Nail Draga – Dielli

Paulin Selimi, shkrimtari emblematik i humorit shkodranë

December 13, 2023 by s p

Nail Draga/

Organizimi i përurimit të librit Ars longa, vita brevis të autorëve Donika Selimi e Jani Malo, kushtuar Paulin Selimit(1947-2013) paraqet një moment të veçantë për familjen, artistët e estradave e sidomos për adhuruesit e humorit. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse kemi të bëjmë me shkrimtarin i cili veçohej me elegancën e tij të humorit, duke qenë model për kohën kur ka jetuar e vepruar. Përurimi i këtij libri përkon me rastin e 10-vjetorit të ndarjës nga jeta të Paulin Selimit, shkrimtarit emblematik të humorit jo vetëm në qytetin e Shkodrës por edhe më gjerë në hapësirën etnogjeografike shqiptare.

Sipas informacioneve qe disponojmë, gjatë studimeve në Universitetin e Tiranës, ku Paulini ka studiuar Fakultetin e Gjuhës e Letërsisë Shqipe, duke parë potencialin kriues dy studentë tjerë më në moshë e këshilluan qe mos të shkruante poezi por shkrime satirike dhe humorstike. Ishte ky një këshillim shoqëror e miqësor qe ishte vendimtar, qe Paulini të lëvrojë këtë gjini letrare.

Ai ka filluar të shkruajë e botoj tregime humoristike qe nga koha kur ka qenë student e më pas duke u bërë i njohur në nivelin kombëtar. Janë të panumërta komeditë, skeçet, esetë, epigramet, poezitë, tregimet etj., që dëshmojnë vlerat krijuese dhe intelektuale si pak kush në kohën e tij.

Pas përfundimit të fakultetit në Tiranë, kudo qe ka paunuar në arsim si Pukë, Kukës e Shkodër është dalluar si mësues e drejtues por edhe krijues në fushën e humorit, ku librat e botuara janë dëshmi e një shkrimtari të guximshëm. Sepse nuk ka qenë lehtë të mendohet e jo të shkruhet për defektet e dukurive te ndryshme sociale e shoqërore duke marrë parasysh kohën e diktaturës në Shqipëri.

Ai i ka mbetur besnik gjinisë së humorit gjatë katër dekadave që dëshmohet me tregimet dhe skicat humoristike në shtatë librat e botuara, nga libri i parë “Gati orkestra”(1972) dhe i fundit “Vizita e ujkut plak”(2004). Po ashtu duhet theksuar se ka shkruar edhe artikuj dhe krijimtari letrare, botuar në revista të ndryshme te kohës.

Të gjithë ata të cilët e kanë njohur kanë theksuar se ai dallohej në shoqërinë e tij me humorin e tij elegant, i shoqëruar me batuta e barcaleta qe veçohej nga të tjerët, dhe s´ka si te jetë ndryshe sepse humori është terapi e jetës për çdo shkodran. Madje batutat e momentit i kanë shërbyer si shkas ne krijimtarinë e humorit.

Ndonëse për nga profesioni punoj si mësues, ai me intuiten dhe sensin e kriuesit përveç se ka botuar libra, ka furnizuar me materiale teatrin dhe estradën e Shkodrës. Por penda e tij ishte e veçantë për disa vite në Radio Shkodrën e në veçanti në përgatitjen e programit të Vitit të Ri pranë Radio Televizionit Shqiptar.

Kanë mbetur në kujtesë skenaret e shkruar nga Paulin Selimi dhe vendosur në skenë nga aktorët e mrekullueshëm te Estradës së Shkodrës shfaqjet:”Kunati i shokut Xhemal”,”Kushërini nga Amerika”,”E drejta e natës së parë”, “Erdhën ndihmat”, “Fejesa në Amerikë”, “Mbas mullarit”, “Djali i bosit” etj. Janë këto krijime dhe realizime të pa përseritshme të cilat kanë mbetur në kujtesën e publikut të gjerë.

Formimi i tij prej eruditi dhe kultura e gjerë letrare kanë qenë parakushte të një procesi krijues kulturor model, larg vulgaritetit e shijeve të ulta qe janë të pranishme në kohën tonë. Mjeshtria e Selimit në krijimin e portreteve ka bërë që të mbetet në kujtesën e gjithkujt një galeri e tërë personazhesh.

Ishte mjeshtri artistike dhe guxim intelektual për të trajtuar tema të tilla shoqërore në kohën e monizmit kur ishte e kufizuar liria e fjalës dhe e shprehjes. Por,ne këtë aspekt përjashtim bënte Paulin Selimi i cili pat shkruar skenarët për komedi të ndryshme. E veçantë për atë kohë dhe deri në ditët tona është shfaqja “Kunati i shokut Xhemal”, realizuar nga aktorët e estradës së Shkodrës, qe ka mbetur nder emblemat e humorit shkodran dhe shqiptar në përgjithësi.

Janë pikërisht aktorët e mëdhenj të humorit shkodran si Tano Banushi, Paulin Preka, Zyliha Miloti, Zef Deda, Drane Xhai e të tjerë qe kanë arritur suksesin duke interpretuar shumë skeçe që mbanin firmën e Paulin Selimit.

Përgatitjen e këtij libri e kanë realizuar dy autor Donika Selimi dhe Jani Malo, të cilët kanë përmbledhur rrefimet e shokëve e miqve të ndryshëm të cilët e kanë njohur e bashkëpunuar me Paulinin. Botimin e këtij libri qe paraqet një monografi në miniatur për Paulinin e vlerësoi te qelluar, sepse autoritete të profileve të ndryshme shkencore, letrare, kulturore e publicistike, meritojnë të përjetësohen në botime të veçanta. Sepse veprimtaria e Paulinit, nuk është çështje personale, apo familjare por e të gjithë neve, sepse krijimtaria humoristike është pronë kombëtare, ku Shkodra kishte fat qe ta kishte në mesin e vet një autoritet të veçantë me vlera kombëtare.

Sa herë qe të trajtohen ne të ardhmën nga autor të ndryshëm çështje artistike nga fusha e humorit, nuk ka dilemë se Paulin Selimi do te jetë pikë referimi tash dhe në të ardhmën sepse kemi të bëjmë me figurën me të spikatur të humorit shkodran dhe ati kombëtar.

Dhe në fund e them pa dielmë se titulli i kësaj monografie, qe në shqip është “jeta është e shkurtë, ndërsa arti është i gjatë”, dëshmon në mënyrë autentike jetën dhe veprën e Paulin Selimit, i cili vdiq në vitin 2013, në moshën 66 vjeçare, ne kohën kur ka pasur mundësi për të dhënë gjithnjë në veprimtarinë krijuese.

Por, ai do të kujtohet nga ne qe ishim të privilegjuar qe e kemi njohur personalisht por edhe nga qytetarët të cilët kanë shijuar artin e humorit të tij të shkruar me plot pasion e profesionalizëm. Po ashtu do të kujtohet nga të rinjtë, sepse ka lënë pas një krijimtari të shquar, një krijimtari qe ka lënë gjurmë në humorin tonë kombëtar.

Donika Selimi – Jani Malo, ARS LONGA-VITA BREVIS, Neraida, Tiranë, 2022

(Lexuar me rastin e përurimit të librit në Ulqin, më 22 nëntor 2023)

Nuk është fajtore pasqyra që dalim ashtu si jemi

November 3, 2023 by s p

Në vendet me traditë demokratike, zgjedhjet janë çështje normale e çdo mjedisi, ku qytetarët me votën e tyre shprehin vullnetin për subjektin politik dhe individët të cilët ata i përfaqësojnë, duke dëshmuar mbeshtetje për pushtetin aktual, apo dënuar ate për mos realizimin e premtimeve ndaj qytetarëve, që paraqet reflektim për të ndryshuar, sepse askush nuk është i përhershëm në skenën politike

Nail Draga

Nga miratimi i pluralizmit edhe në vendet e ish kampit socialist janë organizuar zgjedhje në nivele të ndryshme ku ekziston një përvojë e mjaftueshme që mund të trajtohet jo vetëm nga aspekti i sociologjisë politike. Ne këtë aspekt edhe shqiptarët në hapësirën e tyre etnogjeografike kanë realizuar një numër të konsideruar zgjedhjesh duke dëshmuar kapacitetin e tyre politik në mjedisin përkatës, ku në këtë aspekt as shqiptarët në Mal të Zi nuk janë përjashtim.

Dimensioni i dyfishtë i përfaqësuesëve të politikës

Duke marrë parasysh se në plurarizëm zhvillohen zgjedhjet për të qeverisur si në nivelin lokal dhe atë shtetëror, çështje të veçantë paraqet përfaqësimi në pushtetet përkatëse. Në krahasim me kohën e monizmit në pluralizëm përbërja e pushtetit varet nga formimi i shumicës parlamentare. Pikërisht kemi të bëjmë me përgjegjësinë e subjektëve përkatëse për emërimin e kuadrove sipas resorëve.

Edhe pse aty emërohen individë të profileve të ndryshme të tillët kanë dimension të dyfishtë, sepse ata fillimisht përfaqësojnë subjektin i cili i ka emëruar dhe së dyti edhe vetën e tyre. Në saje të përvojës së deritashme del së në resorët përkatëse, me përjashtime të rastit, nuk janë emëruar personat e qëlluar në aspektin profesional, nga del se kemi të bëjmë me përgjegjësinë e subjektëve politike përkatësisht me keqpërdorimin e demokracisë pluraliste.

Rastet e tilla dëshmojnë se kemi të bëjmë më deformimin e parimeve elementare sepse në vend që të vlerësohen vlerat profesionale e meritokracia, parësore janë përkatësia partiake, ku jo rrallë depërtojnë militantët dhe të dëgjueshmit të cilët janë bërë dukuri e kohës.

Grupet e interesit

Pikërisht nga qasjet e tilla në partitë politike, të cilat ma tepër iu ngjajnë grupeve të interesit apo të klanëve të ndryshme në ato anëtaresohen individë të ndryshëm jo për shkaqe programore apo ideologjike, por për interesa e ambicie personale të cilat ua mundëson partia ti realizojë kur të vie në pushtet. Të tillët nuk vijnë aty për të dhënë kontributin në qeverisjen e pushtetin lokal apo në qeverisjen qendrore, por për të realizuar interesat e veta personale, familjare e pastaj ata partiake. Dhe në sajë të rasteve të tilla del qartë se nuk është fajtore pasqyra qe dalim ashtu si jemi.

Dualizmi i mendimit politik

Përvoja e deri tashme në pluralizëm dëshmon se nuk mund të jemi të kënaqur në lidhje me ekzistimin e mendimit kritik për dukuritë e ndryshme shoqërore e ato politike. Madje këtu duhet cekur se kemi të bëjmë me një dualizëm politik, sepse kemi të bëjmë me partitë politike të cilat kanë qasje tjetër kur janë në opozitë e ndryshe kur janë në pushtet. Një qëndrim i tillë dëshmon se kemi të bëjmë me individë pa parime me interesa të rastit dhe si të tillë janë të politizuar dhe të dëmshëm për shoqërinë por përfitues të rastit.

Ndërsa një qëndrim i tillë nuk vlen për intelektualët në kuptimin e plotë të fjalës, sepse ata kanë mendim kritik të vazhdueshëm, për të prezantuar çështjet kontestuese shoqërore e politike me argumente, e jo duke anuar sipas shijes së klaneve apo preferencave të subjekteve në skenën politike.

Nuk ka dilemë se për intelektualë të tillë ka nevojë çdo mjedis, sepse mendimi kritik është në favor të avancimit të çështjeve shoqërore dhe politike. E kundërta ndodhë me intelektualët pasiv, përkatësisht oportunist, të cilët janë peng i vetvetes dhe i mjedisit si rezultat i interesit personal apo klaneve të ndryshme, andaj të tillët do mbesin individë të amortizuar përkatësisht anonimus pa autoritet shoqëror në mjedisin ku punojnë e jetojnë.

Presioni publik përmes guximit intelektual

Përfundimisht intelektuali nuk duhet të jetë spektator ndaj devijimeve shoqërore, por me guxim duhet ngritur zërin, duke qenë shëmbull për të tjerët. Ndërsa duke marrë parasysh mjedisin ku jeton duhet cekur se reagimi individual nuk ka peshën e duhur sikurse mund ta ketë përmes të një subjekti nga shoqëria civile, siç janë shoqatat e ndryshme si p.sh. të shkrimtarëve, artistëve, pedagogëve, sociologëve, gjuhëtarëve, arkitektëve, ekologëve, mediat etj. Qëndrimi për mes një subjekti të tillë nuk humb në vlerë, përkundrazi ka peshë të veçantë për të bërë presion publik për çështjet kontestuese shoqërore dhe si i tillë është më i pranueshëm në opinionin e gjërë.

Madje në saje të një qëndrimi të tillë do të dëshmohet se opinioni shoqëror nuk duhet të mbes peng vetëm nga përfaqësuesit e pushtetit apo të kumtesave të partive politike që janë kryesisht nga opozita parlamentare.

Vetëm me qasje konstruktive, në një ambient me kapacitet demokratik mund të arrihet konsenzusi i cili është i domosdoshëm për avancimin e çështjeve preokupuese shoqërore për të tashmen dhe të ardhmen.

(Nëntor 2023)

AUTOKRACIA E DËMSHMË PËR DEMOKRACINË

August 18, 2023 by s p

Kalimi nga monizmi në pluralizëm është ballafaquar me pengesa të ndryshme ku veçohet me mentalitetin e trashëguar te strukturat udhëheqëse partiake me qasje autokratike që ka ndikuar me formimin e frakcioneve e më pas edhe të subjekteve tjera politike, ku në këtë aspekt as shqiptarët në Mal të Zi nuk janë përjashtim, dukuri e cila është e dëmshme për subjektët politike, elektoratin votues dhe demokracinë pluraliste.

Nail Draga

Në shoqërinë bashkëkohore në fjalorin politik përdorën terma të ndryshëm, ku veçohet autokracia, e cila është e pranishme në të gjitha vendet e ish kampit socialist. Autokracia paraqet formën e qeverisjes në të cilën i gjithë pushteti qëndron të një person apo të një grupi të vetëm.

Autokracia sinonim për diktaturën

Deri te autokracia arrihet kur individi shfrytëzon pozitën duke iu imponuar të tjerëve sundimin e tij, përkatësisht duke i detyruar në degjueshmëri grupin partiak apo ate qeverisës. Edhe pse thuhet se autokracia është pushteti i një njeriu, është e logjikshme se një funksion i tillë nuk mund të realizohet vetëm, pa pasur mbeshtetje nga të tjerët. Dhe janë të tjerët qe kryesisht janë militantët dhe servilet, duke mbeshtetur autokratin, sepse përmes tij realizojnë objektivat përkatësisht interesat e tyre.

Në praktikë është dëshmuar se kur pushteti kalon në formë absolute të një individ, duke pasur pushtet të pakufizuar, atëherë kemi të bëjmë me diktaturën e cila ka qenë e njohur në vendet e ish kampit socialit. Ne këtë aspekt shqiptarët e kanë përjetuar në mënyrë praktike, ku dallohet ajo në Shqipëri, duke qenë vendi me i veçantë në vendet e ish kampit socialist, me pasoja të mëdha shoqërore dhe kombëtare deri në ditët tona.

Mentaliteti i trashëguar

Duket paradoksale por edhe në pluralizëm në disa aspekte vazhdon mentaliteti i trashëguar nga monizmi. Fjala është për pikëpamjet dhe mendimet e ndryshme të prezantuara në lidhje me subjektet politike apo individet në strukturat e tyre udhëheqëse. Në raste të tilla madje edhe kritika më konstruktive dhe e argumentuar nga individet e ndryshëm është e papranueshme për liderët apo pjesëtarët e stafeve të tyre drejtuese. Madje qasjet e tilla cilësohen të rrezikshme sepse nuk janë në favor të vizionit të tyre, ku nga një qëndrim i tillë janë paraqitur fërkime të brendshme të subjektet politike. Dhe nga një mosdurim i tillë të gjithë jemi dëshmitarë të krijimit të fraksioneve politike të cilat më pas kanë çuar në formimin e subjekteve të reja politike. Pavarësisht së një numër i subjekteve të tilla janë minore dhe pa ndonjë ndikim në jetën politike, ata janë bërë pjesë e mozaikut të përgjithshëm politik në mjediset përkatëse.

Autokratët pengesë e ndryshimeve

Një veprim i tillë nuk ka dilemë se krijon huti të elektorati duke e dobësuar ate, por edhe zvogëlon potencen politike të subjekteve më të mëdha. Nga ana tjetër, veprimi i tillë i legjitimitetit të këtyre subjekteve minore i mundëson gjithnjë veprimin autokratik i individëve udhëheqës. Kështu me largimin e individeve të tillë të cilët quheshin si të padëgjueshëm i hapnin mundësi liderit partiak të vepronte në mënyrë autokatike pa shqetësime. Nëse një veprim i tillë është shpëtimtar për liderin e tillë duke mbetur aty ku ishte më parë, ai është i dëmshëm për qytetarët, proceset demokratike dhe elektoratin votues në veçanti.

Rënia e mbeshtetjës politike nga qytetarët duhet të jetë dëshmi e mjaftueshme për të kuptuar se liderët e tillë autokrat janë shkaktari kryesor të humbjes së subjektëve politike ku ata drejtojnë, ku rasti i LDMZ është shëmbull tipik i dështimit politik, të shqiptarët në Mal të Zi.
Fatkeqësisht ky formulim vazhdon gjithnjë të jetë prezent për lideret autokratik, që janë bërë pengesë reale e ndryshimeve pozitive në skenën politike pothuaj në tërë hapësirën etnogjeografike shqiptare.

Klasa e re politike

Me vendosjen e pluralizmit në Mal të Zi nga viti 1990 u mundësua që në skenën politike të paraqiten individë të rinj të cilët filluan të jenë sinonim i klasës së re politike. Por, në mungesë te përvojës politike dhe joshja ne pozitat qeverisëse dhe qendrimi autokratik në subjektët politike ndikoj në formimin e frakcioneve dhe formimin e partive të reja politike. Shqiptarët në Mal të Zi, ndonëse janë numërikisht të pakët, për kah numri i partive politike veçohen në regjion, që nuk është në favor të shqiptarëve në këtë mjedis. Mos arritja e koalicionit të përbashkët me një list zgjedhore në zgjedhjet parlamentare, jo vetëm në zgjedhjet e fundit parlamentare është dëshmi e animozitetit dhe interesit personal e jo të elektoratit votues shqiptar.

Mandati i kufizuar

Angazhimi në politikë me mandat të kufizuar paraqet hapin e parë të demokracisë pluraliste duke iu mundësuar edhe të tjerëve të jenë pjesë e politikës vendore apo qendrore dukuri e cila duhet të praktikohet edhe në vendet e ish kampit socialist, e jo duke mbetur peng i mentalitetit autokrat qe është i pranishëm edhe të shqiptarët me pasoja shoqërore.

Pikërisht nga një qasje e tillë, udhëheqja e partive politike me individë të njëjtë apo grupe individësh rreth tyre dekada me radhë, dëshmon privatizimin e tyre dhe pengesë për ndryshime ne avancimin e çështjeve që kanë të bëjnë me barazinë qytetare e nacionale të shqiptarëve në Mal të Zi.

Frigë nga konkurrenca

Nga ana tjetër jemi dëshmitarë se angazhimi i individëve të përgatitur profesionalisht, të guximshëm dhe me autoritet shoqëror ka qenë refuzues nga udhëheqësit e partive politike, sepse iu janë friguar konkurencës dhe autoritetit të tyre.

Ne këtë aspekt pengesë vazhdojnë të mbesin udhëheqesit partiak autokrat, të cilët nga individë të tillë shohin rrezikun e tyre, andaj angazhohen që pranë vetës të kenë të degjueshmit si me të përshtatshëm, duke eliminuar vlerat profesionale e meritokracinë dukuri e njohur në spektrin e gjerë politik.

Askush nuk është i përhershëm

Përfundimisht politikën, përkatësisht angazhimin politik duhet trajtuar si dukuri të përkohshmë me mandat të kufizuar, sepse në sajë të zgjedhjeve ndryshojnë raportët në skenën politike e me te edhe në qeverisje, ku çdo individ i përgjegjshëm duhet të reflektojë se askush nuk mund të jetë i përhershëm, andaj duhet ti rikthehet e përkushtohet profesionit, si kudo në vendet demokratike europiane. Ndërsa e kundërta ndodhë me vendet me demokraci të pakonsoliduar, që nuk është në favor të demokracisë pluraliste.

(Gusht 2023)

Refuzimi i Deklaratës dëshmi se serbët nuk janë për marrëveshje gjithëpërfshirëse

July 27, 2023 by s p

Nail Draga/

Para dy viteve me 19 korrik 2021, nën ndërmjetësimin e BE-së, u zhvillua takimi i radhës i bisedimeve në mes Kosovës dhe Serbisë për normalizimin e marrëdhënie, ku me këtë rast kryeministri i Kosovës A.Kurti, ka propozuar një marrëveshje me gjashtë nene, e cila u refuzua për tu nënshkruar nga presidenti i Serbisë A.Vuçiqi, që është dëshmi e mosgadishmërinë e Serbisë për një marrëveshje të tillë, ndërsa qendrimi indiferent i ndërmjetësuesve nga BE, dëshmon dobësinë e tyre për të ndikuar të pala serbe në nënshkrimin e saj, sepse një deklaratë e tillë, paraqet bazë të qendrueshme për normalizimin e raporteve në mes dy vendeve!
Në takimet e tilla me ndërmjetësim ndërkombëtar arrihen marrëveshje në mes palëve, por ne rastin konkret ne mes Kosovës dhe Serbisë, një deklaratë e përgatitur nga pala kosovare të cilën në Bruksel e ka prezantuar kryeministri Albin Kurti paraqet bazën për paqe të qendrueshme dhe stabilitetin afatëgjatë, për të parandaluar çdo konflikt të ri ushtarak, dhe dhunë ne mes dy vendeve, që paraqet parakusht për një marrëveshje përfundimtare në favor të integrimit evropian, sipas standardëve ndërkombëtare. Me poshtë po japim të plotë tekstin e Deklaratës së propozuar në Bruksel dy vite ma parë:
“DEKLARATË E PËRBASHKËT PËR MOS-AGRESION, MOS-LUFTË DHE ZGJIDHJE PAQËSORE TË KONFLIKTEVE”

NENI I
Mos-agresion

Ne zotohemi reciprokisht që të përmbahemi nga kërcënimi ose përdorimi i forcës kundër njëri- tjetrit si dhe solemnisht marrim përsipër të bëjmë përpjekje me mirëbesim për arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse, ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve në një mënyrë të qëndrueshme dhe jetëgjatë.
Do të përmbahemi nga sulmet ndaj njëri-tjetrit, agresioni ushtarak, armiqësitë e armatosura ose konflikti i dhunshëm si mjete për zgjidhjen e ndonjë mosmarrëveshjeje që mbetet e pazgjidhur apo ndonjë mosmarrëveshjeje në të ardhmen.
Marrim përsipër që të bëjmë përpjekje të mirëfillta për të zgjidhur, përmes mjeteve ekskluzivisht paqësore, të gjitha mosmarrëveshjet aktuale ose të ardhshme apo çështjet që mund të nxitin mosmarrëveshje mes nesh.
NENI II
Respektimi i kufijve
Të dyja palët zotohen t’i respektojnë në mënyrë rigoroze kufijtë e njëra-tjetrës dhe nuk do të bëjnë asnjë përpjekje, as tani, as në të ardhmen, për të pushtuar, kapur, aneksuar ose kontrolluar territorin e njëra-tjetrës, pjesërisht ose plotësisht.
Të dyja palët do të përmbahen nga çfarëdo mbështetjeje të drejtpërdrejtë ose të tërthortë për çfarëdo ndërhyrje të jashtme ose trazirë të brendshme kundër palës tjetër me qëllim të pushtimit, kapjes, aneksimit ose kontrollit të territorit të njëra-tjetrës, pjesërisht ose plotësisht.
Për të promovuar besimin e ndërsjellë dhe për të ndërtuar besim, palët do të përpiqen për nivelin më të lartë të transparencës në lidhje me çdo lëvizje ose operacion të personelit të tyre ushtarak dhe të sigurisë, veçanërisht në zonat ndërkufitare.
Pavarësisht qëndrimeve tona përkatëse për çështjen e njohjes reciproke, të dyja palët bien dakord të përdorin kanale zyrtare dhe jozyrtare të shkëmbimit të informacionit dhe bashkëpunimit për t’iu kundërvënë çdo kërcënimi të sigurisë drejtuar kundër tyre nga aktorët e jashtëm.

NENI III
Reciprociteti në mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të pakicave
Palët do të punojnë së bashku për të krijuar sistemin më të përparuar për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të pakicave për komunitetin shqiptar në Serbi dhe komunitetin serb në Kosovë me qëllim të arritjes së paqes afatgjatë dhe të qëndrueshme midis vendeve tona duke respektuar plotësisht parimin e reciprocitetit dhe në përputhje me vlerat evropiane dhe aktet ndërkombëtare.
Palët zotohen të punojnë në frymën e bashkëpunimit për të zgjidhur çdo çështje që lidhet me komunitetet përkatëse pakicë me synimin për të arritur një akomodim të ekuilibruar në përputhje me parimin e reciprocitetit. Për të arritur nivelin më të lartë të akomodimit për komunitetet pakicë, palët do të udhëhiqen nga aktet e mëposhtme ndërkombëtare:
Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut e vitit 1948;
Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike i vitit 1966;
Deklarata e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Personave që u Përkasin Pakicave Kombëtare ose Etnike, Fetare dhe Gjuhësore, e miratuar nga rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme 47/135 e datës 18 dhjetor 1992;
Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore dhe Protokollet e saj, e vitit 1959;
Karta Evropiane për Gjuhët Rajonale ose Minoritare e vitit 1992;
Konventa Kornizë e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare e vitit 1998;
Karta Evropiane e Këshillit të Evropës për Vetëqeverisjen Lokale e datës 15 tetor 1985;
Konventa Bazë e Këshillit të Evropës për Bashkëpunimin Ndërkufitar midis Komuniteteve ose Autoriteteve Territoriale e datës 21 maj 1980;
Raporti i Komisionit të Venecias të Këshillit të Evropës mbi Trajtimin Preferencial të Pakicave Kombëtare nga ana e Shtetit të tyre të Origjinës (Venecia, 19-20 tetor 2001);
Rekomandimet e Bolzano/Bozen të OSBE-së mbi Pakicat Kombëtare në Marrëdhëniet Ndërshtetërore, të datës 2 tetor

Në marrëdhëniet midis tyre, të dyja palët do të përmbahen nga të thirrurit në komunitetet të tyre përkatëse pakicë si pretekst për përdorimin e forcës kundër njëra-tjetrës dhe do të hedhin poshtë në mënyrë solemne çdo rekurs drejt dhunës kundër komuniteteve të tyre përkatëse pakicë në mënyrë që të arrijnë ndonjë synim ose qëllim politik.
Çdo incident që përfshin anëtarët e komuniteteve përkatëse pakicë do të zgjidhet përmes angazhimit konstruktiv midis palëve dhe/ose ndërmjetësimit ndërkombëtar në përputhje me nenin
Asnjë konsideratë ose justifikim në lidhje me statusin e komuniteteve përkatëse pakicë nuk mund të shfrytëzohet si arsye për kërcënimin ose përdorimin e forcës në kundërshtim me nenin I.

NENI IV
Zgjidhja paqësore e mosmarrëveshjeve
Palët zotohen t’i zgjidhin drejtpërdrejt të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me marrëdhëniet e tyre të ndërsjella me mirëbesim dhe në frymë bashkëpunimi, për të arritur një zgjidhje në kohë dhe të drejtë, mbi bazën e së drejtës ndërkombëtare.
Në rast të mosarritjes së një zgjidhjeje me anë të ndonjë prej mënyrave paqësore të lartpërmendura, palët, në secilin rast, në bazë të marrëveshjes reciproke, do të kërkojnë një zgjidhje me mënyra të tjera paqësore, përfshirë ndërmjetësimin, arbitrazhin ose lehtësimin nga organizatat ndërkombëtare ose palët e treta, dhe asnjëherë nuk do të përdorin forcë me qëllim të arritjes së një vendimi për mosmarrëveshje të tilla.

NENI V
Mbështetja e ndërsjellë e procesit të integrimit evropian
Pavarësisht nga qëndrimi përkatës i palëve sa i përket njohjes, ato ripohojnë angazhimin e tyre të përbashkët për të qenë anëtare të plota të Bashkimit Evropian në mënyrë që t’i integrojnë shoqëritë dhe ekonomitë e tyre në komunitetet euro-atlantike pa asnjë vonesë.
Për këtë qëllim, palët do të përmbahen nga çfarëdo veprimi ose ndërhyrjeje, qoftë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, individuale ose kolektive, me qëllim të pengimit të palës tjetër nga anëtarësimi në Bashkimin Evropian, pavarësisht nga progresi i tyre individual në procesin e anëtarësimit në BE.
Pavarësisht nga marrëdhëniet mes tyre, palët në mënyrë reciproke zotohen të mos ndërmarrin asnjë veprim, të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, që do ta pengonte anëtarësimin e palës tjetër në organizatat dhe iniciativat rajonale, evropiane dhe ndërkombëtare.
NENI VI
Dispozitat përfundimtare
Kjo deklaratë e bërë në gjuhën angleze, shqipe dhe serbe nënshkruhet në prani dhe dëshmi të përfaqësuesve të Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Në rast të mospërputhjeve, teksti në gjuhën angleze mbizotëron.
***
Se një deklaratë e tillë është refuzuar pa u lexuar nga pala serbe nuk është befasi, por është për çdo kritikë qendrimi indiferent i ndërmjetësve ndërkombëtar, të cilët dëshmuan se janë të njëanshëm, duke favorizuar palën serbe, ne lidhje me veriun Kosovës. Ndërsa takimet e vazhduara pas vitit 2021, dëshmojnë se pala serbe nuk është e interesuar për zgjidhje të çështjes por deshiron të fitojë në kohë, duke paraqitur kërkesa qe janë kundër sovranitetit dhe shtetësisë së Kosovës, ku situata aktuale e tensionuar në veriun e Kosovës nga vet serbët(prill-maj), e dëshmon ma së miri një konstatim të tillë. (Korrik 2023)

Politizimi i regjistrimit të popullsisë

July 15, 2023 by s p

Nail Draga/

Regjistrimi i popullsisë do të mbahet në vjeshtë.

Sipas Drejtorisë së Statistikës(Monstat) bëhët me dije se të gjitha përgatitjet janë duke u kryer sipas dinamikës së planifikuar, ndërsa për komisionin regjistrues qe do të punojë në regjistrimin e popullsisë, ekonomive familjare dhe të banesave, do të mbahet në vjeshtë(1-15 nëntor), Qeveria ka ndarë 3 milion euro, që është dëshmi e sigurt që pas dy vitëve qytetarët do të kenë mundësi të deklarohen ne këtë proces i cili iu mundëson atyre të deklarohen për përkatësinë e tyre kombëtare, gjuhësore, fetare e gjinore si kudo në vendet demokratike.

Ndonëse regjistrimi i popullsisë është dashur të mbahet në vitin 2021, por për shkak të pandemisë coronavirusit, është shtyer për vitin vijues, si dhe më pas por definitivisht do të mbahet dy vite më pas në vjeshtë të këtij viti(1-15 nëntor).

Pikërisht në lidhje mbi këtë çështje sipas Parlamentit evropian, kohë më parë Mali I Zi është thirur që të realizojë regjistrimin deri në fund të vitit, sipas BE dhe standardëve ndërkombëtare.

Politizimi i regjistrimit të popullsisë

Çështja e regjistrimit të popullsisë në Mal të Zi ka përmasat e politizimit me tepër se ne vendet tjera. Në këtë aspekt vazhdimisht kanë debatuar partitë politike tëcilat janë ndarë në proserbe në njerën anë dhe ata malazeze në anën tjetër.

Në lidhje me këtë çështje në Mal të Zi madje ka pasur propozime qe të eliminohet struktura kombëtare, gjuhësore, fetare e popullsisë. Një deklarim i tillë nuk është mbeshtetur nga pozita aktuale ndërsa është insistuar nga opozita duke theksuar qe regjistrimi i popullsisë të shtyhet për vitin vijues , duke marrë parasysh stabilitetin shoqëror dhe politik.

Por, në sajë të zgjedhjeve të parakohshme parlamentare( 11 qershor 2023) n ë Mal të Zi kemi një realitet të ri në sajë të dekompozimit të skenës politike, ku koalicioni i cili llogaritet se do të jenë përbërësit e pushtetit, theksojnë se nuk ka pengesa qe të realizohet regjistrimi i popullsisë, në afatin e planifikuar.

Mjetet e siguruara për regjistrim

Nga subjekti Evropa tani që ka fituar më së shumiti mandate në zgjedhjet e fundit theksojnë se aktët ligjore në lidhje me regjistrimin e popullsisë janë miratuar , ndërsa mjetet financiare për mbajtjën e tij janë siguruar, andaj nuk ka asnjë arsy qe regjistrimi të mos realizohet.

Ngjajshëm mendojnë edhe partitë tjera të cilat do të jenë pjesë e shumicës parlamentare, ndërsa përjashtim bëjnë socialdemokratët(SD) të cilët theksojnë se nuk ka kushte për regjistrim deri në fund të vitit, edhe pse këtë veprimtari e vlerësojnë si të nevojshme.

Me herët nga Monstat-i kanë informuar se në regjistrimin e popullsisë do të marrin pjesë rreth 4000 regjistrues dhe në fletëregjistrim do të jenë rreth 50 pyetje.Në lidhje me realizimin praktik të regjistrimit të popullsisë qeveria ka ndarë 3.207.279 euro.

Diaspora me identitetin e vet

Si në regjistrimet e mëparshme edhe në këtë regjistrim do të evidentohet edhe diaspora. Por, çështja qendron se a do te kemi diasporë me të dhëna të kompletuara apo si çështje numërike. Në këtë aspekt regjistrimi i fundit të popullsisë(2011) ishte i dështuar sepse aty ajo na është prezantuar vetëm me numra, pa të dhënat identitare, diaspora ka qenë e evidentuar me tërë përmbjtjën e saj strukturaore, sikurse popullsia vendore.

Nuk ka dilemë se një veprim i tillë ishte në kundërshtim me të drejtën elementare të pjesëtarëve të popujve që janë vendosur në botën e jashtme që njihen me emrin e diasporës. Në këtë aspekt kemi diasporën e vjetër që njihet si historike, por edhe ate të kohës së re. Çdo tentim për të eliminuar të dhënat për diasporën ka prapavi politike, duke mos treguar të vërtetën, sepse ajo është pjesë e pandarë të qytetarëve të këtij vendi. Ndërsa sipas të dhënave që disponoj më shumë së dy të tretat e diasporës janë shqiptarë e boshnjakë e më pak janë malazias apo serb, që është dëshmi e pozitës dhe statusit të tyre kombëtar e social në Mal të Zi.

Shqiptarët, pjesë e komisioneve

Përveç se fletëregjistrimi duhet të jetë në gjuhën shqipe, praktikë e cila këtu është e pranishme nga viti 1971, përfaqësues të shqiptarëve duhet të jenë edhe pjesëtarë të komisioneve përkatëse. Këtu e kemi fjalën për ata komuna ku shqiptarët janë popullsi autoktone nga Ulqini në jug dhe Rozhaja në veri. Ata nuk duhet të jenë formal si pjesë të komisionit regjistrues, por edhe të marrin pjesë në përpunimin dhe me pas në publikimin e të dhënave. Vetëm me një qasje konstruktive dhe pa paragjykime mendoj se do të realizohet misioni i regjisrtimit të popullsisë, duke ofruar pamjen reale në çdo vendbanim e komunë në nivel shteti.

Në këtë drejtim partitë politike qe përfaqësojnë shqiptarët duhet të jenë aktiv, duke ofruar mbeshtetje kadrovike e logjistike në procesin e regjistrimit të popullsisë. Vetëm me një angazhim të tillë do të eliminohen defektët dhe paragjykimet sepse procesi i regjistrimet paraqet gjendjen reale të popullsisë sipas strukturave përkatëse si kudo në botën demokratike.

Regjistrimi obligim shtetëror

Në sajë të metodologjisë se regjistrimit të popullsisë opinioni i gjerë e ka të qartë se kemi të bëjmë me obligim shoqëror për çdo shtet. Madje dihet se përmes regjistrimit të popullsisë ofrohen të dhëna mbi numrin e banorëve, strukturën profesionale, kombëtare, gjuhësore, fetare etj. Po ashtu ofrohen të dhëna me lëvizjet migruese të popullsisë në vend apo në botën e jashtme. Të dhënat e tilla përpunohen dhe publikohen më pas të cilat ofrojnë të dhëna për planifikimin shoqëror dhe projekte të ndryshme zhvillimore.

Andaj në këtë aspekt nuk ka dilemë se publikimi i të dhënave të përkatësisë kombëtare të popullsisë do të jetë me interes sepse deri më tash në këtë aspekt ka vërejtje të mëdha, sidomos nga përfaqësuesit e serbëve të cilët theksojnë se numri i tyre është më i lartë se sa e ka paraqitur statistika zyrtare. Ne këtë aspekt, vërejtje kanë edh shqiptarët të cilët duke qenë popullsia e vetme josllave në këtë mjedis, kemi informacione se numri i tyre është paraqitur me i ulët se sa është realisht, qe e ka paraqitur statistika zyrtare.

Në lidhje me këtë çështje cekim se në regjistrimin e fundit të popullsisë(2011) sipas përkatësisë kombëtare janë deklaruar: malazeze(45%), serb(29%), boshnjak(8.65%), shqiptar(4.91%), musliman(3.31%) si dhe kroat(0.97%).

Nuk ka dilemë se në regjistrimin vijues të popullsisë do të ofrohen të dhëna me reale sipas përkatësisë kombëtare të popullsisë në Mal të Zi, duke eliminuar defektët në regjistrimet e mëhershme, duke qenë me transparente për qytetarët e këtij mjedisi.

(Korrik 2023)