Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Katolicizmi dhe ndarjet fetare të shqiptarëve

by

Nga Rafael Floqi/
Në fillim të shekullit të 19-të me rritjen e levizjes sonë kombëtare dhe me nxitjen edhe të arbëreshëve të Italisë, por dhe të tendencave të Italisë për t’u interesuar për Shqipërinë pati një varg botimesh ne italisht për Shqipërinë, shumica e tyre nga arbëreshë si Zef Skiroi, Krispi por dhe shumë studiues italiane, ndër të tjera bie në sy edhe historiani, italian Arturo Galanti, autor i dy librave për Shqipërinë, njeri prej tyre “L’Albania;notizie geografiche, ethnografiche e storiche”, (Shqipëria,njoftime gjeografike etnografike dhe gjeografike) botuar më 1901. Autori ka një vlerësim të madh për kombin shqiptar dhe për të citon fjalët e historianit romak “Cornelio Tacito, kur thotë për fisin gjermanik Longobardeve, se si ata për shqiptarët ia vlen thënia “se është një shenjë lavdie numri i tyre i pakët”. Nga ky libër historik, mjaft interesant i botuar më 1901 shkëputa kapitullin mbi besimet fetare, në kuadër të vizitës të Papës, ku tregohet në gjerësi përhapja e fesë katolike gjatë Perandorisë Osmane në Shqipëri.
Fetë në Shqipëri.
– Popullsia e Shqipërisë u përket tri besimeve të ndryshme fetare: Myslimane, të krishterë katolikë dhe të krishterë ortodokse. Në Shqipëri, feja katolike është më e vjetra ndër të tria. Ortodoksia do të përhapej në kohën e sundimit bizantin e ndjekur nga skizma e Lindjes (e shek. XI) dhe të infiltrimeve serbe, bullgare, greke dhe vllahe në kombin shqiptar. Myslimanizmi filloi të përhapet në veçanti në mesin e zotëve shqiptarë të tokave(të bejlerëve) dhe pjesëtarëve të familjeve të tyre nga koha e pushtimit turk me (shek. XV), si mjeti i vetëm për t’i shpëtuar arrogancës dhe grabitjes të pushtuesit. Kontribuoi për përhapjen e islamizmit në Shqipëri, midis fundit të shekullit të tetëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë, sundimi i Ali Pashë Tepelenës. Në Shqipërinë e sipërme, në mes të fiseve gege në malet në të majtë të Drinit dhe në disa pjesë të bregdetit nga Ulqini deri në Vlorë feja katolike është një tërësi, e ndjekur nga muhamedane, dhe e fundit në një distancë më të madhe ajo ortodokse; midis fiseve të fushës dhe në mesin e atyre që jetojnë përgjatë Drinit të Bardhë dhe të Zi dhe në të djathtë të Drinit, mbizotëron besimi muhamedan, është i dukshëm dhe ai katolik, por gjithashtu ka edhe disa mijëra ortodoksë.
Në Shqipërinë e Jugut mbizotëron në mënyrë absolute besimi mysliman i ndjekur nga ai ortodoks në raport 3-2. Katolikët vendas nuk ka në Shqipërinë e poshtme. Katolicizmi aty përfaqësohen nga të huajt, kështu në vilajetit të Janinës nuk ka më shumë se 400 katolikë.
Shifrat e më poshtme janë sipas disa statistikave, po në të vërtetë ndonjë gjë, e sigurt dhe të saktë për numrat e tyre nuk dihet. Në Shqipëri numri katolikëve është i vogël dhe nuk i kalon më shumë se 110.000 vetë, ndërsa ka 1,100,000 myslimanë; dhe në këtë drejtim duhet theksuar, se Mirditorët janë krejtësisht katolikë; po ashtu katolikë janë shumicë e fiseve të Hotit, Kelmendit, Shkrelit, Kastratit, Pultit, Shalës, Shoshit dhe e disa qendrave të tjera të vogla; numri i katolikëve dhe myslimanëve në Dukagjin dhe Postribë është disi më i balancuar ( megjithatë ka një përparësi të vogël të katolikëve) në fiset e Grudës, Rjollit, Koplikut dhe Bregu të Matit (ka një mbizotërim të lehtë të myslimanëve); dhe në të fundit ka më shumë katolikë në krahinën e Zadrimës dhe në qytetin e vogël të Lezhës dhe territorin përreth. Në të gjithë pjesën tjetër të Shqipërisë numri i katolikëve në Shqipëri dhe shumë më i vogël.
Pothuajse të gjitha Toskët që nuk janë ortodoksë janë myslimanë dhe popullojnë sidomos Karaburun, (Akeraunet) dhe në kazatë e Beratit, Tepelenës, Gjirokastrës e të Delvinës. Toskët ortodoksë janë rreth 150.000 vetë.
Muhamedanët e qyteteve të Shqipërisë janë përgjithësisht më besimtarë fanatikë. Por megjithatë, shqiptarët muslimanë dhe të krishterë jetojnë së bashku në harmoni, madje edhe në të njëjtën shtëpi dhe kanë miqësi dhe martesa mes tyre, e njëjta gjë në mes të katolikëve dhe myslimanëve të fiseve malësore. Besimtarët muhamedanë të Shqipërinë poshtme nuk janë fanatikë dhe ndodh të dëgjojmë që betohen si për (Shën Marinë) dhe për Profetin. Ndërsa hebrenj ka një pakicë në Shqipërinë e poshtme të vendosur qysh nga koha kur Filipi II i ndoqi izraelitët nga Spanja. Jashtë Shqipërisë gjeografike shqiptarët janë më shumë myslimanë, si: në Bosnje, Serbi, dhe në Serbinë e Vjetër, në Prishtinë, në Shkup, Manastir dhe pjesë të tjera të Turqisë. Për katolikët shqiptarë të Italisë dhe Greqisë aplikohen shifrat e përmendura tashmë për popullsinë shqiptare në këto dy shtete. Shqiptarët e Italisë i përkasin një tjetër forme besimi në pjesën më të madhe ata janë të ritit grek-unit.

Por cila ishte ndarja e hierarkia fetare katolike në Shqipërinë e fundit të shek të XVIII-të? Arqipeshkëvitë, ipeshkvitë dhe dioqezat?

– Shqipëria tri dioqeza arqipeshkvore dhe tri ipeshkvi katolike. Arqipeshkvi janë: Shkupi me 8 famulli, me qendër në Prizren,Shkodra me 20 famulli, Durrësi me qendër në Blinisht me 78 famulli, ndërsa ipeshkvi janë: Zadrima ose Sapa me 20 famulli me qendër në Nënshat, Lezha me qendër në Kallmet me 10 famulli, dhe Pulti me 9 famulli, ka dhe një Abaci në Orosh, me një abat të mitruar të cilin Mirditorët e njohin edhe si udhëheqësin e tyre shpirtëror. Abacia e Oroshit ka 10 famulli. Po ashtu ka një arkipeshkvi me 10 famulli, edhe në Tivar që sot ndodhet në Malin e Zi.

Peshkopët ortodoksë/
– Peshkopët ortodoksë e kanë qendrën në Ohër, Durrës, Gjirokastër, Berat, Janinë, Paramithi, Konicë dhe Prevezë.
Xhamitë. – Çdo qendër me popullate myslimane ka edhe xhamitë e veta, dhe në xhami u transformuan nga turqit shumë kisha të krishtera. Në Prizren ka rreth njëzet e katër të tilla. E shumë kishave të tjera të krishtera që sot nuk ekzistojnë janë rrënoja në Shqipërinë e veriut dhe të Jugut.
Manastiret. – Disa manastire pak a shumë të vjetra ka pasur edhe në disa qytete shqiptare, ndër të tjera, manastiri i famshëm i Shën Françeskut në Lezhë, e cili sipas traditës thuhet se u themelua personalisht nga Shën Francesku i Asizit. Qyteti i Manastirit nga na tjetër ia detyron emrin e tij Manastirit të Bukovës, i cili ndodhet një orë larg qytetit. Ka rrënoja të një Abacie të famshme benedektine, të Shën Gjonit, e cila qëndronte në Shkodër, në dioqezën e Drishtit, në mes të lumit Kiri dhe liqenit, siç del nga regjistrat papnore dhe dokumentet e Venedikut të shekujve të katërmbëdhjetë dhe pesëmbëdhjetë.
Shkollat e besimit – Aty ku ka popullata të krishtera, ka shkollat misionare të drejtuara nga shoqata fetare katolike dhe greke. Priftërinjtë katolikë, priftërinjtë grekë dhe myftinjtë myslimanë janë shumë shpesh mësues të fëmijëve shqiptarë kleri është kryesisht vendas. Mësimet e myezinit janë të kufizuar në Kuran. Për më tepër, prindërit thjesht nuk kujdesen për të shkolluar fëmijët e tyre dhe përqindja e shqiptarëve që mund të lexojnë dhe shkruajnë mbetet shumë e ulët, veçanërisht në mesin e gegëve.
Shkodra ka pasur shkolla që janë favorizuar në mesin e popullsisë katolike vetëm nga françeskanët. Sot shtohet se krahas françeskanëve ka dhe jezuitë dhe murgesha stigmatine të ardhura nga Zagrebi (Kroaci). Austria ka marrë përsipër mbrojtjen e fesë katolike në Shqipëri dhe ofron në një masë të madhe dhe me lehtësi për nevojat e veta. Gjithashtu ajo subvencionon tri shkolla, dy për djem të administruar nga jezuitët dhe françeskanët dhe një për femra të drejtuar nga murgeshat, si dhe si një kopsht. Ajo mbron dhe subvencionon edhe seminarin e Shkodrës, të drejtuar nga Jezuitët. Ata kanë themeluar dy shkolla, një për djem dhe një femërore në Durrës,si dhe një shkollë djemsh në Tiranë, një për femra në Pejë dhe një për meshkuj në Gjakovë. Shkolla të tjera austriake ekzistojnë në Shirokë në liqenin Shkodrës, një Troshan (Zadrimë) dhe një në Hot. Një shkollë vajzash që do t’u besohet Motrave të Bamirësisë të Zagrebit, është duke u ndërtuar në Kallmet, qendra e banimit e Ipeshkvit të Lezhës. Austriakët kanë themeluar dhe mbajnë një spital në Shkodër ku shërbejë Motrat e Bamirësisë të Zagrebit dhe një mjek-kirurg me pagesë të ulët që shërben për katolikët e varfër. Nuk ka mungesa bursash të dhëna nga Qeveria Austriake për të rinjtë shqiptarë, të cilët mund të shkojnë në shkollat e mesme dhe universitetet. Austria nga ana tjetër mbron misionin francez të Vincentians në Manastir.
Grekët nga ana e tyre, kanë hapur shkolla në Elbasan, në Artë, por më veçanërisht në Epir, dhe këto varen nga shkollat e tyre dhe nga ana e kleri dhe peshkopët ortodoksë, dhe subvencionohen nga Silogu i Athinës (Shoqërisë për përhapjen e gjuhës greke) . Ajo çka një rëndësi të posaçme është Gjimnazi grek i Janinës(Zosimea). Ka edhe shkolla turke, por Turqia shpenzon për ato disa mijë lira turke.
Parhapja e shkollave italiane. – Italia, e cila ka tradita të vjetra të kulturës dhe përhapjes së gjuhës së saj në Shqipëri dhe për të ruajtur marrëdhëniet e vjetra të tregtisë dhe afërsisë të mirë në mes të dy brigjet e kundërta të Adriatikut, ka vetëm një shkollë teknike dhe një tregtare, dy shkolla fillore (një mashkullore dhe një femërore dhe një kopsht më fëmijë në Shkodër. Gjuha italiane është e mirënjohur, sidomos në Shqipëri e Epërme,ku italishtja flitet më shumë. Fjalët italiane kane depërtuar dialektin e Shkodrës gjatë kohës së sundimit të Venedikut: nga ana tjetër shumë banorë të maleve shqiptare injorojnë emrin dhe madje edhe ekzistencën e vetë Italisë.
Shkolla kombëtare/
– Me zgjimin e ndjenjës kombëtare pak nga pak shqiptarët po binden për nevojën e shkollave kombëtare. Tani për tani, kanë një shkollë kombëtare në Korçë dhe një në Prizren. Ata vetëm dëshirojnë të hapen më shumë shkolla të tjera të ngjashme shpejt në të gjithë Shqipërinë. Por është e vërtetë, për më tepër, se qeveria osmane kurrë nuk kishte dhënë leje deri tani që mësimi në shkolla të jepej në gjuhën shqipe.

PRESIDENTI OBAMA DHE SFIDAT NDAJ ISIS-IT

by

Nga Rafael Floqi/
“Gradualisht, amerikanët kuptuan se nuk po u pëlqente politika e jashtme , që ata vetë e kishin dashur. Tani ata duan një politikë të jashtme më të vendosur dhe më të suksesshme”
Presidenti Obama ka të drejtë ta identifikojë ISIS-in, si një forcë brutale të rrezikshme, terroriste, luftarake që kërcënon rajonin, Perëndimin, dhe Shtetet e Bashkuara. Ai ka të e drejtë të nxisë çdo përpjekje për ta “dërmuar dhe më në fund për ta shpartalluar ” atë grup. Ata janë të këqij, kasapë fanatikë, të cilët kuptojnë vetëm forcën, dhe ata duhet të ndalen. Obama deklaroi se ISIS nuk është as islam e as një shtet – por ata absolutisht veprojnë në emër të Islamit (siç bëjnë shumë grupe terroriste), dhe qëllimi i tyre është që të krijojnë dhe të zgjerojnë një shtet islamik, të njohur si kalifat. Në fakt,ata kanë qenë tmerrësisht të suksesshëm për të arritur qëllimin e tyre, duke kapur hapësira të gjera toke dhe qytetet e mëdha në Siri dhe Irak, me një popullsi prej gati 8 milionë banorësh, dhe duke grumbulluar më shumë para dhe burime të tjera, sesa çdo organizatë terroriste në botë .
Sipas Presidentit Obama, ISIS “nuk ka vizion tjetër, veç masakrimit të gjithë atyre që qëndrojnë në rrugën e vet “, por kjo nuk është e saktë. ISIS ka një vizion, dhe ata kanë arritur atë me brutalitetin e tmerrshëm dhe me shumë efikasitet. Kjo përhapje “kanceri”, për të marrë hua fjalët e presidentit, nuk ndodhi brenda natës. Ajo u ndërtua dhe u rrit vit pas viti, një fakt që administrata Obama e dinte dhe e nënvlerësoi e nuk bëri praktikisht asgjë për ta ndalur, derisa gazetarëve amerikanë iu pre koka para kamerave, dhe kjo bëri që erërat politike të ndryshonin drejtim. Të njëjtën gjë bënë dhe me vrasjen e punonjësit britanik të ndihmave. ISIS me djallëzi po përdor impaktin e mass-medias me këto vrasje kanibale mesjetare, duke joshur edhe Britaninë dhe Evropën të përfshihen në terren. Duket sikur ISIS po kërkon vetë praninë e ushtrisë amerikane në terren.
Obama paraqiti një plan me katër pjesë: me sulme ajrore sistematike (duke përfshirë ato në Siri),me rritjen e mbështetjes për forcat anti-ISIS në terren (në mënyrë eksplicite duke përjashtuar praninë e trupave luftarake amerikane në terren), me rritjen e fuqisë të zbulimit dhe të kundër-terrorizmit në përpjekjet për të penguar ISIS-in të cënonte Perëndimin (ai vuri në dukje se mijëra shtetas perëndimorë janë bashkuar në xhihad), dhe vazhdimin e ndihmave humanitare për popullsitë e dëmtuara dhe të zhvendosura nga dhuna e ISIS-it. Një klauzolë duhet hapur këtu për ne shqiptarët, për rolin e radikalëve myslimanë shqiptarë nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia në Siri. Me gjithë tolerancën tradicionale fetare shqiptare, rreziku i infektimit radikal vehabist mbetet një risk. Është fakt që gjuha shqipe figuron në pesë gjuhët në dokumentin e krijimit të ISIS-it, sa libri i fundit i Ben Blushit, “Hëna e Shqipërisë” nga fantazi mund të shndërrohet në profeci.
Pak amerikanë kundërshtojnë artikujt një, tre dhe katër të fjalimit të presidentit , (edhe pse shumica nuk do të pajtohen me deklaratën e Obamës se ai posedon autoritet për një fushatë të zgjatur ajrore pa miratimin e Kongresit), por pjesa tjetër është shumë më e komplikuar. Armatosja dhe mbështetja e kurdëve në Irakun e veriut duket e arsyeshme, por Obama gjithashtu foli për “shtimin” e ndihmës ndaj opozitës siriane, dhe i bëri thirrje Kongresit për të siguruar autoritetin dhe burimet për “trajnimet dhe pajisjen” e këtyre forcave.
Por kush janë këta njerëz? Një nga shqetësimet legjitime rreth armatosjen të “rebelëve” të moderuar në të kaluarën, është se është shumë e vështirë për të ndare të mirin nga e keqi. Vetë Obama e pat venë në lojë këtë koncept ,si një “fantazi” më 8 gusht, të këtij viti. Por tani si ndodhi të shndërrohet në politikë zyrtare? Si ndodhi ky tranzicion të quajtur fillimisht ” një fantazi totale” në qëndrimin “që le ta bëjmë këtë” në katër javë?
Nga ana tjetër, shembujt e cituar si “sukses”nga Obama, nuk ngjallin shumë besim. Ndërsa është e vërtetë që amerikanët kanë përdorur goditjet me avionë pa pilot ( drones), për të vrarë udhëheqësit kryesorë të xhihadit në vende të tilla, si: Jemeni dhe Somalia, por a është ky sukses? Në fakt, kjo çështje e luhatshme u kritikua sa majtas-djathtas. Është gjithashtu mistifikues qëndrimi kur Obama e shpall politikën e tij te likuidimit te armëve kimike të Asadit si një sukses. Presidenti vërtet tërhoqi një vijë të kuqe, që Asadi e ka shkelur në mënyrë të përsëritur dhe Shtëpia e Bardhë ka bërë deklarata të paqarta. Pikërisht, një vit më parë, Obama ishte duke u përpjekur për të krijuar rastin për bombarduar Assadin, ndërsa tani ne jemi duke bombarduar armiqtë Asadit, dhe aksidentalisht plani Putin / Kerry për çarmatim s’dihet se ku ka mbetur. Përtej afateve të shumta të ultimatumeve të humbura, qeveria jonë po e akuzon regjimin sirian për mosdeklarimin dhe mos heqjen dorë nga të gjitha stoqet e saj të paligjshme të armëve kimike siç i kërkohej (dhe siç ishte parashikuar),nga shërbimet inteligjente duke zbuluar se qeveria e Asadit vazhdonte të hidhte gaz mbi njerëzit e pafajshëm, të paktën, gjer në këtë pranverë. Në fakt,politika e administratës ndaj Sirisë ka qenë jo decizive dhe e paqëndrueshme.
Nga ana tjetër, kemi një President Obama, i cili ishte kundër luftës, dhe ri-shkallëzimit të konfliktit në Irak dhe më gjerë, sepse situata në terren, sipas tij, “ishte një rrëmujë gjigande e përgjakshme.” Kështu pati mosangazhim, injorim dhe minimizim të kërcënimin në rritje nëpër vite. Ndërsa, tani ne dëgjojmë nga presidenti se ai dëshpërimisht donte të mbante një forcë ushtarake në Irak për të ndihmuar sigurimin e tranzicionit nga ndonjë kërcënim terrorist, sado i vogël (kjo ishte pozita e tij e deklaruar për një kohë, por kjo gjë ishte kundërshtuar nga irakianët. Pra, nuk kishte zgjidhje në kohë për problemin. “Nga ana tjetër, është një lajm i mirë, që ai e filloi fjalimin duke i kujtuar botës, se Amerika është duke lëvizur përpara me planin e tërheqjes nga Afganistani, ku talebanët mesi presin gati në pritë për largimin tonë . Çfarë mund të shkojnë më keq. Kur madje dhe në qëndrimin ndaj ISIS, paraqitet një president , hiper-politik që reagon me shumë vonesë, duke mos bërë (kryesisht) gjënë e duhur, duke mos u paraqitur se ka mësuar diçka nga gabimet e mëparshme”, thonë kritikët e tij.
Ndërkohë, që Kombet e Bashkuara pohojnë se gati gjysma e popullsisë së Sirisë është detyruar të largohet nga lufta civile, e cila është përkeqësuar edhe më, ndërsa ekstremistët e Shtetit Islamik morën më tepër territore. Sekretari amerikan i Shtetit Kerry ishte javën e kaluar në një udhëtim një-javor për të ndihmuar në ndërtimin e një koalicioni global për të luftuar grupin ekstremist, që ka tronditur botën me një fushatë brutale prerje kokash dhe vrasjesh sektare. Autoritetet amerikane të zbulimit thanë se Shteti Islamik është më i fuqishëm nga sa ata kishin vlerësuar fillimisht. Agjencia Qendrore e Zbulimit, CIA, tha se grupi ka rreth 20 deri në 31 mijë luftëtarë në terren, në Irak dhe Siri. Ky vlerësim është shumë më e lartë se ai i mëparshëm prej vetëm 10 mijë luftëtarësh.
Politika e jashtme tani po vepron në drejtimin e duhur dhe me motorë të ndezur. Gjatë bisedimeve të zotit Kerry, në Arabinë Saudite, një aleat si Turqia nuk pranoi të mbështesë një plan gjithëpërfshirës të udhëhequr nga SHBA-ja për të mundur grupin militant sunit. Turqia, e cila ka një kufi 900 kilometra të gjatë me Sirinë, ka hezituar të marrë një rol aktiv në koalicionin ndërkombëtar. Luftëtarët e Shtetit Islamik aktualisht mbajnë 49 shtetas turq, duke përfshirë disa diplomatë dhe familjet e tyre, të cilët u rrëmbyen nga një konsullatë në muajin qershor. Ndërkohë dhjetë vende arabe u bashkuan me aleancën,24 anëtarëshe duke premtuar të ndihmojnë SHBA-në për të shkatërruar Shtetin Islamik kudo që të jetë, duke përfshirë Irakun dhe Sirinë. Në një deklaratë thuhet se koalicioni ndërkombëtar do të ndalojë shtimin e luftëtarëve të huaj, do të bllokojë fondet drejt ISIS-it dhe do të sigurojë ndihmë për njerëzit e terrorizuar nga grupi, kur të jetë e përshtatshme. Këto duken si “aspekte të shumta të një fushate të koordinuar ushtarake. Dhe kjo duket rruga e duhur.”
Sondazhet tregojnë një mbështetje në rritje për një politikë më të guximshme kundër grupimit të njohur si Shteti Islamik. Në një sondazh i gazetës Wall Street Journal dhe rrjetit NBC tregon se 61% e amerikanëve janë në favor të sulmeve ajrore kundër ISIS. Kurse një sondazh i gazetës Washington Post dhe rrjetit ABC thotë se 71% janë dakord për sulmet ajrore në Irak. Ndërsa 65% janë në favor të sulmeve në Siri. Një tjetër sondazh i fundit nga firma Pew, tregon se 54% e amerikanëve mendojnë se politika e jashtme e vendit nuk është aq e ashpër sa duhet.
Udhëheqësit në të dyja dhomat kanë qenë kryesisht mbështetës të asaj që presidenti dëshiron, edhe pse nuk ka grindje në radhët mes të demokratëvet dhe republikanëvet. Dhe për një tjetër pushim Kongresit javën e ardhshme, ka pak kohë për administratën për të mbledhur më shumë mbështetje për autorizimin zoti Obama po kërkon, si dhe strategjinë e tij të përgjithshëme.
Kjo detyrë do t’i bjerë Sekretarit të Shtetit John Kerry dhe Sekretari të Mbrojtjes Chuck Hagel, që të shkojnë në Kapitol Hill këtë javë për t’iu përgjigjur pyetjeve të ligjvënësve për tre ditë para se të nisë debati i katër komisioneve të ndryshme të kongresit.
“Kerry duhet të na tregojë se çfarë janë qëllimet, çfarë janë planet, dhe pse kjo mund të punojnë edhe pa çizme në terren,” tha kongresmeni Eliot Engel, demokrati kryesor në komisionin për punë të jashtme Dhomës së Përfaqësuesve për CBS News. Unë mendoj se ka vetëm një skepticizëm i përgjithshëm se pse kjo do të punojnë, dhe pse kjo është ndryshe, se pse kjo nuk do të zvarritet. Misioni ku ne do të erës deri me çizme në terren. Ka arsye të mira për të për këtë. ” Por ai mendon për trupa tokësorë arabë ne terren janë një zgjidhje e pranueshme.
Presidenti Barak Obama e përfundoi fjalimin e tij me tone patriotike dhe morale duke thënë , “Ky pra, është roli që ne luajmë për një botë më të mirë, pasi edhe vet siguria jonë varet nga gatishmëria dhe vullneti ynë për të mbrojtur kombin tonë ,duke jetuar dhe duke zbatuar vlerat njerëzore në të cilat besojmë — ideale dhe vlera të përhershme këto, të cilat do të mbijetojnë edhe pasi të jenë zhdukur nga kjo tokë, ata që ofrojnë vetëm urrejtje dhe shkatërrim”. Por a mjafton vetëm kjo retorikë? Në fjalimin e tij, Presidenti Obama nënvizoi, gjithashtu edhe nevojën e mbështetjes së dy partive kryesore për strategjinë e tij, dhe fushatën ushtarake amerikane kundër grupit terrorist ISIL, duke mirëpritur mbështetjen e përfaqësuesve të Partisë Republikane në opozitë dhe të Partisë Demokrate në Kongresin amerikan, për t’i treguar botës, siç tha ai, se “Amerikanët janë të bashkuar përballë rrezikut që i kërcënon” .
Me gjithë sondazhet që tregojnë rënie, Presidenti gjeti përsëri mbështetje në rritje për një ndryshim në politikën e jashtme që, sipas Michael O’Hanlon të Institutit Brookings ka bërë, që “Gradualisht, amerikanët kuptuan se nuk po u pëlqente politika e jashtme , që ata vetë e kishin dashur. Tani ata duan një politikë të jashtme më të vendosur dhe më të suksesshme”. dhe zoti Obama po lëviz në atë drejtim.

Presidenti i Nishani do të mbajë një ligjëratë në Universitetin e Miçiganit

by

Ne Foto: Gjate vizites te Presidenti i Republikes se Shqiperise, Z. Bujar Nishani ne komunitetin shqiptar ne Detroit ne datat 22 dhe 23 Shtator 2013./
Nga Rafael Floqi/Michigan/
Presidenti i Nishani do të mbajë një ligjëratë në Universitetin e Miçiganit. Në ligjëratën e tij Presidenti do të flasë për demokratizimin dhe marrëdhëniet e Shqipërisë me Bashkimin Evropian. Në këtë kuadër profesorë dhe studentë shqiptarë që studiojnë dhe punojnë në këtë unversitet do të organizojnë edhe një fond për studentët shqiptarë nga ky universitet dhe një mëngjes pritje për këtë rast
Sipas informacioneve nga qendra Weiser për Demokracitë në Zhvillim në Universitetin e Miçiganit, në Ann Arbor Bujar Nishani, president i tanishëm i Republikës së Shqipërisë, do të mbajë më 29 shtator, ligjëratën me titull “Shqipëria, një demokraci e re drejt Bashkimit Evropian,” e cila do të përqëndrohet në transformimet demokratike në vendin tonë gjatë dy dekadave të fundit dhe sfidat e kalimit nga një shtet socialist në një vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian, si dhe masat e qeverisë për të siguruar integrimin evropian dhe pengesat për sukses. Ndër temat e tjera do të përfshihen liria fetare brenda Shqipërisë, siguria rajonale në Ballkan, dhe roli që mund të luajnë studentët në avancimin e parimeve demokratike në mbarë botën.
Leksioni do të mbahet ditën e hënë, më shtator 29, 2014, në orën 4:00 pm në Rackham Auditorium, 915 E. Washington St, Ann Arbor, MI. Hyrja është e lirë dhe e hapur për publikun. Leksioni do të prezantohet nga Qendra Weiser për zhvillim e Demokraci, me mbështetjen e Qendrës për Studime Europiane dhe Qendrës Për Studime Ruse dhe të Evropës Lindore si dhe për studime euroaziatike.
Qendra Weiser për zhvillim Demokraci (WCED) kombinon studimet akademikë me aplikimet praktike, promovon bursa për të kuptuar më mirë kushtet dhe politikat që nxisin kalimin nga sundimi autokratik drejt qeverisjes demokratike, nga e kaluara tek e tashmja. Ajo gjithashtu edukon gjeneratat e reja të cilët mund ta aplikojnë studimet dhe përvojën e tyre për të ndihmuar e zgjeruar liritë demokratike. Ajo është emërtuar për nder të Ronald dhe Eileen Weiser të cilët të frymëzuar nga koha e qendrimit të tyre në Sllovaki, gjatë shërbimit tëz. Weiser si ambasador amerikan në vitet 2001-04, dhe ka nisur operacionet qysh nga shtatori 2008.
Ftesa presidentit u bë me nismën e një studenteje për postdoktoraturë, Albana Shehaj dhe u mbështet nga Shoqata e Studentëve Shqipataro Amerikanë dhe nga drejtoresha e Donacioneve dhe Angazhimeve Ndërkombëtare pranë, Kolegjit të Letërsisë, Shkencës dhe Arteve, Klementina Sula.
Hyrja do të jetë falas dhe organizatorët inkurajojnë për të marrë pjesë sa më shumë anëtarë të komunitetit shqiptar pasi auditori zë më shumë se 1000 veta . Në këtë kuadër për nder të vizitës së Presidentit, nga Universiteti i Miçiganit do të ndërmirret edhe Nisma e Bursave Verore për Komunitetin Shqiptar e cila shpreh dëshirën për të bashkëpunuar me komunitetin shqiptaro-amerikan në Michigan për të rritur mbështetjen për të filluar një financim edhe nga Universiteti i Miçiganit. “Iniciativa e bursave verore per Komunitetin Shqiptar,” do të ofrojë fonde për studentët shqiptarë nga një spektër i gjerë i disiplinash të Universitetit të Miçiganit për të studiuar, bërë hulumtime, ose ndjekur praktika në Shqipëri dhe në vendet fqinje përreth që synojnë të bashkohen me BE në. Ky fond do të investohet edhe nga Universiteti i Miçiganit në masën 4.5% të totalit për çdo vit. Fondet do të administrohen nga Qendra Weiser për Evropën dhe Euroazinë “,shkruan Klementina përgjegjëse për këtë nismë.
“Qëllimi ynë është për të mbledhur deri 100.000 $ para vizitës së Presidentit. Organizatorët u kanë bërë thirrje edhe pesë institucionet kulturore fetare në komunitetin shqiptaro-amerikan për të punuar me anëtarët e tyre për të kontribuar në këtë qëllim. Nëse komuniteti mund tëmbledhë $ 100,000 ose më shumë për të mbështetur përvojat e studentëve të tilla si këto, atëherë Universiteti i Miçiganit mund të shtojë 25% të fondeve dhuratë”, bën me dije Klementina Sula .
. Deri tani ata kanë marrë një donacion prej $ 25,000 nga Sava Lelçaj Ne do të donim për të mbledhur këto para para 24 shtator në mënyrë që ne mund ta njoftonim për këtë dhuratë nga Universiteti i Miçiganit, kur Presidenti i Shqipërisë të jetë këtu. Kjo dhuratë, e cila është një investim për studentët tanë dhe një investim për Shqipërinëë e do t’i tregojë Presidentit që komuniteti shqiptar në Michigan ka investuar në promovimin e bursave.
Gjithashtu , një brunch. mëngjes festiv do të mbahet të martën, më 30 shtator në 9:30 am me Presidentin Nishani dhe studentët nga Organizata Studentore Shqiptaro Amerikane në Universitetin e Michiganit Në qoftë se anëtarët e komunitetit të bëjnë një donacion prej 250 $ ose më shumë ata do të ftohen nga Universiteti i Miçiganit në këtë mëngjes të Presidentit me studentët shqiptaro-amerikane. Mëngjesi shtrohet ë Aventura Restorant cila është në pronësi të zonjës Sava Lelçaj, e cila ka marrë persipër këtë mëngjes .Të gjitha donacionet do të mbështesin Fondin “Nisma Shqiptare për Studime Verore në Universitetin e Miçiganit. Të interesuarit mund të kontaktoni nëpërmjet telefonit znj Klementina Sula në &34.615.6634) ose e-mail (ksula@umich.edu) në qoftë se kannë ndonjë pyetje.
Shënim : Individët e interesuar për të kontribuar në këtë fond mund të shkruajnë një check të pagueshëm Universitetin e Michigani dhe ta postojnë atë Klementina Sula, Drejtoreshë e Donacioaneve dhe Angazhimeve Ndërkombëtare pranë, Kolegjit të Letërsisë, Shkencës dhe Arteve, , Director of International Giving and Engagement, College of Literature, Science, and the Arts, 500 South State Street, Suite 5000, Ann Arbor, MI 48109.

NE SOFREN POETIKE TE DIELLIT; GAZETARI-POET

by

Cikli I Dimrit/
Statujë akulli/
Nga Rafael Floqi/
Ti je një skupturë prej akulli
që rri aty dhe pret,
të prekë dora e artë
e mjeshtrit.
Ai zgjedh një shabllon
një kallëp cimbis me bizë
dhe sakaq merr formë
një ide surprizë.
Ai skalit prej teje një cifël,
ti s’e di
se ç’do dalë nga kjo.
një luan, një buf apo një dre …
Ti rri e pret big bangun e bardhë
që të shndërrohesh në një statujë
mjeshtërore.
Mbi ty
drejt dhe sigurt
një daltë skalit,
rreshk , rafshon, lëmon
forma idesh e kujtimesh
që zgjohen,
nga duart e mardhura.
Një motosharë
tymos
frymëmarrjen e avullt të mjeshtrit
me tisin e akullit tënd
që spërkat e zbardh
si arrë kokosi, si sheqer pluhur
mbi mbi tortë
ditëlindje pa qirinj.
Ti ende je e
pamoshë
pa emër
paformë,
pa zë
vetëm frymon
prej akullit bulëzues

e ndërsa ngadalë
zgjohen format…
Ja një si flatër zogu
sakaq

një thikë e mprehtë të therr…
Një çurg ciflash kristali
rrjedhin poshtë
si currilla klithmash ajërçjerrëse
përreth përhapen
gërvishtëse
prej një guri latues
një breshëri gastaresh…
Ti je si skulpturë akulli ,
që do të kullosh shpejt
nga zjarrmia e lotëve të tu
Sa s’do ta njohësh veten…
Ti nuk je
thjesht një statujë për park
as për ndonjë shatrivan.
Je dhe mbetesh pa emër
a lavd .
Ti je një shkëmb nga ky Stonehenge
i akullt në këtë park të të qelqtë
rethuar me një rreth statujash të zbardha
vepër të një Fidea efemer
që me frymë dhe brymë
ngroh gishtat.

Ç’rëndësi ka forma ?
T’i do të tretesh
nga dhimbja
dhe thinjat
në muzgun floureshent
të shkurtit.
nën një diell që më shumë shndrit se nxeh.
Dhe do të mbetet nga ty
vec një pellg uji
dhe ca foto kalimtare
të siluetës tënde
gjysmë akull gjysmë ujë,
e akullt statujë
e një jete të kaluar,
prej vetes duke zbuar
dashuri
vetëm sa për të jetuar…

Michigan , Utica shkurt 2014

Shën Valentin

Nga Rafael Floqi

Në këto ditë të acarta shkurti
Kur radioja njofton se në Michigan është më ftohtë se në Pol,
kur Plaku i Borës është fshehur pas kukumaleve të akullaçe
kur temperaturat thyejnë më shumë rekorde se Olimpiada në Soçi
shoh gjurmët e mardhuara të një lepuri guximtar,
mbi trashetë e akullta, hapur për të shkuar tek fqinji,
që mbulohen sakaq nga fjollat e borës së re…
Tashmë që as fëmijët nuk guxojnë të ngrenë më një plak të ri prej bore,
madje as qyteti nuk ka shpallur konkurs,
siç duket, për të mos ofenduar dihatjet dhe mallkimet e banorëve
që hapin transhetë e acarosura në luftën me bukurinë që vret.
Shoh kristalet e cingrosura të akullit të ngjitura si zbukurime Krishtlindjeje
mbi derën e xhamtë të dhomës , si për të mos lënë
dritën e zjarrit të një sobe të rremtë ta përcjellë përtej …

Këtë mëngjes dashurie shkurti,
ngjis shkallët,
e shoh një pamje të beftë sa mbeta
shtangur- lumtur.
Të shoh ty Ledia që fle në shtratin tonë,
mbështjellë e rethuar nga dy vazjat tona
të sigurta që sikur luajnë cekash
me ëndërrat…

I lodhur prej pune
siç qeshë mbrëmë, duke ndjekur në TV “Opinionin”,
debat mes politikanësh që s’dinë nëse ka dashuri,
gjumi më pushtoi tek divani,
ndërsa në ëndërr kërkoja
të zgjidhja më kot nyjen gordiane …
e një akullnaje pa kuptim.

Dhe zgjimi
më gostiti këtë mëngjes me këtë pamje hyjnore
paqtie dhe pafajsie…

Ju shoh tek flini,
dhe pse s’isha kësaj nate në shtratin lojcak të dashurisë
aty ishte gjithë dashuria ime.
Ishe Ti , ishte Lorna, ishte dhe Oriana
tek nanuriteshit…
E m’u duk
se këtë Shën Valentin dashuria jonë po ndahej më trish
Me Lornën dhjetëvjeçare që s’guxon të rritet,
dhe e zbulon dashurinë si Lojë Pokemonash,
Dhe Orianën dyvjeçe që i detyron kukullat të puthen,
duke belbëzuar “ I love you!”…
Tek ju kundroj
po e kuptoj pse këtë dimër kallkan,
Fatura e ngrohjes s’ishte “ububu”,

Tani po,
e ndjeva shpirt
pse u shkrinë kristalet e akullit tek dritarja.
Tani e kuptoj,
edhe pse s’qeshë në shtrat mbrëmë
se dashuria jonë qe trefishuar…
Ndërsa radioja këtë mëngjes broçkolliste më kot,
“Se kush është më i rëndësishëm, seksi apo romantika”,
dhe se gjente…

Ledia e dashur

të dua dhe sot si ditën e parë,
si atëherë kur roja i lokalit të plazhit lagte stolin që të mos uleshim ne,
në përhumbjen tonë mes valëve dhe të “24 mila bacci”,
Të dua,
dhe pse përpiqem t’i mbuloj thinjat,
e uroj të kem fatin e prindërve të mi,
që të përqafuar prehen në Sharrë
nën gurin e varrit, tek një bli.
Dhe më kujtohen fjalët e nënës kur na la babai,
pasi u deshën për gjysmë shekulli:
“Nuk e kuptova se do të ikte, se vazhdonte të më donte.”
Dhe ajo na la më pas …
Dhe vetëm atëhere e kuptova se Skype ishte gënjeshtare…
Gëzuar Shën Valentinin e dashur!
Në këtë 14 Shkurt të acartë
duket
se urtësia e atyre që zgjodhën këtë datë
ka mbijetuar më shumë se përçartjet në radio,
dhe besoj se ai murgu i mirë i legjendës,
Shën Valentini e ka ditur
më mirë se Legjenda e Trëndafilit,
se është dashuria ajo
që sjell në shkurt
lulëzimin e prillit.

Michigan, 15 shkurt 2014

Facebook-u

-Poezi satirike-

Një djalë në moshë për t’u martuar
Bënte chat me një vajzë të zgjuar.
Ajo i thoshte si me qesëndi
“S’ të dua more”, se ty s’të njeh njeri.
“Lol”, i ktheu djali, jo pa inat asaj
Po të më njohësh mirë, do më lutesh pastaj”.
Dhe befas me një klik ideja i shkrepi
Të kish më shumë “likes” se Lek Plepi.

Dhe tha vetes “shqipëtar mos rri po duku”,
Tani që doli facebook-u.

Prandaj vendosi t’u luante një rreng
Që do t’i linte gjithë pa mend,
Sajoi një farë titulli dhe një dekret
Që se pat dhënë, as president, as mbret.
Më pas një montazh me Photoshop
të mos dallohej as me mikroskop,
Një foto dekorate me presidentin
Që asaj t’ia prishte gazmendin.

Dhe tha, se më kot s’ka dalë Facebook-u
Ndaj shqiptar, mos rri po duku.

E postoi hapur, jo vetëm për friend
Dhe priti, që ajo të mbeste pa mend..
se në këtë botë marazi gjithandej,
pas mendjes së vet, gjithë janë të mëdhenj.
Dhe shpejt urimet s’vonuan të vijnë
Nga Detroiti, Korça e gjer në Athinë
Të lumtë, mor djalë, je burrë i dheut.
Dikush jo pa zili i tha: “I bën nder Atdheut”.

E sheh i tha vetes “Lavdi Facebook-u”
Ndaj shqiptar, mos rri po duku.

Reagoi që në mesnatë një fotograf
Rrëmuar kish dritë-hijet dhe çdo paragraf,
I thoshte, se “Njëshi” kishte bërë mashtrim
Se vetëm ai, meritonte atë dedikim.
Gjithë natën të tjerët bënë chat
Se as Noli as Konica se kishin atë fat
U shkroi se në këtë botë xheloze gjithandej,
Pas mendjes së vet, të gjithë janë të mëdhenj.

Iu përkëdhel sedra “Rroftw Facebook-u”
E tha: “Shqiptar, mos rri po duku.

Kur hyri në kafen që mezi i flisnin
Ne këmbë u ngritën e zunë t’i brohorisnin
Duartrokitën si në kohën e Enverit
I thanë: “Ti le pas dhe Konsullin e Nderit”.
Madje dikush që kish jetuar si një gjinkallë
Në derë ia behu e vajtoi me pallë ,
Si të fus një mik tek “njëshi” për dekoratë
Tani që doli gushti e s’kemi as takat?

E sheh i thosh vetes se c’bën Facebook-u
Ndaj shqiptar, mos rri po duku.

U ngjite lart, i tha vetes, tani bëhu burrë
Se lumi i Facebook-ut s’sjell gjithnjë gurë.
I shkroi asaj : kam “friends & likes” sa të dua.
“Lol”, ia kheu u bëre kaq i madh, sa s’bën për mua.
E shkroi se në këtë botë xheloze, gjithandej,
Pas mendjes së vet, të gjithë janë të mëdhenj.
Mbet ligsht, e tha: “S’qenka gjë as Facebook-u,
para marakut të vuajtjes për t’u dukur”.

Gëzuar Ditën e Punës !

by

Abraham Lincoln: ”Nëse një njeri ju thotë, se ai e do Amerikën, por urren punën, ai është një gënjeshtar. Nëse një njeri ju thotë, se beson tek Amerika, por i druhet punës, ai është një i marrë”
Nga Rafael Floqi/
Çdo vit, në Shtetet e Bashkuara në të hënën e parë të shtatorit festohet Dita e Punës. Në këtë ditë nderohet kontributi i punëtorëve amerikanë në një shoqëri të lirë dhe të begatë. Qe forca vitale e punës që arriti materialisht standardin më të lartë të jetesës dhe prodhimin më të madh që bota ka njohur ndonjëherë dhe na ka çuar ne si shqiptaro- amerikanë më afër realizimin të idealeve tona tradicionale, të demokracisë ekonomike dhe politike. Pra, është me vend, që kombi ynë amerikan të nderojë në Ditën e Punës krijuesin e madh të fuqisë së kombit, të lirisë, dhe veprimit – punëtorin amerikan.
Historia e punëtorit amerikan është historia e sipërmarrjes, vizionit dhe punës së madhe, që transformoi një vend të shkretë në fuqinë më të madhe ekonomike të botës. Ajo është historia e njerëzve të ardhur nga shumë vende, të cilët krijuan një vend punëtorësh, që më pas u bënë punëdhënës, një vend i skllevërve, që u bënë qytetarë të lirë, të cilët krijuan qeverinë e tyre, që ajo t’u shërbente atyre dhe jo të ishte padroni i tyre.
Dita e Punës, e cila për herë të parë është festuar ne qytetin e Nju Jorkut, 132 vjet me parë, është ditë feste dhe pushimi kombëtar. Departamenti Shtetëror i Punës (DoL) thotë se, “ua ka dedikuar këtë ditë që e cila i bie hënën e parë të muajit shtator të çdo viti, të gjithë punëtorëve amerikanë për arritjet e tyre ekonomike dhe sociale”.
Origjina e kësaj feste daton qysh nga manifestimi i organizuar në Shtetet e Bashkuara nga Kalorësit e Punës (Knights of Labor), një shoqatë e themeluar në 1869) në Nju Jork, 5 shtator 1882. Dy vjet më vonë, më 1884, një manifestim i ngjashëm i Kavalierëve të Punës miratoi një rezolutë që kjo ngjarje të kremtohej për vit. Gjithashtu, organizatorët sindikalistë, afër lëvizjeve socialiste dhe anarkiste, sugjeruan si datë feste: 1 Majin. Ndërkohë ndodhën disa incidente të rënda në ditët e para të majit 1886 në Çikago (SHBA) dhe që njihet si kryengritja e Haymarket. Këto ngjarje arritën kulmin e tyre më 4 maj, kur policia qëlloi mbi demonstruesit duke shkaktuar shumë viktima. Data është miratuar si festë edhe në Kanada në 1894 edhe pse koncepti i festës së punëtorëve u referohej këtu marshimeve të mëparshme të punëtorëve të mbajtur në Toronto dhe Otava në 1872.
Sipas arkivave të gazetës “New York Times”, në një editorial të vitit 1882, shkruhej për Ditën e Punës “ Labor Day” se ” Kjo ditë ishte caktuar në një vend me rreth 51 milionë njerëz, saç kishin atëherë SHBA-të, për t’u festuar së pari në Nju Jork në qytetin më të madh i asaj kohe me rreth dy milionë banorë. Kjo ishte edhe një ditë pushimi që paguhej, ishte një ditë ne vit për punëtorët, një ditë e mirë për të bërë pushim që nuk kishte nevojë për përgatitje për dallim nga Dita e Falënderimeve – Thanksgiving ! Në shumë vende të botës përkujtohet 1 Maji, si Dita e Punëtorëve. Dita e Punës, ose Festa e Punëtorëve, është një festë që festohet më 1 Maj të çdo viti, e cila synon të kujtojë angazhimin e lëvizjeve sindikale dhe vështrimin e gjendjes ekonomike-sociale të punëtorëve. Dita e Punëtorëve është e njohur në shumë vende të botës, por jo në të gjitha. Më saktësisht, ajo i referohet kujtimit të protestave të punëtorëve që synonin të drejta më të mëdha dhe që konsistonte në orarin 8 orësh të punës.
Në Shtetet e Bashkuara, pas paradës së New York-ut ajo u bë një ngjarje vjetore edhe në vitin 1894 u miratua nga presidenti amerikan Grover Cleveland për të konkurruar me Ditën Ndërkombëtare të Punëtorëve (Ditën e 1 Maj-it).Kështu protestat çuan në nxjerrjen e një ligji që u miratua në 1866 në Illinois. Ndërkohë, Kongresi i Internacionales së parë kërkoi që ligje të ngjashme të miratoheshin dhe në Evropë. Kështu në Evropë 1 Maji, Festa e punëtorëve u bë zyrtare nga ana e delegatëve socialistë të Kongresit të Internacionales së Dytë në Paris në vitin 1889 dhe u ratifikua në Itali dy vjet më vonë.
Në Shtetet e Bashkuara. Dita e Punës, përveçse debateve të forta ideologjike që e kanë shoqëruar atë thuajse për çdo vit, ka dy këndvështrime të ndryshme që janë subjekti i një debati dinamik rreth statusit të punonjësve amerikanë. Ndërsa Dhoma Amerikane e Tregtisë thotë se politikat ekonomike të administratës Obama kufizojnë krijimin e vendeve të punës, grupe të mirënjohura të punonjësve fajësojnë korporatat për grykësi dhe rregulla të parapërcaktuara për të goditur perspektivat e klasës se mesme amerikane.
Punëtorët amerikanë e shfrytëzuan pushtetin e tyre politik për t’i bërë standardet e punës në Shtetet e Bashkuara më të lartat në botë. Punëtorëve iu garantua e drejta që të organizohen në sindikata të lira e të pavarura dhe të hyjnë në negociata kolektive me punëdhënësit e tyre. Puna e detyruar u ndalua. Ata fituan kushtet më të sigurta të punës, rroga të drejta, sigurime për të papunët, kufizimin e punës së fëmijëve, ditën e punës 8-orëshe dhe përfitime të tjera që u garantuan me ligj. Në Shtetet e Bashkuara diskriminimi i marrjes në punë në bazë të racës, gjinisë, fesë dhe përkatësisë etnike u ndalua. Gjithashtu të moshuarve dhe të paaftëve iu garantuan sigurimet shoqërore dhe kujdesi shëndetësor.
Por gjatë 30 vjetëve të fundit numri i anëtarëve të sindikatave në Shtetet e Bashkuara , në kushtet e zhvillimit të teknologjisë dhe globalizimit të ekonomisë botërore ka rënë ndjeshëm. Kështu, në vitin 1983, 20 për qind e punëtorëve amerikanë bënin pjesë në sindikatë, ndërsa në vitin 2012 kjo shifër ishte 11 për qind. Megjithatë, në saje të përpjekjeve të sindikatave në vite janë arritur një sërë rezultatesh, si përmirësimi i kushteve në vendin e punës, java 5-ditore e punës, sigurimi shëndetësor për punonjësit dhe një numër i caktuar ditësh pushimi me pagesë.
Ndërsa në Shtetet e Bashkuara shënohet Dita e Punës, ku përveçse debateve të forta ideologjike që e kanë shoqëruar atë thuajse për çdo vit, ka edhe dy këndvështrime të ndryshme, të cilat janë subjekti i një debati dinamik rreth statusit të punonjësve amerikanë. Dhoma amerikane e Tregtisë thotë se politikat ekonomike të administratës Obama kufizojnë krijimin e vendeve të punës. Ndërsa grupe të mirënjohura të punonjësve, fajësojnë korporatat për grykësi dhe rregulla të papërcaktuara për të goditur perspektivat e klasës së mesme amerikane.
Njëqind vjet më parë, ju jeni konsideruar si klasë e mesme nëse keni bërë 577 $ në vit, sipas TheCostofLiving.com. Sot, shumë njerëz bëjnë më shumë se kaq në një javë. Të paktën, sipas Byrosë së Statistikave të Punës, të ardhurat mesatare javore të punonjësve me kohë të plotë për tremujorin e parë të vitit 2014 ishin $ 796. Një kut i dobishëm për të gjykuar nëse ju jeni të klasës së mesme: bazohet se të ardhurat mesatare familjare të një familje me katër veta që ishin 51.017 $ në vitin 2012, sipas të dhënave më të fundit të censusit të SHBA. Robert Reich, një profesor i Politikave Publike në Universitetin e Kalifornisë Berkeley dhe ish Sekretari i Punës, ka sugjeruar që si “klasë e mesme të përcaktohen familjet që bëjnë 50 për qind më shumë se mesatarja e të ardhurave më të ulëta, e cila do të thotë të ardhurat mesatare vjetore të klasës së mesme janë nga $ 25,500 në $ 76,500”.
Një pjesë e amerikanëve e kanë pushim të hënën, që është Dita e Punës në Shtetet e Bashkuara. Festimi i përvitshëm tradicionalisht shënon fundin e stinës së verës, por njëkohësisht, është dhe dita kur nderohet kontributi i punonjësve tek mirëqenia ekonomike dhe sociale e vendit. Por miliona amerikanë të papunë, nuk po e festojnë Ditën e Punës, si zakonisht. Në paradat që zhvillohen Ditën e Punës amerikanët kanë rastin të shijojnë edhe një herë ditët e fundit të verës dhe të vlerësojnë kontributin e punëtorëve. Por sipas Institutin Brookings,”Gjatë 15 vjetëve të fundit punonjësi mesatar nuk e ka pasur të lehtë jetesën”. Rreth 25 milionë amerikanë, tani ose e kanë të vështirë të gjejnë punë, ose bëjnë punë që nuk i përkasin kualifikimit të tyre. Se edhe ata që kanë punë, përpiqen së tepërmi të ruajnë arritjet e realizuara me vështirësi.
Një ndryshim i madh edhe me situatën e 5 vjetëve më parë, është dobësimi së tepërmi i sindikatave të punonjësve në SHBA. Sindikatat dikur përfaqësonin më tepër se një të tretën e të gjithë punonjësve amerikanë. Por pasi numri i anëtarëve ka rënë ndjeshëm për disa dekada me radhë, dhe për shkak të përpjekjeve kohët e fundit nga disa shtete, për t’ua hequr të drejtën e negocimit për kontratat e punës sindikatave, grupet e sindikatave tani përfaqësojnë vetëm 11 për qind të punonjësve amerikanë.
“Ne nuk durojmë kur ata thonë se vitet më të mira të Amerikës kanë kaluar, se ne nuk mund t’u japim qytetarëve tanë një punë të mirë, shërbim shëndetësor, mundësinë për të pasur një pension të sigurt dhe se duhet të tërhiqemi nga ëndrra amerikane, pikërisht këtu, në vendin më të pasur të botës. Ne nuk mund ta pranojmë dot këtë”, thonë sindikalistët.
Por disa thonë se janë viktima të ndryshimeve të mëdha globale. Vincent Reinhart i Institutit amerikan “Enterprise” thotë se globalizimi ka sjellë shumë ndryshime dhe amerikanët duhet të përshtaten në këtë mjedis të ri.
“Globalizimi i ekonomisë sjell me vete edhe të këqija, disa nga pagat mesatare ulen, për shkak se një sërë mallrash dhe shërbimesh mund të prodhohen gjetkë, ku fuqia punëtore është shumë më e lirë . Dhe nëse sindikatat i qëndrojnë modelit të vjetër, ku e gjithë lufta bëhet për pagat reale, kjo do të sjellë pakësimin e numrit të anëtarëve, ngaqë vendet e punës do të eksportohen në vende të tjera.”
Ekonomistët thonë se ekonomia amerikane nuk po rritet me shpejtësinë e duhur për të zëvendësuar më tepër se 8 milionë vendet e punës që janë shkurtuar që nga koha e Depresionit të Madh. Por mbështetësi i sindikatave, Steve Soule, ka besimin se amerikanët do të vazhdojnë të jenë këmbëngulës.
“Unë mendoj se ne amerikanët jemi të guximshëm, edhe pse ndodhemi në një periudhë rënieje ekonomike të përkohshme. Unë jam optimist lidhur me aftësinë e punonjësve amerikanë për të qenë të parët në botë, në të gjitha fushat që kanë të bëjnë me punën, ashtu sikurse në të kaluarën.”
Kështu në kushtet kur ka rënë ndjeshëm mbështetja në anketat e opinionit publik për shkak të papunësisë dhe ekonomisë së dobësuar, presidenti Obama shpreson t’i rikthejë optimizmin amerikanëve.
Raporti i Departamentit të Punës për papunësi ka qenë subjekt i disa teorive konspirative. Kjo sipas sugjerimit të Jack Welch, ish-shefit ekzekutiv të General Electric, që thotë se staticienët e qeverisë i kishin ekzagjeruar shifrat e rritjes së vendeve të punës gjatë vitit 2012 për shkak të fushatës ri-zgjedhore të presidentit Obama. Të dy palët, si ekonomistët Republikanë dhe Demokratikë i hodhën poshtë këto akuza si pa kuptim. Por sondazhet e njerëzve që përpilojnë raportet për punësimin edhe kur, shërbyesit civilë jopartiakë janë të ndershëm, nuk do të thotë se raporti i nivelit të punësimit është i përsosur. Raporti përpiqet të vlerësojë punësimit në një vend të madh – duke e bërë këtë shpejt, për t’ua dhënë atë politikë bërësve , drejtuesve te biznesit dhe të gjithë të tjerëve të interesuar për kuptimin e asaj se si ka ecur ekonomia. Kjo është një detyrë e vështirë. Dhe kjo është bërë më e vështirë, për shkak se amerikanët janë më pak të gatshëm, për t’iu përgjigjur sondazheve që përdoren për to. Një dokument i ri akademik, sugjeron se niveli i papunësisë duket se është bërë më pak i saktë gjatë dy dekadave të fundit, pjesërisht, për shkak të rritjes të mos përgjigjes ndaj sondazheve . Në veçanti, nuk duket se ka pasur një rritje në numrin e njerëzve që dikur do të ishin kualifikuar si zyrtarisht të papunë dhe sot janë konsideruar jashtë fuqisë punëtore për shkak se nuk janë as duke punuar dhe as duke kërkuar punë. Por pse janë njerëzit më pak të gatshëm për t’u përgjigjur? Paraqitja e caller-ID dhe rënia e numrit të linjave shtëpiake luajnë një rol në rezultatet e sondazheve. Por këto nuk janë të vetmet arsye. Besimi i amerikanëve në institucionet në dekadat e fundit – duke përfshirë qeverinë, mediat, kishat, bankat, sindikatat dhe shkollat – ka rënë. Njerëzit u duket si i dyshimtë për qëllimi e një anketimi dhe janë më shumë të shqetësuar më shumë sesa në të kaluarën për ndërhyrje në jetën e tyre private . “Njerëzit janë skeptikë – a është ky është kjo një studim i vërtetë? Pse ata janë duke m’i kërkuar mua këto të dhëna ?”, thotë Francis Horvath, i Departamentit Amerikan të Punës. Shkalla e papunësisë në gjysmën e parë të vitit 2014 të njerëzve që u intervistuan në muajin e parë ishte 7.5 për qind. Por në mesin e njerëzve që u intervistuan në muajin e fundit ishte vetëm 6.1 për qind. Por sipas analistëve të Departamentit të Punës, duke krahasuar edhe me të dhënat historike , shkalla zyrtare e papunësisë në këtë periudhë ishte mesatarisht 6.5 për qind.
E pra kjo është Dita e Punës, ku pothuajse te gjitha lokalet shtetërore dhe zyrat federale e pushtetit lokal janë te mbyllura, siç janë edhe shërbimet e zyrave e postave dhe te tregjeve financiare, dhe shërbimi urban e ndër urban, ai hekurudhor lokal, tramvajet dhe metrotë e shërbimit transit. Kështu në një masë të përcaktuar sipas nevojave kjo ditë pushimi u bashkohet fundjavës të shtunës dhe të dielës, duke formuar një të ashtuquajtur -urë pushimi. Dita e Punës kremtohet edhe me piknikë të organizuar nga sindikatat, kështu shumë amerikanë e konsiderojnë Ditën e Punës, si të hënën e të fundjavën e fundit të gjatë të verës. Festimet jo-publike përfshijnë piknikë, shfaqje me fishekzjarrë, aktivitete uji, dhe ngjarje të artit publik si dhe fillimin e kampionatit të futbollit amerikan të kolegjeve. Meqë viti i ri shkollor në përgjithësi fillon menjëherë pas Ditës së Punës, familjet dhe fëmijët e moshës shkollore e kanë atë si mundësinë e fundit për të udhëtuar para fundit të verës. Për amerikanet, Dita e Punës shënon mbylljen tradicionale të stinës se verës – periudhë kur punonjësit pushojnë dhe shijojnë frytet e punës se tyre. Por me një ekonomi me rritje të ngadaltë dhe me numrin e të papunëve në rritje- Dita e Punës për mjaft punonjës është një thirrje për veprim. Por sidoqoftë, Amerika ka lindur nga puna dhe për punën. Siç thoshte presidenti – Abraham Lincoln ”Nëse një njeri ju thotë, se ai e do Amerikën, por urren punën, ai është një gënjeshtar. Nëse një njeri ju thotë, se beson tek Amerika, por i druhet punës, ai është një i marrë”. Dhe shqiptarët janë ata që këtu në Amerikë më mirë se në Shqipëri e kanë kuptuar këtë. Gëzuar pra, Ditën e Punës.