noli – Page 2 – Dielli

Pse dua një shqiptar në krye të Kishës Ortodokse

May 2, 2018 by dgreca

– Fan Noli do jetë kthyer me siguri përmbys në varr kur në Krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare erdhi Anastas Janullatos-/

NGA MUSTAFA NANO/*

Teksa ndiqja këto ditë Kirillin, kreun e Kishës Ortodokse ruse, gjatë vizitës në Shqipëri, që është vizita e parë e një patriarku rus këtyre anëve, u ndjeva i ngacmuar në më shumë se një mënyrë. M’u kujtua më së pari Fan Noli, që në fillim të shekullit të shkuar është shuguruar prift prej një rusi, me emrin Platon, që ishte kreu i kishës ruse në Shtetet e Bashkuara. Dhe mos krijoni iluzione. Kjo nuk është provë e marrëdhënieve e kontakteve të mira e të vrullshme mes ortodoksëve shqiptarë e rusë. Jo, as që bëhet fjalë. Këto marrëdhënie kanë qenë e janë pothuajse zero. Më tej, më erdhi në mendje historia e themelimit të kishës sonë ortodokse autoqefale. Fan Noli, tok me shqiptarë të tjerë në SHBA, iu vunë përpjekjeve për themelimin e kishës ortodokse shqiptare për motive pastërtisht patriotike, dhe më konkretisht, për të mos lënë ortodoksët shqiptarë atje, në SHBA pra, të binin nën ndikimin e kishës ortodokse greke. Dihet që kisha ortodokse shqiptare është themeluar, përveç të tjerash, edhe për të shërbyer si një ledh ndaj greqizimit të shqiptarëve ortodoksë. Këtë e them në respekt të kronikës së historisë, e jo për të futur spica brenda komunitetit të ortodoksëve shqiptarë apo midis dy vendeve tona fqinjë. As që më shkon mendja te kjo e fundit. Dhe ironia e historisë e deshi që kreu i kishës ortodokse shqiptare në 25 vitet e fundit të jetë një grek. Këtu nuk e kundërshtoi njeri emërimin e tij në vitin 1992, por Fan Noli do jetë kthyer me siguri përmbys në varr, kur ka marrë vesh se kjo ndodhi. Dhe afërmendsh, kjo nuk ka lidhje me Anastas Janullatosin; ky i fundit, edhe si person, edhe si prift, është ok. Është një figurë e respektuar. Dhe me siguri do t’i mbetet një emër i mirë në historinë e Shqipërisë. Përveç të tjerave, ai është edhe kryepeshkopi më jetëgjatë në krye të kishës ortodokse shqiptare; e kushedi edhe sa vjet të tjera do jetë në krye të kësaj kishe, sidoqë është duke mbushur të nëntëdhjetat. Me shëndet është si kokrra e mollës. Dhe kështu i bie që dy figurat më të rëndësishme në historinë e kishës ortodokse shqiptare të jenë Fan Stiljan Noli, që luftoi për të ngritur një kishë shqiptare autoqefale, e cila atëbotë ishte by default një kishë antigreke, dhe Anastas Janullatosi, një prift grek që, ashtu si çdo prift grek, ëshë më grek se shqiptar se të gjithë shqiptarët. Është në natyrën e traditën e kishave ortodokse që të jenë shumë të lidhura me pushtetin, me politikën, me kombin, e në përgjithësi me punë që s’kanë të bëjnë shumë me qiellin. “Autoqefale” në një mënyrë a në një tjetër ka marrë kuptimin “nacionale”, për të mos thënë “nacionaliste”. S’ka gjë se në Shqipëri e ka humbur këtë kuptim. Ka ekzistuar frika fillimisht se “konflikti” midis priftit dhe grekut mund të bartej në mënyrë dramatike në fronin më të lartë të kishës ortodokse shqiptare, por kjo nuk ndodhi. Për meritë të Janullatosit, duhet thënë, që ka ditur ta mbajë të shtruar, apo ta maskojë, këtë konflikt. Jo më kot, ortodoksët shqiptarë e duan dhe e nderojnë. Nuk kam njohur asnjë ortodoks që të mos e dojë e të mos e respektojë. Dhe nuk është se e respektojnë qysh prej momentit që ka marrë pasaportën shqiptare. Jo, e kanë respektuar qysh në krye të herës. Kjo është një arsye që më bën edhe mua, si shqiptar laik, ta respektoj. Por personalisht nuk kam mundur ta heq prej vetes një sëkëlldi, si të thuash, noliane. Se si më vjen që në krye të kishës ortodokse autoqefale shqiptare nuk është një shqiptar. Nuk u mësova dot me këtë fakt. I dua grekët, i kam xhan sa s’ka ku të shkojë, më nderojnë edhe kur më hyjnë në shtëpi por, në respekt të historisë së vendit tim, nuk i dua në krye të kishës ortodokse shqiptare. Unë do doja që në krye të kishës ortodokse shqiptare të ishte një shqiptar. Se ja, se si më dukej këto tri ditët e fundit që, në skenën shqiptare, protagonistë të ngjarjes më të rëndësishme të javës ishin dy të huaj, një grek e një rus. Boh!

*Botoi Gazeta Panorama. E solli per Diellin anetari i Keshillit te Vatres, ish nenkryetar i Vatres, Sergio Bitici

KONICA: Guverna e Nolit nuk mbajti asnjë zotim

July 12, 2017 by dgreca

Kuvendet e VATRES- KONICA: Guverna e Nolit nuk mbajti asnjë nga zotimet që i kish dhënë popullit/

KUVENDI I VITIT-KORRIK 1924

Kuvendi i Vatrës për Motin 1924 u hap me 6 Korrik. Çairman i Kuvendit u zgjodh z.Koço Tashko, Sekretar Ligor Tite, ndërsa Reporter z. Hito Sadik(Lekdushi).

Fan Noli dërgoi Telegram urimi nga Shqipëria, si Kryeminsitër i vendit, ndërkohë që në Kuvend u lexua edhe urimi i ish delegatit të Vatrës Mehmet Konitza.

Ky Kuvend zgjodhi për Kryetar sërish Faik Konitza, ndërsa zyrtarë të tjerë u zgjodhën Angelo Sotir, Vasil Pani, Thomas Anastas, Asllan Dragoti, Koli kaleshi, Vangjel Panariti. Pjestarë rezervë të Komisionit u zgjodhën:Dhima Peterson, Osman Suli, Shaban Vishocica. Arkëtar i Vatrës u rizgjodh George Prifti, Editor i Diellit Aqile Tase. Sotir Kondi u pushua për arsye financiare, ndërsa Klerk i Varës u zgjodh Pandeli Chechua.

Kuvendi vendosi që Dielli të botohej tri herë në Javë. Ky Kuvend i mbylli punimet me 11 Korrik 1924.

KUVENDI I MOTIT 1925

Kuvendi i motit 1925 i filloi punimet me 12 Korrik në Kishën e Shën Gjergjit, në adresën 20 Emerald Street, Boston. Në fjalën hapëse Kryetari Faik Konitza deklaroi:”Shpresat e mëdha që kishim mbështetur mbi Guvernën e kryesuar nga Peshkop Noli, nuk u vërtetuan.Ushqejmë edhe sot për personin e Imzot Nolit gjith’ atë miqësi, gjith’ atë respekt që kemi ushqyer kurdoherë. Përfaqësonëjsi juaj në Shqipëri bëri sa qe e mundur për t’i dhënë vendit një Guvernë të mirë, por jemi të shtërnguar të njohim se, nga pengimet që i vunë shokët, nuk e arriu qëllimin e tij fisnik. Guverna e Nolit nuk mbajti asnjë nga zotimet që i kish dhënë popullit. Fjala e Faik Konitzës u botua në Dielli me 14 Korrik 1924.

Këtë Kuvend e Kryesoi si Çairman Petraq Kolonja, por për shkak të debateve se Petraq Kolonja u tregua njëanshëm, u hoq dhe në vend të tij u zgjodh Kristo Thanas. Sekretar Filip Kona, raporter Ilo Kovaçi, dhe Marshall James Keko.

Kuvendi mori përshëndetje me Telegrame nga Imzot Noli dhe Koço Tashko,që ishin në mërgim në Europë.

Po ashtu Kuvendi mori përhirime nag Presidenti i Republikës Ahmet Zogu, i cili tashmë i kishte lidhë urat e bashkëpunimit me Vatrën, pas ikjes së Nolit..

Kuvendi rizgjodhi Faik Konitzën Kryetar, me këta pjestarë të Komisionit: Ilo Kovaçi, Asllan Dragoti, Nuçi Deliani, Petraq Prodani,Adem Vishocica, Arkëtar Angelo Sotir, Editor i Diellit-Aqile Tasi.

Roosvelt-Nolit:Shqiptarët i admiroj, se janë një racë e vjetër dhe trime

July 8, 2017 by dgreca

Theodore Roosvelt-Nolit:”Thuaju shqiptarëve që dëshiroj ta shoh Shqipërinë independente dhe që indepipendenca e tyre duhet të sigurohet nën mbrojtjen dhe garantinë e painteres të Fuqive Aleate, si Amerika, Anglia dhe Franca./

NGA HISTORIA E VATRES- KUVENDI I VATRËS ME 22 SEANCA(2)

Kuvendi i Vatrës i vitit 1918 u hap me 7 Korrik 1918 dhe mbaroi me 17 Korrik, mbajti plot 22 seanca.Ky Kuvend u mbajt në Winthrop Hall, 446 Tremont St. Merrnin pjesë 43 delegatë të cilët kishin 80 vota.Në fjalën e hapjes At Fan Noli deklaroi:”Vatra kur u fillua nuk kishte më shumë se 500 anëtarë, sot ka 5.000 anëtarë të rregullt.”Pastaj shtoi:Veprimi i fundit i Vatërs është vajtja e Kryetarit tuaj në Wçashington.Ndofta dëgjuat që ditën e Independencës për tërë botën(4 Korrik) Presidenti Wilson deshi të kremtonte atë ditë si Ditën e Independencës për tërë Botën.Për këtë arsye Guverna Aemerikane i thirri si mysafirë kryetarët e të gjithë kombësive të huaja që ndodhen në këtë vend bujar. Idea ishte që tërë kombësitë së bashku të mblidheshin atje(Në Mount Vernon) për të thyer shpiritën e autokracisë. Kryetari i Vatrës u ftua të marrë pjesë….

Ky Kuvend me 22 Seanca zgjodhi zyrtarët e vitit: Kol Tromara-Kryetar; Ndreko Stavro-Sekretar, Bahri Omari-Editor; Andon Frashëri-ndihmës Editor; Aqif Përmeti-Manager; Loni Nino-Sekratr i Diellit. Komisioni i Qendrës përbëhej nga të zgjedhur: Hasan Bitincka,Muke Përmeti, Kostë Papa dhe Angelo Sotir.

Kuvendi mori vendim extra që të niste botimi i një reviste në gjuhë të huaja, Kryesisht në gjuhën inglisht. Kjo do të ishte Revista”Adriatik”, editor provizor i së cilës u zgjodh Fan S Noli.

ME 25 KORRIK, TAKIMI I ISH PRESIDENTIT ROOSVELT ME NOLIN

Me 25 Korrik 1918 Fan S Noli pati një bashkfjalim të gjatë në Harvard Club, New York City, me ish Presidentin Amerikan Theodore Roosvelt. Fan S. Noli do të deklaronte pas takimit se ish Presidenti Roosvelt çuditërisht ishte shumë i informuar dhe në detaje mbi Shqipërinë dhe ngjajrjet e ndodhura atje. Ndër të tjera Roosvelt i kishte thënë Nolit” Shqiptarët i dua dhe i admiroj, se janë një racë e vjetër dhe trime që meriton të shpëtohet dhe vetëqeveriset. Di që në shumë raste, Turqit, Grekët dhe Serbët bashkoheshin dhe lidheshin mes tyre që t’u bënin ballë shqiptarëve. Di pastaj që shqiptarët janë besnikë dhe të ndershëm, dhe kur e japin fjalën, e mbajnë si burra….”Thuaju shqiptarëve që dëshiroj ta shoh Shqipërinë independente dhe që indepipendenca e tyre duhet të sigurohet nën mbrojtjen dhe garantinë e painteres të Fuqive Aleate, si Amerika, Anglia dhe Franca. Nga ana ime, do bëj ç’t’më vij doresh për të drejtat e racës shqiptare’-Kështu e përcolli Gazeta Dielli e 26 Gushtit 1918, këtë takim Nolit me Wish presidentin Roosvelt ,që u realizua me 25 Korrik 1918, me ish presidentin Roosvelt.

KUVENDI I 6 KORRIKUT 1919

Kuvendi Vjetor i vitit 1919 u hap me 6 korrik dhe kishet për Çairman z. Anastas Pandeli dhe sekretar Kostë Isaak, reporter z. Krist Kaluçi, marshall George Katundi.

Kryetari i Vatrës, Kol Tromara, deklaroi:Nga Ky Kuvend presin realizime jo vetëm shqiptarëte Amerikës, por dhe tërë vëllezërit tanë përtej.

Ky Kuvend zgjodhi kryetar- Faik Konica, ( i cili ishte ende në Europë), për këtë qëllim mbeti zëvendës deri në ardhjen e Konicës, Kol Tromara, Redaktor i Diellit dhe i revistës “Adriatik”-Kostë Çekrezi, zv/Redaktor Andon Frashëri, arkëtar Gori Katundi, sekretar i Vatrës Ndreko Stavro, Sekretar i Diellit Loni Nini. Konferencier Aqif Përmeti.

Komisioni Qendror përbëhej nga: Kristo Kirka, Xhafer Lekdushi, Vani Chani dhe Kostë Isaak.(Perg: D. gr- VIJON)

Noli: “Më ka zënë shqipja”

March 10, 2017 by dgreca

13 Mars 1965 vdiq Fan Noli – Ta përkujtojmë */

« Në një rast pyeta Nolin se si kish duruar me Shqiptarët një jetë të tërë ? M’u përgjiq me katër fjalë : « Më ka zënë shqipja. » Pastaj shtoi : « Shqipëria, si një popull i vogël dhe i shtypur prej armiqve të jashtmë dhe të brëndëshme, ka nevojë për njerës idealistë që janë gati të bëjnë sakrifica personale për një qëllim të shënjtë dhe të lartë. »- Qerim Panariti/

Nga Anton Çefa/

Nuk mund të përfshihet në një portret personaliteti i Nolit, veprimtaria e të cilit shtrihet në aq e aq rrafshe : rrafshi i atdhetarizmit, i besimit, i burrit të shtetit, i politikanit, i diplomatit, i historianit, i publicistit, i oratorit, i poetit, i letrarit, i kritikut letrar, i përkthyesit, i muzikantit, i muzikologut, i të gjithave, i universales.

Veç kësaj, në veprimtarinë e Nolit këto nuk janë rrafshe, po janë maja malesh që shakëlqejnë me madhërinë dhe madhështinë marramendëse mbi botën shqiptare dhe përtej saj, duke e përndezur e flakëruar me idealet më të fisme dhe me ndjenjat më të ngrohta.

U lind dhe jetoi jashtë Atdheut, por Atdheun e kishe gjithmonë me vete. Atdheu qe dashuria e tij zjarrpërvëluese, që i gufonte në shpirt e i përvëlonte në zemër. E digjte në kraharor “Zjarri i shenjtë”, si e quante dashurinë për Atdheun dhe veprimtarinë deri në flijim për t’i shërbyer. “E kishte zënë shqipja”.

Po, e kishte zënë shqipja, shqipja e fjalës, shqipja e veprës, shqipja e zemrës, shqipja e mendjes, shqipja e ditës, shqipja e kohës.

Si “Kalorës i Skënderbeut”, siç e quajti veten, ndezi një Diell për ta shëndritur Atdheun, dhe krijoi një Vatër për ta ngrohur.

Si “Misionar i Krishtit”, ndërtoi Kishën, dhe Kisha foli shqip. E shkëputi nga kthetrat e përgjakshme të Patrikanës, që vollën helm, kallën zjarr, kulluan gjak; ndërsa na sot me mënçurinë tonë të çoroditur, me vullnetin tonë të hallakatur, ia kemi dorëzuar përsëri asaj.

Si Mojsí i tregoi popullit rrugën drejt një oazi të bleruar, të lirë, të qytetëruar, demokrat; por ishte shumë heret, tepër heret. Mollës së demokracisë jo vetëm nuk i ishin pjekur frutat, por nuk i kishin çelur as lulet.

Kur u përpoq të mbillte demokracinë, Atdheu ishte vetëm një shkretëtirë anadollake, shkretëtirë e thatë varfërie e paditurie, dhe ishte i vetëm, me shumë pak shokë, me një Gurakuq , “shpirt i bardhë si dëborë”; me një Bajram, “trim, tribun i vegjëlisë”, dhe me një Vinjau, “mikun dhe kolegun”. Avniun, udhëheqësin e dashur të rinisë e vranë, kur Atdheu kishte më shumë nevojë për të; Gurakuqin e vranë, “me tre plumba na i ranë”; Bajrami u vra, “as je vrarë e as po vritesh”.

U mundua të mbillte demokracinë në shkretëtirën e thatë të varfërisë e të padijes, mes atyre që nuk e kuptonin dhe atyre që nuk donin ta kuptonin, dhe sidomos të atyre që e luftonin.

Kishte qëllim të krijonte një qeveri të popullit, prej popullit, për popullin, kur ndërgjegjja shqiptare ishte një truall i papunuar, kur asaj i mungonte humusi i atij ideali të lartë, që e digjte në kraharor.

Si mësues i vyer na la porosinë: “Shqipërinë, të mirë a të ligë, ne e bëmë, dhe jua lëmë të tjerëve që ta mirësojnë.” Por ja që ne të tjerët, jo vetëm nuk po e mirësojmë, por përkundrazi po e keqësojmë, dhe sot Shqipëria është në duar të atyre që janë mjeshtër të keqësimit.

Njohës i thellë dhe vlerësues i paanshëm i kulturave e qytetërimeve botërore, të lashta e të reja, perëndimore e lindore, ia shtroi mjeshtërisht popullit në sofrën e dijes, të kulturës dhe të artit, i ushqyer nga një dhimbje e thekshme atdhetari idealist. Në verbin e blertë të shqipes çeli lule fjala e sa e sa gjuhëve botërore të gjalla e të vdekura.

Ithtar i flaktë i “mejtimit të lirë”, i pashembullt në energjitë shpirtërore; u bë një gjenerator i fuqishëm i lëvizjes mendore të kohës, që vazhdon e do të vazhdojë të ndikojë gjithnjë mbi inteligjencien shqiptare, një kultivator i mendimit demokratik, duke e futur popullin tonë në rrugën e gjerë e të vështirë të çlirimit shpirtëror e shoqëror, rrugë në të cilën, Ai qe njëri nga prijësit më të shkëlqyeshëm.

Sot ngrihet para nesh madhështor, vigan në bëmat e Tij, sot që kemi më shumë nevojë se kurrë për idealin e Tij, për mendimin e tij, për fjalën dhe për veprën e Tij. Nuk ndoqëm porositë e Tij, prandaj bëmë gabime të pafalshme. Sot jo vetëm nuk i ndjekim, por i mohojmë, bile i luftojmë.

Na flet e na flet, sot e mot, na flet nga Panteoni i atdhetarit idealist, na flet nga Pulpiti i predikatarit të devoçëm, na flet nga kathedrat e shkencës, të kulturës e të arteve; na flet me ndjenjë, na flet me erudicion, na flet me urti. Na të dëgjojmë, përpiqemi të ecim në rrugët që na mësove, po na merren këmbët dhe ecim kuturu.

Gjithsesi, duke u munduar të ecim në gjurmët Tua, do të na zërë edhe ne shqipja dhe do të ndizet në kraharorët tanë Zjarri i Shenjtë. Është me fat ai që digjet në këtë Zjarr.

*Shkrim i redaktuar

“Më ka zënë shqipja”

(Fan Nolit)

Fjala shqipe si zjarri i shejtë

në gjoks të digjte.

Gjuhët e botës te fjala shqipe.

Me zjarr të shejtë ngroh e ndriçon

skutina të errta gjoksesh të plogshta.

Të zuni shqipja me anarkitë,

na zuni ne zi e ma zi,

antropofagë, kolltukufagë

zi e ma zi.

NOLI: KULTUREN MUZIKORE E FITOVA NE AMERIKE

January 21, 2017 by dgreca

NGA DHIMITER DISHNICA/*Sikundër e di gjatë punës hulumtuese çdo autor ndesh në fakte, dokumente origjinale,dëshmi të gjalla që hedhin dritë mbi ngjarje të caktuara, diku të njohura si ndodhi e në raste të tjera si risi të panjohura, si kontribut në shkencën historike. Kështu më ka ndodhur edhe mua. Kur punoja për përgatitjen e monografive “Motrat Qiriazi” botuar më 1997, fituese e çmimit të dytë në konkursin mbarëkombëtar organizuar nga Akademia e Shkencave dhe Ministria e Kulturës Rinisë dhe Sporteve në kuadrin e 85 vjetorit të shpalljes së Pavarsisë Kombëtare dhe pas një viti e botuar në Prishtinë dhe Zvicër si dhe librit “Perballë së vërtetës” (Kristo Dako- jeta dhe vepra) u bëra, si të thuash, mik shtëpie i djalit të vetëm 82 vjeçar të Kristo dhe Sevasti Qirizit, Aleksanër (Skënder) Dako. Në fillim të njohjes sonë ai nuk tregoi ndonjë entusiazëm. Mbase, meqënëse nuk punoja në Institutin e Historis, mendonte se po lodhesha kot. Ç’është e vërtta për librin e parë nuk më ndihmoj kushedi se ç’farë. Me vete thosha . Po ky ç’ka xhanëm. Skënder Luarasit ky dhe Parashqevi Qiriazi i dhanë gjithçka kishin, dokumente, dorëshkrime, broshura të shkruara të gatëshme për botim, ndërsa mua jo. Por gjërat dalngadalë ndryshuan rrjedhë. Më vonë ai u bë një nga bashkëpuntorët dhe kosulenti më i rendesishëm gjatë shkrimit të monografisë së dytë. Midis shumë dokumenteve, kopjet e të cilave gjenden në arkivin peronal të Skënder Luarasit, Bibliotekës Kombëtare dhe Arkivin Qëndror të Shtetit, më dha të përkëthyer nga gjuha angleze një intervistë të Fan Nolit regjistruar në shirit magnetofoni. Nuk jam i sigurtë në se miku im z.Nasho Jorgaqi e ka trajtuar përmbajten e saj në punimin e tij.Me siguri po. Sidoqofte,pas 20 vjetesh qe e kam ne posedim, po e botoj sikunër është në original.

Noli mbi muzikën

Noli :Po kam studiuar muzikën që në fëmijëri. Babaj kishte aftësi muzikore dhe këndonte në korin e kishës. Ai kishte studiuar në mënyrë të përsosur muzikën bizantine dhe unë qeshë i detyruar t’a ndihmoja kur këndonte në kishë.Kur erdha në këtë vënd (Amerikë) pata rastin të studioj muzikë te konservatori për nja 7 vjet. Pastaj mora titullin më të ulët universitar në këtë fushë Me shkrimin tim Bethoveni dhe Revolucioni Francez mora titullin pas universitare Mjeshtër në Art në Universitetin e Bostonit, dmth kulturën muzikore e fitova këtu, në këtë vënd, por atë e kisha filluar me babanë në fshat.

Pyetje: A përkëthyet Servantesin nga teksti në gjuhën origjinale ?

Noli : Servantesin ? Posi.Unë kreva një kurs tre vjeçar në universitetin e Harvardit me profesor spanjoll. Aty të gjithë profesorët që jepnin gjuhë të huaj vinin nga vëndet ku gjuha që mësohej

ishte gjuha amtare e profesorëve. Ai që jepte fërngjishten, p.sh ishte francez. Jam në gjëndje ta lexoj spanjishten

Pyetje : Po Armiku i Popullit ( i Ibsenit Norvegjez)

Noli : Po është një vepër e Ibsenit në gjuhën daneze siç mund ta dini.Ata që janë në gjëndje të lexojnë gjermanishten mund të mësojnë të lexojnë gjuhën daneze në 15 ditë. Në Harvard jepej një kurs të letërsisë daneze dhe norvegjeze.Unë kam studiuar Ibsenin që kur isha sufler në teatër. Unë dëshiroja të kryeja atë kurs dhe të lexoja veprën e Ibsenit në original por profesori na dha vetëm 7 ditë për t’u përgatitur ta lexonim në se ishim në gjëndje të lexonim gjermanishten.

Pytje: Në veprën origjinale kemi fjalën “Volkfiende” që do të thotë një armik i popullit.

Noli: Po kini të drejtë, një armik i popullit nuk është armiku i popullit.. Nuk di, mund të kini të drejtë, në fërngjisht është “un enemie du people” Do ishte përkëthim më i saktë një armik i popullit, mirë do ta korigjoj po të ribotohet libri. ( të qeshura dhe duartrokitje)

Pyetje : Ju nuk kini përmëndur përkëthimin e librit të këngëve të Kristoforidhit. Ai I përkëtheu për herë të parë në1832.

Noli : Po e di që Kristoforidhi i përkëtheu këngët dhe qe përkëthim i bukur, po harova ta përmëndja. Më pëlqejnë përkëthimet e tij. Që të dy përkëthimet janë të mira dhe i kemi përdorur në shërbimet tona fetare që me kohë

Pyetje: (Pyetja nuk dëgjohet qartë)

Noli: Veprat e Ibsenit? Mirë, unë pata një stërvitje dramatikore kur shërbeva si sufler në teatrin grek për pesë vjet. Gjatë atyre viteve u njoha me veprat e Shekspirit dhe dramaturgë të tjerë. Atëhere jepej edhe Toska. Me fjalë të tjera arrita të njihja dramaturgët e kohrave të lashta dhe ata modern që luheshin në atë teatër. Vepronja si sufler po nga njëherë duhej të ndimonja artistët që nuk dinin të shkruanin dhe të lexonin dhe u lexonja pjesët që duhet të mësonin përmëndësh. Po nuk pata shumë sukses. Disa nga dramat i mësova vetë përmëndësh, ata s’ishin të zotët për asgjë, kështu përfitova një përvojë dramatikore.

Pyetje: (Pyetja nuk dëgjohet mirë)

Noli:Ajo u shkrua diku më 1926 nja dy vjet pas se u largova nga Shqipëria.

Pyetje: Po lexoni pa përdorur gjyzlyke?

Noli:Fillova të përdorja syze kur punonja, më mirë të themi kur ndeshesha me Omar Khajamin duke u munduar ta përkëthenja. Vura re se kur lexonja disa libra në bibliotekë të Berlinit që kishin shkronja

shumë të vogla syzet më duheshin se shkonja shpesh në bibliotekë. A ju kam treguar ndo njëherë barsoletën se si mund te dallosh një gjerman nga një francez ose një rus nga një grek? A ju kam treguar këtë barsoletë? Shumë studente venë për studime në Berlin, në universitetet gjermane. Pa tjetër disa nga profesorët gjermanë janë profesorë të mëdhenj dhe dijetarë. Ata po diskutonin se si mund të dallosh se kush është student gjerman dhe kush francez. Ai që është biond është gjerman. Jo, jo. Ka shumë gjermanë që duken si grekë, pra kjo nuk është e vërtetë. Prandaj u dha ky shpegim. Studenti gjerman është ai që vete në bibliotekë që në çastin që hyn pastrusi që hap derën dhe largohet nga biblioteka me pastrusin kur mbyll derën. Ky është studenti gjerman. Studenti francez shkon në bibliotekë rri ndonjë orë dhe pastaj del të pijë një cigare dhe nuk këthehet më. Po studenti grek? Studenti grek hyn, gjen librin që i duhej po nuk e hap dhe largohet nga biblioteka (të qeshura) Unë punonja shumë në bibliotekë që kur hapej deri sa mbyllej, sepse dëshiroja ta mbaronja. Më ra në mëndje që më nevoiteshin syze dhe i përdora që nga viti 1927 deri sa shkrova Skënderbegun tim – disertacioni për doktoraturën në histori. Më duhej të lexonja shumë libra, syzet më binin dhe kështu zbulova se nuk kasha nevojë për to. Kjo këshillë më ardhi nga një libër. Kur e ndien veten të lodhur mbylle librin. Unë nuk ndoqa këtë këshillë dhe kështu vazhdova të kujtoj se syzet më duheshin, kurse kjo nuk ishte aspak e vërtetë siç zbulova më vonë.

Pyetje: Ç’libër do të zgjithnje në se duhet të zgjithnje një libër për brezat e ardhëm?

Noli: Për brezat e ardhëshëm? Do thonja të gjithë librat e mij Po pytja juaj është shumë e vështirë. Në se do më pysnit cilën vjershë do zgjithnja,preferoj vjershën e Luftëtarit Marthian- është më e mira. Nuk e di n e se Panariti e mendon si unë.

Pytje: Pyetja nuk dëgjohet qartë.

Noli: Mirë, po librin nuk e kam këtu.Po ta kesh librin, albumin do mund tu lexonja ndo një vjershë. Omer Khajami- sa mirë duhet të lexoni disa të tijat. Do dëshironja të lexonja disa vjersha të mijat dhe jo përkëthime po nuk kam librin këtu. Mendonja se nuk pritej që unë të flisnja shqip, ju kërkuat të flisnja vetëm anglisht.

Pyetje: Ç’mendoni për fjalët e reja që ka futur Prof. Koliqi në gjuhën shqipe?

Noli: Nuk Kam lexuar librat e tij Të vetmet libra shqip që kam lexuar janë Historia Shqipërisë dhe me pak nga libri Historia e Letërsisë. Këto vetëm kam lexuar. Vura re, më kuptoni një gjë që s’më pëlqeu. Nuk di pse. Për shëmbëll thonë “ne duam”.Gjithnjë atë “ne” e vënë përpara dhe kujtojnë se unë dua, ti do, ai do, ne duam, ju doni, ata duan dhe e vënë gjithmon atë unë. Në shqip kjo nuk është e nevojshme Kur themi ne duam kuptohet fare mirë ne-ja pa e thënë si në italisht vogliamo Kështu e do gjuha s’ke ç’bën . Po ne mund të themi duam, por duhet theksuar se ju duam ka kuptim të ndryshëm

Fund i intervisës.

*E dergoi per Diellin autori, Dhimiter Dishnica