imer Ndregjoni familjes hebraike që kishte pësuar një traumë në Beograd. Dhe nga dhjetori 1943 deri në mars 1945 hebrenjtë kanë qëndruar tek Ndregjonët në Katër Grykë të Dibrës.

Besimi thotë se nuk mund të lëri pa përgëzuar të gjithë fshatin Lukas dhe miqtë  që iu gjendën familjes pë krah në mbajtjen e  besës për të shpëtuar familjen e hebrenjve.

Pas Luftës së Dytë Botërore për Ndregjonët filloi Holokausti komunist. Llan Destan Ndregjoni u vra nga komunstët në vitin 1946, Xhetan Ndregjoni ishte vrarë më parë nga komunistët më 1943, Halil Ndregjoni vdiq në burgun e Peshkopisë nën torturat çnjerëzore, ndërsa vetë Imeri, që shpëtoi shtatë jetë njerëzore të një populli të largët, luftëtari i 7 prillit 1939 pas një hetuesie të rreptë, u dënua fillimisht me pushkatim, më pas me 101 vjet burg, dhe shumë vite të jetës së vet i kaloi burgjeve të komunizmit. Mbrojti jetë njerëzore dhe u ndëshkua në mënyrë çnjërzore.(Arkiv)