Kostaq xoxa – Dielli

U NDA NGA JETA GAZETARI KURAJOZ KOSTAQ XOXA

August 25, 2020 by dgreca

SHKRUAN: SHPENDI TOPOLLAJ-

Si rezultat i një arresti kardiak, u nda nga jeta gazetari i mirënjohur Kostaq Xoxa. Kostaqi u lind në Tiranë në vitin 1931 në një familje të shquar atdhetare. Babai i tij Xoi Xoxe ishte një gazetar dhe politikan i ndershëm dhe i guximshëm, fjalimet e të cilit në Parlament dhe kujtimet e shkruara, mbeten shembujt më domethënës për të treguar se cili duhet të jetë roli dhe pozicioni i një intelektuali të vërtetë në shërbim të popullit. Në rrugën e tij eci përherë edhe Kostaqi, i cili pati një jetë plot peripeci, si pasojë e goditjeve të herëpasherëshme që regjimi komunist ushtroi ndaj familjes së tij, pasi kishte arritur edhe t`i burgoste pa asnjë faj, të atin. Provoi çpronësimin e egër, përbuzjen dhe deri pengimin për t`u shkolluar rregullisht, edhe pse ishte përherë nga nxënësit më të shkëlqyer, apo internimin e kufomës së vëllait të vdekur dhe mos lejimin për ta varrosur atë. Bëri punë të rëndomta krahu, si në Kriporen e Kavajës, dhe shofer kamioni, gjersa duke parë aftësitë e tij, kulturën e gjërë, prirjet letrare dhe njohjen e disa gjuhëve të huaja, me ndërhyrjen e një njeriu të mirë, Kahreman Yllit, emërohet mësues në disa shkolla të mesme të kryeqytetit, ku arriti të japë me mjaft kompetencë edhe lëndën e matematikës. Për korrektesën e tij, aftësitë pedagogjike, horizontin e gjërë dhe mënyrën e komunikimit me nxënësit, duke aplikuar metoda të reja mësimdhënieje, ai mbeti i dashur dhe i respektuar nga kushdo. Pas vitit 90 – të shte nga të parët që u angazhua me guxim në përpjekjet për shembjen e komunizmit në Shqipëri. E përkrahu si idealist i vërtetë demokracinë dhe aspiratën tonë evropianiste. Si gazetar e publicist, sidomos te gazeta “55”, ai shkëlqeu me penën e tij të mprehtë, duke shfaqur si pak kush mospajtimin e tij me atë ideologji që i solli aq dëme dhe vuajtje shqiptarëve. Stigmata e tij plot llogjikë dhe tërësisht e mbështetur në fakte dhe të vërteta të pa mohueshme, synonte të sqaronte dhe ndërgjegjësonte lexuesit dhe asnjëherë ai nuk denigronte ndokënd. Për të, të gjithë ishim vëllezër dhe së bashku do ta bënim më të mirë këtë vend. I rreptë në qëndrimet e tij politike, dhe armik i vendosur i korrupsionit, ai asnjëherë nuk bëri kundërshtarë. Miqtë e tij të shumtë ishin të çdo krahu, dhe ai mundohej me gjithë shpirt të ndihmonte cilindo që kishte nevojë për të. Skrupuloz në kërkesat gjuhësore, ai kujtdo i shfaqte gatishmërinë për t`ia korrektuar librat qysh në dorëshkrim, pa asnjë shpërblim, duke thënë se le të jemi të kundërt në mendime, te gjuha jonë e bukur duhet të jemi njësoj. Ishte mik besnik Kostaq Xoxa dhe u gëzohej arritjeve të të tjerëve. Sapo botohej një libër, ai e lexonte dhe shkruante artikullin përkatës me talentin e një kritiku të mirëfilltë, duke vënë në dukje anët e mira dhe mangësitë që konstatonte në të. I pakët nga trupi, por zjarr në biseda, me atë të qeshurën që i buronte nga shpirti, ky shok, ky mik, ky bashkëshort e prind i rrallë, që ngriti fuqishëm deri në fund, zërin për demaskimin e krimeve të komunizmit dhe domosdoshmërinë e futjes në Evropë, do mbetet në kujtesën e kujtdo që e njohu, modeli i intelektualit të ndershëm, plot integritet e dinjitet. La në pikëllim gruan e tij të mençur, Meritën dhe dy fëmijët e mrekullueshëm, por dhe një boshllëk te të gjithë ne që e deshëm dhe e vlerësuam ashtu sikurse e meritonte. Jeta dhe vepra e tij nuk do të harrohen lehtë, pasi ai me to, do na kujtojë gjithmonë thënien e Virgjilit se “Gjithkush ka kohën e vet për të jetuar, jeta është për të gjithë e shkurtër dhe e papërsëritshme: të ngresh lart emrin tënd me vepra, vetëm kjo është arritja e virtytit”. Dhe Kostaq Xoxa ynë, iku nga kjo botë i virtytshëm!

KRITERI I STANDARDIT TONE GJUHESOR

February 26, 2014 by dgreca

Tani, standardit tonë gjuhësor, që u gatua në këtë mënyrë, i ka mbetur vetëm kriteri i dytë, i përbashkët për çdo gjuhë të njësuar, në të gjitha anët e globit: Zëvendësimi në gjuhën standarde, të fjalëve të huaja të zëvendësueshme./

Nga KOSTAQ XOXE/

Detyrimisht ky shkrim duhet të nisë me një autokritikë. Ky term nuk është shpikur nga E. Hoxha se ai, edhe në standardin gjuhësor, ka rrëshqitur në varganin e njërës nga tradhtitë më të rënda kundërkombëtare, në bashkëpunimin e tij me mareshalin Tito, në dëm të Kosovës. Kështu, për shkak të shpërdorimit të pakufishëm të fjalës “autokritikë”, kjo fjalë shpesh është zëvendësuar me latinishten ‘mea culpa’, si kundërveprim ndaj vetë fjalës, sikur të ishte shpikje e E.H.-s! Ky zvetënim enverist i ndërhyrjes së diktatorit në standardin gjuhësor, i shtrëngoi shkencëtarët albanologë kosovarë të viheshin përpara një alternative tronditëse: Shqipja e njësuar mbi Kombin, apo e anasjellta? E.H-ja ishte i bindur se gjuhëtarët e Kosovës do të ngulmonin ashpërsisht në bindjet e tyre për vlerësimin e Komisisë Letrare. Ky institucion, me ndihmesën e personaliteteve të shquara të të gjitha trevave, u shqyrtua në shkallën më të lartë me drejtshkrimin e miratuar në Prishtinë, në vitin 1964. Një analizë tejet të thellë e shkencore u ka bërë përplasjeve për mendimin e përbashkët në dobi të standardizimit, gjuhëtari i vlerave madhore në këtë subjekt, Mehmet Elezi. Në veprën e tij “Gjuha shqipe në bunker?”, ai ka dhënë një ndihmesë të rrallë, duke ravijëzuar teorinë e ligjësimit të të dy standardeve. Ai shqyrton në mënyrë analitike mendimin shkencor të gjuhëtarëve të Kosovës, që u gjendën përpara mundimit për kapërcimin e pengesave në kufijtë e një heroizmi intelektual i cili, deri më sot, nuk është vënë në dukje në përmasat e njëmendta” (Bunkerizimi… f. 80). Në këtë vepër flitet “për trysnitë e pushtetit serb ndaj gjuhëtarëve kosovarë si edhe për gjuhën shqipe që nuk vlerësohej sadopak në Tiranë” (Po aty). Në faqen 81, shpërfillja ndaj albanologëve kosovarë shtjellohet më gjerësisht: “Një qëndrim i tillë i Tiranës zyrtare në fushën e gjuhës, përcillte një kumt ndjellakeq. Ky qëndrim u thoshte shqiptarëve të Kosovës: – ‘Bëni ç’të doni, ju keni udhën tuaj, ne s’duam të dimë si do të veproni ju për gjuhën”. Dhe organeve kompetente të Beogradit: ‘Kosova është çështje e brendshme juaja, merruni vetë me të.’ (…) Kosova vlerësohej gjithmonë si ‘çështje e brendshme e Jugosllavisë’(81). Por kjo çështje u bë problematike edhe nga personalitete te huaja: Akademikut britanik N. Malkolm, i kishte bërë përshtypje ndarja e shqiptarëve në dy kombe nga pikëpamja gjuhësore. Malkolmi e ndiqte udhëheqjen komuniste të Tiranës që në vitet e Luftës, kur e quante PKSH-në “më shumë se një seksion vendor të Lidhjes Komuniste të Jugosllavisë: – “PKSH-ja ishte pak a shumë një parti kukull e Titos. Për E. Hoxhën kishte rëndësi vetëm pushteti i tij”. Duke u sjellë, sipas fjalëve mujshare të disa rreshtave më sipër, “bëni si të doni…” etj. Enveri ishte i bindur se albanologët e përtej kufirit verior, do të ndiqnin udhën e tyre për standardizimin gjuhësor. Një shërbim nga më të patenzonët që mund t’i bëhej armiqve shekullorë të kombit tonë: Një komb me dy gjuhë të ndryshme! Por kosovarët, të gjendur ndërmjet kudhrës dhe çekanit, bënë një akt heroik, siç thotë M. Elezi: Flijuan gjuhën, për Kombin! Një komb, një gjuhë! Nuk mund t’u ofrohej serbëve një kënaqësi neveritëse: Albanologët kosovarë atdhetarë, njëzëri kumtuan se ishin dakord (më dhimbje heroike, natyrisht), me gjuhën e njësuar, e caktuar tërësisht në mënyrë arbitrare. Nuk u morën parasysh mendimet e akademikut R. Ismajlit, as shprehja e akademikut Ali Gjadrit, që kishte pas thënë, në konsultën gjuhësore të Prishtinës (1968), pa praninë e politikanëve: ‘Njw komb, një gjuhë’. Kësaj ane, fjalët e Çabejit, të Rizës, të Xhuvanit, të Cipos, e të të tjerëve si ata, nuk ishin marrë parasysh nga Kostallarët e Shuteriqët. Selman Riza u katandis si ciceron në Berat dhe, së fundi, duhej të merrte leje për të konsultuar libra të profesionit të tij në gjuhët e huaja! E tani kemi këtë gjuhë të miratuar edhe nga kosovarët, për hir të shmangies së standardit të Shqipërisë së tradhtuar, “një komb, dy gjuhë të ndryshme!”. Gjë që nxjerr në pah më së miri fizionominë politike të E. Hoxhës, në vasalitetin e tij për interesa vetjake, me shokun Tito, të cilit arriti t’i ofronte edhe skeptrin e të parit të vendit tonë, duke pranuar vendin e dytë, pas tij, për të arritur, – më tej, – të behej i plotfuqishëm! (A mund t’i ngrihet sërish shtatorja një njeriu të tillë, pas përmbysjes që i bëri uragani popullor, në shkurtin e 1991-shit?)
***
Tani, standardit tonë gjuhësor, që u gatua në këtë mënyrë, i ka mbetur vetëm kriteri i dytë, i përbashkët për çdo gjuhë të njësuar, në të gjitha anët e globit: Zëvendësimi në gjuhën standarde, të fjalëve të huaja të zëvendësueshme. Për hir të së vërtetës, duhet të shënojmë, edhe në këtë rast, vlerat e jashtëzakonshme të gjuhëtarit tonë të përkushtuar, tek i cili nuk gjen në përdorim, – në veprat e tij letrare në poezi, në veprat me tregime, në romane, në publicistikë dhe në sprova, – fjalë të huaja të zëvendësueshme. Kuptohet se e kemi fjalën për M. Elezin, autorin e një fjalori të vëllimshëm, me fjalë të burimit shqip. Janë më shumë se 50.000 fjalë në këtë fjalor të madh, me tregues të qëmtimeve nga leksikografë të shquar dhe nga krahina që i kanë ruajtur fjalët shqipe, me referencat përkatëse. I kërkoj të falur këtij korifeu të gjuhës së pastër kombëtare për fjalën- bombë ‘tromokraci’. Natyrisht që është me origjinë të greqishtes së lashtë, që rrallë gjendet në fjalorë. Është një shndërrim i fjalës fillestare ‘tormokraci’ që ka kuptimin e sundimit përmes një gjendjeje ankthi, pasigurie, frike dhe paniku që shkakton kjo gjendje. Pikërisht ky ankth ishte krijuar tek gjuhëtarët tanë më me prestigj, në kohën kur duhet t’i thoshin derrit dajë. Ndaj një pjese të tyre u morën masa tepër të rënda.
Historia përsëritet; por përfundimisht triumfon e vërteta. E njëjta gjendje po kërkohet të mbretërojë në vendin tonë, kur një njeri – i dehur në narcisizmin e vet, – e ndjen veten ne kulmin e lavdisë, kur i duket vetja si në majë të Olimpit, me sekretet vetjake në çështje nga më të rëndësishmet, të cilat kanë krijuar një kundërveprim të gjithanshëm, kur njerëzit mbushën rrugët në protestë, në rastin kur askush nuk dinte se ç’gjellë kishte gatuar E. Rama, për zbërthimin e armëve kimike të Asadit në vendin tonë. Demonstrata u bë e rrezikshme, se askush nuk dinte të përligjte shefin e fshehtësive, se ky na e paska zët të konsultohet me kolegët e vet, në parlament e në qeveri. Pastaj nuk mbetej vetëm se fjalët e pabesueshme për të zbukuruar të shëmtuarën. Së dyti, demonstrata e 20 shkurtit ishte e papritur për suksesin e saj të plotë në pjesëmarrje, pavarësisht nga masat për ta bllokuar këtë manifestim paqësor me prurjet nga Korça nga Kavaja, nga Shkodra dhe nga vende të tjera vetëm me vetura vetjake. U mposht frika. Dhe, së treti, po i tremben së premtes, kur 20.000 taksistë u dashkan të udhëtojnë një rrugë plot e tjetra bosh, që shoferët e furgonëve të falimentojnë dhe papunësia të shtohet. Dhe të 300.000 vendet e punës, të premtuara po qartësohen përherë e më tepër, se ata që na ngopën me erë trëndafili do të katandisen si spitalet pa pare dhe si ilaçet xhaba!
Ja pse përdorëm një fjalë të huaj, të rëndë, madje, që përfaqëson më së miri, gjendjet e pasigurisë që krijoi ky shtet i mashtrimit. Besueshmëria po afron kufij të frikshëm, për gllabëruesit e votave në mënyrat që po bëhen muhabeti i ditës… Po shkojnë në gjurmët e Enverit!(Marrë nga Gazeta 55. Titulli i rdeaksisë)

PREFEKTËT E QARKUT TË VLORËS, NË PENËN E ENVER MEMISHAJT

October 8, 2013 by dgreca

Nga Kostaq Xoxa/*

Në 100 vjetorin e Pavarësisë Kombëtare, Enver Memishaj – Lepenica, na dha vepërën e tij të dymbëdhjetë, “Prefektët e Qarkut të Vlorës 1912 – 2012”, një veper e shkruar sipas kritereve shkencore, me konsulentë dhe recencë, autoritete të njohura të historisë.

Një vepër e munguar, për të cilën autori ishte para detyrimit të një pune objektive studimore, të cilën e realizoi me paanësi shkencore, duke i dhënë vlerësimet për secilin nga prefektët e kësaj periudhe, njëqint vjeçare, 1912- 2913, pavarësisht nga ngjyresat politike, të aktivitetit, të përkushtimit të tyre, gjatë regjimeve të ndryshme, nëpër të cilat ka kaluar vendi jonë.

Enver Memishaj, që ai shton mbiemrit të tij edhe vendlindjen Lepenica, është i njohur nga lexuesi ynë si publicist, historian e studjues, si aktivist shoqëror e demokrat, si autor i 12 veprave studimore të vlerësuara nga personalitete të shquara të historisë.

Për këto merita, në kuadër të 100 vjetorit të Pavarësisë Kombëtare ai u vlerësua nga Këshilli i Qarkut të Vlorë me titullin e lartë: “Personalitet i shquar i Qarkut të Vlorës”

Me gjithë se Enveri ka pasur një jetë të vështirë, duke provuar punët e rënda, të vështira fizike në kavën e gurit, në malin e Shashicës, mekanik, nëpunës, ekonomist, por librat kurrë nuk i ka pas lëshuar nga duart. Me vullnet të admirueshëm dhe me prirjen për të qenë gjithmonë i pranishëm në jetën intelektuale, ka arritur edhe në shkallët e larta të nëpunësisë shtetërore.

Edhe tani, në pension, nuk shkëputet nga shkrimet dhe nga veprimtaria intelektuale. Merret edhe me përsiatje, që janë produkt i përvojës së tij jetësore të shumëllojshme që kanë një rezonancë në përditshmërinë tonë të tanishme. Në parathënien e librit, ai shkruan për veten e tij me dhimbje: “Nuk ka gjë më tronditëse dhe dhimbje më të madhe në jetën e njeriut, sesa kur nuk të vlerësohet puna dhe, aq më keq, kur rezultatet e punës tënde iu faturohen të tjerëve”. Kjo mjafton për të njohur personalitetin e zotit Enver Memishaj.

* * *

Në vëzhgim të këtij libri interesant për jetën dhe veprën e prefektëve të qarkut të Vlorës, do të përqendrohem e do të kujtoj ata burra të devotshëm në shërbim të ngritjes e përforcimit të shtetit ligjor të cilët u keqtrajtuan nga diktatura komuniste e viteve 1945, gjer në vitin 1990, si Refo Çapari, Osmën Haxhiu, Qazim Kokoshi, Seit Qemali, Niman Ferizi, Sadik Metra, Ismet Kryeziu etj.

Ky është një libër që kullon gjak: nga 12 prefektë që vdiqën në Shqipëri, 2 prej tyre u burgosën, 7 të tjerë u internuan nga komunistët dhe fashistët dhe 3 prefektë vdiqën nëpër burgjet komuniste.

Në tërësi: 6 prefektë u pushkatuan me gjyq dhe pa gjyq, 2 prefektë ranë dëshmorë për lirinë e vendit. Vlera e këtij libri qëndron në atë se autori mëton të hedhë dritë mbi figura thuajse të panjohura, të përgojuara me mllef e shpifje apo disa të mbuluar nga heshtja e qëllimtë.

Plagjiatura qëndron në atë se meritat e tyre iu janë dhënë atyre që nuk e meritojnë. Studiuesi përmend me vlera të qenësishme, përveç atyre që thamë, edhe Ahmet Durmishin, Abedin Nepravishtën, Rauf Ficon, Bajram Fevziun e mjaft të tjerë. Ndërsa përshkruan prefektët e Qarkut autori nuk e ka lënë bosh edhe periudhën 1945 – 1990, sistemit i diktaturës komuniste, ku u suprimua institucioni i prefektit sipas modelit të Beogradit dhe të Moskës. Në këtë periudhë thot autori nëpunësit caktoheshin nga Partia Komuniste dhe, pas vitit 1949, nga Partia e Punës dhe organet e pushtetit s` ishin tjetër veçse leva të partisë në pushtet.

Në radhë të parë dua të veçoj e theksoj figurat e prefektëve që vdiqën në atdheun që i kishin shërbyer me përkushtim, të përndjekur nga diktatura komuniste si: Zenel Prodani i burgosur, Faik Bregu, i internuar nga fashistët, i persekutuar nga komunistët, Rustem Ymeri, i persekutuar, Tafil Buletini, i nipi i heroit legjendar Isa Boletini, i persekutuar nga UDB-ja dhe nga komunistët shqiptarë.

Prefektë të pushkatuar pa gjyq dhe me gjyq: Qazim Koculi u vra në vitin 1943, Zef Kadareja, u pushkatua në vitin 1945, Vizhdan Risilia, u vra në vitin 1947. Nje jetë të trazuar dhe një fund tragjik pati Ismet Kryeziu. Ai kishte lindur në Gjakovë në vitin 1888. Në vitin 1919, ishte deputet në Jugosllavi, ku iu bënë shumë atentate. Erdhi në Shqipëri dhe u zgjodh deputet i Beratit. Vdiq në burgun e komunistëve shqiptarë në vitin 1952.

Jeta e prefektëve, që përshkruan Enver Memishaj paraqet në fakt jetën e trazuar plot ngritje dhe ulje të vendit tonë, jetë e vështirë ku ata burra u munduan dhe u shquan për përkushtimin ndaj detyrës së lartë për të bërë Shqipërinë si gjithë Europa, ku ishin arsimuar dhe edukuar.

Nëpërmjet jetës së Tafil Boletinit, Ismet kryeziut etj., lexuesit mund të bëjë vetë dallimin ndërmjet qëndrimit mirëdashës të regjimit të monarkisë dhe atij komunist, të Enverit Hoxhës, në sjelljen dhe marrëdhëniet me popullin shqiptar të Kosovës.

Gjithashtu në se krahasojmë ata prefektë që kaluan nga burgjet e internimet e okupatorit fashist, në burgjet e internimet e Enver Hoxhës, nuk mund të kenë të krahasuar. Burgjet e komunistëve ishin të tmerrshme, me dënime të rënda me tortura çnjerzore, por ajo që nuk e kap dot mendja njerzore të dënuarit i dënoheshin dhe internoheshin për jetë edhe fëmijët dhe familja, gjë që nuk e bënë as fashsistët as nazistët.

Autorii librit Enver Memishaj-Lepenica, me të drejtë i ka kushtuar më shumë se pesë faqe Abedin Nepravishtës (1 889-1975), i cili e kaloi fëmijërinë në Kuç të Kurveleshit, kreu studimet për jurist në Stamboll. Më 28 nëntor 1912 ngriti flamurin kombëtar në Përmet. Si nënprefekt i Tepelenës, i dokumentoi ambasadorit amerikan Uiliams, masakrat e andartëve në Lekël të Tepelenës. Punoi për përgatitjen e Kongresit të Lushnjës. Nënprefekt i Durrësit, prefekt i Elbasanit (1922) dhe i Shkodrës. Në vitet 1931-’33, Prefekt i Vlorës.

Duke ia vlerësuar punën, transferohet në Tiranë (1935-’37). Në vitin 1938-’39 u zgjodh deputet i Beratit. Fill pas pushtimit italian u internua në Kiançiano, deri në vitin 1941. Në nëntor të vitit 1944, u burgos prej komunistëve të sapo të ardhurve në fuqi dhe vuajti 20 vjet në burgun e Burrelit. Vdiq në internim në një fermë bujqësore të Fierit në vitin 1975. Ja pra cilët ishin patriotët që dënonte dhe pushkatonte Enver Hoxha dhe Hysni Kapua.

* * *

Kjo vepër e shkruar me kritere shkencore, besoj se i tërheq vërejtjen lexuesit edhe për një tematikë që ka të bëjë me vlerësimin e figurës historike të plakut të madhërishëm të Vlorës, Ismail Qemalit. Nga mllefi i komunistëve i shprehur në mënyrë meskine, kundër Ahmet Zogut, sot kanë dalë në arenën publicistike me një mori “historianësh” që kanë bërë hair nga një diktaturë mizore dhe janë frymëzuar nga indoktrinimi pas diktatorit, sa të thonë “po na zvetënohet figura e Ismail Qemalit”! Kjo, ndodhi në kohën kur do të ngrihej në Tiranë, siç e meriton, shtatorja e Ahmet Zogut , në bulevardin që mban të njëjtin emër.

Nëpërmjet përshkrimit të jetës dhe veprës së prefektëve lartësohen sipas rëndësisë edhe personalitetet e shquara Ismail Qemali dhe Ahmet Zogu, që ngriti varrin mnumental të Ismail Qemalit në vitin 1932.

Kështu, portreti i Ahmet Durmishit (1872 – 1937), flet edhe për Ismail Qemalin e madhërishëm të Pavarësisë.

Ndoshta është e tepërt të flitet për përgatitjen kulturore të personaliteteve të prefektëve, të pasqyruara me mjeshtëri nga autori veprës Enver Lepenica. Ata të gjithë kishin kryer studimet e larta në universitetet më të mira të Europës dhe ishin përkushtuar ndaj interesave të atdheut.

Kështu p.sh. Ahmet Durmishi kishte mbaruar studimet e larta për administratë, në Stamboll. Citojmë: “Ahmet Durmishi shoqëroi Ismail Qemalin në Europë, si edhe në takimet me arbëreshët e Napolit dhe të Sicilisë”. Në vitin 1908, kur u kërkuan për t’u burgosur anëtarët e Klubit patriotik “Labëria” në Vlorë, Ahmeti u arratis në Napoli. Më vonë paria e Vlorës e kishte shënuar në listën e komisionit për të përkrahur kandidaturën e Ismail Qemalit për deputet në parlamentin xhonturk.. Në vitin 1912 u emërua prefekt i parë i shtetit të pavarut shqiptar në Vlorë. Ishte titullar i ndarjes së pasurisë së trashëguar nga Perandoria Otomane, me përkujdesjen që të mos kishte qejfmbetje përkundrejt një pune të frymëzuar nga drejtësia.

Në vitin 1913 Durmishi ishte prapë shoqëruesi i Ismail Qemalit, në Kuvendin e Mesaplikut.

“Kur dha dorëheqjen Ismail Qemali më 20 janar 1914, Mufit Libohova mori kompetencat e kryeministrit dhe iu drejtua prefekturave duke theksuar se “të gjithë nëpunësit, siç janë, do

të mbeten në detyrat e tyre, se populli ka nevojë për qetësi e rend…”. Edhe në këtë rast “Ahmeti tregoi qartësinë, atdhedashurinë dhe përkushtimin kombëtar”. Ahmeti e tregoi patriotizmin e tij edhe si pjesëmarrës në Luftën e Vlorës, 1920.

Është ndër ata që e ngjallën kombin nga asgjëja – thotë autori i librit.

Afërsisht pesë faqe i kushtohen edhe Rauf Remzi Ficos (1881-1944), me nëntitullin “Prefekti që u bë elita e diplomacisë shqiptare”. Më 1903 mbaroi shkëlqyeshëm studimet universitare në Stamboll. Zotëronte 8 gjuhë të huaja. Mik i afërt me Bajo Topullin, Sali Butkën etj. Me Bajon, ishte pjesëmarrës në Kongresin e Manastirit si dhe anëtar në delegacionin për kufijtë jugorë. Në 1 shkurt 1914 ka qenë prefekt i Vlorës. Me nismën e tij, në 1917 u hap streha vorfnore e fëmijëve jetimë në Tiranë.

Në vitin 1924 kërkoi në Kuvendin Kushtetues të mbahej zi për Presidentin Uillson. Në vitin 1926: Oficer i Legjionit të Nderit nga Franca. Në shkurt të atij viti kaloi në shërbimin diplomatik shqiptar. Më 2 prill 1939, në vigjilje të pushtimit, i ngarkuar nga Zogu, takohet me Herman Gëringun dhe me Joakim Ribentropin, për t’i kërkuar ndihmë Gjermanisë për invazionin që përgatitej të bënte Italia ndaj Shqipërisë. Sapo u pushtua Shqipëria nga Italia,

Rauf Fico internohet në Itali. Pak muaj pasi u kthye nga internimi, vdes në Tiranë, më 23 janar 1944. Varrimi i tij ka qenë nga më madhështorët, për nga numri i madh i pjesëmarrësve, të të gjitha shtresave.

Ja pra të gjith prefektët që përshkruhen në këtë libër ishin në lartësinë e përgatitjes kulturore, dhe me dashuri dhe përkushtim ndaj atdheut siç ishin edhe dy prefektët që përshkruam: Ahmet Durmishi dhe Rauf Fico dhe të gjith u persekutuan, burgosën apo pushkatuan nga regjimi barbar i Enver Hoxhës, Hysni Kapos dhe Mehmet Shehut.

* * *

Autoi ka hapur një parantezë në libër me titull: “Si u sollën eshtrat e Ismail Qemalit në Vorë”. Eshtrat e Ismail Qemalit u sollën nga Kanina në qendër të qytetit të Vlorës në vitin 1932 dhe për të, u ngrit një varr munumental. Për kryerjen e kësaj ceremonie, me interesimin e Mbretit, Zogu I, parlamenti, në seancën e 22 nëntorit të vitit 1932 caktoi deputetët që do të përfaqësonin: Petro Poga dhe Zoi Xoxa. Përfaqësues i Mbretit ishte gjenerali Leon Xhilardi dhe përfaqësuesit e qeverisë, Milto Tutulani dhe Hilë Mosi, dhe Eshref Frashëri. Bashkë me personalitete të tjera nga Tirana dhe nga i gjithë vendi.

Hil Mosi tha, në emër të mbretit: “I dashtuni Mbreti ynë: I frymëzuem nga ndjenja e nderimit për hartonjësin e indipendencës sonë, eshtnat e këtij veterani do të prehen në një varr madhështor…”.

Mesazhin telegrafik të Mbretit e lexoi prefekti Nepravishta: “ Me kënaqësi marr pjesë në gëzimin e popullit. Sakrificat për pavarësi janë fakte patriotizmi të paharrueshme. Siguroni popullin se, bashkë me patriotin e madh të kombit tonë, Ismail Qemalin, të gjithë dëshmorët janë gjallë në shpirtin tim”.

Me këtë ndërhyrje në libër Enver Lepenica hedh më shumë dritë mbi vlerat e Ahmet Zogut, për çështjen kombëtare dhe të nëpunsve, prefektëve, që i shërbyen atij.

Stërnipi i Ismail Qemalit, Darling Vlora, tanimë emigrant në Komo, ka bërë një libër të mallëngjyeshëm për familjen e madhe të Plakut të adhuruar të Pavarësisë Kombëtare ku përshkruan se si komunistët shqiptarë kanë marrë nëpër këmbë fëmijët dhe të gjithë të afërmit e atit të kombit tonë Ismail Qemal bej Vlora duke i burgosur, internuar, e persekutuar.

* * *

Këto ishin vetëm disa mendime, për të publikuar një libër historik i cili kishte munguar dhe është një libër që duhet ta lexojë çdo shqiptar për të njohur historinë e tij të lavdishme por plot dhimbje dhe lot.

*Publiçist, redaktor i gazetës “55”, Tiranë.

Shkatërruesi i standardit gjuhësor do t’i japë fund anarkisë gjuhësore!

September 9, 2013 by dgreca

Nga Kostaq Xoxa/

Titulli i këtij shkrimi mund ta habisë lexuesin. Ky, lexuesi, do të çuditet edhe më shumë kur t’i themi se kjo është shprehja e një akademiku. Natyrisht, për respekt të Akademisë, nuk ia vlen t’ia përmendim emrin. Është botuar në Shqiptarja. Com. më 28. 08 2013. Lexuesi i nderuar le ta lexojë që tabesojë. Në rreshtin e tretë, shkruhet: “Rama: Redaktor gjuhësor në institucione”(!).Duket si shaka? “Kurbanit” të Edi Ramës nuk ka guxuar, gjer tani, askush që t’i bëjë ndonjë paraqitje letrare. Kjo, për shkak të shthurjes gjuhësore të librit. “Kurbani, që është thuajse i palexueshëm… Një mësues i gjuhës i 9-vjeçares, që e njeh mirë standardin gjuhësor, më tha se ka lexuar vetëm 15 faqe nga ai libër, se nuk mund të vazhdonte dot më tej. Librin e kishte blerë, si shumë të tjerë, ‘siç bliheshin Veprat e E. Hoxhës, dikur vaktit’ – këtë e tha për të bërë pak humor. Dhe vazhdoi, seriozisht: – Sikur nxënësit e mi të bënin kaq shumë gabime, do t’u vija notën 4!…

Do të përmend gjatë këtij shkrimi vetëm neologjizmat e tij, të fabrikuara si në kovaçhane. Të gjitha jashtë standardit, natyrisht. Por më parë le të shohim çfarë shkruan, shkurtimisht, akademiku. Pyetjes së intervistueses sesa i domosdoshëm është roli i redaktorit gjuhësor në institucionet shtetërore, akademiku i përgjigjet: – “Në vitin 2004 nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, u paraqit një projekt-ligj për mbrojtjen e gjuhës shqipe, por kurrë nuk u mor në konsideratë”. Këtë fjalën e fundit mund ta shprehte ‘nuk u mor “parasysh” , për të shmangur fjalët e huaja që janë një nga porositë e standardit të gjuhës. Në vijim flet intervistuesja:‘Sot, nismën e kryeministrit të zgjedhur Edi Rama, për t’i dhënë fund masakrës së gjuhës shqipe në institucionet shtetërore, e konsideron (“e quan” – shënim) shpëtim, si fundi i një anarkie gjuhësore’. Intervistuesja, akademikut: – Si e gjykoni nismën e Kryeministrit Rama për vendosjen e redaktorit gjuhësonë institucionet shtetërore? Përgjigjja: – “Kërkesa e Kryeministrit Rama për vendosjen e redaktorit gjuhësor në çdo institucion shtetëror është në thelb hapi i parë, i mençur dhe i domosdoshëm, për vendosjen e disiplinës gjuhësore të shtetit, për të kthyer seriozitetin e munguar. Përveç se shprehje e

vlerësimit për shqipen si pasuri identitare e kombit, nisma e Kryeministrit Rama ndihmon për t’i dhënë fund një lëngate të gjatë njëzet e ca vjeçare anarkieje gjuhësore, nxitur në emër të një ‘liberalizmi gjuhësor’. Kërkohet që standardi të përdoret që nga foltorja e Kuvendit, te media e shkruar dhe e folur, deri te BOTIMET…”. (Sa për botimet, do të flasim më poshtë, në mënyrë të thukët, kur të vijmë te ‘Kurbani’). Më tutje shkohet te ‘defektet’. Edhe këtu kjo fjalë e huaj mund të zëvendësohet me ‘mangësitë’ apo me ‘të metat’).

Le ta mbyllim me kaq. Tani le të shohim vetëm disa prej fjalëve të shpifura të “Kurbanit” , për të cilat

ai mësuesi që përmendëm kishte thënë se nxënësit e tij që do të bënin shpërdorime të tilla, do të

vlerësoheshin me notë negative.

***

‘Presion hipokiziak’ (f. 22),‘ujqërisht’ (35), ‘pasionalisht’ (39), ‘I bubullimshëm’ (62), ‘vandalizuar’ (65+

86), njeriu ‘imbrapshtudhëhequr’ (102), ‘pallatizuese’ nga pallat (410)! Më lidhte ‘kushtimisht’ (detyrimisht) (115), kronikat e ‘ububujshme’ (129), ‘lehaqenj’ të zgjidhur (130), aferë ‘kuçedrike’ (152), një plan që ‘adreson’… (153) e tatëpjetë ‘metamorfike’ – nga‘metamorfozë’! ‘Strapallat’ në zuzarllëqe (163), marrëzitë ‘e përlumshme’ (164),, ‘gjarpërisht’ (180), ‘të energjizonim’ në ekip (180), ‘shqytatotërsh’ (për shqytarët) 192, interesaxhinj ‘telendarë’ (210) Mik “i asnjëherëharruar (236), ‘shumëxhelozia e një dashnori (237), ‘llukashenkizmi karikutaror’ (239), e la të ‘mbresuar’ (240), ‘rakafolëse e shumëhimnizuara’ lartesë (257), mendjetërhequri (258), ‘vijimësisht’ (vijimisht) (301), ‘dinamitimi’ kriminal (312), opozitë ‘majëkrahi’ (325), bëma ‘të mosozotshme’, ‘i çakërrgjakosur’ (338), burime ‘të aksesueshme’ (350), ‘Ikurrizkalldrëmtë’ (351), ‘i kjoskëzuar’ (351), ‘pazakonshmëria’ (355), ‘lugatëria’ (357), ‘thashethemuar (331),‘ç’thashethemohet’ (303), ‘tronditshëm’ nga plagët (383), ‘erafënda’ njëzet vjet (401),qyteti “me asnjëtëpërngjasuar’ (401), pengu ‘afashuar’ (403), kodra ‘barkçarë (404), propaganda ‘shtrupëlarëse’ (409), për të ‘kikirikuar’ (409), bëhej ‘televisisht’ (414), ‘xhuxhmaxhuxhëria’ (418), ‘rrëshirosur’ (419) shkrimtarët e ‘tiranizuar’ (e bërë tiranas, apo të terrorizuar?). (427), gjyshja e ‘përthërriste’ (438)…[Këto janë një pjesë e fjalëve të Edizuara apo të ‘ramëzuara’ të cilat, ‘të mbarsifikuara’, do të na prodhimtarojnë leksikografísimin që po na sipërpërmerr të na leksionojë sesi të superpërvetësojmë standardin në mënyrë të hiperperfeksionizuar!] Sa për pastërtinë e gjuhës në “Kurban” na mjaftojnë që të citojmë nja 5 prej tyre: [godinë sharmante’ (enhijshme) (351). Mjedis ‘i arreduar’ me…(i rregulluar) (352). ‘Ornamentojnë’me trotuarin (zbukurojnë ~) (352). ‘Intimiduar’ (frikësuar, kërcënuar) (361).Manipulim i ‘fazuar’ (i thekur) (365)].Akademiku ynë e di mirë se jo çdo emër (në gramatikë), mundtë shndërrohet në mbiemër: “I bubullimshëm”! Po ashtu jo çdo emër shndërrohet në ndajfolje: “Mundësí”(emër), “mundësisht” (ndajfolje), të dyja u përkasin standardit. Por nga“gjarpër” (emër) nuk mund të sajohet “gjarpërisht” (ndajfolje!) – jashtë standardit. Gjithashtu “kikirikuar” (folje) nuk mund të dalë as nga kikiriku(emër), pa lé që sajohet nga asgjëja për të nxjerrë kuptimin që “të bësh kikirikiii…” – si gjeli! Këta shembuj janë nxjerrë nga karagjozllëqet e Ramës në “Kurban”. Nëse ledhatuesi i Ramës nuk do ta kishte lexuar, për një arsye apo tjetër, “Kurbanin”, që është një masakër gjuhësore dhe një shpërfillës megaloman i standardit, do të ishte gjysma e së keqes, Ai vetë do të ishte gjysmë mëkatar. Në këtë orvatje që nuk i shkon mbrojtësit të standardit, – po të hamendësojmë se ai e ka lexuar veprën e shkatërrimtarit të standardit -ai do të ishte, për fat të keq, mëkatar tërësor. (Tani do të më lejohet të përdor një fjalë të huaj të rëndë, duke rënë ndesh me bindjet e një gjuhëtari që i ka zëvendësuar në shqipe të pastër të gjitha fjalët e huaja, Mehmet Elezit, – të cilin e admiroj për veprën “Gjuha shqipe në bunker?” dhe për Fjalorin e tij prej 41.000 fjalësh shtesë të gjuhës sonë – duke iu drejtuar akademikut tonë: Përse një zell i tillë, zotërí, që të na jepni si model të ruajtjes së standardit një person që e ka shkelmuar standardin? Duke rënë ju vetë, madje, në haxhiografi? Vërtet ai personi të cilin ju e përmendni me lavde gjer në gjobitjen, nga ana Ramës, e atyre që nuk e respektojnë standardin; por si do të veproj kandidati për kryeministër ndaj atyre që do ta sfidojnë, duke përdorur fjalët e çakërdisura të “Kurbanit”? Apo se së shpejti do të rrijë në atë karrige, e cila nuk të bën dot leksikograf? Të ishte çudibërëse karrigia, – është një lokucion – nuk e vinin njerëzit në të ndenjurat, por në kokë!