Flet për ” Diellin” Presidentja e PEN International- Qendrës së Shqipërisë-, romancierja dhe përkthyesja, fituesja e shumë cmimeve ndërkombëtare në fushën e letrave-Entela Safet Kasi/
Bisedoi: Raimonda MOISIU/
Entela Safeti Kasi është poete, romanciere, përkthyese dhe eseiste. Është autore e librave “Ëndërr e paemër”,“Koha e Kalit”,“Pasion dhe Krim”, “Në këtë muzg pikëllimi”. Për veprën e saj janë shprehur kritikë vendas dhe të huaj. Është vlerësuar në Finlandë nga Federata Ndërkombëtare e Përkthyesve të Letërsisë,(FIT), për “Përkthim letrar dhe të drejtat e autorit” në vitin2005. Poezia e saj është përfshirë në “Mbrëmjet Strugane të Poezisë”2001 dhe 2002, si edhe nga “Festivali Ndërkombëtar i poezisë në Izmir” i organizuar nga PEN International dhe PEN Qendra e Turqisë në vitin 2007, ku është lauruar me “Kupën e Kristaltë” të këtij festivali, midis poetëve të vitit. Është ftuar në aktivitet më të rëndësishme për letërsinë nga PEN International, dhe FIT, në Ballkan, Europë, SHBA, Azi, Afrikë, Kinë, Japoni, dhe në Korenë e Jugut. Është përkthyer në: Maqedonisht, Turqisht, Anglisht, Frëngjisht, Arabisht,etj, dhe është botuar në antologji dhe revista letrare në vende të ndryshme të botës. Ka sjellë në gjuhën shqipe romanin ‘Kujtime të Mirelës’ të Eugene Schoulgin dhe veprën e përzgjedhur të Casimiro de Britos, ‘Muzika e botës”. Ka përkthyer dhe botuar antologjinë e poezisë bashkëkohorë të autorëve PEN, ‘ Metafora që s’falen’, në shtëpinë botuese Serembe, Shkup. Aktualisht është Presidente e PEN Qendrës së Shqipërisë dhe anëtare e bordit ‘In search Commite’, të PEN International. Është ftuar si shkrimtare e gjuhës shqipe nga Universitete te ndryshme në botë, si: Univeristeti i Xhorxhias në Shtetet e Bashkuara, Universiteti i Haifas, Izrael, Universiteti i HANKUK, Seul, Univeristeti i Maltepe, Turqi, etj. Ajo mban titullin ‘Ambasadore e Paqes’, akorduar nga Federata Botore për Paqe Universale në vitin 2013.
***
-Faleminderit për kohën e vyer në përkushtim të kësaj interviste. Kam shfletuar dhe lexuar me interes të veçantë biografinë e aktivitetit tuaj krijues. Sinqerisht jam ngazëllyer nga mjeshtëria e kulturës profesionale që ju lëvroni në zhanre të ndryshme. Cila ka qenë eksperienca tuaj e parë me poezi, prozë, përkthim, esse….apo….?
Më lejoni t’ju falënderoj për vëmendjen tuaj. Kam filluar të shkruaj herët, gati në fëmijëri, që kur nisa të mësoj të lexoj dhe shkruaj shqip. Kam shkruar vargje dhe shënime nëpër fletore të ndryshme, të cilat ende janë në bibliotekën e familjes. Nëna ime i ka mbajtur të gjitha me shumë kujdes.
-Isadora Duncan shkruan:Nuk më habit aspak fakti që një grua mund të bëhet artiste e vërtetë, megjithëse arti është “mbikëqyrës” i vështirë e i rreptë , sepse kërkon përkushtim fizik dhe inteligjencë në gjithçka, ndërsa një grua që e dashuron atë jep gjithçka nga përvoja e jetës së saj. Sa qëndron kjo thënie, për ju ?
Për mendimin tim, në çështjet e krijimit nuk ekziston gjinia! Në këtë rast, si shkrimtare, mendoj se talenti, intelekti dhe inteligjenca janë tre fakultetet bazë për të krijuar bukuri në art. Talenti dhe inteligjenca janë të lindura. Intelekti kultivohet. Mendoj se përsosmëria në art, është një lloj dashurie që i duron të gjitha sfidat….
-Kush ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në krijimtarinë tuaj, -prindërit, artet, letërsia apo njerëzit e thjeshtë , qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të veçantë në frymëzimin tuaj?
Nuk ka persona të veçantë, të thjeshtë apo të rëndësishëm të cilët mund të ndikojnë në çështjet e krijimit. Frymëzimi është një lloj komunikimi që i takon universit përtej lëndës, është gati mistike të shpjegohet se si ndodh shkrimi i një fjale apo i mijëra fjalëve në letërsi, por burimi është gjithmonë atje, brenda qenies, në trurin e shkrimtarit.
Kur shkruani poezi, cili është vendi juaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
Nëse shkruaj, nuk ka rëndësi ku jam, sepse mjedisi zhduket në çast.
– Cfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Muza! Një mister. Misteri i krijimit.çfarë më shtyn mua? Ajo që lë gjurmë e shtresohet në shqisën time.
-Cfarë është dashuria për ju? Si arrini ta reflektoni kë të në krijimtarinë tuaj letraro-artistike?
Dashuria është vetë jeta, është durimi i pasosun për të marrë frymë . Është përjetimi më i lartë i qenies njerëzore, plotnia dhe bukuria e totalit. Gjithë universi letrar dhe mjeshtrat e artit kanë pasur qasjen ndaj kësaj teme të njerëzimit duke e dëshmuar atë në vepra të mrekullueshme, të cilat i kanë rezistuar kohës. Që në fëmijërinë e vet njerëzimi rrugëton drejt saj si në një udhëtim të pafundmë, galaksish duke përtërirë vetveten e dëshmuar tek vetvetja.
– Romane, tregime, poezi: në cilën prej tyre ndjeheni më mirë ?
Kur jam përballë fletës së bardhë dhe shkruaj, në atë çast shuhet çdo lloj pasigurie, sepse është pikërisht ai momenti kur përmes ndjenjës më të lartë të krijimit sublimohesh me vetveten dhe botën, e cila hyn brenda teje prej të gjithë anëve të errëta dhe të ndritura të saj. Fjala ndjek fjalën sikur në një shtrat koralesh përmes një arkitekture të projektuar sipas mendimit të cilin e ka shtresuar shqisa pasi ka përthithur muzën. Muza është mistike, është ajo që vjen tek ti, dhe nuk je ti që ndjek atë .
-“Të korrat e Krishtlindjeve”- tashmë ju ka bërë një shkrimtare të afirmuar, jo vetëm autore librash. çfarë mendoni se ka mbetur konstante? Cila ishte shtysa?
Mbetet libri! Rikthimi tek ai! Rikthim në funksion të estetikës ndaj tekstit dhe frazës, çka është edhe ngjizja fillestare e këtij romani, i cili është pjesë e një trilogjie, sepse pas ‘Të korrave’, vijnë edhe dy libra të tjerë, Haannaah K, dhe Voyage.Desha të shkruaj një rrëfim për kaosin, i cili për një shekull pushtoi brezat midis ndarjes, izolimit dhe tranzicionit, ndërsa monumenti i Lirisë akoma dhe sot, endet somnambul në ëndrrat e njerëzve të këtij mjedisi në shekullin XXI.
– Sfida që përballeni me ndërtimin e tij, duke e krijuar atë me idetë që keni në mendje për ecurinë e personazheve? Ju i paraqisni personazhet tuaja nga jeta reale në përshtatje me kohën e situatën, apo anasjelltas?
Unë jam përpjekur ti qasem mjedisit duke u përpjekur të sjell personazhin më të pafajshëm në historinë e letërsisë botërore, Edipin, kompleksin e tij në qendër të ngjarjeve të në shekulli, sepse kam dashur të them që asnjë shqiptar nuk e ka merituar një fatalitet të tillë tragjik. Kasnadra nga ana tjetër parandien të keqen, e parathotë vazhdimisht, madje me qëllim të caktuar dorëshkrimi i Kasandrës për gruan e parlamentit të viteve 92, në fund të librit bëhet hi, hidhet në zjarr digjet, pasi ky rrëfim është e vërteta e krimeve që janë kryer ndaj njerëzve në diktaturë, bazuar mbi një doktrinë të programuar nga zyrtarët më të lartë të shtetit shqiptar të kohës, krime asnjëherë të pranuara, dhe ç’është më e keqja, në tranzicion shumica e atyre që i kryen u gjend në jetën publike të vendit dhe në instancat më të larta të shtetit shqiptar. Edipi i librit tim është një njeri i zakonshëm, me fatin tragjik të Edipit të antikitetit, i cili mbetet i bukur në pafajësinë e vet, pasi të tjerë ishin ata që e hodhën në vorbullën e kaosit dhe krimit, ndaj në fund të veprës, Klea e djeg dorëshkrimin pa i treguar asgjë, sepse në të kuptuarin tim, vetë shoqëria shqiptare ka nevojë të shërohet, e kësaj here shërimi mund të vijë përmes shpëtimit nga kujtesa e mbushur me gjëma, nga trauma e saj, si mundësi e vetme për të jetuar në ekuilibër, duke besuar se dashuria, bukuria e saj, mund të shërojë njeriun, kudo qoftë ai, në çdo cep të harruar a të ndritur të botës.
-Romanin “e bëtë ju që të vinte te ju”, apo është preferenca tuaj?
Romani ishte tek unë, sepse e kishte burimin tek lënda që ekzistonte në trurin tim, në mendimet e mia dhe në qasjen time kah botës, si një mënyrë për ta kuptuar gjithçka që kishte ndodhur dhe po ndodhte me ne shqiptarët në shekullin e XX dhe në kapërcim të Mileniumit.
-Shquheni në prozën tuaj për mendimin inteligjent, plot figura letrare, artistike dhe mendimin filozofik. Ku qëndron forca e inspirimit si një shkrimtare që i përket lëvizjes feministe, pas periudhës postkomuniste të realizmit socialist?
Mendoj se nuk i përkas asnjë lëvizje të caktuar, sepse liria nuk e pranon sistemin e përkatësisë. Nëse do ti përkisja qoftë edhe lëvizjeve shoqërore të grave, do të isha në rrathë të caktuar duke e humbur kështu mardhënien me plotninë e lirisë të mendimit. Periudha në të cilën më ka takuar të shkruaj i takon ndryshimit dhe në këtë kapërcim rendesh, fuqia për ti rezistuar kohës është vetë burimi i forcës.
-Kur ju shkruat romanin “ Të korrat e Krishtlindjeve”, i vlerësuar shumë nga kritika e kohës, si shkuat ju në lidhje me vendosjen e emrave, të vendeve në ndërtimin e një “bote të re” me tipikë ;burim-rrëfim-frymëzim-kulturë ?
Kur shkruaja romanin në vitin 1998, me një makinë shkrimi Oliveti, në shtëpinë e prindërve në fshat, nëna ime here pas here u kthehej fletëve të mbushura me tekst, dhe gjente rastin me shumë delikatesë të më sillte në vëmendje se gjithçka i dukej e njohur, sidomos personazhet në vorbullën e ngjarjeve prej fragmenteve që lexonte. Dikur i thashë: ‘po sepse është jeta e gjithkujt, dhe në të vërtetë është jeta e gjithkujt. Kritika e përcaktoi si një roman për kaosin dhe vdekjen! Unë kisha dashur të shkruaj pikërisht këtë.Ky ishte mendimi i Profesor Ali Aliut, në leximin kritik të romanit në kohën e botimit të parë, në vitin 2003. Të njëjtin mendim shtjelluan më tutje Profesor Sadik Bejko në përcjelljen e ribotimit, të vitit 2013, po ashtu edhe Basri Capriqi, Virion Graçi, Ibrahim Kadriu dhe Ndue Gjika. Si shkrimtare besoj se ia kam arritur të shkruaj një rrëfim për kaosin dhe vdekjen në një shoqëri aksidentesh pavarësisht hapësirave gjeografike, cepave të botës në të cilën jetojmë….përkohësinë tonë fizike.
-A keni menduar ndonjë herë të shkruani skenarë filmi? Në se provoni ta bëni atë , ç’mund të na tregoni për aktin e të shkruarit të një skenari, me trillimin e karaktereve dhe të shkruarit e dialogut. Shumë duan të jenë shkrimtarë dhe besojnë se janë të tillë. Pra, a ndikon letërsia në skenarin e një filmi?
Libri, letërsia është atdheu im! Kinemaja është një botë tjetër, gati e huaj. Të jesh shkrimtar do të thotë të jesh në universin e letërsisë së shkëlqyer.
– Ju jeni edhe përkthyese! Casimiro de Brito nën përkthimin tuaj ishte fituesi i“Unazës Poeteka 2008”, në Shqipëri.
Kur vepra e një poeti apo shkrimtari lë gjurmë tek unë, vetëm atëherë e përkthej.Kështu ka ndodhur me përmbledhjen poetike të de Britos, ‘Muzika e Botës’ dhe romanin ‘Kujtime të Mirelës’ të Eugene Schoulgin. Kur përkthej një vepër letrare i afrohem tekstit me po aq dashuri sa krijuesit e tij, dhe kujdesem që të mos humbasë asgjë. Shkrimtarët që përkthej janë miqtë e mi, me të cilët bisedoj për çdo detaj të veprës së tyre, dhe i përfshij përmes një komunikimi të vazhdueshëm në procesin e rishkrimit të veprës së tyre në një gjuhë të ndryshme nga gjuha në të cilën kanë shkruar, ku gjuha e krijimit mbetet e pandryshueshme, e njëjtë. Po ashtu kam përkthyer antologjinë e poezisë me vargje të poetëve të cilët sot janë në majat e poezisë botërore, por të gjithë ata i kam njohur nga afër, kam biseduar dhe i kam takuar në festivale të poezisë në vende të ndryshme të botës.
-Ju jeni Presidente e PEN Qendrës në Shqipëri dhe anëtare e Bordit “In Search Committee” të PEN International. Krijimtaria tuaj dhe aktivizimi në PEN Internacional, nënkupton aktiviteteve të ndryshme, si brenda dhe jashtë Shqipërisë ?
Të gjitha aktivitetet e PEN lidhen drejtpërsëdrejti me letërsinë, gjuhën, kulturën, mediat, lirinë e shprehjes dhe të drejtat e njeriut. Janë konferenca, takime ndërkombëtare shkrimtarësh, kongrese, botime, promovime, festivale poezie, panaire ndërkombëtare të librit, ftesa për leksione të hapura me shkrimtarë në universitete të ndryshëm në botë,konferenca shtypi, relacione dhe deklarata për çështje të lirisë së shprehjes në ato raste dhe vende ku liria është e kërcënuar dhe jeta e autorëve rrezikohet, promovim i autorëve përmes përkthimit, krijimi i kushteve të stabilitetit për shkrimtarët të cilët kanë emergjenca civile apo janë të rrezikuar për shkak të censurës, etj. Pak a shumë këto janë aktivitetet e PEN.Në këto aktivitete që ndodhin në vende të ndryshme të botës organizuar nga qendrat PEN nën mbështetjen e International PEN, marrin pjesë shkrimtarë aktualisht me vlera letrare të ksonsiliduara por njëkohësisht edhe intelektualë me integritet.Temat që diskutohen janë nga më të ndryshmet në varësi të problematikës dhe një axhende të përcaktuar. PEN- Qendra e Shqipërisë ka marrë pjesë në të gjitha aktivitetet e kësaj natyre në rang ndërkombëtar dhe ka mundur të organizojë disa aktivitete të përbashkëta në Tiranë me PEN Qendrën e Kosovës, Maqedonisë, Italisë, Finlandës e qendra të tjera të Evropës. Ne aderojmë automatikisht në të gjitha komitetet e PEN International,dhe në të gjitha rastet dërgojmë përfaqësuesit tanë nga Shqipëria, të cilët janë pjesëmarrës në konferenca, dhe takime të ndryshme ndërkombëtare.
– Pse shkruan Entela Safeti- Kasi …?
Sepse nuk mundem të ndalem!
-Jetoni në Tiranë , Cfarë ju lidh me vendlindjen e Dritero Agollit?
Vendlindja, rrënjët!
Ju Faleminderit
Intervistoi: Raimonda Moisiu
Franc Nopça;hebreu hungarez që e lartësoi kombin shqipëtar në botë
Nga Fahri Xharra/
“ Në Shqipëri – në panairin e Europës – janë të përfaqësuara të gjitha llojet e mundshme të armëve. Kryearma është martina tek e cila, këtu, dallohen dy tipe: ajo me radius të gjatë veprimi, e importuar, martinë origjinale, e ashtuquajtura kaçator, dhe një me radius të shkurtër veprimi e punuar vetë në vend si imitim i së parës, njëfarë lloj karabine, e cila njihet si ´Hut´e Gjakovës´ . …..Martinat vendase – karabinat- punohen nga metali i butë, prandaj edhe kushtojnë 1 deri në 1 Napoleona e gjysmë, sepse prishen shpejt. Si qendra të industrisë së martinës meqë rast madje edhe mbishkrimi i patentes amerikane imitohet – janë Gjakova dhe Tetova .Një lloj modeli i ri pushkësh që pëlqehen është hedhur në treg nga Gjakova ka qe disa kohë dhe është një kombinim i manzerrës me martinen. Manipulimet e nevojshme teknike me këtë rast dhe mbyllja bëhet në Gjakovë, hë për hë porse kjo pushkë, edhe pse për nga preciziteti i një manzerre jo tepër shtrenjtë, s´ka gjetur ende përdorim të përgjithshëm në vend. Më shumë se sa si raritet dhe si trashëgim, se sa për arsye tjera çfardoqofshin, dyfeqet e përpunuara, me strall, po arrijnë nganjëherë çmime jashtëzakonisht të larta.” ( Franc Nopça , për shqiptarët)
Po ,pse gjithë këto armë? sepse ishim të rrezikuar vazhdimisht . Nuk dinim të zgjedhim mikun. Kurrë nuk kemi ditur : edhe sot jo që jo. “Të gjithë popujt e Ballkanit para interesave karrieriste individuale, vendosin interesat nacionale dhe arrijnë të na diskriminojnë dhe dominojnë në Serbi, në Mal të Zi, në Maqedoni, në Greqi e Turqi. Nuk kemi dëgjuar kurrë një politikan serb, malazez, maqedonas të shpallë Vladimir Putinin vëlla, edhe pse kanë lidhje gjaku, gjuhësore dhe fetare. Politikanët tanë kur janë në pyetje ngritjet e tyre, i imponojnë popullit vëllazëri. Perëndimi ka dhe do të ketë një problem me Erdoganin dhe me ata ministra turq, që përpiqen të ndalojnë të qeshurit e grave, por jo qarjen e tyre. Perëndimi nuk e sheh me sy të mirë nënshtrimin e Kosovës ndaj Turqisë . (Lis Bukuroca Antiamerikanizmi , tradhti kombëtare)
Franc Nopça ishte baron dhe malësor, hebre hungarez (dhe austriak), hulumtues dhe udhëpërshkrues, doktor i paleontologjisë dhe entuziast i albanologjisë, gjeolog dhe antropolog. Fotograf, arkivist, ligjërues e drejtor në Akademitë e Shkencave dhe vizitues i guximshëm e kurreshtar i çdo pëllëmbe toke të Shqipërisë së Veriut. I dashuruar njësoj si në fosilet dinosauriane të Siebenbürgen-it të zbuluara rastësisht qysh më 1895 nga e motra Ilona, ashtu edhe në doket e zakonet e malësorëve të Veriut, me të cilat ra në kontakt qysh më 1903 kur ishte në Shkodër, përkatësisht më 1905, kur bëri udhën dhe përshkrimin e parë në Veri, anipse jo rrallë i sëmurë nga malarja dhe i penguar e i kërcënuar nga Valitë e Shkodrës. Një njeri i gjithanshëm, mund të thuhet, nëse merren parasysh fushat e veprimtarisë së tij, por edhe një poliglot, sepse Nopcsa njihte disa gjuhë përnjëherë: hungarisht, anglisht, gjermanisht, italisht, rumanisht, si dhe gjuhët sllave, por kuptohet edhe shqipen, gjegjësisht, dialektet e saj. Simbas studjuesit hungarez József Hála Nopcsa me kontributin e tij në shumë fusha (gjeografi, gjeologji, etnografi, gjuhësi, arkeologji, histori, etj.) dhe me respektin e tij ndaj shqiptarëve që në vitin 1913 gati qe zgjedhur mbret i Shqipërisë. Një hulumtues, një vrojtues, një arkivist, një dashamirës dhe mbrojtës i shqiptarëve. (fakte të gjalla, te cilat nai kanë mëshehur ) Studimet si ´Die Bergstämme Nordalbaniens und ihr Gewohnheitsrecht´ (Fiset e malësorëve të Shqipërisë së Veriut dhe e drejta e tyre zakonore), ´Geographie und Geologie Nordalbaniens´ (Gjeografia dhe gjeologjia e Shqipërisë së Veriut), ´Albanien. Trachten, Bauten und Geräte Nordalbaniens´ (Shqipëria. Kostumet, ndërtimet dhe veglat e Shqipërisë së Veriut) ´Aus Shala und Klementi´ (Nga Shala dhe Kelmendi) si dhe ´Das Katholische Nordalbanien´ (Shqipëria katolike e Veriut) janë të një rëndësie të veçantë jo vetëm në aspektin faktografik, por edhe shkencor . Sa jane të studjuara këto vepra e kryevepra? i ka kapur kush nëpër duar që së paku të krenohet që kishim miq të vërtetë në botë (sikurse sot ,që kemi) ?( Arif Kutleshi )
Kurrë nuk kemi ditur ta zgjedhim mikun . Miqët na kanë zgjedhur neve , për qudi!
( “Nuk e kanë degraduar intervenimin amerikan vetëm klerik të ndikuar nga bindjet fetare, por edhe akademik, madje edhe Rexhep Qosja tek Rudina Xhunga e përmblodhi si “interes strategjik amerikan.“ Pas vrasjes së amerikanëve në Gjermani, pati edhe kërkesa për t’ u tërhequr SHBA nga Kosova, nëse ndodhë një akt i tillë në Kosovë, Amerika mund të largohet, sepse miu nuk mund të tallet me luanin, as ta mashtrojë, jo “( Lis Bukuroca)
“Austria jo vetëm që njohu shqiptarët me Europën por e bëri Shqiperinë shtet ,se mos ishte ajo sot ishim as nuk ishim ketu ku jemi Thedor Ipeni ishte pjese e aksionit austriak per Shqiperine dhe ka shkruar nen direktivat e mnistrise se jashtme austriake.( Elena Kocaqi , historiane )”
Monarkia austro-hungareze nxori një vistër emrash të njohur siç janë: Hahn, Meyer, Jokl, Bopp, Miklosich, Šufflay, Patsch, Steinmetz, Lambertz, Thalloczy, Ippen, Haberlandt, (anipse këta emra nuk ishin vetëm austriakë) të cilët në mënyrë permanente u morën me shqiptarët,., dhe nxitsja kryesore e këtij interesimi të planifikuar vlerash shqiptare ishte vetë Qeveria. Disa prej këtyre porse, merren me të drejtë si themelues të Albanologjisë.
Është kënaqësi të merresh me Nopcsen. shkruan Arif Kutleshi Ta hulumtosh veprën e tij, ta përkthesh pastaj në gjuhën shqipe, një materje që është krejtësisht shqiptare, është edhe më shumë se një kënaqësi: është një privilegjë.
Pra jemi të privilegjuar që hebrenjtë na e mbrojtën historinë,: na e lartësuan në Europë si gjuhën ashtu edhe kombin , na e zbardhën fytyrën të cilën na nxinin (errësonin ) fqinjët, dhe disa nga ne.
Tifozat më të mirë në botë
Nga Uk Lushi/New York/
Çdo katër vjet kur fillon dhe derisa mbaron Kampionati Botëror i FIFA-s në Futboll planetin tonë e përfshijnë ethe të këndshme gare dhe vapa e verës bëhet disi më e durueshme se zakonisht. Botërori 2014, që po mbahet në atdheun e pyllnajës më të madhe në botë Amazon, është në udhë të mirë të jetë ndër më të bukurit e të gjitha kohërave. Si asnjëherë më parë në konkurrimin për kupën më të dëshirueshme në futbollin e shteteve marrin pjesë nëntë shqiptarë ose 81.82 për qind e një ekipi në fushën e blertë. Bashkëkombësit tonë përfaqësojnë Zvicrën, Belgjikën, Gjermaninë dhe Greqinë, ndërkaq që Kombëtarja jonë nuk ka arritur të kualifikohet. Prania e kaq shumë shqiptarëve dhe mungesa e skuadrës sonë kombëtare në turneun më me prestigj është një lloj ndjenje ku përplasen fuqishëm shija e ëmbëlsisë dhe hidhësisë. Por, pavarësisht kësaj dhe faktit që djemtë tanë në Brazil nuk kanë mundur apo dashur të luajnë për ne, ata duhet të përkrahen pa rezervë, sepse në Brazil ata megjithatë përfaqësojnë edhe shqiptarët.
Sigurisht që cilësia e lojtarëve luan rol parësor në sukseset e një skuadre, mirëpo, siç po dëshmon edhe ky Botëror, lojtari i 12-të apo tifozët e kombëtareve kanë një rëndësi gati aq të madhe sa futbollistët. Simpatizuesit brazilianë të “Seleção”, italianë të “Azzurri”, gjermanë të “Die Mannschaft”, argjentinas të “La Albiceleste”, francezë të “Les Bleues”, kolumbianë të “Los Cafeteros”, koreanë të “Tageuk”, amerikanë të “The Yanks”, meksikanë të “El Tri”… apo holandezë të “Oranje” këto ditë të nxehta në stadiumet e Brazilit janë duke mbështetur klubet e tyre nacionale në mënyrë madhështore. Por unë mendoj që ne shqiptarët në realitet kemi tifozë më të mirë se çdo kombëtare e kampionatit Brazili 2014, e bile edhe në botë. Pse?
Nuk besoj që ka shqiptar(e) që nuk i kujtohen momentet emocionale ndërsa në ndeshjen me Ukrainën me 9 shkurt 2005 në Tiranë simpatizuesit e Kombëtares të njohur si Tifozat Kuq e Zi (TKZ) shpalosin flamurin kombëtar më gjigant në një stadium ndonjëherë. Flamuri pas takimit u transportua me aeroplan në Prishtinë dhe iu dhurua familjes së heroit Adem Jashari. Ishte një rast i paparë. Fansat kuqezi të Shqipërisë ka më shumë se një dhjetëvjeçar që tregojnë përkrahjen e pakompromis për Kombëtaren, qoftë në fitore qoftë në momente ligështimi. Në fillim ishin një grusht— Antoni, Artori, Burimi, Faruku, Valentini, Dardani, Fatosi, Fitimi, Luani, Fisniku dhe dy-tri toga çunash dhe çupash entuziastë. Sot janë me mijëra e mijëra.
Tifozat Kuq e Zi funksionojnë si orë zvicerane, edhe pse nuk kanë kryetar apo kryesi, por vetëm grupe punuese. Ekonomikisht janë të qëndrueshëm dhe të pavarur sepse vetëfinancohen. Globalisht shtrihen në krejt planetin sepse, përveç hapësirës shqiptare në Ballkan, kanë përfaqësues në secilin kontinent. Vështirë mund të gjesh simpatizantë të një kombëtareje tjetër ku dashamirët e saj të flaktë kanë ndihmuar Federatat e tyre të Futbollit duke përcjellur dhe kontaktuar futbollistë me potencial nëpër botë për t’ ja rekomanduar Zyrës së Talenteve e cila i ka lutur të luajnë për mëmëdheun. Si rezultat Kombëtarja ka zinxhirin U17, U19 dhe U21 më të fortë se kurrë dhe me lojtarë nga të gjitha trevat shqiptare dhe Diaspora. Tifozët e Shqipërisë kanë ditur të jenë edhe kritikues si p.sh. kur kanë arritur që të ndikojnë largimin nga posti për rezultate të dobëta të trajnerit të U21, Artan Bushati, dhe vendosjen e Skënder Gegës në vend të tij. Në këtë aspekt ata duhet të vazhdojnë të jenë kërkues edhe ndaj patronizimit të FSHF-së prej disa personave që janë ulur aty dhe klloçitin pa bërë asnjë ve.
Vizionariteti dhe mençuria e djemve dhe çikave të TKZ-së është vënë re edhe kur ata nuk kanë kundërshtuar anëtarësimin e shtetit të Kosovës në FIFA dhe UEFA si strategji për krijimin e një Kampionati dhe Lige Mbarëshqiptare të Futbollit, e cila do të forcojë konkurrencën, ngrit kualitetin dhe përgatitë lojtarë kulminantë për Kombëtaren e Shqipërisë dhe Përfaqësuesen e Kosovës. Tash, pasi që Republika e Kosovës është lejuar të luajë miqësore në arenën botërore, Tifozat Kuq e Zi duhet masivisht të pushtojnë stadiumet ku loz ekipi ynë i dytë dhe aty të valëvisin flamurin tonë kombëtar krahas atij shtetëror të Kosovës.
Futbolli është sporti më popullor në botë me rreth 3.5 miliardë fansa, një miliard më shumë se sa kriketi dhe një e gjysmë se sa hokeji. Në dy kampionatet e fundit të FIFA-s, në Gjermani me 2006 dhe Afrikë të Jugut 2010, vetëm audienca televizive ishte 30 dhe 40 miliardë shikues respektivisht. Ndeshjet e kampionatit në Brazil pritet që deri pas finales me 13 korrik të shikohen nga afër 50 miliardë njerëz. Nuk duhet shumë të menduar për të realizuar se sa signifikante janë futbolli dhe pjesëmarrja e një kombi në një Botëror.
Tifozat Kuq e Zi kanë treguar që janë legjislatorët sportiv të popullit shqiptar dhe një dimension i dalluar i kulturës sonë. Futbolli shqiptar pa këta tifozë shembullorë nuk do të ishte dhe nuk do të jetë i suksesshëm maksimalisht. Siç e thonë tifozët vetë: të jesh anëtar i TKZ-ve nuk ke nevojë për rezervim hoteli sepse kudo që do të udhëtosh, sidomos në vendet shqiptare, do të kesh shokë apo shoqe që do të të ofrojnë kulm mbi krye, bukë e kryp, e shumë zemër. Kombi ynë duhet të sheh të shkëlqyeshmit në mesin tonë, pranoj të arriturat dhe t’u bashkohet atyre që tregojnë sukses. Të gjithë, dikush direkt e dikush indirekt, duhet të bëhemi pjesëtarë të Tifozava Kuq e Zi, këtij grupi të shqiptarëve të mrekullueshëm, dhe të përkrahim Kombëtaren tonë që të kualifikohet për Kampionatin e ardhshëm Botëror të Futbollit me 2018. Atëherë, në vend të animit herë për një komb e herë për një tjetër, do të mund të bëjmë tifo për kombin tonë dhe Tifozat Kuq e Zi do të mund të demonstrojnë se janë tifozët më të mirë në botë ndërsa stadiumet e Rusisë do të mbushen me jehonën e thënies inspiruese: “O sa mirë me qenë Shqiptar, o hej!”
ulushi@msn.com
Faton Bislimi hap dritare për Ibrahim Rugovën në botë
Nga Xhevat Latifi/
Faton Bislimi, nga Gjilani, studenti i Harvadit që po bënë shkollën e doktoraturës në Kanada, vazhdon të jetë i përkushtuar që të ketë lidhje të forta më vendlindjen.
Pas një varg sukseseve në sferën e këmbimit të përvojave të shkencës me Kosovës, pas dhjetëra studentëve që u mundëson të studiojnë në shtete të ndryshme të botës, Faton Bislimi, ka vendosur të bëjë edhe një shërbim kulturës dhe traditës dhe përfaqësimit të Kosovës në kulturën anglosaksone.
Ibrahim Rugova, filozofia rugoviste dhe karizma politike e presidentit të parë të Kosovës, është studimi i fundit i përmbledhur në një libër që Faton Bislimi, ka bërë punën e studiuesit për të përfaqësuar këtë figurë emblematike në bibliotekat më me renome ndërkombëtare.
Shumë shumë njerëz të rëndomtë, por edhe profesionistë e akademikë të fushave të ndryshe, e sidomos politikanë i referohen Rugovizmit si një mendësi, teori, apo edhe vizion i politik-bërjes jo vetëm nga ana filozofike, por edhe ajo praktike.
“Ibrahim Rugova, presidenti historik i Kosovës, edhe sa ishte gjallë por edhe pas vdekjes, vazhdon të konsiderohet lartë dhe me vlera të pakontestueshme. Dikush e quajti Gandi i Ballkanit, dikush tjetër ‘babai i shtetësisë dhe pavarësisë’ por ka edhe të tjerë që shpeshherë, sidomos në sfondin politik, kanë dhënë kritikat e tyre për lidershipin e Rugovës dhe politikën e udhëhequr nga ai”, thotë Bislimi.
Dhe deri sa në literaturën e shkencave politike, përveç prekjeve sipërfaqësore nëpër artikuj të ndryshëm më shumë gazetaresk e historik, figura e Ibrahim Rugovës dhe mbi të gjitha filozofia e tij politike ka qenë e paktë, për të mos thënë nuk ka ekzistuar, librat, studimet për Rugovën, po dalin të jenë kërkese e kohës.
Profesori gjilanas, ligjërues universiteti në Kanada, Faton Bislimi ka përfunduar një libër akademik në lëmin e shkencave politike me titull “Ibrahim Rugova – Burrë shtetas i Kosovës: Rugovizmi si Teori Politike dhe Roli i tij në Krijimin e Shtetit më të Ri në Evropë.”
Vepra e profesorit Bislimi është studimi më i thuktë në shkenca politike i bërë për jetën dhe veprën e Ibrahim Rugovës. Libri pritet të dal nga shtypi në botim origjinal në anglishtë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës brenda javëve në vijim, dhe si i tillë do të jetë libri i pare i këtij lloji që sjellë tek akademikët, politik-bërësit, dhe studentët e shkenca politike anekënd botës figurën dhe filozofinë politike të Presidentit Rugova.
“Jam i lumtur që kjo punë e imja intensive për gati tri vite tanimë është kurorëzuar me botimin e këtij libri. Si shqiptar, unë ndihem krenar që jam lindë e rritë në Kosovë dhe që kam pasur rastin që edhe ta njoh personalisht Presidentin Rugova. Si politikolog, unë e kam ndjerë barrën e përgjegjësisë profesionale që para lexuesit global të sjell figurën e Presidentit Rugova si një politikan, udhëheqës, dhe burrështetas. Ju e dini sa ka disa libra, në shqip kryesisht, që janë bërë për Presidentin Rugova dhe shumica e tyre fokusohen ne mendimet e tij filozofike dhe veprat e tij letrare. Unë jam shërbyer edhe më këto vepra të çmuara si librat e Profesorit Sabri Hamitit, mandej atë të Adnan Merovcit, Kujtim Shalës, e Vehbi Miftarit, ndër të tjera,” thotë profesori Bislimi.
Ndërsa, profesori i Harvardit, Prof. Dr. Joe Stern, punën akademike të Bislimit e quan “analizë të thellë kritike dhe argumentuese që i jep trajtë kuptimplotë një studimi të mirëfilltë akademik.” Prof. Dr. Finn Laursen, nga Dalhousie University në Kanada ku Bislimi ka ligjëruar për disa vite, e vlerëson veprën e fundit të tij si një të arritur akademike me vlera që shkojnë përtej shkencave politike.
“Punimi i Bislimit është unik sepse jep një pasqyrë të vaqantë, të plotë, dhe krahasuese të filozofisë dhe politikës së liderit kyc të Kosovës. Vepra po ashtu trajton me imtësi prej rëre dhe qartësi prej kristali procesin e shtet ndërtimit të Kosovës dhe rolin që rezistenca paqësore ka luajtur në këtë proces, duke u fokusuar edhe në figurën kyçe të kësaj lëvizjeje popullore për shtetësinë e Kosovës, atë te Presidentit Rugova” ka shtuar ne recensionin e tij Profesori Laursen në recensionin e tij për librin e Bislimit.
“Definimi i Rugovizmit si teori politike, shikuar nga perspektiva krahasuese, i jep vendin meritor filozofisë dhe veprimit politik të Presidentit Rugova në literaturën moderne të studimeve të shtet ndërtimit, teorive politike, dhe nacionalizmit. Shumë shkencëtarë politikë nuk e kanë pare Rugovizimin si diçka më shumë së Ghandizmi. Mirëpo, specifikat nën të cilat ka menduar dhe vepruar Presidenti Rugova, përkrahja dhe shpresa që ka ngjallë në popull, si dhe ndërkombëtarizimi i çështjes së Kosovës, I japin botëkuptim në vetë Rugovizmit si teori politike,” thotë autori i librit.
Ndërkaq profesori Laursen e sheh edhe një vlerë shtesë në librin e Bislimit. Ai ka vlerësuar se “unë jam i bindur që ky tekst do të zë vend nëpër shumë syllabuse të lëndëve të teorive politike nëpër universitete gjithçka nëpër botë si një reference e një teorive interesante të shtet-ndërtimit.”
Putin politikani më i pasur në botë
Sipas gazetës suedeze “ Aftonbladet” pasuria e presidentit rus arrinë shumën mbi 200 miliardë dollarë. Pasuria e tij është aq mirë e fshehur sa që nuk mund të zbulohet me metoda tradicionale ligjore/
Nga XHAVIT ÇITAKU/
Geteborg 30 prill- Gazeta autoritative suedeze “ Aftonbladet”, duke u bazuar në burime të ndryshme botoi një artikull lidhur me personalitetin e e Kryetarit rus Putin, për të cilin thotë se është politikani më i pasur në botë. Vlera e pasurisë së tij arrinë mbi 200 miliardë dollarë.
Si arriti deri të kjo pasuri enorme
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Rusia ishte një vend i lirë, mirëpo njerëzit e “ mëdhenjë” filluan të shtyhen me bërryla të mprehtë. Në të vërtetë, oligarkët, shumë prej tyre miqë të Putinit, rrëmbejnë pasuri të mëdha. Dhe vetë ishte Putini i cili pohon se Bashkimi Sovjetik “ ishte katastrofë e madhe gjeopolitike e kohëve moderne” duket se nuk kaloi keq. Sipas liderit të opozitës liberale, Boris Nentsov, Putini qendron mirë e rehat për më shumë se 200 miliardë dollarë. Një prej miqëve të Putinit, Gennady Timtjenko, objekt i sanksioneve nga SHBA-të, iu desh t’ia shes 43 për qind të aksioneve të Kompanis “ Gunvor”suedezit Torbjyrn Tornqvist, i cili edhe ishte njëherit edhe aksionar i kësaj kompanie. Kjo kompani e fuqishme, që merret me shitjen e vajit, druve dhe metaleve, gjatë vitit të kaluar kishte një qarkullim të përgjithshëm prej mbi 92 miliardë dollarë dhe se për këtë, siq thonë përfaqësuesit e “ Gunvor”, Putini nuk e mori edhe një lek të vetëm.. Megjithatë, sipas New York Tmes, Putini ka një interes të madh në “ Gunvor” si dhe qasje të madhe në asetet e kësaj kompanie. Përkundër kësaj, qeveria amerikane nuk e ka konsideruar si të arsyeshme për të ngrirë pasurinë e tij për shkak se ndoshta një vendim i tillë do të mund të shkaktonte “ përshkallëzim” të marrëdhënieve në mes të këtyre dy vendeve.
Putin hedh poshtë thashethemet
Gazeta “ Aftonbladet” më tej ndër të tjera thekson se sipas Departamentit të Kremlinit, Putin gjatë vitit të kaluar kishte fituar 102.000 dollarë apo thënë më mirë jo më tepër se një menagjer i mirë i paguar në një gazetë të madhe suedeze. Vetë Putin gjithmonë ka hedhur poshtë thashethemet për pasurin e tij. Presidenti rus edhe sa ishte Zëvendëskryetar i Shën Petersburgut gjithmonë e bër të sigurt faktin që edhe ai të marrë një “ copë byrek”. Pas luftës në Irak në vitin 2003 u gjetën dokumente që treguan transferime të mëdha për bashkëpunëtoret e ngusht të Putinit, shefit të tij të stafit dhe zyra e Presidentit.
Gary Kasparov, kampion legjendar i shahut, thët se pasuria e Putinit është aq mirë e fshehur sa që shumë vështirë është të zbulohet me metoda tradicionale ligjore. “ Unë jam i sigurt se ata do ta gjejnë, por me këtë rast duhet të thehen disa rregulla për të qenë i suksesshëm me të”, thotë ai. Kështu ndër të tjera thuhet në artikullin e kësaj gazete suedeze.