Analizë nga Rafael Floqi

Pretendimet e përsëritura publike nga udhëheqësit ushtarakë dhe civilë amerikanë se forcat afgane po përmirësoheshin dhe ishin në gjendje të luftonin, përgënjeshtruan pesimizmin e tyre privat – me pak fjalë, ato ishin thjesh gënjeshtra të krijuara për të mbështetur mbështetjen publike amerikane për luftën. Skenat shqetësuese në aeroportin e Kabulit dhe frika e justifikuar se çfarë do të ndodhë me afganët nën një raund të ri të sundimit taleban kanë formuar sfondin e bisedave të nxehta rreth asaj që Shtetet e Bashkuara duhet ose nuk duhet të kishin bërë në Afganistan. Pjesa më e madhe e kritikave ka ardhur në pragun e administratës së Biden për një tërheqje të planifikuar dobët që ka lënë qytetarët amerikanë dhe aleatët afganë në rrezik.

Disa aspekte të krizës së menjëhershme mund të ishin shmangur nëse evakuimet e personelit amerikan dhe afganëve që punuan me SHBA kishin filluar më herët. Dhe administrata nënvlerësoi qartë shpejtësinë me të cilën forcat afgane të sigurisë do të rrëzoheshin përballë ofensivës së fundit talebane. Por edhe nëse largimi Afganistani nga SHBA do të ishte planifikuar më mirë, marrja e kontrollit nga talebanët do të kishte ndodhur herët a vonë, me pasoja të rënda për njerëzit e Afganistanit. Prioriteti afatshkurtër duhet të jetë evakuimi i amerikanëve që kanë mbetur sa më shpejt të jetë e mundur dhe sigurimi i azilit të sigurt -përfshirë vizat dhe mbështetja financiare-për afganët që largohen nga talebanët.Por për sa i përket pyetjes se çfarë duhej bërë ndryshe, mbajtja e trupave amerikane në Afganistan pafundësisht nuk ishte një përgjigje e zbatueshme, siç vuri në dukje Presidenti Biden në fjalimin e tij në fillim të kësaj jave: “Pas 20 vjetësh – një trilion dollarë të shpenzuar për trajnimin dhe pajisjen e qindra mijëra Forcave të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare Afgane, 2.448 amerikanë u vranë, 20.722 të tjerë u plagosën dhe mijëra të panjohur që erdhën në shtëpi me trauma të padukshme për shëndetin e tyre mendor – nuk do të dërgoj një brez tjetër të amerikanëve në luftë në Afganistan pa asnjë pritje të arsyeshme për të arritur një rezultat të ndryshëm. “Siç e bëri të qartë Washington Post me publikimin e “Afganistan Papers”-të cilat janë shtjelluar në një libër të ri nga reporteri i Post Craig Ëhitlock-zyrtarët amerikanë e kanë ditur prej kohësh se mbështetja tek personeli ushtarak dhe policor i mbështetur nga SHBA në Afganistan nuk ishte i zbatueshëm. Forca luftarake, e gjymtuar nga korrupsioni dhe mungesa e mbështetjes bazë nga nivelet e larta të qeverisë afgane. Edhe pse ofensiva përfundimtare e talebanëve po lëvizte përpara, kishte trupa afganë të detyruar të linin postet e tyre për shkak të mungesës së artikujve bazë si ushqimi dhe municionit. Vullneti për të mbështetur një qeveri të korruptuar me legjitimitet të diskutueshëm në Kabul thjesht mungonte. Pretendimet e përsëritura publike nga udhëheqësit ushtarakë dhe civilë amerikanë se forcat afgane po përmirësoheshin dhe ishin në gjendje të luftonin, përgënjeshtruan pesimizmin e tyre privat – me pak fjalë, ato ishin thjesh gënjeshtra të krijuara për të mbështetur mbështetjen publike amerikane për luftën.Ndërsa afrohet 20 vjetori i sulmeve të 11 shtatorit, ka kaluar shumë kohë për një rivlerësim rrënjësor të politikës së jashtme tepër të militarizuar të Amerikës. Sipas Projektit të Kostove të Luftës në Universitetin Broën, luftërat e Amerikës pas 11 Shtatorit kanë pasur shpenzime prej mbi 6.4 trilionë dollarësh; kushtoi qindra mijëra jetë nga të gjitha anët; dhe la mijëra personel ushtarak amerikan të vdekur, ose me plagë të rënda fizike, ose me dëmtime traumatike të trurit ose me çrregullime të stresit post-traumatik. Në Irak, rezultati ishte po një regjim sektor i korruptuar, shtypës, që hapi derën për pushtimin e pjesëve të mëdha të vendit nga ISIS, pasi trupat irakiane u avulluan përballë sulmit të tyre në 2014 – dhe kjo për të njëjtat arsye që përfshinin korrupsionin, mungesa e furnizimeve dhe rënia e moralit që karakterizoi trupat afgane përballë ofensivës përfundimtare të talebanëve. Në Afganistan, rezultati ishte një konflikt shkatërrues 20 -vjeçar i ndjekur nga ardhja në pushtet e talebanëve. Të dy rastet duhet të jenë mësime objektive mbi kufijtë – dhe pasojat e rrezikshme – të mbështetjes në forcën ushtarake si mjeti kryesor i angazhimit global gjeopolitik amerikan.Amerika duhet të bëjë gjithnjë zgjidhjen midis angazhimit botërëor në mbrojtje dhe projektimit gjeopolitik që ajo si hiper fuqi që është para sfidave te Kinës , Rusisë dhe Iranit në rajon . Nëse Biden u ngut, apo ishte i paaftë me administratën e tij të largohej nga Afganistani në kohë dhe mënyar dha pa këto konseguenca para 20 vjetorit të 11 shatorit, për të fituar pikë politike, menyra se si u realizua kjo bëri që të ishte një fiasco një dështim i vërtetë, që do t’i kushtojë shumë administratës dhe gjeopolitikës së Amerikës dhe “ his legacy”, trashëgimisë së Bidenit dhe ngjryrosi për keq edhe kremtimin e përvjetorit të 20-të të 11 shtatorit. 11 Shtatori si një vrimë në zemër Më 11 Shtator 2001, nëntëmbëdhjetë terroristë rinj të armatosur me thika dhe prerës kutish rrëmbyen katër avionë, duke i rrëzuar dy prej tyre në kullat binjake të Qendrës Tregtare Botërore dhe një të tretë në Pentagon. Një aeroplan i katërt – me shumë mundësi me synim Kapitolin e SHBA – u rrëzua në tokë në Shanksville, PAa nga udhëtarët guximtarë. Gati 3,000 njerëz vdiqën. Kjo ishte një fatkeqësi e shkallës së Pearl Harbor-it për Amerikën.Sot, një brez i studentëve të kolegjit dhe të rinjve nuk u kujtohet ky sulm terrorist, por si sot e kam të gjallë atë pamje, në kohën që ndodhesha në Shqipëri dhe në një internet kafe, pashë së pari pamjet e kullave dhe avionët që ranë në to. Po ashtu në Afganistan muajin e kaluar, marinsat që shërbyen dhe vdiqën në një luftë që kishte zgjatur tërë jetën e tyre, luftë në të cilën kishin shërbyer edhe disa nga prindërit e tyre. Përvjetori i 20 -të, i 11 Shtatorit mbërrin ndërsa një Amerikë e rraskapitur, po përpiqet të dalë nga një kryqëzim fatkeqësish: një pandemi që ka marrë më shumë se 645,000 jetë në Shtetet e Bashkuara, turma emigrantësh që hyjnë nga kufiri jugor, për plasje racore, dhe skifoja e fundit të luftës në Afganistan ishte vërtet shumtë të zymtë por e mundshme për t’u evituar, po të mos kishte një administratë dhe Pentagon që shqetësohej më shumë për ‘Ëokeizëm “ se sa për të ardhmen e Amëerikës dhe sfidat globale.Duke sulmuar simbolet e pasurisë dhe fuqisë së Amerikës, terroristët e Al Kaedës sollën në realizim të tmerrshëm versionin e tyre të xhihadit dhe ngatërresën e ankesave të ushqyer gjatë dekadave nga udhëheqësit e tyre ekstremistë, mbi të gjitha Osama bin Ladenit . Tragjedia nxiti akte të jashtëzakonshme guximi dhe sakrifice, një derdhje simpatie në mbarë botën dhe një rritje të unitetit dhe patriotizmit në SHBA. Por gjatë viteve që pasuan, plagët nuk janë shëruar kurrë plotësisht pasi kombi ka kaluar nëpër një breshëri stresi dhe sprove. Politika amerikane është bërë më toksike. Besimi ynë tek institucionet, tek udhëheqësit tanë dhe, më e rëndësishmja, tek njëri -tjetri është gërryer. Përpjekja globale drejt lirisë, të cilën shumë amerikanë e morën si të mirëqenë kur përfundoi Lufta e Ftohtë në 1989, ngeci dhe më pas shkoi në të kundërt. Historia nuk mbaroi; u kthye me hakmarrje. Tre shqiptarë viktima të 11 ShtatoritNë mesin e viktimave që humbën jetën ishin shtetas të më tepër së 70 vendeve dhe në mesin e tyre edhe tre shqiptaro-amerikanë : Simon Dedvukaj, Mon Gjonbalaj dhe Rrok Camaj. Dedvukaj. Gjonbalaj dhe Camaj ishin disa prej shqiptarëve që punonin në Qendrën Tregtare Botërore, e njohur në gjuhën popullore si “Kullat Binjake”. Ata humbën jetën në 11 Shtator dhe përkujtohen çdo vit bashkë me viktimat e tjera të asaj tragjedie. Në Manhatan organizohet si për çdo vit një ceremoni përkujtimore për mijëra viktimat e 11 shtatorit. Edhe familjarët e tri viktimave si çdo ritual mortor vjetor presin e përcjellin njerëz dhe vizitojnë memorialët e anëtarëve të familjeve të tyre, që humbën jetën më 11 shtator 2001.Simon Dedvukaj ishte më i riu nga të tre shqiptarët që humbën jetën në Manhatan. 26-vjeçari Dedvukaj punonte në Qendrën Botërore të Tregtisë si përgjegjës i punonjësve të mirëmbajtjes së Kullave Binjake. Tashmë në Neë York është edhe fondacioni “Simon M. Dedvukaj” , ku qëllimi i këtij fondacioni është në arsimimin dhe edukimin e brezave të rinj për të bërë zgjedhjen e duhur në jetë, për t’i shërbyer jo vetëm vetes, por edhe familjeve dhe komunitetit ku ata jetojnë.Rrok Camaj, shqiptar nga Malësia e Madhe, punonte në njërën prej Kullave Binjake, ku pastronte xhamat nga jashtë. 60-vjeçari kishte qenë në katin e 105-të kur i kishte telefonuar të birit, Vincent, për t’i dhënë lamtumirën dhe për t’i thënë se tani “ai do të ishte në duart e Zotit”.65-vjeçari Mon Gjonbalaj, shqiptar nga Kosova, punonte prej 30 vjetësh si portier në njërën prej Kullave Binjake. Gjonbalaj e donte shumë punën dhe refuzonte të dilte në pension, megjithëse e kishte mbushur moshën. Në telefonatën e fundit nga kati i 86-të i Kullës Binjake numër dy amaneti i tij kishte qenë që fëmijët e tij të bëheshin të fortë dhe ta kujtonin.Krimi i shekullit që ndryshoi BotënVrasja e gati 3,000 amerikanëve me të drejtë shkaktoi një kërkim shumëpalësh, ndërkombëtar që synonte Al Kaedën kudo që kishte operacione, përfshirë Afganistanin. Qelizat terroriste duheshin çrrënjosur dhe burimet e tyre të financimit, materialet dhe logjistika të ndërpriteshin. Por në muajt që do të vinin, administrata e re e Presidentit George W. Bush e trajtoi 11 Shtatorin si Pearl Harbor, si një akt lufte midis shteteve.Ky ishte një gabim dhe prapambetje në gjykim. Nuk ka dyshim për sofistikimin e Al Kaedës, një rrjet shumëkombësh i përhapur me një rrjet kompleks logjistike dhe financimesh, udhëheqës karizmatikë dhe një rekord të gjatë sulmesh terroriste të Al Kaedës kundër objektivave amerikane, ku qenë vranë gjashtë persona në një bombardim të vitit 1993 në Qendrën Botërore të Tregtisë ; 19 ushtarë në një sulm mbi një kompleks strehimi ushtarak amerikan në Dhahran, në Arabinë Saudite, në 1996; 224 persona në bombardime të njëkohshme të ambasadave amerikane në Nairobi, Kenia dhe Dar es Salaam, Tanzani, në 1998; si dhe 17 marinarë amerikanë në një bombardim të anijes luftarake amerikane “Cole” në brigjet e Jemenit në vitin 2000.Një njoftim famëkeq i inteligjencës i dhënë Bushit më 6 shtator 2001, pesë ditë para sulmeve, titullohej “Bin Ladin është i vendosur për të goditur në SHBA”. Kështu që sumet nuk erdhën nga hiçi. Komisioni i 11 Shtatorit më vonë e identifikoi këtë si një dështim të imagjinatës së inteligjencës . “Ne nuk besojmë se udhëheqësit e kuptuan rëndësinë e atij kërcënimi,” zbuloi komisioni. “Rreziku terrorist nga Bin Laden dhe Al Kaeda nuk ishte një temë kryesore e debatin e politikave në publik, media apo Kongres. Në të vërtetë, mezi u përmend gjatë fushatës presidenciale të vitit 2000. ” Përgjatë agjencive të shumta si – CIA, FBI, Departamenti i Mbrojtjes, Administrata Federale e Aviacionit, – qeveria nuk qe në gjendje ta bënte terrorizmin një shqetësim mbizotërues kombëtar dhe të degradonte aftësitë e Al Kaedës. Kështu humbi shanse të shumta për të penguar komplotin e 11 Shtatorit.Sulmet shkaktuan ndryshime të mëdha në operacionet e qeverisë federale. U krijua Departamenti i Sigurisë Kombëtare, që qe riorganizimi më thelbësor i qeverisë që pas Luftës së Dytë Botërore. Kontrolli i i aeroporteve u federalizua dhe u vendos nën kontrollin e një Administrate të re të Sigurisë të Transportit. Komuniteti i inteligjencës u riorganizua, sytë dhe zbuluesit e qeverisë tani koordinohen nga një drejtor i inteligjencës kombëtare. U krijua kështu edhe një Qendër Kombëtare Kundër Terrorizmit, e cila i raportonte drejtorit.Këto ndryshime, dhe puna besnike, e palodhur e qindra mijëra shërbyesve publikë, kanë ndihmuar në shmangien e një sulmi të ngjashëm katastrofik në 20 vitet që kaluan që nga 11 shtatori, megjithëse ekstremizmi i dhunshëm islamik, ka vazhduar të kërcënojë Perëndimin, me sulme të mëdha, si ato në Madrid në 2004, Londër në 2005 dhe Paris në 2015.Demokracia Jeffersoniane nuk mund eksportohet Në politikën e jashtme, edhe pse, administrata e Bushit nuk pranoi në komisione e Senatit para se të fuste Amerikën në luftë, militantët talebanë, të cilët kontrollonin Afganistanin nga viti 1996 deri në 2001 kishin rimarrë kontrollin e vendit, ishin zellistë të pamëshirshëm, që strehonin Bin Ladenin dhe bashkëpunëtorët e tij. Vetëm pasi ata refuzuan të dorëzonin terroristët e Al Kaedës, atëhere ishte e drejtë që një koalicion i udhëhequr nga SHBA, që përfshinte edhe aleatët e NATO-s, të futej në Afganistan për të përmbysur talebanët. Por gjërat shpejt shkuan keq. Bin Ladeni dhe disa nga bashkëpunëtorët e tij të lartë u kapën në një zonë malore të ndaluar të njohur si Tora Bora, por arritën të shpëtonin pasi komandantët ushtarakë amerikanë në terren u lutën për më shumë urdhëra nga lart. Bin Laden përfundoi i fshehur në Pakistan, ku do të qëndronte derisa të vritej nga forcat speciale amerikane më 2 maj 2011. Pasi Bin Laden u arratis, qëllimet e pushtimit të Afganistanit u bënë më të turbullta. SHBA iu drejtua një projekti utopik për ndërtimin e kombit, që ishte i admirueshëm në disa aspekte, por jo realist, as i realizueshëm për historinë e Afganistanit të mbushur me pushtime të një pas njëshme nga perandoritë. Edhe më keq, misioni në Afganistan ishte i varfër nga burimet financiare pasi Shtëpia e Bardhë e ktheu vëmendjen drejt Irakut.Eshtë e qartë, nga punimet e shumta të gazetarëve dhe studimet e mëvonshme, se administrata e Bushit ishte e fiksuar tek Saddam Hussein dhe po kërkonte mënyra për të justifikuar një pushtim amerikan në Irak , menjëherë pas 11 Shtatorit – edhe pse nuk praktikisht ndonjë provë që lidh pushtein Baathinst laik të Huseinit me regjimin e terroristëve islamikë të Al Kaedës.Një Kongres gati unanim, ku vetëm përfaqsuesja demokrate, Barbara Lee (D-Oakland) ishte kundërshtarja e vetme dhe e guximshme , i dha Bushit një autorizim pothuajse të pakufizuar për përdorimin e forcës ushtarake kundër atyre që “planifikuan, autorizuan, kryen ose ndihmuan sulmet e” 11 Shtatorit. Me kalimin e kohës, ky mandat i gjerë, i paqartë dhe i pacaktuar u përdor për të ndjekur penalisht të ashtuquajturën luftë globale kundër terrorit që çoi në pasoja katastrofike për SHBA, jashtë dhe brenda vendit.Pasi u rrëzua regjimi taleban në Afganistan në 2001, SHBA dhe aleatët e saj u takuan për të krijuar një demokraci të re, me një angazhim të stilit të Planit Marshall, për ndihmë për rindërtimin e vendit. Si rezultat, një brez afganësh jetoi një jetë më të mirë dhe më të shëndetshme, mësuan të lexojnë, dhe u bënë të vetë-mjaftueshëm ekonomikisht dhe kanë marrë përgjegjësinë për jetën dhe fatet e tyre, veçanërisht gratë dhe vajzat. Ato arritje janë të lavdërueshme, por ato kërcënohen tani nga kthimi i talebanëve. Vendimi për të përjashtuar talebanët nga negociatat e hershme për të ardhmen e Afganistanit ishte një gabim. Kështu ishte edhe vendimi, në vitin 2003, për shpërbërjen e ushtrisë irakiane pasi u rrëzua Sadam Huseini. Pasi i kishte prerë kokën regjimit Baathist, administrata e Bushit nuk kishte asnjë plan për ta mbajtur Irakun të qëndrueshëm. Ashtu si Afganistani, Iraku përfshin besime, fise, fraksione dhe gjuhë të shumta. Edhe kufijtë e tij janë konstrukte artificiale, të vizatuara nga perandoritë erdhën dhe shkuan. Situata në Irak u përkeqësua shpejt nga një luftë civile midis radikalëve sunitë islamikë, përfshirë Baathistët e rrëzuar dhe shumicës shiite të Irakut, e cila kishte dhe ka lidhje të ngushta me Iranin shiit.Shifrat tronditëse të dy dekadave të konfliktit, që nga 11 shtatori janë dokumentuar nga projekti “Kostot e Luftës “në Institutin Broën për Universitetin Ndërkombëtar dhe Publik të Universitetit Broën: shkruhet se pati rreth 930,000 vdekje për shkak të dhunës së këtyre luftërave, përfshirë 387,000 civilë të vrarë; 38 milionë refugjatë ose persona të zhvendosur; ndryshe edhe 8 trilionë dollarë kosto për qeverinë amerikane; me operacionet kundër terrorizmit në 85 vende.Terroristë të padënuar, amanet i pa plotësuarDuke filluar në janar 2002, afërsisht 780 terroristë të dyshuar të kapur jashtë SHBAt u mbajtën në burgun ushtarak në Guantanamo Bay, në Kubë. Disa prej tyre – veçanërisht Khalid Shaikh Mohammed, militanti pakistanez i përshkruar si arkitekti i sulmeve të 11 shtatorit – janë vrasës të provuar. Por shumë, shumë të tjerë u mbajtën, pa ndonjë përfaqësim adekuat ligjor ose proces të rregullt ligjor, me pretekste më të dobëta. Presidenti Obama u përpoq ta mbyllte kampin, por Kongresi refuzoi të lejojë që terroristët si Mohamed të gjykohen në SHBA. Gati 20 vjet më vonë, pothuajse 40 burra mbeten të burgosur në Guantanamo Bay. Disa janë akuzuar ose dënuar për krime lufte sipas një sistemi të komisioneve ushtarake të krijuara për t’u marrë me rastet e tyre. Të tjerët janë ndaluar pafundësisht, pasi as nuk janë akuzuar nga gjykatat dhe as nuk janë rekomanduar për lirim. Rreth 10 mbeten të ndaluar në pritje të transferimeve në vende të tjera. Pesë prejt disa dhe krerë të sotëm të talebanëve të sotëm u shkëmbyen nga adminstrata Obama me nje dezeror amerikan. Gjiri i Guantanamos mbetet një njollë në ndërgjegjen e Amerikës. Burrat më të rrezikshëm të mbajtur atje – Mohammed; Ëalid bin Attash, një jemenas që pranoi se kishte komplotuar sulmin në Cole; dhe Ramzi Binalshibh, gjithashtu një jemenas, i cili akuzohet se ishte një komplotist i 11 shtatorit – duhej të ishte gjykuar në gjykatat federale shumë kohë më parë, i dënuar dhe i dënuar me burgim të përjetshëm me siguri maksimale. Të tjerët, për të cilët provat nuk janë të qarta, duhet të lirohen. Duke shtuar fyerjen, njeriu që ndihmoi në organizimin e pushtimit të shpejtë të Afganistanit nga talebanët, i cili tronditi Presidentin Joe Biden, ishte mbajtur në Guantanamo Bay për 12 vjet derisa u lirua në 2014 nga Presidenti i atëhershëm Barack Obama, si pjesë e shkëmbimit të të burgosurve. për një dezertor amerikan. New York Post raporton se Khairullah Khairkhwa, një mik i liderit të Al-Kaedës Osama bin Laden, ishte organizatori i ofensivës rrufe të talebanëve, e cila rimori vendin në vetëm shtatë ditë. Khairkhwa, një mullah i talebanëve, kishte qenë ministër i brendshëm i talebanëve në Afganistan. Ai u kap pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit në New York City dhe Washington, DC, dhe u mbajt në vendin e ndalimit të terrorizmit të SHBA në Guantanamo Bay (Gitmo) nga 2002 deri në 2014, sipas Fox News.. Përdorimi i avionit dhe metodave të tjera të torturës – nën eufemizmin “teknika të zgjeruara të marrjes në pyetje” – i kushtoi Amerikës terrenin e lartë moral. Ndërkohë, shteti i sigurisë vazhdoi të zgjerohet, me Agjencinë e Sigurisë Kombëtare dhe agjencitë e tjera që pohojnë fuqitë e mëdha të mbikëqyrjes përmes telefonit, emailit dhe komunikimit me tekst të amerikanëve dhe duke u përfshirë në përgjime pa urdhër.Për meritën e tij, Bush nuk ishte islamofob. “Terroristët janë tradhtarë të besimit të tyre, duke u përpjekur, në fakt, të rrëmbejnë vetë Islamin,” i tha ai Kongresit më 20 shtator 2001. “Armiku i Amerikës nuk janë miqtë tanë të shumtë myslimanë. Nuk janë miqtë tanë të shumtë arabë. Armiku ynë është një rrjet radikal i terroristëve dhe çdo qeveri që i mbështet ata. “Ky mesazh ishte i lavdërueshëm, por fatkeqësisht ai humbi në shumë komunitete amerikane, ku emigrantët dhe qytetarët me prejardhje arabe, të Lindjes së Mesme ose të Azisë Jugore përjetuan një rritje të diskriminimit dhe dhunës pas 11 shtatorit. Viktimat e shumë besimeve – Muslimane, Bahai, Sikh, Jain, Hindu dhe më shumë – u persekutuan. Krimet e paragjykimeve u hetuan, por në pjesët më të rëndësishme të botës në internet, filloi të zhvillohej një ligjërim urrejtës. U bë e tepërt gjatë presidencës së Barak Obamës – presidentit tonë të parë me ngjyrë, i cili e kishte kaluar një pjesë të fëmijërisë së tij në Indonezi, një komb mysliman – dhe ai u ngjit gjatë fushatës presidenciale të Donald J. Trump, “ndalimi mysliman” i të cilit në 2017 tregoi se sa islamofobia ishte bërë e pranueshme.Apo po fitojnë terroristët?Ushtarët e thjeshtë të Al Kaedës besonin se SHBA mund të rrëzoheshin nga sulmet ushtarake, por mendimtarë dhe filozofë të tjerë më të sofistikuar revolucionarë islamikë thanë se Amerika mund të rrëzohej vetëm duke i kthyer institucionet e saj dhe duke krijuar parime kundër vetes – lirisë, demokracisë, drejtësisë.Debatet tona të thella të brendshme – jo vetëm mbi luftën, sigurinë, mbikëqyrjen, privatësinë dhe torturat, por gjithnjë e më shumë mbi vetë demokracinë tonë – pasqyrojnë se sa më e ndërlikuar dhe e copëtuar është bërë Amerika gjatë 20 viteve të fundit. Besimi në institucionet, ekspertët dhe udhëheqësit, të cilët ishin gërryer që nga Lufta e Vietnamit dhe Watergate, u përkeqësua pas 11 Shtatorit, duke kontribuar në injorancën komplotiste të ditëve të sotme. Ndjenja e të qenit në gjendje të lëvizë lirshëm në vend pa frikë, realiste apo jo, është komprometuar. Shkeljet e ligjit dhe normave ndërkombëtare, dhe dy luftëra kryesisht të kota, kanë gërryer shpirtin tonë kolektiv.E megjithatë, edhe pse këto dy dekada kanë qenë të errta , gjithçka nuk është e humbur. Për çdo amerikan që është kthyer drejt izolacionizmit dhe nacionalizmit, ka votues më të rinj që ushqejnë bashkëpunimin shumëpalësh, respektojnë institucionet tona, kujdesen për planetin tonë dhe besojnë se bashkëpunimi mes popujve është e vetmja rrugë e vërtetë drejt sigurisë. Për çdo krim të urrejtjes, ka pasur akte të shumta dhembshurie dhe mirëkuptimi. Për çdo shpërdorim të pushtetit, ka pasur mbrojtës që kërkojnë që Amerika të respektojë parimet e saj. Kërcënimi i dhunës ekstremiste mbetet i vërtetë dhe duhet të ballafaqohet, por ne e dimë se mund të vijë nga një numër burimesh. Një kapitull ri i pasigurt Eshtë e vështirë të mendosh për një ngjarje që transformoi kaq thellësisht opinionin publik amerikan në dimensione të shumta se sa sulmet e 11 shtatorit. Ndërsa amerikanët kishin një ndjenjë të përbashkët ankthi pas 11 shtatorit, muajt që pasuan gjithashtu u shënuan nga fryma e rrallë e unitetit publik.Ndjenja patriotike u rrit pas 11 shtatorit. Pasi SHBA dhe aleatët e saj filluan sulmet ajrore kundër talebanëve dhe forcave të al-Kaidës në fillim të tetorit 2001, 79% e të rriturve thanë se kishin valëvitur r një flamur amerikan. Një vit më vonë, një shumicë prej 62% thanë se ata shpesh ishin ndjerë patriotë si rezultat i sulmeve të 11 shtatorit.Për më tepër, publiku kryesisht la mënjanë dallimet politike dhe u mblodh në mbështetje të institucioneve kryesore të kombit, si dhe udhëheqjes së tij politike. Në Tetor 2001, 60% e të rriturve shprehën besim tek qeveria federale – një nivel që nuk ishte arritur në tre dekadat e mëparshme, as që ishte afruar në dy dekadat qysh atëhere. Terreni në Manhatanin e Poshtëm, Arlington, Va. Dhe Shanksville, Pa., U shenjtërua nga tragjeditë e 11 shtatorit 2001. Ne nderojmë hirin, dinjitetin dhe kujtimin e gati 3,000 shpirtrave të humbur atë ditë duke shtyrë përpara një vizion të një Amerike më të mirë dhe një bote më të drejtë. Tani kanë kaluar dy dekada nga sulmet terroriste në Qendrën Botërore të Tregtisë dhe Pentagonit dhe rrëzimi i Fluturimit 93 – ku vetëm guximi i udhëtarëve dhe ekuipazhit, ndoshta parandaloi një sulm terrorist edhe më vdekjeprurës.Për shumicën që janë aq të rritur sa të mbajnë mend, kjo është një ditë që është e pamundur të harrohet. Në shumë mënyra, 11 shtatori ndryshoi mënyrën sesi amerikanët mendojnë për luftën dhe paqen, sigurinë e tyre personale dhe bashkëqytetarët e tyre. Dhe sot, dhuna dhe kaosi në një vend gjysmë botë larg sjell me vete hapjen e një kapitulli të ri të pasigurt në epokën pas 11 shtatorit.