Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NOLI: “Ujku sulmon me dhëmbë, … greku sulmon me kishë!”

by

NOLI: “Ujku sulmon me dhëmbë, … greku sulmon me kishë!”

NDERSA KONICA E NOLI “KELTHITNIN” KUNDER MEGALI-IDHESE GREKE, SHTETI YNE I HAP DYERT/

Nga Idajet Jahaj/Vlorë/

 Eshtë e njohur, shumë e njohur thënia sarkastike e Nolit të madh se “Ujku sulmon me dhëmbë, … greku sulmon me kishë!”

Sa reale, sa luftarake, sa të sakta janë këto fjalë! Në këtë shrehje gjëmon shpirti lëngues i një atdhetari të madh, të kulluar, dertues, i cili natë e ditë mendon për mbrojtjen e kombit të vet.

Dhe këtë rrezik e shpreh Fan Noli, i cili, që në rininë e vet, e ka njohur veprimtarinë antishqiptare të klerit e Patrikanës greke. Ka njohur synimet e saj të mbrapshta ndaj Shqipërisë, qëllimin asimilues të atij kleri ndaj popullit shqiptar. Ka njohur historinë se si Patrikana greke ka iniciuar, frymëzuar e udhëhequr veprimtarinë antishqiptare, gjakderdhëse të shtetit grek, qe prej një shekulli e gjysmë…

Kështu ka këlthitur edhe kombëtari tjetër i madh, Faik Konica, ky pendëartë i gjuhës dhe i mendësisë shqiptare. Ai ka nënvizuar se “Me dobësimin e Turqisë, Patrikana dhe shteti grek mprehën dhëmbët për grabitjen e tokave të jugut shqiptar”. Dhe shumë herë ja kanë arritur qëllimit.

Kështu kanë vepruar edhe shovenët e Patrikanës së Beogradit ndaj veriut shqiptar, duke goditur popullsinë tonë, duke zaptuar tokat tona e duke i populluar me kolonë të tyre.

Sot, për tragjedi të vendit tonë, veprimtaria gllabëruese e shovinizmit grek vallëzon përsëri, por këtë herë nëpërmjet diversionit fetar. Nuk u mjaftuan grekërve rrëmbimet me luftë të të gjithë territorit të Çamërisë e të viseve lindore të saj: Konicë, Përlep, Follorinë, etj…Kjo hapësirë zinte një të katërtën e trojeve të kombit shqiptar. Tani fqinji jugor synon futjen brenda territorit tone, duke deklaruar hapur programin e tyre të helenizimit. Kjo në fakt do të thotë pushtim gradual i hapësirës shqiptare.

Tema është shumë e gjerë. Zinxhiri i fakteve – shumë i gjatë. Mjafton të përmendim vetëm disa hallka të këtij zinxhiri shoven: Vendosja e Janullatosit në krye të kishës sonë Ortodokse që në vitin 1991. Ky ishte një diversion i tmerrshëm i tyre, i cili e ktheu Autoqefalinë tonë në kishë autoqefale greke. U vendos kështu një pykë për të zhbiruar shpirtin e popullit shqiptar, për të mohuar gradualisht gjuhën shqipe, e një varg hapash të tjerë të shovinizmit “paqësor” grek.

Grekët tallen në fshehtësi me shtetin shqiptar. Programi i tyre helenizues vazhdon ditë për ditë duke u përkrahur edhe nga drejtuesit tanë të politikës, të cilët kryejnë kështu një akt të pastër renegatësh ndaj kombit e popullit të tyre.

Tashmë, për ironi dhe për fushë të lirë veprimi, Janullatosi i bën predikimet në gjuhën greke! Pra, ia arriti qëllimit të realizojë aspiratën e Shën Kozmait se: ”Gjuha shqipe është gjuhë shpellash” dhe, si e tillë, duhet zëvendësuar me greqishten!

Ndërsa faktet helenizuese hapin ulërimën në këtë tokë: Futja e sherrit për hapje të kishës greke në Përmet, hapja e shkollave greke në Himarë, Korçë, Boboshticë, etj… ku u mësohet fëmijëve se këtu është tokë dhe histori greke. Kishat greke vazhdojnë të ngrihen edhe atje ku s’ka asnjë ortodoks si në Greshicë, Memaliaj, etj…

Drejtuesit tanë të politikës, të të dy krahëve, i puthin dorën shovenit Janullatos, këtij korbi të Megali-idhesë, i cili kërkon të tjetërsojë qenien shqiptare. Lobi grek në Amerikë i kërkoi Lulëzim Bashës përsëri çështjen e detit dhe ngritjen e një kishe në Llogora si memorial për paraardhësin e tyre shoven – Shën Kozmain. Dhe shtetarët tanë përsëri u bëjnë amin kasnecëve të Megali-idhesë.

Pra: Jepu copa atdheu shovenëve! Jepu me grushte si Esat Pasha – Shkodrën, si Ahmet Zogu – Shën Naumin, etj…Dhe kështu të gjithë politikanët tanë të ashtuquajtur demokratë! Faktet tragjike vazhdojnë: Janullatosit i dhanë edhe sallën ku ka vepruar Noli, në Tiranë (për shkollë greke)! Busti i Nolit, këtij Ati të Ortodoksisë sonë, nuk pranohet në kishat tona ortodokse, me urdhër të Janullatosit! Përjashtohen nga organizimet qëndrore fetare e atdhetare të Ortodoksisë sonë figura të tilla sublime si At Nikolla Marku, etj…si dhe veprimtarë të tillë të palodhur si Elida Jorgoni, etj…

Të tilla veprime kanë shkaktuar një indinjatë të thellë në mbarë popullin patriot shqiptar! Shoveni Janullatos deklaron: “Në jugun shqiptar pritet një revolucion fetar grek!’ Për ç’revolucion e ka fjalën ky kolonel i Asfalisë greke?! Apo do të lëshojë treqind ushtarët e kalit të Trojës për të zënë në gjumë Trojën – Shqipëri?!

…Vazhdon financimi i kishave, shkollave, parrullave, i memorialëve fallco, i varrezave të ushtarëve pushtues grekë në jugun shqiptar! Dhe, për ironi të fatit, Janullatosi ka shprehur që edhe varrin ta ketë këtu, diku në Durrës,… që edhe zëvendësi i tij të jetë grek ose filogrek! Domethënë që pema e Megalidhesë greke të hedhë rrënjë e degë në këtë tokë e të punojë për tjetërsimin e Shqipërisë. Bukur e shprehu një patriot i yni: “Edhe uji, edhe ajri, edhe natyra jonë e bukur është ndotur me molekulat e Megali-idhesë greke!”

Duhet hequr sa më parë Janullatosi! Në rast të kundërt, politika jonë do të përballet me zemërimin mbarëpopullor të shqiptarëve! Ne kemi plot drejtues të talentuar dhe atdhetarë të kulluar që të vendosen në krye të Kishës sonë Autoqefale.

Dhe shteti të marrë masa të gjithanshme për frenimin e kësaj vale të shovinizmit grek, i cili rrezikon pavarësinë tonë dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë midis dy kombeve.

 

3 qershor 2016

NOLI – KY VIGAN LIBERATOR

by

Nga Xhelal Zejneli/
Fan Noli (1882-1965) ose Theofan Stilian Noli, ishte udhëheqës i spikatur i bashkësisë shqiptaro-amerikane dhe figurë e shquar poliedrike e letërsisë, e kulturës, e jetës fetare dhe e politikës shqiptare. Lindi në fshatin Qytezë (Ibrik Tepe), në jug të Edrenesë, në Turqinë evropiane, më 6 janar 1882. I ati, Stilian Noli, ishte një fetar i shquar dhe psalt në korin e kishës. Noli ndoqi shkollën e mesme greke në Edrene. Në vitin 1900 u vendos në Athinë, ku mundi të gjejë punë si kopist, sufler apo aktor. Me një shoqëri teatrore të atjeshme vajti në Egjipt. Në vitet 1903-1905 punoi si mësues i greqishtes dhe psalt i korit kishtar në Shibin el Khom, ndërsa në vitet 1905-1906 punoi si mësues në El Faiyum, ku ishte ngulur një koloni e vogël shqiptare. Këtu shkroi një numër artikujsh greqisht dhe e përktheu në greqisht veprën e Samiut Shqipëria – Ç’ka qënë, ç’është e ç’do të bëhetë?, të cilat u botuan në shtypshkronjën shqipe në Sofje. Në Egjipt u lidh me udhëheqës të bashkësisë shqiptare si Spiro Dine (1846?/1844-1922), Jani Vruho (1863-1931) dhe Athanas Tashko (1863-1915).
Në prill të vitit 1906, me një biletë avulloreje u nis për në ShBA, duke kaluar nga Napoli dhe më 10 maj mbërriti në Nju-Jork. Pas tre muajsh qëndrimi në Bufallo, vajti në Boston. Këtu, botuesi Sotir Peci (1873-1932) e angazhoi si zëvendësredaktor në gazetën Kombi të Bostonit, ku punoi deri në maj 1907 e ku botoi artikuj me pseudonimin Ali Baba Qyteza. Këtu i lidh me bashkësinë shqiptare dhe më 6 janar 1907 themeloi në Boston shoqërinë Besa-Besën.
Në këtë kohë, shqiptarëve të Amerikës u humbte durimi nga ndikimi grek mbi kishën. Më 1907 Noli thirri një mbledhje të shqiptarëve nga mbarë New-England. Këtu delegatët morën vendim të themelonin Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare, pra autonome, me Nolin si të parë. Më 9 shkurt 1908, Noli u bë dhjak në Bruklin, kurse më 8 mars 1908 u shugurua prift ortodoks. Më 22 mars 1908, në sallën Knights of Honor të Bostonit, Noli 26-vjeçar, për herë të parë, mbajti kryelartë liturgji në gjuhën shqipe. Ky akt përbënte hapin e parë drejt organizimit dhe njohjes zyrtare të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare.
Nga shkurti 1909 deri në korrik 1911 Noli botoi gazetën Dielli, tribunë e bashkësisë shqiptare të Bostonit. Më 10 gusht 1911 u nis për në Evropë, me ç’rast vizitoi kolonitë shqiptare në Kishinjev (kryeqyteti i Moldavisë), në Odesë, në Bukuresht dhe në Sofje. Me t’u kthyer në ShBA, më 28 prill 1912, bashkë me Faik Konicën (1875-1942), i cili kishte ardhur në ShBA më 1909 – themeluan Federatën Panshqiptare Vatra, e cila u bë organizata më e rëndësishme e shqiptarëve në Amerikë. Tani Noli ishte bërë i njohur si një prej udhëheqësve të bashkësisë shqiptare në ShBA, por edhe si shkrimtar dhe botues i afirmuar i lëvizjes kombëtare. Pasi kishte mbaruar Universitetin e Harvardit, më 1913 u kthye në Evropë. Në mars të vitit 1913 ndoqi Kongresin Shqiptar të Triestes, të organizuar nga Faik Konica.
Në korrik të vitit 1913 Noli vizitoi për herë të parë Shqipërinë dhe këtu, më 10 mars 1914, në prani të princit gjerman të një familjeje protestante Vilhelm Vid (1876-1945) kreu të parën shërbesë kishtare ortodokse në gjuhën shqipe. Në gusht 1914 Noli vajti në Vjenë për t’u kthyer në ShBA në maj 1915. Nga 21 dhjetori 1915 e deri më 6 korrik 1916 ai qe përsëri kryeredaktor i Diellit të Bostonit, tani gazetë e përditshme. Në korrik 1917 Noli u bë përsëri kryetar i Federatës Vatra e cila, përballë gjendjes së rrëmujshme në Shqipëri, zuri ta shohë veten si njëfarë qeverie shqiptare në mërgim. Në shtator 1918 themeloi të përmuajshmen në gjuhën angleze The Adriatic Review, e cila u financua nga Vatra, për të përhapur informacion për Shqipërinë dhe për të propaganduar çështjen e saj. Këtë organ Noli e redaktoi në gjashtë muajt e parë, për ta vazhduar drejtimin e tij Kostandin Çekrezi (1892-1959). Për të propaganduar për njohjen ndërkombëtare të pavarësisë së Shqipërisë, me fondet e Vatrës të mbledhura nën drejtimin e Nolit, delegatët shqiptaro-amerikanë u dërguan në Paris, në Londër dhe në Uashington. Më 24 mars 1918, Noli u emërua administrator i Kishës Ortodokse Shqiptare në ShBA, kurse në korrik të atij viti, ndoqi në Mount Vernon, Virginia, një konferencë të popujve të shtypur, ku u takua me presidentin amerikan Vudro Uilson (Woodrow Wilson, 1856-1924), mbrojtës i të drejtave të pakicave në Evropë. Më 27 korrik 1919 Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë. Më 1920, tanimë i afirmuar si udhëheqës politik dhe fetar i bashkësisë shqiptare, si shkrimtar, orator dhe analist politik, Noli u zgjodh kryetar i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë. Më 17 dhjetor 1920 Shqipëria u pranua anëtare e kësaj organizate. Kjo ishte një arritje politike e jashtëzakonshme e Nolit. Gazeta The Manchester Guardian, në një koment të saj të datës 23 korrik 1924, e cilësonte Nolin si “një burrë që në çdo vend do të ishte i shquar. Diplomat i përkryer, specialist i politikës ndërkombëtare, polemist i zoti, që në fillim ai la mbresa të thella në Gjenevë. Ai i rrëzoi të gjithë kundërshtarët e tij ballkanas me një mënyrë mjeshtërore, por gjithmonë me buzë në gaz. Njeri me kulturë të gjerë, që ka lexuar çdo gjë që ia vlen të lexohet në anglisht dhe në frëngjisht”. Nga Gjeneva u kthye në Shqipëri dhe nga viti 1921 deri më 1922 përfaqësoi Federatën Vatra në parlamentin e Shqipërisë. Më 1922 u emërua ministër i jashtëm në qeverinë e Xhafer Ypit (1880-1940), por pas ca muajve dha dorëheqje. Më 21 nëntor 1923, Noli u shugurua peshkop i Korçës dhe mitropolit i Durrësit. Tani ai qe edhe kreu i Kishës Ortodokse në Shqipëri, edhe udhëheqës i një partie politike liberale, opozitë kryesore kundër forcave të Ahmet Zogut (1895-1961), të cilat mbështeteshin nga çifligarët feudalë dhe nga klasa e mesme. Më 22 prill 1924 u vra deputeti Avni Rustemi (1895-1924). Në varrimin e tij, Noli mbajti një ligjëratë të zjarrtë që e ndezi opozitën liberale. Kjo periudhë e Shqipërisë është quajtur Revolucion i Qershorit.
Më 17 qershor 1924 Noli u shpall kryeministër dhe pas pak kohe regjent i Shqipërisë. Gjatë gjashtë muajve, ai drejtoi një qeveri demokratike, e cila u mundua të përballonte problemet politike dhe ato ekonomike të shtetit të ri shqiptar që ishin tej mase të rënduara. Por programi i tij me 20 pika për modernizimin dhe demokratizimin e Shqipërisë, përfshirë reformën agrare, doli se qe tepër i nxituar për një vend pa tradita parlamentare. Në një letër dërguar një miku anglez, ai do të shënonte më vonë arsyet e dështimit të tij: “Duke ngulur këmbë për reformat agrare, unë ndeza zemërimin e aristokracisë çifligare. Duke mos i kryer ato, humba mbështetjen e masave fshatare”. Me rrëzimin e qeverisë së tij nga forcat e Zogut në prag të Krishtlindjeve 1924, Noli u largua përgjithmonë nga Shqipëria dhe kaloi disa muaj në Itali. Më pas Noli kaloi disa vjet në Gjermani dhe në Austri. Në nëntor 1927 vizitoi Rusinë si delegat ballkanas në Kongresin e “Miqve të Bashkimit Sovjetik” në kremtimin e 10-vjetorit të Revolucionit të Tetorit, ndërsa më 1930 u kthye në ShBA. Në Boston themeloi të përjavshmen Republika, që vetë me emrin e saj i bënte një kundërshtim të hapur Ahmet Zogut, i cili më 1 shtator 1928 ishte shpallur Zogu I, Mbret i Shqiptarëvet. Kjo gazetë u botua edhe si opozitë ndaj Diellit, që tani e drejtonte Faik Konica, i cili ishte pajtuar me Mbretin Zog dhe ishte bërë ministër fuqiplotë (ambasador) i Shqipërisë në Uashington. Me përfundimin e afatit të vizës në ShBA, Noli u kthye në Gjermani, kurse gazetën Republika e mori në dorë Anastas Tashko, derisa u mbyll më 1932. Më 1932 Noli ia doli të kthehej në ShBA, kur iu dha edhe lejeqëndrim i përhershëm. U tërhoq nga jeta politike dhe rifilloi detyrën në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare. Në dhjetor 1933 Noli u sëmur. Duke qenë se nuk qe në gjendje të përballonte shpenzimet e mjekimit, u detyrua të pranonte si dhuratë 3.000 franga ari nga Shqipëria, për ironi pikërisht nga kundërshtari i tij i betuar Ahmet Zogu. Ky gjest solli njëfarë pajtimi midis Nolit dhe Zogut dhe i zbuti marrëdhëniet shpesh të ndera me Faik Konicën. Më 1935 iu kthye pasionit të tij të madh, muzikës dhe në moshën 53-vjeçare u regjistrua në Konservatorin e Muzikës të Bostonit, ku u diplomua më 1938. Më 12 prill 1937, ëndrra e madhe e Nolit për një kishë kombëtare shqiptare u përmbush kur Patrikana e Stambollit njohu zyrtarisht Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare. I pakënaqur vetëm me detyrat ekleziastike, Noli iu kthye studimeve pasuniversitare në Universitetin e Bostonit, ku më 1945, me një disertacion për Gjergj Kastriotin – Skënderbeun, mori doktoraturën. Në vitet e para pas përfundimit të Luftës II Botërore, Noli mbajti marrëdhënie deri diku të mira me regjimin e ri komunist në Tiranë dhe ushtroi ndikimin e vet në mënyrë që qeveria amerikane ta njihte. Nami si “peshkop i kuq” i bëri mjaft armiq ndër qarqet e mërgimtarëve në Amerikë dhe shkaktoi polarizime mes tyre. Më 1955, Federata Vatra i dhuroi atij një shumë prej 20.000 dollarësh, me të cilën bleu një shtëpi në Fort Llodërdejll, Florida, ku edhe vdiq më 13 mars 1965 në moshën 83 vjeç.
Politika dhe feja nuk qenë të vetmet fusha ku ai bëri emër. Ai qe edhe dramaturg, poet, historian, muzikolog dhe sidomos përkthyes i shkëlqyer me një ndihmesë të konsiderueshme në zhvillimin e gjuhës letrare shqipe.
Veprimtaria letrare dhe shkencore – Drama në tre akte Israilitë dhe Filistinë, Boston 1907. Është një tragjedi 48 faqesh e shkruar më 1902, që mbështetet në Librin e Gjyqtarëve 13-16 të Dhiatës së Vjetër, histori e njohur e Samsonit dhe Dalilës. Kjo është një nga të rrallat pjesë teatrore shqiptare të kohës, që nuk vlon nga sentimentalizmi.
Noli ndjeu nevojën e teksteve liturgjike në gjuhën shqipe ndaj i hyri përkthimit të liturgjive dhe të ritualeve ortodokse që u botuan në dy vëllime: Librë e shërbesave të shënta të kishës orthodoxe, Boston 1909 dhe Librë e të kremteve të mëdha të kishës orthodoxe, Boston 1911, me 315 faqe.
Pason studimi historik për jetën dhe epokën e heroit kombëtar shqiptar Skënderbeut: Historia e Skënderbeut (Gjergj Kastriotit), mbretit të Shqipërisë 1412-1468, Boston 1921, botuar në shqip, 285 faqe. Varianti anglisht mban titullin George Castrioti Scanderbeg (1405-1468), Nju-Jork 1947 dhe është fryt i disertacionit të doktoratës në Universitetin e Bostonit më 1945. Vjen studimi tjetër shkencor mbi figurat e mëdha të së kaluarës – Jezui, Jul Cesari, Skënderbeu dhe Napoleoni. Dashurinë për muzikën Noli e manifestoi me veprën Beethoven and the French revolution (Bethoveni dhe Revolucioni Frëng) Nju-Jork 1947, 117 faqe.
Noli është edhe poet, ndonëse poezia e tij e fuqishme deklamative është e paktë. Ajo është përmbledhur në vëllimin me titull Albumi, Boston 1948. Vëllimi përmban poezi politike, që pasqyrojnë aspirata dhe frymë kombëtare si dhe ndjenja të zjarrta sociale e politike të viteve njëzet e tridhjetë. Këtu janë edhe dy elegjitë, si Syrgjyn-Vdekur, poezi prekëse e shkruar në Berlin, kushtuar shkrimtarit dhe atdhetarit të madh Luigj Gurakuqit (1879-1925) të vrarë në Bari të Italisë më 2 mars 1925 nga një agjent i Zogut. Elegjia tjetër Shpell’ e Dragobisë i kushtohet Bajram Currit (1862-1925) të vrarë në Dragobi më 29 mars 1925 nga agjentët e shovinistëve serbë, të prirë nga Ceno Kryeziu. Në këtë vëllim janë përfshirë edhe poezitë prekëse me frymëzim biblik, si Moisiu në mal dhe Marshi i Krishtit.
Ndihmesa kryesore e Nolit për letërsinë shqipe ishte si stilist, gjë që vihet re në përkthimet që bëri. Ai mund të konsiderohet si njëri nga stilistët më të mëdhenj në dialektin e jugut, duke rreshtuar përkrah tij edhe Faik Konicën. Përvoja e Nolit si aktor dhe orator, njohja me gjuhët e kulturës botërore, me anglishten, me frëngjishten, me gjermanishten, me greqishten etj. i dhanë mundësi ta zhvillojë shqipen dhe ta ngrejë në shkallën e një gjuhe të përpunuar, të rrjedhshme e plot elegancë.
Përkthimet e Nolit – Përktheu katër tragjedi të Shekspirit (1564-1616): Otello, 1916, Makbethi, Hamleti dhe Jul Qesari, Bruksel 1926. Përktheu nga anglishtja dy pjesë të dramaturgut norvegjez Henrik Ibsen (1828-1906) Armiku i popullit dhe Zonja Ingra e Ostrotit, Bruksel 1926. Pason përkthimi i fuqishëm në shqip i pjesës së parë të Don Kishotit të Miguel De Servantesit (1547-1616) nën titullin Sojliu mendjemprehtë don Kishoti i Mançës, Boston 1932/1933. Pjesa e dytë e kësaj vepre u përkthye nga Petro Zheji (1929-14.03.2015) dhe u botua në Tiranë më 1977, bashkë me përkthimin e Nolit. Pason romani Kasollja (1921) (La tarraca, 1898) i romancierit spanjoll Visente Blasko Ibanjez (1867-1928). Rubairat, Bruksel 1924, Noli i përktheu nga varianti anglez i poetit Eduard Ficxherëlld (1809-1883). Përkthimin e Rubairave të poetit të madh dhe të matematikanit persian Omar Khajan (1048-1131), Noli e botoi me pseudonimin Rushid Bilbil Gramshi dhe ua kushtoi poetëve persianë Nizami (1140-1209) dhe Hafiz (1326-1390). Ky përkthim është ndër më të përkryerat e Nolit. Është një kryevepër krijuese, po aq e lartë sa edhe përkthimi në anglisht i Eduard Ficxherëlldit. Është i vetmi përkthim letrar i Nolit që nuk është yshtur nga synime didaktike.
Duke qenë poliglot, Noli përktheu poezi të autorëve evropianë dhe amerikanë të shekullit XIX, ndër ta poetin gjerman Johan Volfgang fon Gëte (1749-1832), dramaturgun, poetin dhe autorin e romaneve historike – skocezin Sër Uollter Skot (1771-1832), poetin gjerman me prejardhje hebreje Hajnrih Hajne (1797-1856), poetin dhe shkrimtarin francez Viktor Hygo (1802-1885), poetin romantik rus Fjodor Tjutçev (1803-1873), poetin dhe dramaturgut francez Aleksis-Feliks Arver (1806-1850), poetin amerikan, autor i poemës Skënderbeu – Henri Uotsuorth Longfellou (1807-1882), poetin amerikan, pararendës i simbolizmit Edgar Allen Po (1809-1849), shkrimtarin amerikan Herman Melvil (1819-1891), autorin e Albatrosit Sharl Bodler (1821-1867), poetin dhe eseistin francez, fitues i parë i Çmimit Nobel për letërsi Arman Syli Prydom (1839-1907) dhe simbolistin francez Pol Verlen (1844-1896).
Noli dhe Konica, këta dy stilistë më të mëdhenj të gjuhës moderne shqipe, të dy banues jo në Shqipëri por në ShBA, nuk i kanë kushtuar një energji të madhe krijimtarisë letrare. Për arsye historike dhe politike, kulti i frymës kombëtare ndër shqiptarët e asaj kohe ka pasur përparësi ndaj kultit të së madhërishmes estetike. Ndonëse shkroi pak letërsi të mirëfilltë, Noli mbetet gjigant i letërsisë. Ai dha ndihmesë të madhe që gjuha shqipe të arrinte potencialin e vet të plotë letrar e krijues. Tanimë ishte krijuar një gjuhë letrare moderne.

SOT DITA E LINDJES E ATIT TE KOMBIT, ATIT TE KISHES AUTOQEFALE, ATIT TE VATRES, IMZOT NOLIT

by

FAN S NOLI lindi më 6 janar 1882 në Qytezë (turqisht: Ibrik Tepe), fshat shqiptar në Trakë, jo shumë larg nga Edreneja. Si disa fshatra të tjerë të asaj krahine të banuar me shqiptarë, Qyteza kishte ruajtur me kohë gjuhën, doket dhe kostumet e të parëve. Noli e mbante fisin e vet me prejardhje nga Qyteza e Kolonjës. I ati, Stiliani, ndonëse trashëgoi një pronë tokë, nuk u mor me bujqësi, po shërbeu si psalt në kishën e fshatit. E ëma, Maria, ishte shtëpiake. Familja u shtua shumë dhe erdhi një kohë që jetesa u bë e vështirë për të. Sa qe i mitur Noli hoqi sëmundje të rënda, prandaj shkollën e nisi me vonesë. Filloren dhe të mesmen i bëri greqisht. Por me shumë ndikoi tek ai krenaria e fshatit shqiptar për të kaluarën historike dhe dashuria për shkrimin shqip. Që në bankat e shkollës iu shfaqën karakteri i pavarur dhe fryma e revoltës. Për këtë shkak nuk iu dha diploma në kohën e duhur, gjë që e pengoi të emërohej mësues atë vit shkollor. Më 1900 vajti në Greqi, me qëllim që të nxirrte jetesën dhe të ndiqte fakultetin e filozofisë. Në Athinë u lidh me një shoqëri belge, e cila zotëronte tramvajet me kuaj. S’i eci mbarë. Studime nuk i bëri. Atëherë u hodh në punë të tjera, si kopist, sufler dhe aktor pranë një trupe greke teatri shëtitës. Tek punonte atje, iu ngjall dëshira të mërej me dramaturgji. Më 1903 kaloi në Egjipt, ku zuri punë si mësues i greqishtes. Ndërkohë, njihet me lëvizjen kombëtare. I ndihmuar nga patriotë, nis veprimtarinë politike dhe letrare: shkruan artikujt publicistikë, përkthen greqisht »Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet« të Sami Frashrit. Me 1906 mberrin ne SHBA, ku behet promotor I Levizjes Kombetare shqiptare en SHBA. Bashkepunoi me Sotir Pecin ne gazeten KOMBI. Eshte ne krye te Shoqerise Besa-Besen. Eshte themekues Kishes Autoqefale Ortodokse shqiptare.Me 15 Shkurt 1909 vihet ne krye te gazetes Diellit, si gazete e Besa Besen deri ne ardhjen e Konices si editor. Më 1912 kryen studimet e larta për arte në Universitetin e Harvardit, të cilat i përfundon me cum laude në Bachelor of Arts. Eshte bashkethemelues i Federates PanShqiptare VATRA. Me 4 korrik 1918 u takua me Presidentin Wilson , te cilit I mori fjalen per te ndihmuar Shqiperine. Me 1921 eshte deputete ne Parlamentin Shqiptar. Kryesoi delegacionin Shqiptar ne Gjeneve ne Lidhjene Kombeve. Në fund të jetës së tij shkon në Florida. Atje, në banesën e tij, në Fort Lauderdale, vdiq më 13 mars 1965, larg atdheut të shtrenjtë, që e deshi me zjarr të pashuar.

Emri i Fan Nolit, Theofan Stilian Noli, është lidhur me gjithë kulturën e re shqiptare të shekullit tonë. Për fat të keq si shumë artistë të mëdhenj shqiptarë, ai lindi dhe vdiq larg atdheut. Por midis këtyre dy datave zemra e tij e madhe rrahu vetëm për Shqipërinë, shpirti i tij krijoi gjëra madhështore që e lartësuan dinjitetin e shqiptarit, kurse në veprimtarinë energjike të përditshme iu përkushtua pavarësisë e tërësisë tokësore të atdheut dhe sidomos demokratizimit të jetës shqiptare.

Vendlindja, Ibrik-tepeja ose Qyteza, një fshat shqiptar në Traki, afër Adrianopojës, si dhe disa fshatra të tjera afër tij ishin për Nolin nga mënyra e jetesës, zakonet e temperamenti, si një copëz e shkëputur nga Shqipëria. Aty shpirti i tij thithi të pastër botën shqiptare, kulturën e gjerë popullore, mori informacionin e parë për historinë e Shqipërisë e jetën e kryetrimit Skënderbe. Pasi kreu në greqisht shkollën fillore dhe gjimnazin, në vitin 1900, në moshën 18 vjeçare, ai u largua nga vendlindja për të mos u kthyer dot më dhe shkoi në Athinë.
Në gjimnazin grek ai ishte njohur me letërsinë antike greke, me letërsinë evropiane e sidomos me veprën e Shekspiri.
Kjo gjë i kishte ngjallur atij dëshirën për ta zgjeruar kulturën e vet, dëshirë që mbeti e zjarrtë në shpirtin e tij deri sa vdiq. Kështu ky djalosh i ri , me interesa të gjera, shëndetlig, por i guximshëm e me një intuitë të zhvilluar, i hyri rrugës së studimeve, që për të ishte mjaft e vështirë, sepse i mungonin mjetet financiare. Pikërisht prej kësaj mungese ai shpejt i ndërpreu ato, të cilat do të mund t`i vazhdonte shumë më vonë, në një moshë të madhe. (Vetëm më 1912 ai kreu studimet e larta dhe u diplomua për arte , kurse më pas në moshën 55-vjeçare, mbaroi konservatorin, dhe në moshën 63-vjeçare mori doktoratën e filozofisë për histori). Për të siguruar jetesën hyri në një shoqëri tramvajesh e me pas si sufler në një teatër. Herë-herë luante edhe ndonjë rol të vogël , por puna në teatër nuk i vleu më tepër, sepse e nxiti të shkruante dramën “Zgjimi”, në greqisht, (e cila u ndalua të shfaqej sepse aludonte për lëvizjen shqiptare për liri), dhe me vonë dramën në shqip “Izraelitë e filistinë”. Më 1903 shkoi në Egjipt ku punoi për dy vjet si mësues. Gjatë kësaj kohe ai u njoh me patriotë të shquar të kolonisë shqiptare të Egjiptit: Thanas Tashkon e Jani Vruhon, të cilët luajtën një rol të rëndësishëm për drejtimin që do të merrte jeta e Fan Nolit. Ata e lidhën atë me lëvizjen patriotike shqiptare edhe ai po në këtë kohë përktheu në greqisht veprën e Sami Frashërit “Shqipëria ç`ka qenë, ç`është e ç`do të bëhet”. Më 1906 Noli u dërgua në Amerikë nga patriotët e kolonisë së Egjiptit për organizimin e lëvizjes kombëtare të shqiptarëve të atjeshëm. Brenda një kohe të shkurtër Noli krijoi shoqërinë “Besa-besë”, që më pas u shkri në federatën “Vatra”si dhe gazetën “Dielli”. Në Amerikë ai u detyrua të bëjë një punë të rëndë që të siguronte jetesën.
Nga gjithë veprimtaritë e kësaj periudhe të jetës politike të Nolit, më e rëndësishmja është shkëputja e kishës ortodokse shqiptare dhe lufta kundër propagandës shoviniste greke. Për këtë qëllimin më 1908 ai u dorëzua prift dhe duke vazhduar traditën e nisur nga Kristoforidhi përktheu shumë libra të ndryshëm të kishës në gjuhën shqipe.

Kur u shpall Pavarësia, Noli përshëndeti qeverinë e Ismail Qemalit, ndërkohë që kishte bërë edhe një udhëtim nëpër Evropë për të mbrojtur çështjen shqiptare. Periudha më e rëndësishme e aktivitetit të tij në të gjitha fushat është dekada 1920-1930. Më 1920 ai, së bashku me patriotë të tjerë, u përpoq dhe arriti të sigurojë pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve. Më 1921 ai botoi edhe veprën e rëndësishme “Historia e Skënderbeut”.
Gjatë viteve `20-24, në krye të opozitës demokratike, Noli zhvilloi një luftë të ashpër në Parlament dhe jashtë tij kundër gjithë forcave reaksionare dhe feudale, duke ngritur zërin për vendosjen e lirive demokratike dhe zbatimin e reformës agrare. Fjalimi i tij mbi varrin e Avni Rrustemit në Vlorë shënoi fillimin e Revolucionit Demokratik në Shqipëri.
Me fitoren e revolucionit Noli u caktua kryetari i qeverisë së re, që doli prej tij, që ishte qeveria me përparimtare në Ballkan. Ajo shpalli një program revolucionar e demokratik, por nuk arriti ta realizojë. Revolucioni Demokratik në Shqipëri u gjend menjëherë i rrethuar nga qëndrimi armiqësor i Fuqive të Mëdha, monarkive dhe qeverive evropiane të shteteve ballkanike. Nolit iu desh të bënte një përpjekje të jashtëzakonshme që qeveria shqiptare të njihej. Por ndërkohë gjithë forcat reaksionare të vendit, të kryesuara nga A. Zogu dhe të ndihmuara nga qeveria jugosllave si nga ana financiare, ashtu edhe me mercenarë bjellogardistë arritën ta rrëzojnë qeverinë demokratike, e cila duke mos pasur kohë të realizojë reformat e shpallura, sidomos reformën agrare, mbeti e shkëputur nga populli. Noli u detyrua të mërgojë jashtë vendit në Austri dhe u dënua me vdekje në mungesë. Gjithë demokratët revolucionarë në mërgim themeluan në Vjenë Komitetin Nacional Revolucionar (Konare) me Nolin si kryetar. Në organin “Liria Kombëtare”
Të këtij Komiteti që dilte në Gjenevë, Noli botoi shumë artikuj që demaskonin Zogun dhe armiqtë e Shqipërisë, fashizmin dhe reaksionin si edhe disa nga poezitë e tij më të mira. Noli u end nëpër Evropë plot tetë vjet, duke mos pushuar së punuari për Shqipërinë, me shpresë se do të vinte një ditë që ai të kthehej përsëri. Por më 1932, kur Zogu arriti të forconte mjaft pushtetin e tij despotik, ai e humbi shpresën dhe u largua për në Amerikë për të mos e parë më kurrë atdheun. Më mirë se gjithçka, gjendjen e rëndë shpirtërore të tij në këtë kohë e shpreh poezia “Moisiu në mal”.
Noli
Kryeprofetit dita i ngryset
Dhe shpirtkëputur përdhe përmbyset
Me lot në sy, me zemër të ngrirë
I lyp mëshirë.

Pse kaçë gjatë, Zot, m`arratise,
Pse më përplase, më përpëlise,
Pse shpresën dyzetvjet ma ushqeve,
Dhe sot ma preve?

Përveç veprimtarisë shumë të rëndësishme politike, poetike e publicistike, gjatë këtij dhjetëvjeçari Noli përktheu tragjeditë e Shekspirit, Rubairat e Omar Khajamit, Don Kishotin e Servantesit etj. Në gjithë këtë veprimtari politike, patriotike, artistike e shkencore Noli mbeti demokrat konsekuent. Vegjëlia ishte shtresa e vetme që ai vlerësonte, shtresa, tek e cila ai besonte, kurse feudalizmi ishte klasa që ai urreu për vdekje, klasa për të cilën ai s`pati kurrë ndonjë iluzion. Megjithatë si politikan e udhëheqës shteti ai humbi në ndeshjen me feudalizmin, pasi nuk deshi kurrë të përdorej dhuna.
Pasi u vendos në ShBA, u mor me krijimtari letrare, me studime të ndryshme, siç ishte “Bethoveni dhe Revolucioni Francez” etj. dhe me organizimin e veprimtarive të kishës shqiptare në Amerikë, e cila shërbente si qendër e lidhjes së kolonisë shqiptare. Fan Noli mbeti deri në fund të jetës së tij një demokrat i shquar.
Ky vigan i demokracisë e i kulturës shqiptare, te i cili vepron me të njëjtën forcë intuita e artistit shkencëtarit dhe e politikanit, ky patriot i madh që shkriu gjithçka për Shqipërinë, për fat të keq vdiq larg saj më 13 mars 1965 në ShBA, ku ndodhen edhe sot eshtrat e tij.

POEZI NGA FAN S.NOLI

Hymni I Flamurit

O Flamur gjak, o flamur shkabë,
O vënd e vatr’ o nën’ e babë,
Lagur me lot, djegur me flagë,
Flamur i kuq, flamur i zi.

Fortesë shkëmbi tmerr tirani,
S’të trëmp Romani, as Venecjani,
As Sërp Dushani, as Turk Sulltani,
Flamur i math për Vegjëli

Flamur që lint Shën Kostandinin,
Pajton Islamn’ e Krishtërimin,
Çpall midis feve vllazërimin,
Flamur bujar për Njerëzi.

Me Skënderben’ u-lavdërove
Dhe në furtun’ i funtmi u-shove,
Me Malon prapë lart vrapove,
Yll i pavdekur për Liri.

Sa shpesh pastaj për-dhe u-shtrive
Me zjarr e zi u-ndeze u-nxive,
Po çdo mizor me shpat’ e grive,
O fushë-kuq, o shkabë-zi.

Përpjetë pri-e Shqipërinë,
Përlintj’a shpirtin dhe fuqinë,
Diell për vllanë, yrnek për fqinë
Për botën ëndr’ e qjell i ri.
Fryn Moj Ere

-Ngaj po na vjen, moj erë e rreptë?
Pse vërshëllen me aq mallëngjim?
-Vij drejt nga malet e Shqipërisë,
për të përhapur zi e vajtim.
Fryn, moj erë, moj erë e shkretë fryn,
drejt më zëmër, më zëmër time hyn.

-Nga ata male, moj erë trime,
ç’lajme të reja po na ke siell?
Pse je e vrerët dhe e helmuar?
qiellë me zi përse na e mbiell?
Fryn, moj erë, etj.

Pse e ke synë të trubulluar
e rent kaluar mi t’zeza re?
Pse të pikojnë lottë të zeza,
lottë të zeza posi rrëke?
Fryn, moj erë, etj.

Syri m’u err nga ato që pashë
Ah! nukë mbahem, nuk duroj dot.
Pashë një gjëmë, gjëm të tmeruar,
rent ta haroj, po rentkam më kot.
Fryn, moj erë, etj.

Atje tek losnja në fush’ të Korçës,
duke u hedhur lis më lis,
një qivur pashë me nj’çup’ të virgjër,
ma vrau shpirtin ay filis.
Fryn, moj erë, etj.

Tokat pushonin, prift nukë dukej,
e pakënduar na u varros;
mihnë dëborën, i bënë varrë,
shpirt nuk më mbeti, forca m’u sos.
Fryn, moj erë, etj.

Atje mi varrë qante një grua,
një grua qyqe me mallëngjim;
burrën të qante më par’a çupën,
për kë të bënte më par’vajtim?
Fryn, moj erë, etj.

Renda e ika e fluturova,
po dhëmbjen time ku do ta fsheh?
Çava oqeane, dete dhe male,
po vajtoj edhe sikundër sheh.
Fryn, moj erë, etj.

-Moj er’e rreptë, erë malsore,
shpirti m’u ndes, zëmra më shkriu;
sytë m’u errë si ty dhe mua,
mëndja në kokë më bubullin.
Fryn, moj erë, etj.

Qëndro të lutem, të kam për t’dhënë
dhe un’i varfri një porosi:
një re të madhe dërgo të zbresë
e ta ngarkojmë me lott’e mi.
Fryn, moj erë, etj.

E kur të kthehesh nga Shqipëria,
Atje në kopshtin, atje t’qëndrosh,
dhe lott’e mia si vesë qjelli
dalë nga dalë do t’i pikosh.
Qaj, moj erë, moj er’e shkretë qaj,
derthmi lottë atje mi varr’e saj.

Jepni Per Nenen

Ç’thot’ ajo e ve e gjorë,
-Mbretëreshë pa kurorë-
Faqe-çjerrur, lesh-lëshuar,
Shpirt e zëmër përvëluar;
Gjysm’ e vdekur: “O Shqiptarë,
Nënës mos ia bëni varrë!”
Mbahu, Nëno, mos kij frikë
Se ke djemtë n’Amerikë.

Qan e lutet Nën’ e mjerë,
Kërkon vatrën edhe nderë,
Do lirinë dhe atdhenë,
Si ç’e pat me Skënderbenë,
Bijt’ e besës thërret pranë.
Kur i thirri dhe s’i vanë?
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.

Cilët jan’ ata tiranë
Që të pren’ e që të vranë
Që të therrë bij e bija,
Dhe t’u-nxi, t’u-mbyll shtëpija?
Derthni plumba, o Shqiptarë,
Gjakn’ e Nënës për të marrë,
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.

Cilët bij të trathëtuan
Dhe të doqnë dhe të shuan
Dhe të lan’, o Shkab’ e ngratë
Pa fole, pa zog, pa shpatë?
Këta qena, o shok’ i mbytni,
Mbushni gjyle që t’i shtypni.
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.

Sa kërkon e sa të duhen?
Burrat nga detyra s’ndruhen!
Trim i mirë do të japë,
S’kursen jetën as paratë;
Hithni, hithni tok dollarë,
Të mos mbetemi të sharë.
Mbahu, Nëno, mos kij frikë.
Se ke djemtë n’Amerikë.

Do të ndihim pa kursyer
Për ty, Nëna jon’ e vyer,
Që me drit’ e nder të thuresh
Dhe me bijt’ e tu të mburesh.
Cila Nënë lyp paranë?
Cilët bij me shpirt s’i dhanë?
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.

Armë dhe fishekë mblithni,
Qesen edhe shpirtin hithni:
Për lirin’ e vëndit t’onë,
Sot -se nesër është vonë-
Jepni, Nënën të shpëtoni,
Komb e vatra të nderoni.
Mbahu, Nëno, mos kij frikë
Se ke djemtë n’Amerikë.

1917

Anës Lumenjve

Arratisur, syrgjynosur,
rraskapitur dhe katosur
po vajtonj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
ku e lam’ e ku na mbeti,
vaj-vatani e mjer mileti,
anës detit i palarë,
anës dritës i paparë,
pranë sofrës i pangrënë,
pranë dijes i panxënë,
lakuriq dhe i dregosur,
trup e shpirt i sakatosur.

se ç’e shempnë derbederët,
mercenarët dhe bejlerët,
se ç’e shtypnë jabanxhinjtë,
se ç’e shtrythnë fajdexhinjtë,
se ç’e pren’ e se ç’e vranë,
Ç’e shkretuan anembanë,
nënë thundrën e përdhunës
anës vjosës, anës bunës.

Çirem, digjem i vrerosur,
sakatosur, çarmatosur,
as i gjall’, as i varrosur,
pres një shenj’ e pres një dritë,
pres me vjet’ e pres me ditë,
se ç’u tera, se ç’u mpaka,
se ç’u çora, se ç’u mplaka,
lark prej vatrës dhe prej punës,
anës rinit, anës tunës.
Çakërdisur, batërdisur,
përpëlitur dhe zalisur,
ËndËronj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.

dhe një zë vengon nga lumi,
më buçet, më zgjon nga gjumi,
se mileti po gatitet,
se tirani lebetitet,
se pëlcet, kërcet furtuna,
fryhet vjosa, derdhet buna,
skuqet semani dhe drini,
dridhet beu dhe zengjini,
se pas vdekjes ndriti jeta
dhe kudo gjëmon trumbeta.
ngrehuni dhe bjeruni,
korini dhe shtypini,
katundar’ e punëtorë,
që nga shkodra gjer në vlorë!

ky ilaç e ky kushtrim
më bën djal’ e më bën trim,
më jep forc’ e më jep shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
se pas dimrit vjen një verë,
që do kthehemi njëherë,
pranë vatrës, pranë punës,
anës vjosës, anës bunës.

arratisur, syrgjynosur,
raskapitur e katosur,
brohoras me bes’ e shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.

Shpell’e Dragobise

(Elegji për Bajram Currin)

Kur tufani e çthuri fenë,
Kur tirani e krrusi atdhenë,
Mi një brek të Dragobisë
Priret Flamur’ i lirisë.

Atje nisi, atje mbaroj,
Atje krisi, atje pushoj,
Rrufe-shkab’ e Malësisë,
Në një shkëmb të Dragobisë.

Vendi dridhej, ay mbeti
Se s’tronditej nga tërrmeti.
Dif drangoj i Dragobisë,
Trim tribun i Vegjëlisë.

0 Bajram, bajrak i gjallë,
More nam me gjak në ballë,
Te një shpell’ e Dragobisë,
Yll i rrall’ i burrërisë.

Thon’ u-shtri e thon’ u-vra,
Po ti s’vdiqe, or Baba,
As te shkëmb’ i Dragobisë,
As te zëmr’ e Djalërisë.

As je vrar’ e as po vritesh
Legjendar Ante po rritesh.
Dithiramb i Dragobisë,
Tmerr, panik i mizorisë.

Me Zjarr Shenjt u-ndrit kjo shpellë.
Gjer në qjell u-ngrit Kështjellë
Për çlirimn’ e Shqipërisë
Katakomb’ e Dragobisë.

Syrgjyn -vdekur

(Elegji për Luigj Gurakuqin)

Nëno moj, mbaj zi për vllanë,
Me tre plumba na i ranë,
Na e vran’ e na e shanë,
Na i thanë trathëtor.

Se të deshte dhe s’të deshnin,
Se të qante kur të qeshnin,
Se të veshte kur të çveshnin,
Nëno moj, të ra dëshmor.

Nëno moj, vajto, merr malin,
Larot t’a përmbysnë djalin
Që me Ismail Qemalin
Ngriti flamur trimëror.

Nëno moj, m’a qaj në Vlorë
Ku të dha liri, kurorë,
Shpirt i bardhë si dëborë;
Ti s’i dhe as varr për hor.

Nëno moj, ç’është përpjekur
Gojë-mjalt’ e zëmër-hekur,
Syrgjyn-gjall’ e syrgjyn-vdekur,
Ky Vigan Liberator.

Shen Pjetri Ne Mangall

Fryn’ e çfryn veriu,
Ngrin, mërdhin i ziu
Dhe mangallit i afrohet
Që të ngrohet.

Krishtin brënda e gjykojnë
Dhe pas ligjës e dënojnë,
E goditin dhe e shtyjnë,
E pështyjnë.

S’del askush që t’a shpëtonjë,
Roma do t’a kryqësonjë,
Triumfon Legaliteti
Dhe Laneti.

Kur e rrahin dhe e tallin
Pjetri ngulet mbi mangallin;
Kur e pa, u-koll këndezi
Nga qymezi.

Dhe një shërbëtore i tha:
“Je dhe ti një nga ata!”
Po Shën Pjetri proteston,
E mohon.

Kruspull mbi mangallin mblidhet,
Po djek dorën dhe përdridhet;
Se ç’këndon bandill këndezi
Nga qymezi:

“S’ka e s’ka si heroizma,
Edhe si idealizma,
Po kur dimër del behari
S’ka si zjarri.”

-“Nga ata je!”- thot’ ajo,
E mohon Shën Pjetri: -“Jo!
As e njoh, as e kam parë,
Moj e marrë!”

Kruspull mbi mangallin mblidhet,
Po djek mjekrën dhe përdridhet;
Se ç’këndon bandill këndezi
Nga qymezi:

“Shkab’ e shkëmb me poz’ e fjalë,
Se ç’na dolle shkrumb e galë,
Në je trim këtu tregoje,
Shko shpëtoje.”

Thot’ajo: -“Je, mos gënje!”
Pjetri e mohon me be:
-“Jo, për Zotin, moj aman,
S’jam e s’jam.”

Kruspull mbi mangallin mblidhet,
Po djek gjuhën dhe përdridhet;
Se ç’këndon bandill këndezi
Nga qymezi:

-“Simon Pjetër, Bar Jona,
Kështu ndahet kjo dynja:
Kryqi andej, këtej buxhaku
Dhe allçaku.

Se ç’ e dogje, se ç’ e fike,
Gjel me gjëmb’ e këng’ armike.
Dhe ndërgjegjen se ç’ ia çpove,
Se ç’ia zgjove.

Se ç’vajton Shën Pjetri hidhur,
Lesh-lëshuar, duar-lidhur,
Tri her’ e mohoj pa gdhirë,
Faqe-nxirë.

Plak Topall Dhe Ashik

Dale, moj, se kam një fjalë,
Se më rjedhin djersët valë;
Dale, moj, se s’jam më djalë
Dhe më s’ecënj dot.

Dale, moj, se më kapite,
Më këpute, më sfilite,
Prite, moj, ashikun, prite
Që të vjen me not.

E arriva dhe ia thashë,
Asnjë gur pa tundur s’lashë,
Dhe mëgjunjazi i rashë,
Ç’u mundova kot.

Hapi gojën, dhe vajtova,
Qenkam plakur, e kuptova,
M’ardhi keq, po s’e mohova,
Syri m’u-përlot.

Dhe nga jeta u mërzita,
Dhe nga lumi u vërvita
Që të vdes, se u korita
Dy-tri herë sot.

Po ti, Zot, më ngushëllove
Pas një tjatre më lëshove,
Dhe nga mbytja më shpëtove,
Lavdi paç, o Zot.

Dale, moj, se kam një fjalë,
Se më rrjedhin djersët valë;
Dale, moj, se jam i çalë
Dhe më s’ecënj dot.

Sofokliu

Sofokliu ishte budalla,
Kur u mplak, edhe Kupidi e la,
Tha: “Shpëtova nga një maskara!”
Goja, pra, iu tha.

Sofokliu nuk e kishte mirë:
Plaku s’ka takat, po ka dëshirë,
Gjalpë s’ka po ka një pus me hirrë,
Furrë dhe trazirë.

Kam Ferid Asllanin si shahit,
Tetëdhjet’ e pesë vjeç ashik:
Amerika, Evropa u-çudit,
Nuse desh kur vdiq!

Flamurin që la e trashëgova,
Nat’ e ditë çupa, gra kërkova,
Se ç’u batërdisa, se ç’u shova,
Se ç’u përvëlova.

Kur të vdes, dhe kur të më mbuloni,
Çupa, gra, në varr mos më vajtoni.
Do t’ju dua prapë, siç më doni.
Dolla! Mos më zgjoni.
Kryqezimi

Po troket çekani
Po kërcet mejdani,
Dor’ e këmb’ i çpon,
Krishtin kryqëson.

Me tërbim goditin
Me gjëmim e ngjitin
Turma ulërin
Nëna blegërin.

Çdo peronë plagë
Përvëlon si flagë
Çurka gjak buron
Fryhet dhe pikon.

Kryqet ngulen, shtisen,
Tallen, qesëndisen;
Sipër Kryqe tre,
Tri Mari për-dhe.
(Dielli-Arkiv)

NOLI, EMBLEME E KOMBIT SHQIPTAR

by

*Theofan Stilian Noli, nuk qe vetëm një udhëheqës i shquar i bashkësisë shqiptaro-amerikane, por edhe një figurë madhore dhe e gjithanshme e letërsisë, kulturës, fesë dhe politikës shqiptare./
*Më 12 prill 1937, Nolit iu plotësua ëndrra e madhe për një kishë kombëtare shqiptare kur Patrikana e Stambollit njohu zyrtarisht Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare./
Ne Foto:Fan S. Noli duke hyrë në Selinë e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë më 1924/
Fan Noli (1882-1965), i njohur edhe me emrin Theofan Stilian Noli, nuk qe vetëm një udhëheqës i shquar i bashkësisë shqiptaro-amerikane, por edhe një figurë madhore dhe e gjithanshme e letërsisë, kulturës, fesë dhe politikës shqiptare. Noli u lind më 6 janar 1882 në fshatin Ibrik Tepe, në jug të Edrenesë (Adrianopojë), në pjesën evropiane të Turqisë. I ati, Stilian Noli, ishte psallt i njohur në kishën ortodokse dhe i kishte futur të birit dashurinë për muzikën dhe traditën bizantine ortodokse. Fan Noli ndoqi shkollën e mesme greke në Edrene, dhe më 1900, pas një qëndrimi të shkurtër në Kostandinopojë, u vendos në Athinë, ku gjeti punë të rastit me pagë të ulët si kopist, sufler apo aktor. Me një teatër shëtitës që jepte shfaqje në ngulimet greqishtfolëse në Mesdheun lindor, Noli mbërriti për herë të parë në Egjipt. Në Aleksandri ai e braktisi teatrin, dhe nga marsi 1903 deri në mars 1905 gjeti punë si mësues i greqishtes dhe psallt i korit kishtar në Shibîn el Khôm, dhe nga marsi 1905 deri në prill 1906 në El Faiyûm, ku ishte vendosur një ngulim i vogël shqiptar. Këtu ai shkroi një numër artikujsh greqisht dhe përktheu në greqishte veprën e Sami Frashërit “Shqipëria – Ç’ka qënë, ç’është e ç’do të bëhetë?”, që u botuan në shtypshkronjën shqipe në Sofje. Nga mësuesi i tij në Egjipt, murgu Nilos, Noli mësoi më shumë për traditat e muzikës bizantine që e tërhiqte aq shumë dhe vendosi të bëhej prift ortodoks. Atje ra në kontakt edhe me drejtues patriotë të bashkësisë shqiptare si Spiro Dine (1846?-1922), Jani Vruho (1863-1931) dhe Athanas Tashko (1863-1915), të cilët e nxitën të mërgonte në Amerikë, ku mund t’i përdorte më mirë talentet e tij. Noli i ri pranoi.
Në prill 1906, me një biletë avulloreje të klasit të dytë, paguar nga Spiro Dine, Fan Noli u nis për në Botën e Re duke kaluar nga Napoli dhe mbërriti në Nju Jork më 10 maj. Pasi ndenji tre muaj në Buffalo, ku punoi në një kombinat lënde drusore, Noli shkoi në Boston. Atje botuesi Sotir Peci (1873-1932) i dha një punë me pagë minimale si zëvendës-redaktor i gazetës së Bostonit “Kombi”, ku punoi deri në maj 1907 dhe ku botoi artikuj me pseudonimin Ali Baba Qyteza. Financiarisht dhe personalisht, këta ishin muaj vërtet të vështirë për Nolin, i cili nuk ndjehej aspak mirë në Amerikë dhe po mendonte seriozisht të mërgonte në Bukuresht. Megjithatë, ai pak nga pak hodhi rrënjë në bashkësinë shqiptare dhe më 6 janar 1907 bashkë-themeloi shoqërinë Besa-Besën në Boston.
Në këtë periudhë, shqiptarëve ortodoksë të Amerikës po u humbte gjithnjë e më shumë durimi me kontrollin grek mbi kishën e tyre. Tensioni arriti kulmin më 1907, kur një prift ortodoks grek nuk pranoi të bënte shërbesën në varrimin e një shqiptari në Hudson, Masaçusets, me arsyetimin se i ndjeri kishte qenë nacionalist, pra, rrjedhimisht, i shkishëruar. Me nismën e vet Noli thirri një mbledhje të shqiptarëve ortodoksë nga mbarë Nju Englandi, ku delegatët vendosën të themelojnë Kishën Ortodokse Autoqefale (autonome) Shqiptare, me Nolin si klerikun e saj të parë. Më 9 shkurt 1908, në moshën njëzetegjashtëvjeçare, Fan Noli u bë diakon (dhjak) në Bruklin, kurse më 8 mars 1908 Platoni, kryepeshkopi ortodoks rus i Nju Jorkut, e shuguroi si prift ortodoks. Vetëm dy javë më vonë, më 22 mars 1908, Noli i ri krenar mbajti për herë të parë liturgji në gjuhën shqipe, në Knights of Honor Hall në Boston. Ky ishte hapi i parë drejt organizimit dhe njohjes zyrtare të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare.
***
Nga shkurti 1909 deri në korrik 1911 Noli botoi gazetën “Dielli”, zëdhënëse e bashkësisë shqiptare të Bostonit. Më 10 gusht 1911 ai u nis për në Evropë, ku ndenji katër muaj dhe kreu shërbesa kishtare në gjuhën shqipe për kolonitë në Kishinjov, Odesë, Bukuresht dhe Sofje. Më 28 prill 1912, bashkë me Faik bej Konicën, që kishte ardhur në Shtetet e Bashkuara më 1909, themeloi Federatën Panshqiptare Vatra të Amerikës, e cila shumë shpejt pati fatin të bëhej organizata më e fuqishme dhe më e rëndësishme e shqiptarëve në Amerikë. Fan Noli tashmë ishte udhëheqësi i pranuar i bashkësisë ortodokse shqiptare dhe njihej si shkrimtar e gazetar i afirmuar i lëvizjes kombëtare. Në nëntor 1912 Shqipëria u shpall e pavarur dhe Noli tridhjetëvjeçar, i sapo-diplomuar nga Universiteti i Harvardit, kthehet përsëri për në Evropë. Në marsin e vitit 1913 ai mori pjesë, ndër të tjera, në Kongresin Shqiptar të Triestes, i organizuar nga shoku dhe rivali i tij Faik bej Konica.
Në korrik 1913 Fan Noli shkoi për herë të parë në Shqipëri ku mbajti shërbesën e parë kishtare ortodokse në gjuhën shqipe në vend më 10 mars 1914, në prani të princit Vilhelm zu Vid, i cili kishte mbërritur në Durrës vetëm tri ditë më parë me një anije austro-hungareze. Në gusht 1914 Noli qëndroi për një farë kohe në Vjenë, por me afrimin e reve të zeza të luftës, u kthye në Shtetet e Bashkuara në maj 1915. Nga 21 dhjetori 1915 deri më 6 korrik 1916, u bë përsëri kryeredaktor i “Diellit” të Bostonit, tashmë gazetë e përditshme. Në korrik 1917 u bë edhe një herë kryetar i Federatës Vatra që, me gjendjen kaotike dhe zbrazëtinë politike në Shqipëri, e konsideronte veten si një farë qeverie shqiptare në mërgim. Në shtator të vitit 1918 Noli themeloi të përmuajshmen në anglishte The Adriatic Review (Revista e Adriatikut), që financohej nga Federata për të përhapur informacion për Shqipërinë dhe për kauzën e saj. Gjashtë muajt e parë revista u botua nga Noli, ndërsa më 1919, këtë detyrë e mori në dorë Kostandin Çekrezi (1892-1959). Me fondet e Vatrës, të mbledhura nën drejtimin e Nolit, u dërguan në Paris, Londër dhe Uashington delegatë shqiptaro-amerikanë për të promovuar njohjen ndërkombëtare të pavarësisë së Shqipërisë. Më 24 mars 1918, Noli u caktua administrator i Kishës Ortodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara dhe në fillim të korrikut të atij viti mori pjesë në një konferencë për popujt e shtypur në Mount Vernon, Virxhinia, ku u takua me presidentin Udrou Uillson (Woodrow Wilson, 1856-1924), përkrahës i të drejtave të pakicave në Evropë. Më 27 korrik 1919 Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë, që tashmë ishte dioqezë e pavarur.
Një vit më pas, duke pasur parasysh rritjen e figurës së Nolit si udhëheqës politik e fetar i bashkësisë shqiptare dhe si shkrimtar, orator dhe komentator politik i talentuar, ishte e logjikshme që ai të zgjidhej kryetar i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë, ku arriti ta anëtarësonte Shqipërinë më 17 dhjetor 1920. Pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve Noli me të drejtë e konsideronte arritjen e tij më të madhe politike. Anëtarësimi në këtë organizatë i dha Shqipërisë për herë të parë njohje ndërkombëtare dhe, në retrospektivë, ai pa dyshim pati rëndësi më të madhe se shpallja e pavarësisë nga Ismail Qemal bej Vlora më 1912. Gazeta The Manchester Guardian,në një koment më 23 korrik 1924, e përshkruante Nolin si ‘një burrë që do të kishte qenë i shquar në çdo vend. Diplomat i përkryer, ekspert i politikës ndërkombëtare, mjeshtër i debatit, që prej fillimit ai la mbresa të thella në Gjenevë. Me shumë mjeshtëri, por gjithmonë me buzë në gaz, ai i vuri me shpatulla pas murit të gjithë kundërshtarët e tij ballkanas. Ai është një njeri me kulturë të pamasë, që ka lexuar çdo gjë që ia vlen të lexohet në anglishte dhe frëngjishte’.
***

Suksesi në Lidhjen e Kombeve i dha Nolit vendin e figurës kryesore në jetën politike shqiptare. Nga Gjeneva u kthye në Shqipëri, dhe nga 1921 deri më 1922 përfaqësoi Federatën Vatra në parlamentin shqiptar. Më 1922 u emërua ministër i jashtëm në qeverinë e Xhafer bej Ypit (1880-1940), por disa muaj më vonë dha dorëheqjen. Më 21 nëntor 1923, u shugurua peshkop i Korçës dhe mitropolit i Durrësit. Tani ishte njëkohësisht kreu i Kishës Ortodokse në Shqipëri dhe udhëheqës i një partie politike liberale, opozita kryesore kundër forcave konservatore të Ahmet Zogut (1895-1961), që mbështeteshin kryesisht nga çifligarët feudalë. Më 23 shkurt 1924 u bë një atentat kundër Zogut në parlament, dhe pas dy muajsh, më 22 prill 1924, u vra deputeti dhe patrioti Avni Rustemi (1895-1924), mendohet se nga forcat zogiste. Në varrimin e Avni Rustemit, Fan Noli mbajti një fjalim të zjarrtë që ngjalli zemërimin e papërmbajtur të opozitës liberale kundër Zogut, i cili u detyrua të arratiset në Jugosllavi gjatë të ashtuquajturit Revolucioni i Qershorit.
Më 17 qershor 1924 Fan Noli u shpall zyrtarisht kryeministër dhe pak më vonë, regjent i Shqipërisë. Për gjashtë muaj, ai drejtoi një qeveri demokratike që u mundua me të gjitha forcat t’i jepte zgjidhje problemeve katastrofike politike dhe ekonomike me të cilat përballej shteti i ri shqiptar. Por programi i tij me njëzet pika për modernizimin dhe demokratizimin e Shqipërisë, ndër të cilat edhe reforma agrare, ishte tejet i nxituar e idealist për një vend të prapambetur pa tradita parlamentare. Më vonë ai i shkroi arsyet e dështimit të tij në një letër që ia drejtonte një mikut të tij anglez “Duke këmbëngulur tek reformat agrare, zgjova zemërimin e aristokracisë çifligare; duke mos i zbatuar reformat, humba mbështetjen e masave fshatare”.
Me përmbysjen e qeverisë së tij nga forcat zogiste, natën e Krishtlindjeve 1924, Noli u largua përgjithmonë nga Shqipëria dhe qëndroi disa muaj në Itali me ftesë të Benito Musolinit (1883-1945). Kur Duçja më në fund arriti një marrëveshje me Zogun për koncesionet e naftës në Shqipëri, Noli dhe pasuesit e tij e kuptuan se prania e tyre në Itali ishte e padëshirueshme. Pas kësaj, Noli qëndroi disa vjet në Evropën qendrore, kryesisht në Gjermani dhe Austri. Në nëntor 1927 vizitoi Rusinë si delegat i Ballkanit në Kongresin ‘Miqtë e Bashkimit Sovjetik’ me rastin e dhjetëvjetorit të Revolucionit të Tetorit, dhe më 1930, pasi mori një vizë gjashtëmujore, u kthye në Shtetet e Bashkuara.
Me kthimin e tij në Boston, Noli themeloi të përjavshmen “Republika”, vetë emri i së cilës i bënte sfidë të hapur Ahmet Zogut, i cili më 1 shtator 1928 u vetëshpall Zogu I, Mbreti i Shqiptarëve. “Republika” u botua edhe si opozitë ndaj “Diellit”, tashmë nën drejtimin e Faik Konicës, i cili ishte pajtuar me mbretin Zog dhe ishte bërë ministër i plotfuqishëm i Shqipërisë në Uashington. Me mbarimin e afatit të vizës, gjashtë muaj më vonë, Noli u detyrua të kthehet në Evropë dhe “Republika” mbeti nën drejtimin e Anastas Tashkos, deri sa u mbyll më 1932. Më 1932, me ndihmën e pasuesve të tij, mundi të kthehej nga Gjermania në Shtetet e Bashkuara, ku fitoi edhe lejen për qëndrim të përhershëm. Noli u tërhoq nga jeta politike dhe nga ky moment iu kushtua përsëri detyrave si drejtues i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare. Në dhjetor 1933 u sëmur rëndë dhe nuk ishte në gjendje t’i përballonte shpenzimet trajtimit mjekësor për të cilin kishte aq shumë nevojë, deri sa mori si dhuratë 3000 franga ari nga Shqipëria, që për ironi të fatit ia dhuroi armiku i tij i betuar, Ahmet Zogu. Ky gjest arriti pikërisht qëllimin për të cilin ishte nisur: një farë pajtimi midis Nolit dhe Zogut, si dhe një përmirësim të marrëdhënieve shpesh të acaruara të Nolit me Faik Konicën.
Në vitin 1935 Noli iu kthye njërit prej pasioneve të tij të hershme – muzikës – dhe në moshën pesëdhjetetrevjeçare u regjistrua në Konservatorin e Muzikës të Nju England, në Boston, nga i cili u diplomua më 1938.
Më 12 prill 1937, Nolit iu plotësua ëndrra e madhe për një kishë kombëtare shqiptare kur Patrikana e Stambollit njohu zyrtarisht Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare.
Noli nuk u mjaftua vetëm me detyrat kishtare dhe filloi studimet pasuniversitare në Universitetin e Bostonit, ku mori doktoratën më 1945 me një disertacion për Skënderbeun. Në vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore, Noli pati marrëdhënie pak a shumë të mira me regjimin e ri komunist në Tiranë dhe ushtroi ndikimin e vet për ta bindur qeverinë amerikane që ta njihte atë. Madje nami i tij si ‘peshkopi i kuq’ shkaktoi shumë armiqësi dhe ndarje në qarqet e mërgimtarëve në Amerikë. Më 1953, në moshën shtatëdhjetë e një vjeç, Fan Nolit iu dhurua shuma prej 20 000 dollarësh nga Federata Vatra, me të cilën bleu një shtëpi në Fort Lodërdejll (Fort Lauderdale), Florida, ku vdiq më 13 mars 1965 në moshën tetëdhjetë e tre vjeçare.
Ky është incizimi i një fjalimit të Fan Nolit dhënë Shoqatës shqiptaro-amerikane Vatra në vitin 1962. Incizimi, i ruajtur nga Peter Prifti (San Diego), u dha në dispozicion të publikut nga Kryepeshkopia Ortodokse në Amerikë (Boston) dhe u digjitalizua në CD nga Avni Spahiu dhe Baki Jashari (Prishtinë), të cilëve jam mirënjohës për lejen për ta prezantuar këtu.(Kortezi: Zera Shqiptar- Robert Elsie)

KRYETARI I VATRËS: NUK ËSHTË SITUATA E PËRSHTATSHME NË SHQIPËRI PËR TË KTHYER ESHTRAT E NOLIT

by

VATRA E MBYLL VITIN 2015 ME TAKIMIN E KESHILLIT DREJTUES, KOKTEJIL DHE ME DEBAT PËR NOLIN DHE E SHPALLËN VITIN 2016-VIT I KONICËS/
Të Dielën me 20 Dhjetor 2015 u mblodh Këshilli Drejtues i Vatrës nën drejtimin e kryetarit Gjon Bucaj, i cili mbajti para anëtarëve një raport të shkurtër për veprimtarinë e Kryesisë dhe të degëve në periudhën mes dy mbledhjeve të Këshillit, 20 Shtator 2015-20 Dhjetor 2015.
Kryetari përshkroi veprimtaritë që ka organizuar Vatra, festimin madhështor të Festës së Flamurit Kombëtar, 103 Vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, jo vetëm nga qendra por edhe nga degët, si në Washington, Florida(Tampa-Clearwoter,Orlando, Jacksonville), Toronto, Hartford etj.
Në Vatër, tha kryetari në raportin e tij, po shtohen përherë e më shumë vizitorët nga vendlindja, nga Kosova, Shqiperia, Lugina e Preshevës, Maqedonia.Në këta tre muaj Vatrën e kanë vizituar shumë personalitete, shkrimtarë, politikanë, shtetarë,ambasdor, konsuj, sic ishet rasti i zv/Kryeministrit të Maqedonisë, i amabsadores Shqiptare në Uashington, apo i diplomatëve nga Kosova.
Kryetai i Vatrës përmendi edhe veprimtaritë e organizuara nga bibliotek Noliane dhe Kryekisha e Nolit(e Shën Gjergjit)në Boston, ku një grup nga kryesia ishte pjesmarërs: kryetari Bucaj me zonjën, zv/kryetari Agim Rexhaj me zonjën, anëtari i kryesisë së Vatrës dr. Skënder Murtezani me zonjën, anëtari i nderit i Vatrës, ambasador Mal Berisha me zonjën , Editori i diellit Dalip Greca me zonjën etj, ku kryetari Bucaj dhe mal berisha mbajten kumtesa qe u mirepriten.
Vatra ka mbajtë kontakte me personalitete amerikane, sic kanë qenë takimet e zv/kryetari Agim Rexhaj në takimin vjetor të Komitetit Kombëtar për politikën e Jashtme Amerikane, ku Ambasadorja Rosemary A. DiCarlo, mori detyrën e Presidentes së Komitetit Kombëtar për Politikën e Jashtme Amerikane, dhe Këshillit Amerikan te Atlantikut, apo takimi me kongresmenin demokrat Joe Crowley etj.
Po ashtu kryetari përmendi promovimet që ka organizuar Vatra si promovimin e librit të ambasador Mal Berishës “Realitete Shqiptare-Britanike”, apo promovimin e dy librat që kontribuojnë në rishkrimin e Historisë tonë Kombëtare :” Masakra e Tivarit” dhe “Lufta Civile në Shqipëti 1943-45″ të autorit Uran Butka. Para pak ditësh Vatra promovoi librin e Kol Bib Mirakës”Vetvrasja e një Kombi” , promovim që synoi të dërgonte mesazhe për vlerësimin real të figurave të luftës së Dytë Botërore etj.
Si veprimtari të rëndësisihme kryetari Bucaj përshkroi edhe krijimin e Forumit ët Rinisë së Vatrës që u konkretizua me 19 Dhjetor.
Gjatë seancës së pyetje-diskutimeve u aktivizuan disa nga anëtarët e Këshillit. Debat u bë për nismën e Degës së Vatrës të Queensit për kthimin e eshtrave të Fan S. Nolit në Shqipëri. Kryetari i kësaj dege dr. Skënder Murtezani, këmbënguli, që duhet të nisin procedurat bashkbiseduse, po qe nevoja edhe gjetja e dy avokateve, qe te emrren me ligjet amerikane, sepse askush nuk mund ta pengojë kthimin e arkitektit të Vatrës dhe kishës autoqefale Ortodokse te Shqiperise, qe të kthehet në Shqipëri, për të cilën ai shkriu jetën. Në debat morën pjesë Zef Balaj, editori i Diellit, Lek Mirakaj, Mehmet Kadrija e të tjerë. Kryetari i Vatrës ne perfundim tha: ”Unë jam interesue për t’u informue mbi mundësinë e realizimit të këtij propozimi, i cili në vetvete nuk asht i ri, mbasi ka qenë përmendë edhe me rastin e bajtjes së eshnavetë Faik Konicës në Shqipni.Për realizimin e atij projekti, janë tri palë që duhet të koordinojnë nji veprim të tillë: Shteti Shqiptar, Kisha Ortodokse në Shqipni, si dhe Kisha Ortodokse Shqiptare në Amerikë, kjo e fundit me pëlqimin e klerit dhe të laikëvet, tue pyetë të gjitha famullitë. Noli nuk ka lanë testament që të dërgohet ose jonë Shqipni, por e ka lanë në kompetencën e Kishës edhe të ekzekutuesit të trashigimisë së tij. Si përfundim, stuata e sotme në Shqipni, nuk asht e përshtatshme për transferimin e eshnave të Imzot Nolit, por propozimim i “Vatrës” mbetet i hapun për të ardhmen.

Këshilli diskutoi edhe për nëj propozim ët Kryesisë për ta shpallë vitin 2016 vit të Konicës. Këshilli e miratoi mendimin e kryesise dhe ishte në një mendje për të sponsorizuar botimin e dy romaneve misterioze të Gjoni të Krujës(Faik Konicës), sponsorizim që ka dhe bashkëpunimin “Djemtë e Shën Marisë” dhe disa qytetarëve të qytetit Worcester MA.
Keshilli la si detyre per te ardhmen riorganizimin dhe funksionimin e deges se Vatres per Nju Jorkun, qender.
Në fund u shtrua një koktejl me ushqime et traditës shqiptare dhe pije. Kryetari percolli urimet per Krishtlindje dhe Vitin e Ri 2016!