Rafael Floqi – Page 32 – Dielli

Taksa “e shenjtë” vs. “e ndershme” dhe IRS-i

June 20, 2013 by dgreca

Ajshtajni pat thënë:”Gjëja më e vështirë në botë për t’u kuptuar janë taksat mbi të ardhurat”.

Nga Rafael Floqi/Detroit/

Kur Rama mësoi se ato që po thoshte në fillim të fushatës për sistemin e taksave, tregoi se nuk dinte asgjë për sistemin e taksimit dhe ngatërronte taksën progresive me atë proporcionale, pasi taksa prapocionale në vetvete është taksa e sheshtë. Pastaj më vonë mëtoi ta quante atë me emrin e vërtetë ekonomik si “taksë progresive”. Ndërsa muajin e fundit të fushatës, si për t’iu kundërvënë Berishës për termin “taksë e sheshtë, ai shpiku termin “taksë e ndershme”, që bën aluzion, sikur të gjitha llojet e taksave të tjera ishin të pandershme. Ç’ka tregon se politika e PS-së për taksat është vetëm propagandë.

Madje, për t’u dukur më i ditur në emisionin “Opinion” të Blendi Fejziut ai futi ne gojë të tij edhe një deklaratë, sipas së cilës, një këshilltar ekonomik i Obamës e pat quajtur atë “një taksë të poshtër”.

Por si qëndron e verteta?

Taksimi si sistem për mbajtjen e shtetit lidhet me origjinën e vetë shtetit, fillimisht në natyrë dhe pastaj në para. Ai është një mjet për të mbajtur në këmbë shtetin dhe të dyja sistemet e taksimit janë përdorur historikisht nga shteti si institucion për qëllime të ndryshme, duke e vendosur barrën tatimore herë mbi popullsinë dhe herë mbi prodhuesit. Ka pasur periudha si gjatë komunizmin shqiptar, kur taksimi i fshehur dhe puna vullnetare, apo me detyrim (angari) taksonte mbi 70 % të të ardhurave të popullsisë.

Para disa ditësh, së bashku me shkollën e vajzës time, vizituam Senatin e Michiganit në Lansing, dhe një nga pyetjet që shoqëruesja u drejtoi nxënësve 9 –vjeçarë, ishte se çfarë lloj taksash kemi në SHBA?

Dhe përgjegja ishte, se kemi taksa mbi pronën dhe taksa mbi të ardhurat, dy boshte të sistemit tatimor amerikan. Por natyrisht, ka edhe taksa të drejtpërdrejta mbi shitjen në masën afro 6 përqind, që ndryshon nga shteti ne shtet dhe vendndodhja pasi asaj i bashkangjiten taksat lokale dhe ato të shërbimeve. Mjafton të shihni një faturë të Comcast-it dhe të kuptoni se ka taksa mbi çdo gjë, që nga komunikimet elektronike e deri për thirjet e policisë, Kodit (911).

Por shpesh kalkulimet e taksave nuk janë aq të thjeshta. Madje një gjeni si Ajshtajni pat thënë: ”Gjëja më e vështirë në botë për t’u kuptuar janë taksat mbi të ardhurat”.

Por nëse Rama dhe Berisha “i tërhequr” për t’iu kundërpërgjigjur ofertës “ programore te opozitës” diskutojnë vetëm përciptas dy llojet e taksimit, apo format e taksimit, taksimin e sheshtë dhe atë progresiv. Analiza për përparësitë e njerit apo tjetrit sistem, është e cekët, propoganduese, elektorale, pasi në fakt, secili sistem ka të metat “drejtësitë dhe padrejtësitë e tij”, por ajo që është e rëndësishme është se cili është më produktiv në një kohë të caktuar, në një vend të caktuar, në një situatë të caktuar ekonomike.

Por, nëse qeveria e ka të vendosur në zbatim sistemin progresiv tatimor, opozita, siç po duket, më shumë, për rezonancë politike të qendrimeve të majta, sesa për argument ekonomik të bazuar në një truall real ekonomik në Shqipëri, thekson me deklarata populiste se do te heqë taksat për 95% të popullsisë dhe se vetëm, “do të taksojë të ardhurat dhe dividendin e 5 % të popullsisë”, duke ia ngarkuar kështu barrën fiskale vetëm kësaj shtrese të shoqërisë pa dhënë një një shkallë apo një tavan apo dysheme. Kjo bëhet në të njetën kohë, kur është hedhur dhe teoria utopiste për shërbim shëndetësor falas. Që sistemi shëndetësor ka nevojë per ndryshime është afermendsh, por premtimi për shërbim falas nuk e çon atë para por prapa.

Por këtu ka një inkosenguencë që tregon se sistemi i taksimit progresiv, dhe ulja e taksave janë në një konflik ekonomiko–ideologjik.

E majta kudo në botë është e interesuar për taksa të larta dhe ndikim të shtetit në ekonomi dhe shpërndarje. Kështu ishte e vështirë për Ramën dhe për ekspertët e tij në emisionin “Opinion” t’i përgjigjeshin pyetjes,se me se do ta pagonin shërbimin shëndetësor falas.

Edhe pse deklaroheshin për humanizëm për njerëzit në nevojë, dhe më tepër për populizëm asnjeri, as Rama, as epsertët e PS, Beqja apo bankieri Shkëlqim Cani që zgjodhi heshtjen, s’ishin në gjendje apo s’mund të shpjegonin, se si do ta paguante qeveria e tyre këtë shpenzim në buxhet, para se is ashtuquajturi mekanizëm programit socialist të hynte në zbatim, dhe kjo gjë hodhi mjaft dyshim mbi aritmetikën tatimore të PS-së.

Teoria e taksimit të më të pasurve është jo vetëm një parim i së majtës qysh në origjinë, por i bën karshillëk edhe teorive të majta në SHBA edhe tezës së Obamës apo të miliarderit Warren Buffet para fushatës presidenciale në SHBA, se “nuk është e drejtë që sekretarja e tij e paguante më shumë në taksa sesa vetë ai”.

Në thelb, debati është sa ekonomik, aq edhe ideologjik. Le të kujtojmë ç’ndodhi në Francë kur aktori “nder i Francës”, Jerard Depardieu la edhe nështetesinë, për të mos paguar barrën fiskale të 75 % të vënë nga presidenti Holande. Flitet se tatimi mbi të ardhurat për 5% të të pasurve në Shqiperi, do të arrijë në masën 40 %. Po kur prodhuesit e konsoliduar francezë u zhvendosën, për shkak të taksave në Belgjikë apo në Luksemburg, ç’mund të bëjnë 5 % e industrialistëve të rinj shqiptarë. Të largohen nga vendi?

Fatura e të ardhurave të më shumë se 8.000 ekonomive familjare franceze ra 100 për qind me të ardhurat e tyre vitin e kaluar, raportoi të shtunën gazeta e biznesit “Les Echos”, duke cituar dhëna të Ministrisë së Financave. Qeveria Socialiste e presidentit Francois Hollande e imponoi tatimin shtesë vitin e kaluar, menjëherë pas marrjes së detyrës, për të kompensuar ndikimin e një skeme tavan të krijuar nga paraardhësi i tij konservator për të pasur tavan taksimin e përgjithshëm të individit në 50 për qind të të ardhurave vetjake. Qeveria ka qenë e detyruar që të riformulojë një projekt-ligj për të vënë një taksë e përkohshme 75 për qind mbi të ardhurat mbi 1 milion euro, i cili kishte qenë një nga premtimet e fushatës të Hollande që ka ulur popullaritetin e tij në 8 për qind.

Por le të ndalim tek dy dallimet mes taksës së sheshtë dhe asaj progresive.

Sipas Mike Bell, një sistem proporcional i taksave është ai në të cilin tatimi mbi të ardhurat është i njëjtë me përqindjen e të ardhurave nga çdo person, pa marrë parasysh se sa është barra mbi të ardhurat, që atë e rëndon. Sistemi proporcional i taksave, shpesh referohet si taksë e sheshtë. Por le të bëjmë një vështrim për tatimet historike proporcionale për të kuptuar, pse Berisha e quan, sistemin e tij “të shenjtë”.

Taksa proporcionale ka egzistuar mjaft herët që gjatë kohës, kur kisha e krishterë institucionalizoi një taksë proporcionale, e cila në atë kohë u quajt “një të dhjeta”. Dhjetë për qind e të gjithë të të ardhurave u kërkohet të jepej në kishë për qëllime fetare. Shembulli më i mirë i tatimeve proporcionale sot në Amerikë është tek taksa e shitjes. Ndërsa taksa e shitjes mund të ndryshojnë nga rajoni në rajon, çdo blerës paguan të njëjtën taksë shitjeje. Nëse tatimi i shitjes është 10 për qind, çdo blerës i një kompjuteri 500 $ do të paguante 50 $ në taksa shitjes, pavarësisht nga të ardhurat personale.

Për çdo lloj tatimi, ka argumente pro dhe kundër, si për meritat dhe për të metat. Një prej argumenteve më të mëdha për taksat proporcionale apo ato të banesave, në SHBA është se ato janë argumentuar si më të lehta dhe si më “të drejta”. Një tjetër argument, është se një taksë e sheshtë siguron më shumë motivim për njerëzit që të përpiqen të fitojnë më shumë, madje edhe në nivele të ardhurave të larta, për shkak se një person nuk do të humbasë më shumë për taksat, nëse ai fiton më shumë para dhe kështu kjo shtesë e ndihmon atë.

Por ka edhe argumente kundër taksavet proporcionale. Një argument kundër taksave proporcionale është se ajo mund të veprojnë ngjashëm me një taksë regresive. Fakti që të gjithë paguajnë shumën e njëjtë të tatimit të shitjes mbi një blerje është me të vërtetë, megjithatë, për një 50 $ shitje rëndesa e faturës tatimore do të ishte një përqindje me e lartë në raport me të ardhurat për dikë që bën 30.000 $ në vit, në krahasim me dikë tjetër që bën 100.000 $ në vit.

Departamenti i Thesarit, ka deklaruar qysh më 1984 që ai kundërshtonte, ashtu si bën Rama sot në Shqipëri, një taksë të sheshtë mbi të ardhurat, sepse ajo sposton një sasi të lartë të barrës tatimore nga njerëzit me të ardhura të larta tek njerëzit me të ardhura të ulëta, por duke rritur bazën, numrin e popullsisë së taksueshme.

Ne fakt, taksat mund të kategorizohen edhe si, proporcionale regresive, ose progresive, dhe dallimet kanë të bëjnë me masën e tatimit kundrejt bazës së tatueshme (të tilla si të ardhurat e familjes apo fitimet e një biznesi). Një taksë regresive është një taksë ku subjektet me të ardhura të ulta janë subjektet që paguajnë një pjesë më të madhe të të ardhurave të tyre në taksa më të larta relativisht nga të ardhurat që fitojnë.

(Taksa regressive, gjithashtu, mund të mendohet si tatim, ku norma margjinale tatimore është më pak se norma mesatare e taksës. Një taksë proporcionale (e quajtur ngaherë edhe si një taksë e sheshtë) është një taksë ku të gjithë, pavarësisht nga të ardhurat, paguajnë të njëjtën pjesë e të ardhurave në tatime. (Taksat proporcionale gjithashtu mund të mendohen si tatime, ku normat e margjinale dhe mesatare tatimore janë të njëjta.

Por ç’është taksa progresive? Ajo është një taksë ku subjektet me të ardhura të ulëta paguajnë një pjesë të ulët nga të ardhurat e tyre. (Taksat progresive gjithashtu mund të mendohen si tatime ku norma margjinale tatimore është më e lartë se norma mesatare e taksës.

Përveç këtyre, taksimi fiks, i njejtë, është një taksë ku të gjithë paguajnë të njëjtën sasi parash në taksa, pavarësisht nga të ardhurat. Një tatim fiks është një lloj i veçantë i tatimit regresiv, pasi një sasi të caktuar të parave do të përbëjnë një fraksion të lartë të të ardhurave kundrejt të ardhurave të ulëta subjekteve dhe anasjelltas. E tillë është taksa për TV shtetëror ne Shqipëri.

Shumica e shoqërive kanë sisteme progresive të të ardhurave. Po a është kjo e (e drejtë apo jo), kjo varet. Nëse e sheh si drejtë, që subjektet me të ardhura të larta të kontribuojnë në një pjesë më të madhe të të ardhurave të tyre, pasi ata kanë shpenzuar një pjesë shumë më të vogël nga të ardhurat e tyre për nevojat themelore.

Sistemet tatimore progresive të të ardhurave, gjithashtu, janë pjesërisht balancuar nga sistemet e tjera tatimore, që ka të ngjarë të jenë regresive në natyrë. Për shembull, një akcizë mbi makinat ka të ngjarë të jetë një taksë regresive që familjet me të ardhura të ulëta që ata ta kalojnë një pjesë të madhe të të ardhurave të tyre tek makinat. Ndërsa familjet me të ardhura të ulëta, gjithashtu, kanë tendencë për të shpenzuar fraksionet më të mëdha të të ardhurave të tyre në nevojat bazë të tilla si ushqimet dhe veshmbathjet, kështu që një taksa e shitjes për sendet e tilla, gjithashtu, do të jetë mjaft regresive. (Kjo është arsyeja pse në SHBA kjo taksë është tipike për ushqimet e papërgatitura që mund të përjashtohen nga taksat e shitjeve, dhe në disa shtete edhe veshjet janë përjashtuar nga taksa e shitjes.

Ne dallim tjetër, që nuk bëhet në fushatën në Shqipëri është qendrimi ndaj tatimeve mbi të ardhurat kundrejt taksave mbi konsumin. Një taksë mbi të ardhurat, jo çuditërisht, është një taksë në të holla mbi atë që një individ ose nje familje grumbullon në vit. Këto të ardhura mund të vijnë ose nga të ardhurat e punës, si pagat, rrogat dhe shpërblimet, ose nga të ardhurat e investimeve të tilla si interesi, dividentët dhe fitimet kapitale.

Tatimet në të ardhura deklarohen, përgjithësisht, si një përqindje e të ardhurave, dhe kjo përqindje mund të ndryshojë nëse shuma e të ardhurave të familjes ndryshon. (Taksat e tilla referohen si taksa regresive dhe progresive.

Gjithashtu, fitimet kapitale tatohen në përgjithësi në një normë të ndryshme se sa të ardhurat e tjera. Përveç kësaj, tatimet mbi të ardhurat janë shpesh objekt për atë që njihet si zbritje tatimore dhe kredi taksash.

Nga kjo shumë bëhet zbritja tatimore, që është shuma që zbritet nga shuma që numërohet si e ardhura për qëllime tatimore. Zbritjet tatimore janë për shembull, ato për interesin e paguar në hipoteka (mortgage) për shtëpi dhe donacionet për bamirësi. Kjo nuk do të thotë se një familjeje i rikthehet e gjithë shuma e interesit apo dhurimit, megjithatë, pas zbritjes së taksave, por kjo vetëm do të thotë se këto shuma nuk janë subjekt i tatimit mbi të ardhurat.

Taksat e konsumit, në anën tjetër, vihen kur një individ ose familje blen mallra. Taksa më e zakonshme e konsumit (në SHBA të paktën) është taksa e shitjes,në vende të tjera në Evropë është TVSH-ja,(VAT) tatimi mbi vlerën e shtuar, e cila është vihen si një përqindje e çmimit të artikujve që janë më të shitur për konsumatorët. Në disa vende të tjera, tatimi në shitje është zëvendësuar nga tatimi mjaft i ngjashë i vlerës së shtuar. (Dallimi kryesor në mes një taksë shitjeje dhe një taksë mbi vlerën e shtuar është se kjo e fundit është e vënë në secilën fazë të prodhimit dhe në këtë mënyrë u vendoset të dyjave sa bizneseve dhe ekonomive familjare.)

Ka disa përjashtime të përbashkëta mbi tatimin e shitjes që janë sendet ushqimore dhe veshjet. Taksat e shitjeve janë zakonisht të vëna nga qeveritë shtetërore, që do të thotë se këto norma ndryshojnë nga një shtet në një tjetër. (Disa shtete, madje kanë një taksë të shitjes prej zero për qind!) Taksat e konsumit gjithashtu mund të marrë formën e akcizës apo të taksave luksoze, të cilat janë tatimet mbi sendet specifike (makina, alkooli, etj) në normat që mund të ndryshojnë nga norma e përgjithshme tatimore e shitjes.

Shumë ekonomistë mendojnë se taksat e konsumit janë më të efektshme sesa taksat e të ardhurave në nxitjen e rritjes ekonomike.

Prandaj askund nuk flitet për mashtrim është propaganda që bëhet për “taksën e ndershme”? Ç’është kjo lloj takse, si matet, si shprehet, cilët janë treguesit? Kjo nuk ka asnjë lidhje me sistemin shkencor tatimor, me metodat, mekanizmat e saj?

Rama duket se nuk i ka kuptuar në thelb këto probleme të mprehta, se çfarë është “taksa progresive”, pesha qe zë, kush ndikohet, kush përfiton dhe kush humbet.

“Rama flet e flet për tatimin mbi të ardhurat e punonjësve dhe tatimin mbi fitimin e bizneseve qe zëne vetëm rreth 3.7 për qind te produktit nacional bruto. Ai le, thuajse mënjanë tatimin mbi vlerën e shtuar dhe akcizat. Këto së bashku me taksat doganore zëne rreth 70 për qind te te gjithë të ardhurave nga taksat.

Në fund të fundit taksa mbi të ardhurat e popullsisë nuk zë ndonjë peshe të madhe në të ardhurat e buxhetit të shtetit, ajo mund te kompensohet me shtimin e të ardhurave në forma të tjera të taksimit

Problemi nuk është si të taksojmë me shume një kategori taksapaguesish dhe të lehtësohen disa te tjerë, gjë që duhet bërë, por si të gjenden rrugë e mundësi për të shtuar të ardhurat në buxhetin e shtetit për të përballuar nevojat në rritje”.

Por kush do ta paguajë atëherë taksën progresive? Mbetet popullsia dhe te ardhurat nga bizneset.

Taksa e sheshtë ka qenë me e mira për kushtet e Shqipërisë, ka nxitur bizneset e vendit dhe të huaja. Për vendet me ekonomi informale kjo taksë rrit efikasitetin e tregut, duke reduktuar shtrembërimet, dhe krijon stimuj me të medhenj se kurrë për të punuar dhe që krijojnë mundësi zhvillimi kapitalizmit. Gjithashtu ky tatim ka potencialin e zgjidhjes së deficitit të borxhit të jashtëm. Sistemi progresiv nxit për mënyra dhe marifete duke i detyruar në parantezë paguesit e nivelit të lartë të taksave që të fitojnë më shumë, të kërkojnë për të ndjekur rrugët e shmangies së tatimit, qoftë përmes mjeteve ligjore ose të paligjshme. Edhe pse taksa e sheshtë duket si shumë e rëndë për të varfërit – ose si një faktor që kontribuon drejt krijimit të një “tregun e zi”, – një taksë të sheshtë është thjesht një sistem më i drejtë se mund zgjidhë edhe çështjet e balancimit të borxhit apo të deficitit për Shqipërinë, madje edhe këtu në Shtetet e Bashkuara.

Efikasiteti e taksës së sheshtë arrihet nga pesë burime. Së pari, është një ndryshim i bazës tatimore nga të ardhurat për konsum. Së dyti, krijon i një bazë tatimore më gjithëpërfshirëse, e cila eliminon trajtimin tatimor diferencial të aseteve të ndryshme dhe formave të të ardhurave. Së treti, ulja e normave tatimore, i cila ngre normën e kthimit dhe nxit në rrugën për të punuar, duke kursyer dhe investuar. Ajo gjithashtu, redukton stimujt për të shmangur ose mos paguar taksat. Dhe tjetra është se redukton koston, per t’i lejuar kompanitë që të ulin nivelin e taksave.

Kur ju merrni cekun e pagesës në fund të periudhës së pagesës së parë në një punë të re, është gjithmonë interesante për të parë pagën neto. Deri kur ju të merrni pagën tuaj në dorë, ajo është prerë më parë deri si një pica, ku subjekte të ndryshme kanë marrë nga një një copë. Subjektet që marrin paratë ndryshojnë nga personi në person,nga kompania në kompani, dhe nga shteti në shtet. Megjithatë, pothuajse çdo e ardhur duhet të paguhen taksa federale mbi të ardhurat në përgjithësi, por ne nuk mendojnë shumë në lidhje me taksat, përveç gjatë sezonit vjetor të deklarimit të taksave. Kjo është, ndoshta, koha më e druajtshme e vitit për miliona amerikanë. Por gëzimi pak është i lidhur me 15 prillin që është afati i fundit për paraqitjen e formularëve të taksave.

Në fakt, tatimi mbi të ardhurat federale amerikane që kryhet nga IRS-i afrohet me një sistem proporcional të taksave, edhe sepse ai i përzien si tatimet progresive –ku norma më e lartë e të ardhurave tatimore rritet si dhe tatime mbi të ardhurat, regresive si pagesat e Sigurimit Social dhe taksat e pronës – kështu duke pasur një shkallë të ulët të taksave të ardhurat rriten.

Nga ana tjetër, rikthimi i taksave është një sistem i drejtë për të siguruar balancimin e barrës fiskale, sidomos, ndaj njerëzve në nevojë. Ata që në formularët e tyre kanë deklaruar më shumë taksa ato i kompesohen nga shteti, gjë që bën që të vendoset një farë ekuilibri. Qeveria në Shqipëri tentoi ta vendosë deklarimin vullnetar të të ardhurave, dy vitet e fundit por fasha e atyre që prek është vetëm ajo e atyre me të ardhura mbi 2000 dollarë në muaj. Nëse deklarimi i taksave në Shqipëri do të shkrihej për të gjithë popullsinë, rikthimi i taksave do të neutralizonte diferencën e barrës fiskale mbi shtresat e varfëra qe përpiqet të parashtroi programi i PS-së, duke rënduar 5 % e popullsisë më të pasur. Para do ditësh një mik i imi, drejtor në një nga bankat kryesore të huaja në Shqipëri më thoshte. Se ai “është ndjerë i majtë dhe gjithnjë deri tani ka votuar majtas, por tani taksa progresive që rrit ngarkesën e pagesës së tij me 2.5 herë më shumë e bën atë “me keqardhje të votojë djathtas”. E në konfidencë ai shtoi se Ramës nuk i intereson kjo shtrese e popullsisë, pasi ajo ka vetëm 5 % të votave, dhe i duhen deklaratat populiste për taksën progresive dhe heqjen e taksave se për shumicën e popullsisë, pasi ata kanë vota që mund ta sjellin atë në pushtet”. Ndaj, mendoj se kthimi i taksave mbi të ardhurat” kombinuar me taksën e sheshtë, duket të jetë rruga më e drejtë për ekonominë shqipare sot.

Kryengritja e Malësisë së Madhe dhe Pavarësia e Shqipërisë-Situata në Shqipëri më 1912 sipas gazetarit anglez të kohës H. Charles Woods

April 4, 2013 by dgreca

“Unë kam rrëfyer mjaftueshëm që pakënaqësia e shkaktuar kryesisht nga politika e pazgjuar e Qeverisë turke, është përhapur tani së fundi edhe në jug të Shqipërisë. Nëse autoritetet përpiqen të bëjnë ndonjë rekrutim ushtarak së afërmi, revolta, edhe nëse nuk ka filluar ende , me siguri do të fillojë. Për sa i përket Veriut, gjendja është mjaft shqetësuese. Fiset në tërësi janë të përgatitur ndoshta më mirë seç ishin vitin e kaluar, dhe disa nga zonat muslimane tani janë më të gatshme të hidhen në kryengritje dhe të bashkohen me të krishterët më ngushtë, seç kanë qenë ndonjëherë më parë” /

Nga Rafael Floqi /

Gazetari, udhëtari dhe shkrimtari i njohur anglez i fillimit të shekullit H. Charles Woods, i cili është autor i disa librave për Ballkanin dhe jepte leksione mbi “Luftën dhe Diplomacinë në Ballkan”, në Lowell Institute, në vite 20-t, pat shkruar në fillim te shekullit një sërë artikujsh mbi gjendjen e popullsive ballkanike nën Perandorinë Turke, duke parë dhe duke u bërë një simpatizant i çështjes shqiptare, aq sa dhe vetë Fan Noli, kur ndodhej në Londër ia referonte Ismail Qemalit si një gazetar simpatizant i çështjes shqiptare. Ai pat botuar madje në revistën “The Geographical Review” vol. v Prilll. 1918 . 4 një artikull me titull” Albania and the Albanians” ( Shqipëria dhe Shqiptarët). Woods ishte një njohës i mirë i diplomacisë dhe gjeopolitikës. Ai shkroi një sërë librash për Luftën e Parë Botërore dhe Ballkanin. Rëndësia e artikujve te tij, si dhe pjesës së parë të këtij artikulli, ku flitet për Shqipërinë, është se bëhet nje analizë sa historike, aq dhe aktuale e gjeopolitike e Shqipërisë së viteve 1911- 1912, dhe sidomos e rolit dhe ndikimit që Kryengritja së Malesisë së Madhe pati në Pavarësinë e Shqipërisë.

Eshtë me rëndësi fakti, se ai Kryengritjen e Malësisë së Madhe e sheh më gjerë se një kryengritje rajonale, por si një lëvizje që pat implikimin e saj në situatën tërësore të shqiptarëve në veri dhe në jug të Shqipërisë në prag të Pavarësisë dhe implikimin e Malit të Zi në kryengritjen e Malësisë që e sheh me gjerë në kuadër të një gjeopolitike të fuqive të mëdha, pa përjashtuar situatën e brendshme të Perandorisë Osmane.

“Është e vështirë për të përshkruar me saktësi, shkruan ai, se çfarë nënkuptohet me termin e Shqipëri. Për qëllim të këtij artikulli, është e mjaftueshme për të thënë se ata që sulltani i quan arnautë, janë diku midis 1.100.000 -1.200.000 shpirtrave, që jetojnë për pjesën më të madhe në vilajetet turke: të Shkodrës, Janinës, në një pjesë të Kosovës e Manastirit deri në kufijtë e këtyre dy vilajeteve.

Shqiptarët janë të ndarë në dy grupe kryesore: gegë dhe toskë. Ndërsa gegët, ose shqiptarët e veriut, janë të përbërë nga një numër i fisesh luftëtarake, ku secili prej të tyre, ka një organizim praktikisht të veçantë, ata të jugut zakonit janë bazuar në një sistem të bejlerësh apo agallaresh të cilëve njerëzit u drejtohen për udhëheqje dhe për drejtim për të gjitha çështjet me rëndësi. Në gjithë Shqipërinë, dhe, veçanërisht në jug, pavarësisht përpjekjeve të fanatikëve turq dhe priftërinjve të krishterë, arnautët trima janë shqiptarë, para se të jenë një muhamedanë apo të krishterë. Në kohën e sotme kur rreth dy të tretat e shqiptarëve të Turqisë kanë përqafuar Islamin, dëshmohet se ata këtë (konvertim RF ) e kanë bërë më shumë për arsye laike sesa shpirtërore. Një e treta, e shqiptarëve tw tjerw që mbeten u takojnë të krishterëve të Kishës Ortodokse në jug, dhe besimit katolik në veri.

Në një artikull që u botua në numrin e fundit “The Fortnightly Review”, shkurtin e kaluar unë shkurtimisht aludoja thotë Woods, për situatën në Shqipëri. Përveç pakënaqësive në mesin e fiseve malësore, per shkak të mënyrës se si Turqit e Rinj përmbushën premtimet e tyre që ia bënë kësaj krahine kur ata ngritën krye vitin e kaluar (1911), dhe përveç ankesave të fiseve besnike të kryengritjes të verës së kaluar, të cilët ankohen momentalisht se kanë mungesa armatimi, ekzistojnë dhe rrethana të tjera që e bëjnë të situatën në Veri të Shqipërisë larg së qenit e kënaqshme.

Pagesa e tatimeve të detyrueshme, përpjekjet e turqve për të shkatërruar Kullat shqiptare dhe përpjekjet për t’u hequr privilegjet e përfituara nga shqiptarët gjatë sundimit të Abdul Hamidit, të gjitha këto sollën si pasojë zgjatjen e gjendjes së turbullt në vend. Pavarësisht nga fakti, se qeveria turke hoqi disa nga taksat e rënda të paguara deri kohët e fundit, nga qarqe të caktuara shqiptare, edhe pse ndërtimi disa pak rrugëve filloi, njerëzit aty duket se e urrejnë sundimin turk, sidomos administratën turke, me një furi e tillë, saqë paqja e përhershme duket e pashpresë.

Mënyra sesi u zbatuan koncesionet e premtuara malësorëve gushtin e kaluar nga Qeveria turke lënë mjaft për të dëshiruar. Rreziku më i madh tani për Turqinë është, se jo vetëm se shqiptarët mendojnë se ngjarjet e vitit të kaluar e avancuan me tej çështjen e tyre, por se ata tani po shohin, nëse ky vit do te lejohej të kalonte pa ndonjë demonstrim force nga ana e tyre, e ardhmja e Shqipërisë është e humbur. Të gjitha premtimet për lëshime të bëra nga Qeveria turke dhe veçanërisht, nga Komisioni i Reformës në Shqipëri, padyshim, me synim për të ruajtur për momentin paqen në vend, kanë gjithashtu edhe një efekt tjetër, se këto i bëjnë shqiptarët të mendojnë se ata kanë ende fuqi për të kërkuar koncesione të mëtejshme nga qeveria turke.

Të gjitha fiset e krishtera malësore kanë dhënë “besën” për të mbështetur të drejtat e Shqipërisë. Mirditorët, kryesisht për shkak se ata e kishin të lejuar të mbanin armë dhe janë lënë jashtë detyrimit tw pagimit të taksave, mbeten praktikisht fisi i vetëm krishterë. që pak a shumë i ka mbetur besnik qeverisë turke. Por edhe banorët e këtij fisi janë të përçarë në mes vete, një palë mbështet Prenk Pashën, i cili deri kohët e fundit ishte shpirt dhe zemër me Qeverinë, ndërsa të tjerët, siç është raportuar janë të shqetësuar dhe kanë shfaqur pakënaqësitë e tyre kunder Turqisë.

Në fund të muajit mars, në mënyrë që të qetësonte pakënaqësitë në mesin e këtij fisi të rëndësishëm, Haxhi Adil Beu, shefi i Komisionit të Reformës Xhonturke bëri një turne në Shqipëri, duke i bërë koncesione të mëdha pyjore Abatit së Mirditës. Në këmbim të këtyre koncesioneve ai i kërkonte Abatit, përdorimin e ndikimit të tij për të ruajtur paqen në mesin e grigjës së vet. Ky veprim mund të ketë pasur rezultate të dobishme për Qeverinë, por fakti që Haxhi Adil Beu, gjatë qëndrimit të tij në Shkodër, informoi Prenk Pashën që në të ardhmen, ai mund të konsiderohej si kapidani i vetëm i Mirdites, dhe se ai nuk mund të njihet edhe më gjatë si udhëheqës i disa rretheve shqiptare, ku përfshihej Lura, Kthella, dhe zonat malore të Lezhës, me siguri mund të ketë pasur pasoja për xhonturqit. Pa dyshim, ka qenë për shkak të ndikimit të Prenk Pashës që këto zona mbetën të qeta gjatë zhvillimit të Kryengritjes se Malësisë në vitin 1910.

Por megjithate, është e pamundur të parashikohet nëse ky person me pushtet pasi të kishte marrë emërimin e tij me gjithë ndikimit të vet, do të pranonte këtë pozitë apo do të shfrytëzonte rastin, për t’ju kundërvënë Qeverisë Turke.

Në muajt e fundit, ankesa kryesore në rrethet e malësorëve që ngritën krye, ka qenë për një interpretimin juridik të marrëveshjes së nënshkruar në mes të Ministrit Osman në qytein e Cetinjës dhe atyre gushtin e kaluar (1911).

Malesorët kërkonin që qeveria ndërmirrte masa për të paguar jo vetëm dëmet e shkaktuara në shtëpitë dhe ndërtesat e tyre gjatë kryengritjes, por edhe të ishte përgjegjëse edhe për humbjet e pësuara nga fshatarët në “pronat e tyre të patundshme” si në kulturat bujqësore, të mbjellat me fruta dhe pemë, etj Për javë të të tëra të gjitha kërkesat që iu bënë Qeverisë Turke në këtë pikë u refuzuan kategorikisht nga ajo. Komisioni i Reformës me ardhjen e tij në Shkodër, i premtoi popullit se ata duhet të merrnin kompensime edhe për “pronat e paluajtshme” të shkatërruara gjatë kryengritjes së fundit. Sipas qeverisë një shumë prej 12, 000 LT, do të administrohej nga një komision tjetër, që ishte caktuar për këtë qëllim. Si rezultat i hetimeve të Komisionit të Reformës, demi vlerësohej në 10, 000, LT ndërsa dëmet e bëra në kishat dhe ndërtesat fetare gjatë kryengritjes së fundit, sipas marrëveshjes Qeveria do të duhej t’i paguante plotësisht. Nëse këto dy shuma, dhe 7,000 LT e premtuara për të mbuluar shpenzimet e shpërndarjen e furnizimit për misrin farë, do të paguheshin nga Qeveria ,vetëm koha do ta tregonte.

Një tjetër ankesë e zakonshme si për myslimanët dhe për shqiptarët e krishterë në veri, si dhe në jug, është qëndrimi i Portës së Lartë ndaj çështjes së arsimit shqip.

Shqiptarët thonë se Qeveria duhet të hapte një numër të madh shkollash shqipe, dhe se ajo duhet të lejonte që gjuha shqipe të ishte gjuha e përdorur nga të gjitha shkollat fillore në Shqipëri, dhe se në shkolla në të gjitha lëndët, kjo gjuhë do të duhej të lexohej dhe të shkruhej me gërma (Latine). Edhe pse në të ardhmen, në bazë të vendimeve të Kongresit të fundit të Komitetit (xhonturk RF ), shqiptarët duhet të lejoheshin të përdornin gjuhën e tyre në shkollat shqipe, si lejoheshin që librat të shtypeshin në gërmat shqipe, deri tani, pak apo asgjë, nuk është bërë për përmbushjen e këtyre premtimeve.

Në dritën e garancive të dhëna nga qeveria ishte e paqartë nëse shumica e shkollave duhet të rihapeshin me gjithë vështirësitë që po u viheshin në rrugën e krijimit të shkollave me kushtet, që kërkonin shqiptarët, do të ishin plotësuar me të vërtetë. Personat të cilët kishin marrë leje për të hapur, ose ishin agjitatorë për hapjen e shkollave shqipe ishin burgosur ilegalisht, dhe kërkesat e tyre bllokoheshin dhe ishin hedhur poshtë nga qeveria me kufizime absurd, edhe pse ata ishin burra të privilegjuar, si profesorë, etj.

Në kohën e udhëtimit tim të fundit përmes Shqipërisë së Jugut kam vënë re se ka pasur mjaft shkolla për djem shqiptarë, por se vetëm në tre ose katër syresh dhe njëra për vajza, ishte të lejuar të jepnin mësime në shqip. Në fillim të këtij viti, një shkollë shqipe, me pesëdhjetë djem, u rihap në Korçë me pëlqimin dhe ndihmën financiare të qeverisë turke. Unë e kuptoj, gjithashtu, se pas disa muajsh vonese shkolla “Normale” e Elbasanit, për mësuesit shqiptarë, e themeluar në 1909, që u mbyll me urdhër të Qeverisë tetëmbëdhjetë muaj më parë, u rihap përsëri.

Në Veri, por më veçanërisht në jug të Shqipërisë, qëndrimi i Qeverisë ndaj ekzistencës së Klubeve shqiptare, dhe botimit të gazetave Kombëtare, i ka dhënë dhe po i jep shkas rritjes së pakënaqësisë të madhe të popullit. Për shkak të kësaj, Klubet shqiptare e kanë pasur të pamundur të kryejnë punën edukative, për të cilën ato ishin të hapur menjëherë pas rivendosjes së Kushtetutës, pothuajse të gjitha ato institucione, të cilat nuk ishin mbyllur me urdhërin aktual të Qeverisë, kishin pushuar së ekzistuari që kur isha kohët e fundit në Turqi. Ndërsa, gjithashtu, në një periudhë që prej 1908, disa dhjetëra gazeta shqiptare janë botuar. Në fund të vitit të kaluar, kam parë se, për shkak të kundërshtimit tinëzar të Qeverisë, vetëm tre prej këtyre organeve vazhduan të ekzistonin.

Unë kam rrëfyer mjaftueshëm që pakënaqësia e shkaktuar kryesisht nga politika e pazgjuar e Qeverisë turke, është përhapur tani së fundi edhe në jug të Shqipërisë. Nëse autoritetet përpiqen të bëjnë ndonjë rekrutim ushtarak news afërmi, revolta, edhe nëse nuk ka filluar ende, me siguri do të fillojë.

Për sa i përket Veriut gjendja është mjaft shqetësuese. Fiset në tërësi janë përgatitur ndoshta më mirë seç ishin vitin e kaluar, dhe disa nga zonat muslimane tani janë më të gatshëm të hidhen në kryengritje dhe të bashkohen me të krishterët më ngushtë, sesa kanë qenë ndonjëherë më parë.

Problemi kryesor i vërtetë është, nëse premtimet e bëra nga Komisioni i Reformës do t’i kënaqin shqiptarët, dhe nëse jo, atëherë kryengritësit e vitit 1911, mund të marrin armët dhe municione të mjaftueshme dhe tani fiset e tjera janë gati për të ndihmuar, me sa të mundin, malësorët të cilët tashmë janë të armatosur mirë.

Në jug, ku ndienjat e nacionalizmit janë, padyshim, më të plota e më të zhvilluara në mesin e muslimanëve, sesa në mesin e të krishterëve, ka shenja se një luftë e madhe po afrohet mes Patriarkanës dhe shqiptarëve ortodoksë. Kjo luftë do të çojë në bashkimin e të krishterëve me toskët myslimane më shumë seç ka qenë në të kaluarën. Deri tani, për shkak të armiqësive në mes të muslimanëve dhe të krishterëve, shumica e shqiptarëve ortodoksë duket se e kanë ndjerë, ata do të armiqësoheshim me kishën greke, duke mbështetur kauzën e tyre kombëtare, dhe nga ana tjetër se ata kurrë nuk do të pranoheshin si të barabartë me myslimanët e jugut, të cilët janë duke punuar intensivisht për avancimin e mësimit shqip dhe për bashkimin e të gjitha elementeve të popullsisë shqiptare nëse ata nuk do të luftonin kunder turqve. Kështu ata duket se druhen se do të humbasin mbrojtjen e Kishës, për të siguruar vullnetin e mirë të myslimanëve shqiptarë. Kisha greke, në mënyrë të palodhur po kundërshton çdo përparim në kulturën shqiptare, dhe nuk ka lejuar as madje tani mësimin e gjuhës shqipe në shkollat e saj.

Kisha greke ka nxitur këtë ide, me shpresën e kotë për të shmangur një grindje të brendshme fetare, mes saj dhe shqiptarëve, një grindje që është absolutisht e pashmangshme, nëse Patriarkana nuk vendos t’u bashkohet disa prej kërkesave të shqiptarëve, dhe vend të qendrimeve dashakeqe ajo përpiqet të bindë njerëzit se ata nuk janë të lidhur me të vërtetë me gjuhën e tyre dhe se ata nuk dëshirojnë hapjen e shkollave shqipe. Duke siguruar një farë lirie fetare nga Kisha greke, shqiptarët ortodoksë jo vetëm do të shkëputeshin nga një ndikim i cili tenton t’i vendoste ata kundër bashkatdhetarëve të tyre, muslimanë, por ata edhe do të siguronin një mjet në përdorimin e gjuhës shqipe të paktën në një pjesë të shërbimeve të tyre fetare, duke përhapur njohuritë e gjuhës së tyre amtare edhe në mesin e klasave më injorante të popullsisë.

Pakënaqësitë “fetare” të shqiptarëve për momentin mbështeten nga Lidhja ortodokse, e cila ka selinë e saj në Korçë dhe e cila u themelua menjëherë pas rivendosjes së Kushtetutës. Objekti i i kësaj shoqërie ishte i dyfishtë të merrte disa koncesione nga Kisha greke, dhe për të siguruar “kundërshtarëve” me një organizatë në të cilën ata mund ta përdorin në kohë të jashtëzakonshme. Efekti i mundshëm i një lëvizjeje të tillë mbi të ardhmen e nacionalizmit shqiptar është aq e qartë se nuk kërkon shpjegim të mëtejshëm këtu.

Në shënimet e mësipërme unë kam munduar shumë shpejt të përshkruaj situatën në Shqipëri, për të treguar qëndrimin e pjesëve të ndryshme të popullsisë së Veriut ndaj njëri-tjetrit dhe ndaj Qeverisë, si dhe për të dhënë disa indikacione të shkurtra të kushteve që mbizotërojnë sot në jug të Shqipërisë. Në ç’shkallë rebelim i vogël i cili u zhvillua në verën e kaluar në Jug u organizua në të vërtetë në lidhje me, ose si rezultat i kryengritjes së Malësorëve, dhe në në çfarë mase, në të ardhmen Jugu do të bashkëpunojë me Veriun, këto janë çështje mbi të cilat kjo nuk është e lehtë të formësohet ndonjë mendim i justifikueshëm tani.

Tek disa prej shqiptarëve negociatat formale që u bënë vitin e kaluar mes të fiseve Malësore dhe disa prej bejlerëve të mëdhenj të Vlorës, (Memorandumi i Gërçës R.F ) i kënaqin net pjesë të shqiptarëve duke pohuar pakënaqësinë ndaj qëndrimit të regjimit Xhonturk. Disa prej lidereve jugorë u inkurajuan që të marrin malet të entuziazmuar nga lajmet per sukseset e arritura nga Malësorët. Por pas hetimit të plotë në më shumë se një qendër e rëndësishme, mua më duket , se negociatat midis kryengritëve të veriut dhe atyre të jugut ishin ndoshta të një natyre informale, dhe kjo rritje e revoltës në zonën e Korçës, Kolonjës, dhe Gjirokastrës ka ndodhur për shkak se liderët e tyre mendojnë se çdo lëvizje kryengritëse do të ishte më efektive kur turqit të përballeshim tashmë me më shumë se një aspekt të çështjes shqiptare.

Sa për të ardhmen, informacioni im më i fundit (viti 1912 RF ) është që njerëzit e Veriut dhe Jugut janë tashmë të bindur për vlerën e një lëvizjeje të kombinuar kundër Qeverisë Osmane më shumë seç ishin vitin e kaluar. Por mbetet vetëm për t’u vërtetuar nëse, me gjithë mjetet e këqija të komunikimit, si dhe ndikimet e ndryshme në punë te tyre, gegët dhe toskët,do të jenë në gjendje vërtet për të kryer një kryengritje të përbashkët kundër qeverisë, e cila, nëse do të ndodhë, me siguri do të ketë pasoja të rëndësishme, jo vetëm për Shqipërinë dhe për Turqinë, por të paktën, edhe për disa prej atyre Fuqive të Mëdha që shikojnë me interes trendin e ngjarjeve në zonat që kufizohen me brigjet lindore të Adriatikut.

Ç’duhet bërë për të rregulluar ligjet e imigracionit

February 3, 2013 by dgreca

Nga Rafael Floqi/

Përpjekjet për reforma të reja në imigracion e kanë detyruar Presidentin Barak Obama të nderrmarrë një fushatë për të siguruar mbështetje publike, për refomuar sistemin e imigracionit në Shtetet e Bashkuara. Presidenti ritheksoi angazhimin e tij për reformat në imigracion në fjalimin e tij javën e kaluar. “Rrugëtimi ynë nuk është i plotë deri kur të gjejmë një mënyrë më të mirë për të pritur imigrantët punëtorë, të cilët e shohin Amerikën si tokën e mundësive, deri kur studentë dhe inxhinierë të aftë të përfshihen në forcën tonë punëtore, në vend që të dëbohen nga Amerika”.

Nderkohë ligjvënësit amerikanë po punojnë për një projekt-ligj me mbështetje dypartiake, e cila do t’u ofronte një mundësi legalizimi miliona shtetasve të huaj që kanë hyrë në Shtetet e Bashkuara në mënyrë të paligjshme, si dhe për të forcuar sigurinë kufitare në vend. Senatori republikan John McCain deklaroi se “Nuk mund të vazhdojmë pafundësisht në kushtet kur 11 milionë vetë jetojnë në këtë vend nën hijen e statusit të paligjshëm. Nuk mund të vazhdojmë pafundësisht në kushtet kur fëmijët që kanë lindur këtu, apo që u sollën në SHBA nga prindërit në moshë të vogël, të jetojnë gjithashtu në hije. Ka ardhur koha për veprim.

Megjithatë nuk ka marrëveshje të gjerë dypartiake që Amerika të ketë nevojë për një zgjidhje legjislative për politikën amerikane të emigracionit që të jetë me të vërtetë “e plotë”. Po qe se zgjidhja është vetëm administrative që rregullohet vetëm me një “goditje të stilolapsit” nga ekzekutivi, si urdhëri I Presidentit Obama nuk mund të shkojnë shumë larg. Krahu legjislativ Kongresi mund dhe duhet të luajë një rol të madh në reformën e imigracionit. Si një yll në rritje Republikane, Rubio mund shpresojë për një fushatë presidenciale më 2016 nga drejtues të reformës së imigracionit përmes Senatit. Një grup dypartiak Senatit që përfshin Rubio arritur marrëveshje gjatë kësaj jave per një plan të gjerë të emigracionit që përfshin një dispozitë të nështetësisë. Republikanët e tjerë janë duke lëvizur në këtë çështje. Një grup dypartiak në Shtëpinë është duke punuar në një propozim të ngjashëm. Javën e kaluar në Charlotte, NC, shumica e anëtarëve të Komitetit Kombëtar Republikan ranë dakord se GOP duhet të përmirësojë tonin e saj dhe mesazhin e mbi emigracionin. Ish guvernatori i Floridës Gov Jeb Bush, një anëtar me ndikim i partisë, përdori një pjesë të opinionit publik në Ëall Street Journal që ta nxisë kombin të “kapë momentin” bipartizan për reformën. Megjithatë, politika e emigracionit të mbetet e rrezikshme për ndonjë republikan. GOP shikon rrezikun e tjetërsimit mbështetësve pasionante të linjës së ashpër të politikave të imigracionit. Përkundër Rubio i mirë-pranuar në terren nga konservatorët si spikeri me influencë i radios Rush Limbaugh dhe Sean Hannity, janë në pozita kundërshtuese.
“Fatura e Rubios është asgjë tjetër , por veç amnistia,” shkruante kolumnistja konservatore Ann Coulter, duke iu referuar asaj si “një ujk në veshje qingji”.
Çdo zgjidhje e vërtetë, do të duhej të përmbante një minimum prej katër elementesh.

Që janë: 1. Rritja e sigurisë kufitare. 2. Dokumentimi i të pa dokumentuarve. 3. Adresimi i mangësive të procesit aktual të emigracionit në SHBA . 4. Krijimin e një programi të fuqishëm punësimi sezonal.

Të gjitha këto elemente të reformës janë bërë më të lehtë për të zbatuar nga përparimet e teknologjisë. Çdo shtet duhet të jetë në kontroll të plotë të kufijve të tij, dhe është e qartë se përpjekjet e bëra që pas 9/11 kanë përmirësuar aftësinë SHBA-ve për parandalimin e emigrimit ilegal por jo sa duhet . Në përgjithësi, qëllimi i reformës së emigracionit të vërtetë duhet të jetë që të tërheqë më të mirët dhe më të zgjuarit në Shtetet e Bashkuara, ndërsa ende të ruajë ndjeshmërinë e mjaftueshme si një komb emigrantësh, që të mos harrojmë vlerat e bashkimit familjar dhe mirë pritjes me dhembshuri të refugjatëve dhe emigrantëve.

Një efekt anësor i një sistemi më të sigurt kufitar, është se ai do ta përmbante popullatën që tashmë është e padokumentuar në SHBA. Duke bërë që të mëos kishim drama të ndarjeve të dhimbshme të familjeve siç kanë për jetuar mjaft shqiptarët. Kështu, ndërsa ne duhet të bëjmë më shumë për të mbajtur kufijtë tanë të sigurt, duhet të pranojnë gjithashtu se popullsia të padokumentuarve tashmë është këtu dhe nuk po shkon askund dhe se duhet të trajtohet në mënyrë efikase, efektive, dhe me dhembshuri. Kjo do të çonte në arritjen e një zgjidhje konstruktive për legalizimin e të padokumentuarve, duke e treguar e e kujdesshme për të lënë jashtë këtyre politikave elementë ndëshkues të tillë si gjobat tepër të mëdha,që të ndalojnë mundësinë e një rruge drejt natyralizimit, apo përpjekjet në tjetërsimin e doktrinës aktuale në lidhje me shtetësinë e fituar qysh në lindje në SHBA

Për fat të mirë, në kontrast me procesin e ndërmarrë në vitin 1986, prania e mjeteve te teknologjisë së lartë si smart fones, laptopët, dhe qasja në internet do ta bëjë më të lehtë regjistrimin dhe përpunimin e një numër të madh njerëzish për qëllime të imigracionit. Kjo mund të bëhet ashtu sic e bëjnë tani me teknologjite e njohura on-line të bankave, paraqitjen e taksave, dhe të shërbimeve të tjera.

Një punë e rëndësishme në vetvete për qeverinë është tëharrja nga ata që kanë kryer krime, parandalimi i mashtrimevet, dhe vlerësimi me kujdes i kërcënimeve potenciale ndaj sigurisë sonë kombëtare, si dhe marrja e vendimeve përfundimtare për të caktimin e personave që do të largohen dhe do të qendrojnë në SHBA.

Ashtu si çdo organ tjetër i së drejtës, edhe ligjet e imigracionit ne SHBA duhet gjithashtu të mbajnë ritmin e kohës dhe të jenë mjaft fleksibël për t’u përshtatur me natyrën e ndryshueshme të lëvizshmërisë popullatës njerëzore globale.

Shumë është thënë dhe shkruar rreth nevojës për viza sipërmarrëse për ta mbajtur Amerikën konkurruese dhe për të rritur ekonominë amerikane . Por ka fusha të tjera në të cilat sistemi ynë i tanishëm Imigracionit nuk jep zgjidhje në lidhje me situatat e zakonshme te punësimit – të tilla si përkthyes të pavarur apo tëvetë punësuar që dëshirojnë të punojnë ligjërisht në SHBA për një periudhë të caktuar kohe. Reformimi i ligjeve të imigracionit për të lejuar disa lloje të tjera të punësimit, si dhe vetë-peticionet do të na lejonin mundesi për të arritur më shumë nga përfitimet e aktiviteteve ekonomike të palicensuara që ne tashmë e dimë se ndodhin brenda kufijve të SHBA..

Individët të cilët janë sjellë në sistemin formal të imigracionit nëpërmjet një programi me shkallë të gjerë të legalizimi, ose përmes opsioneve shtesë për statusin e punësimit do të bënin që të rriteshin aplikimet për numra sigurimesh shoqërore, patenta, licenca biznesi, dhe dokumentet e tjera që të futen “në sistem” nga ata që do të duhet t’i përdorin në baza ditore.

Kjo është një gjë e mirë, sepse ajo do të sjellë të ardhura të konsiderueshme afatgjata (në formën e gjobave, tarifavet të aplikimit dhe të përpunimit taksave) federale, shtetërore dhe të pushtetit lokal, si dhe dhe do të zgjerojë bazën tatimore në përgjithësi.

Sistemi amerikan i Social Security ka nevojë dëshpërimisht për të shtuar punëtorë të rinj në listat e veta tatimore. Vendi do të përfitojnë më shumë nga futja e 11.000.000-12.000.000 e më shumë njerëzve në sistemin tone formal ekonomik.

Per të kuptuar të ardhmen e reformës emigracionit, është e dobishme që të shikojmë në të kaluarën e afërt. Në kohën kur Presidenti George Ë. Bush filloi mandatin e tij të dytë, reforma e emigracionit ishte gjithashtu në krye të axhendës. Puna e bërë, atëherë për të shqyrtuar një program shkëmbimi punëtorësh sezonalë mund të sherbejë edhe tani . Nje sistem i mirë i punesimit sezonal mysafir që përfshin dhënien e kursimeve të stilit 401 (k) dhe të llogarive të investimeve, vetëm kur këta punëtorët zezonale të kenë dalë nga SHBA dhe jenë kthyer në vendin e tyre të origjinës, mund të ndihmojë në kapercimin e hendekut mes nevojës se vendit për krahë pune si dhe nje afat për të rregulluar popullsinë më të madhe të padokumentuar në mënyrë që si punëtori i kualifikuar dhe ai I pakualifikuar të gjenë punë dhe të jenë në treg .

Procesetet ekzistuese e të emigracionit SHBA sjellin jo vetëm valë të freskëta të individëssh të cilët jo vetëm që shtojnë ndryshueshmërinë kulturore, talentin, dhe zellin e sipërmarrës të popullsisë amerikane por edhe një shkallë të lartë e lindshmrie në mesin e emigrantëve gjë që ndihmon në mbajtjen e shkallës e lindshmërisë së lartë në vend afër nivelit të zëvendësimit të popullsisë.

Në përgjithësi, qëllimi i reformës së emigracionit të vërtetë duhet të synojë tërheqjen e punonjësve më të mirë dhe më te aftë në Shtetet e Bashkuara, ndërsa ende ka ndjeshmëri të mjaftueshme për bashkimet familjare dhe trajtimin me dhembshuri të refugjatëve dhe emigrantëve. Ashtu si energjia, emigracioni është një nga ato subjekte ku sa më më i shume të kesh më mirë është . Dhe tani është koha për ndryshime.

DIPLOMACIA LOBUESE E VATRES DHE REVISTA E SAJ”THE ADRIATIC REVIEW”

November 2, 2012 by dgreca

Nga Rafael Floqi/

“Zgjidhja e çështjes shqiptare është një domosdoshmëri, se është një conditio sine qua non, për paqen e përhershme në Evropën Juglindore dhe ky fakt nuk duket se është kuptuar nga publiku i gjerë “ Fan Noli

“Fakti që dy liderët të tilla të mëdhenj amerikane, si presidenti Wilson dhe kolonel Roosevelt, bashkohen në simpatinë e tyre për Shqipërinë është shumë i rëndësishëm. Shqiptarët u janë thellësisht mirënjohës atyre, kryesisht për mënyrën sesi ata mbrojtën kauzën e tyre të drejtë”. Fan Noli

“Ne besojmë tek Presidenti Wilson dhe ne jemi të bindur plotësisht se Amerika dhe aleatët e saj do të bëjë drejtësi për këdo nga të gjitha kombet e vogla që luftojnë për lirinë kombëtare dhe kështu të krijojë një bazë të shëndoshë për paqen”. Fan. Noli

Shoqata panshqiptare Vatra mblodhi rreth vetes jo vetëm të gjithë shqiptarët, në ato periudha të vështira , kur vihej në diskutim ekzistenca e shtetit shqiptar, por diti të mblidhte në vete, dhe jo pa divergjenca, mendjet më të ndritura të kombit, që kishin studiuar në Universitetet më prestigjioze : si Hawardi dhe Yale, një grup shqiptarësh patriotë e të dituar, që ditën të bëjnë në ato momente të vështira të bëjnë fushatën më të suksesshme të lobimit për Shqipërinë. Instrument i fuqishëm për të cilin u bë edhe revista në anglisht dhe shqip e iniciuar nga Noli dhe vazhduar nga Kosta Çekrezi “The Adriatic Review”.

Marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, kanë historinë e tyre, në të cilat një rol kryesor ka luajtur shoqata Vatra dhe Fan Noli, Faik Konica dhe vëllai i tij Mehmet Konica, por edhe të tjerë , të cilët hodhën qysh me krijimin e Vatrës urat e njohjes dhe bashkëpunimit të ndërsjellë mes Shqipërisë dhe SHBA-së, përcaktuan grupin e miqve të Shqipërisë, dhe strategjitë e lobimit politik për çështjen shqiptare. Në atë kohë gjatë paraqitjes së fjalës së tij në Londër, Mehmet Konica në krye të një delegacioni shqiptar, do të deklaronte se “Vatra është i vetmi organ përgjegjës i shqiptarëve në gjendje të ketë ndonjë ndikim në të ardhmen e Shqipërisë. Ajo përmblidhte të gjithë shqiptarët me ndikim, mes muslimanëve dhe të krishterëve të Shqipërisë së Jugut, të cilët, ishin vënë në shërbim të lirisë, dhe e kanë lënë vendin e vet për të bërë të pavlefshëm çdo presion të huaj”. Në fakt kjo fushatë e Vatrës ishte një proces i mirëfilltë lobimi.

Në qoftë se pranojmë se Federata “Vatra” në vitet 1915-1920” ishte si qeveri në mërgim. Në këtë kuptim, përfaqësuesit e saj kishin dijeni të plotë për fatet e Atdheut dhe kishin edhe strategjinë e tyre të bashkëpunimit me miqtë amerikanë, por edhe një platformë mbi formën e qeverisjes së Shqipërisë së lirë, të pas Luftës së Parë Botërore.

Platforma e Vatrës mbështetej në këto premisa: Shteti Shqiptar i pas-Luftës së Parë duhet të ishte, një shtet i pavarur, i shtrirë në të gjitha rajonet shqiptare, nuk mund të ishte republikë, pasi populli ende nuk ishte çliruar nga konceptimi (monarkik) i shtetit pas pushtimit të gjatë osman. Vatra kërkonte një shtet të pavarur, jo nën mbikëqyrjen e fuqive te mëdha, pasi ky do të ishte një akt neokolonial, por një farë monarkie, qoftë edhe me një princ të huaj, si W.Wied-i. Kjo platformë ishte paraqitur nga Mehmet Konica dhe një delegacion shqiptar i Vatrës i dërguar në Londër.

Aksionet politike e kulturore që Noli ndërmori në vitet 1917-1918 janë të gjithanshme dhe nga më të ndryshmet, të papraktikuara deri atëherë në atë shkallë nga qarqet shqiptare për të njohur e propaganduar kauzën e atdheut të tyre në Amerikë.

“ Nga shtatori i 1918, ai fillon botimin dygjuhësh të revistës “The Adriatic Review” me qëllim që, siç del nga kryeartikulli i parë, “të bëjë të njohur çështjen tonë para miliona amerikanëve” dhe të tërheqë në bashkëpunim për këtë kauzë, intelektualët amerikanë. Noli më 1917, ai u zgjodh në kryesinë e Vatrës, çka e bëri atë , de fakto, lider në fakt të diasporës shqiptare. Në shtator të vitit 1918 ai krijoi revistën “Adriatic Review” një periodik në anglisht dhe shqip që vazhdoi për dy vjet.

Si Noli dhe Konica ditën të kuptojnë se në një situatë të komplikuar për Evropën e pas Luftës së Parë Botërore, çështja shqiptare ishte e rrezikuar, dhe se rreziku për kombin shqiptar ishte shumë i madh. Çështja shqiptare në opinionin publik amerikan nuk ishte dhe aq e njohur, ndaj Noli ndjeu nevojën e një lobimi në gjuhën angleze dhe të një komunikim me publikun amerikan për të bërë me dije problemin shqiptar ,ndaj ai i futet botimit përgjithësisht në anglisht të revistës “The Adriatic Review”. Lobimi është pjesë e kulturës politike amerikane. Ai është akti i përpjekjes për të ndikuar në vendimet e marra nga zyrtarët e qeverisë, më shpesh ligjvënësit. Aftësia e individëve, grupeve, dhe korporatave për të lobuar qeverinë amerikane është e mbrojtur nga e drejta për Peticion, artikulli [15-të] i Amendamentit të Parë të Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara. Kjo shtytje e Nolit kombinuar dhe me përvojën diplomatike të Faik Konicës e Mehmet Konicës arriti një sukses të pa diskutueshëm për kohën.

Çështja Adriatike dhe fati i Shqipërisë

Përzgjedhja e këtij titulli për revistën lidhet me rezonancën që kishte në qeverinë amerikane të pas Luftës se parë Botërore dhe veçanërisht të presidentit Woodrow Wilson por dhe në opinionin publik amerikan qëndrimi ndaj Çështjes Adriatike të debatuar gjatë në Konferencën e Paqes dhe lidhjes së kësaj çështje, në bazë të së cilës ishin divergjencat italiane dhe jugosllave për portet e Adriatikut me fatin e Shqipërisë.

Në vetë parathënien e numrit të parë të kësaj reviste Noli shkruante se : “ Objekt i këtij botimi është që të njihet publiku amerikan dhe aleatët me pikëpamjet e Shqipërisë, historinë e popullit të saj dhe përpjekjet e saj të gjata, për pavarësi kombëtare, që janë aq pak të njohura, ndaj vështirë se mund të kërkojmë falje, për nisjen e këtij periodiku, tani në vorbullën e krijuar në këtë kohë të përmbytur nga letërsia me temën e luftës. “Për këtë ka një arsye të mirë dhe shumë të rëndësishme: se zgjidhja e çështjes shqiptare është një domosdoshmëri, se është një conditio sine qua non, për paqen e përhershme në Evropën Juglindore dhe ky fakt nuk duket se është kuptuar nga publiku i gjerë( amerikan RF)”. Sa i drejtë ishte ky pohim i Nolit, këtë e ka dëshmuar historia.

Qysh në parathënien të hapjes së revistës Noli, duke pasur parasysh, gjeopolitikën e pas Luftës së parë botërore parashtron gjeopolitikën e Shqipërisë në lidhje me rajonin Adriatik dhe atë ballkanik. Duke u referuar shkrimeve në shtypin amerikan e britanik të cilat i dilnin në mbrojtje idesë të ndarjes së Shqipërisë, Noli shkruan : « Sipas mendimit të tyre, një vend i vogël si Shqipëria, me një popullsi e cila ka rënë në 2,500,000 duke qenë gjak i bardhë që ka bërë në shekuj luftëra të papërshkrueshme heroike kundër turqve dhe i ka bërë ballë dyndjeve të pashembullta, ndoshta nuk mund të vlerësohet si diçka me rëndësi për fatet e botës, dhe ajo mund të shpërfillet ose trajtohet padrejtësisht. Por një shikim shkarazi në hartë, do t’i bënte këta zotërinj të ndryshonin qëndrimin e tyre dhe, madje ta përputhnin atë me tonin në këto pika. Ata do të zbulonin se Shqipëria ka një bregdet me porte, dhe se bregdeti i saj shkon paralel me atë të Italisë në detin Adriatik, dhe se porti shqiptar i Vlorës është çelësi për hyrje në këtë det për shkak të afërsisë së saj me bazën detare italiane të Otrantos, dhe se, cilado fuqi që kontrollon bregdetin shqiptar bëhet praktikisht, zot i pellgut të Adriatikut, për arsyen e thjeshtë se,bregdeti italian i Adriatikut është i pamundur të përdoret për qëllime mbrojtëse dhe është praktikisht pa porte që nga Venecia gjer në Otranto. Ata gjithashtu do të zbulonin se Shqipëria është pjesë e Gadishullit Ballkanik, i cili i ka komplikuar problemet që kanë pllakosur Evropën qysh nga shekulli i kaluar, ku kjo luftë e ka origjinën dhe ku ajo zë një pozicion komandues strategjik. Elokuenca e hartës është e papërmbajtshme. Shqipëria, nuk mund të trajtohet si një gjë e papërfillshme në vetvete, por si pjesë e një të tëre, ose më mirë si një pjesë të dy gjysmave : të Gadishullit Ballkanik dhe të bregdetit Adriatik dhe si e tillë ajo duhet të kuptohet ».

Noli kishte besimin që : « Një tjetër Kongres Paqeje pas lufte, ndryshe nga Konferenca Londrës do të përmirësonte çështjen e pavarësisë së Shqipërisë, sepse pozicioni gjeografik i Shqipërisë nuk ka ndryshuar që atëherë. Shqiptarët ishin të zhgënjyer thellë me kufijtë e tyre, të përcaktuar nga Konferenca e Londrës, por ata shpresojnë se drejtësia do të mbizotërojë në Kongresin e ardhshëm të Paqes dhe se kufijtë e ardhshëm të Shqipërisë do të korrigjoheshin, në mënyrë që të përfshiheshin në të gjitha rajonet kryesisht shqiptare, të cilat ishin shkëputur padrejtësisht dhe forcërisht jashtë vendit te tyre amë, pa përfillura asnjë nga dëshirat e shprehura të banorëve të tyre”.

Qëndrimi i Nolit dhe i Vatrës është i qartë dhe i shpallur. Ai ishte pavarësia e plotë e Shqipërisë”. “Zgjidhje të ndryshme kanë qenë të propozuar, nga palët e interesuara, shkruan ai , dhe i janë vënë në dispozicion Shqipërisë. Një protektorat i huaj, nga ndonjë fuqi e interesuar është qëndrimi i paraqitur nga disa, një ndarje e Shqipërisë mes fuqive ka qenë një qëndrim i mbrojtur me guxim nga disa të tjerë. Por asnjë nga këto zgjidhje, argumenton me fuqi Noli “nuk është e kënaqshme për të gjithë ata që janë të interesuar, sepse ata (shqiptarët R.F) kurrë nuk do të bien dakord për ndarjen e plaçkës as me fuqinë së cilës mund t’i besohet protektorati mbi Shqipërinë, për të mos thënë asgjë për imoralitetin dhe padrejtësinë e privimit të së drejtës së një kombi për caktimin e së ardhmes së vet. As ndonjë nga këto zgjidhje nuk të ka të ngjarë të ndihmojë në krijimin e paqes në Gadishullin e Ballkanit pasi ajo do të jetë në funksion të interesave të dhunshme e konfliktuoze të Austrisë, Italisë dhe shteteve tjera të Ballkanit”.

Në këtë drejtim Noli bëri një punë të madhe, gati të pazëvendësueshme, shkruan Nasho Jorgaqi”nga një anë, për njohjen dhe propagandimin e Shqipërisë dhe të vlerave të saj etno-historike para opinionit amerikan dhe, nga ana tjetër, për legjitimitetin e të drejtave të popullit të tij në qarqet zyrtare amerikane. Prapa kësaj qëndron një prehistori dhe një veprimtari e gjithanshme me synime të qarta politike e me një strategji patriotike, me vështirësi të jashtëzakonshme, po të marrim parasysh terrenin e një vendi të madh multinacional dhe në një kohë kur, siç thotë F. Konica, “fati i Shqipërisë ishte në balancë”.

Duke dëshmuar një njohës i mirë i gjeopolitikës Noli argumenton se pavarësia e Shqipërisë do të ishte në të mirë edhe të fqinjëve te saj .“Zgjidhja më e mirë përmbi të gjitha duket të jetë zgjidhja më e drejtë, pavarësia e plotë e Shqipërisë brenda kufijve të saj etnikë. Kjo zgjidhje ndodh të jetë zgjidhja e dytë më e mirë edhe për të gjitha shtetet fqinje, argumenton ai, pasi ka avantazhin e zgjidhjes grindjeve të tyre mbi tokat e kontestuara si edhe kënaqjen pronarëve të ligjshëm të tokës së vet, të shqiptarëve, aspiratat e të cilëve duhen marrë parasysh, në radhë të parë”.

”Përpjekjet e “Vatrës” me në krye F. Nolin për të mbjellë farën e bashkëpunimit e kanë fillesën menjëherë pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Më 1913 ishte puna e Nolit me shokë që siguroi mbështetjen e një personaliteti si Charles Crane, i cili do të ndikonte në Konferencën e Ambasadorëve të Londrës me anë të Eduart Grey-it për një zgjidhje të drejtë të çështjes shqiptare. Më pas, më 21 gusht 1915, ishte Noli ai që hodhi hapin e parë zyrtar, duke i drejtuar Sekretarit të Departamentit të Shtetit, R. Lansing, një telegram, me anën e të cilit denonconte Traktatin e Fshehtë të Londrës dhe kërkonte nga presidenti Wilson “të parandalonte ndarjen e Shqipërisë nga Fuqitë e Mëdha”. Brenda një kohe të shkurtër u arrit që të krijohet Komiteti i miqve të Shqipërisë me figura të njohura filoshqiptare, si Ç. Krane, S. Uilliams, R. Uds, T. Erikson etj”.

Nën kujdesin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra (Vatra), një komision i formuar në Evropë nga Mehmet Konica ish-ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë dhe anëtar i Komisionit Ndërkombëtar të Kontrolli në Shqipëri dhe i përbërë nga katër anëtarë përkatësisht, Dr Mihal Turtulli, ish-ministri i punëve Publike, dhe Dr Gjergj Adamidi Frashëri,ish ministri i Financave, dhe Mithat Bej Frashëri, ish ministri i Punëve Publike, të cilët ishin caktuar nga Vatra të bënin përpjekje për kauzën kombëtare . “Vatra është i vetmi organ përgjegjës i shqiptarëve në gjendje të ketë ndonjë ndikim në të ardhmen e Shqipërisë. Ajo grupon të gjithë shqiptarët me ndikim, mes muslimanëve dhe të krishterëve të Shqipërisë së Jugut, të cilët, të mbeten luftëtare të lirisë”

Se cili ishte roli i Vatrës e përshkruan nga ana tjetër një përfaqësues i Megalidhesë, një aktivist i dalluar i lëvizjes ekspansioniste greke të diasporës së asaj kohe, Nicholas J. Cassavetes i cili shkruante ne librin e vet të asaj kohe “ Çështja e Epirit te Veriut dhe Konferenca e Paqes “ se në “Në Amerikë, propaganda shqiptare për nënshtrimin ( sic! RF )e Epirit të Veriut në shtetin e ardhshëm shqiptar është kryer nga tre organizata shqiptare: (A) Vatra, (B)Rev. Kristo Dako (C) dhe Shqyperia. Sipas tij Vatra, me seli në Boston, ishte organizata më e njohur shqiptare. Ajo kishte rreth 1,600 anëtarë. Kryetari i Vatrës është i përndershmi Fan Noli. Përfaqësuesi i Vatrës në Londër është Faik Bej Konica. Cassavetes thotë se “Vatra kërkon që jo vetëm Epirin e Veriut, por tërë krahina e Epirit, domethënë: Janina, Preveza, dhe Konica, t’i bashkëngjiteshin shtetit të ardhshëm shqiptar. Vatra e konsideronte Greqinë si armikun e saj të madh dhe polemikat e saj janë të drejtuara kundër atij vendi. Vatra ka simpati proaustriake dhe anti-italiane. Faik Bej Konica ishte më parë konsulli i Turqisë në Korfuz. Vatra është në favor të kthimit të Wilhem Weidit, ish-mbretin e Shqipërisë, dhe aktualisht një oficer në ushtrinë austriake.”

Siç shihet edhe në këtë pasazh, përfaqësuesit e lobit grek të Vorio Epirit në ShBA, përpiqeshin që t’i paraqisnin shqiptarët dhe organizatën e tyre Vatra, si mbështetëse të Fuqive te Boshtit. Për të siguruar mbështetjen e qeverisë Amerikane e cila u vu në shërbim të Antantës dhe larguar Vatrën nga mbështetja e saj. Sipas këtij armiku të Shqipërisë, të tria këto organizatat përpiqen në punën e tyre për të bërë miq për Shqipërinë, dhe duke fituar mbështetësit në favor të mendimit për qenien e Epirit të Veriut nën Shqipëri.

“Vatra është organizata më energjike shqiptare në Amerikë dhe në Angli. Dhe për këtë arsye që ne të konsiderojmë këtu vetëm argumentet e Vatrës për çështjen e Epirit të Veriut. Para se të vazhdojmë me argumente tona është, ndoshta, e nevojshme që të thuhet se Vatra nuk përfaqëson ndonjë parti në Shqipëri. Ajo është një organizatë e emigrantëve shqiptarë këtu në Amerikë dhe e njëjta gjë e vërtetë dhe për shoqatën e Kristo Dakos dhe shoqatën Shkyperia me përkrahës të Ismail Qemal Beut. Ai përmend argumentet “e propagandistëve shqiptarë, sipas tij”. Ku ndërmjet rreshtave kuptohet efektiviteti i Vatrës i parë tashmë me sytë e armikut. Sipas tij Z. Stavro,( Skendo) sekretari i Vatrës, në një artikull të botuar në shumë gazeta në të gjithë vendin,( ShBA ) në mënyrë që të ngjallte antagonizëm kundër Greqisë, shkruante: “Greqia pushtoi me shpata rajonin shqiptar të Çamërisë, ose Epirin e Jugut, siç e quajnë grekët atë, dhe dy vjet më parë e kishin pushtuar dhe shkatërruar dhe rajonin shqiptar të Korçës dhe Gjirokastrës, ose Epirin e Veriut, siç e quajnë grekët atë. Ky citat vjen nga një deklaratë zyrtare e Vatrës, dhe kjo tregon shumë qartë se cilat janë aspiratat e kësaj organizate”, thekson ky përfaqësues në zë dhe jo i pa kulturë i shovinizmit grek.

Vatra pro Antantës, kundër grekëve

Por beteja diplomatike dhe propagandistike e Vatrës u zhvillua edhe në shtypin amerikan. Shumë artikuj zunë vend në revistën në fjalë si ribotime. Në këta artikuj kërkohej të sqarohej se shqiptarët dhe Vatra ishin mbështetës të Antantës, pasi dhe vetë Shtetet e Bashkuara iu bashkuan asaj. Në këtë debat sqarohet edhe misioni i trupave vullnetare te regjimentit të Vatrës në mbështetje të aleatëve. Sipas shkrimeve të ndryshme, si të vetë Nolit por edhe të krerëve të tjerë të Vatrës, një debat mjaft i gjerë për çështje u bë me qarqet shoviniste greke. Kështu në një ribotim të një shkrimi të N. Stavres, Sekretarit të Federatës Panshqiptare Vatra, në Biddeford, Me., ne gazetën “Record” shkruhet” : « Një farë greku, në një letër qarkore, të botuar kohët e fundit në disa gazeta amerikane, sulmon shqiptarët, organizatat e tyre kombëtare në Amerikë, si Vatra dhe të deleguarin e saj në Londër, z M. Konica, si të dhunshëm dhe mik të austriakëve të pabesë, me qëllim dëmtimin e marrëdhënieve të Vatrës me aleatët. Një akuzë e tillë, që vjen nga një burim grek, që hiqet si i mirinformuar të shkakton neveri dhe përbuzje. Por një pjesë e madhe e publikut amerikan, nuk di asgjë rreth propagandës djallëzore që grekët kanë kryer në mënyrë sistematike, kundër shqiptarëve në dekadat e fundit, me qëllim diskreditimin e tyre, dhe kështu të justifikojnë planet e tyre imperialiste për pushtimin e territoreve thjesht shqiptare. Prandaj një përgjigje është e nevojshme për të parandaluar keqnjoftimet, mashtrimet dhe shpifjet e qëllimshme.”

“Ky palo shkrimtar grek pohon se përfaqësuesi në Londër Federatës Shqiptare “Vatra” e Mehmet Konicës ishte, deri në kohën e shpalljes së luftës nga ana e Amerikës, një të austrofil i dhunshëm dhe kështu ishte dhe Vatra, austrofile në zemër.” Dhe pastaj ai e pyet: “Si ndodhi që Vatra dhe Konica tani janë atantofilë? Dhe ai vetë përgjigjet: “Vatra punon në Amerikë dhe ajo nuk mund ta shfaqë hapur simpatinë për Austrinë”. Kjo akuzë bie poshtë në dritën e faktit të thjeshtë se Federata Shqiptare e Amerikës e kishte ftuar z. Konica të vazhdonte të qëndronte në Londër si përfaqësues i saj në mars 1916, një vit para se Amerika të hynte në luftë. Z. Konica ishte atëherë në Greqi dhe Vatra mund të kishte dërguar atë në Austri, nëse shqiptarët e Amerikës, i dukeshin të atij shteti për pavarësinë e vendit të tyre. Por ajo nuk e bëri, sepse të gjithë shqiptarët e dinin se një marrëveshje e fshehtë ekzistonte ndërmjet Fuqive Qendrore dhe Greqisë për copëtimin e Shqipërisë në mënyrë brutale dhe se mbretit Konstantin i qe premtuar Shqipëria Jugore, si çmimi për makinacionet e tij të zeza, të cilat janë zbuluar më vonë nga Venizelosi dhe botuar në Librin e Bardhë grek. Z. Konica arriti në Londër në fillim të muajit gusht 1916, dhe u prit në zyrën e Foreign Office nga Lordi Robert Cecil, të cilit iu paraqit një memorandum për Shqipërinë. Ai u shoqërua me disa miq simpatizantë angleze, si koloneli Obri Herbert, deputeti, komandant Eedgewood, deputet, gjenerali Sir Ivor, Z. Lamington, Miss Durham dhe anëtarë të tjerë të shquar të Shoqërisë Anglo-Shqiptare të Londrës. Akuza e vetme, pra që mund të bëhet logjikisht kundër Federatës Shqiptare është se ajo ishte anglofile dhe joneutrale, kur Amerika ishte akoma neutrale dhe presidenti Wilson nuk kishte mbaruar ende shkrimin me shënimet në një përpjekje të kotë për ta bërë Gjermaninë të arsyetonte. Të dhënat në disa raste janë mjaft elokuente. »

Nga ana tjetër, kur Amerika dhe Greqia ishin ende neutralë, Vatra pat menduar se Antanta nuk ishte aq e keqe sa mbreti Konstantin i Greqisë, dhe me anë të Konicës dhe të delegatëve të saj në Londër, i ofroi Qeverisë britanike një ose dy regjimente me vullnetarëve shqiptarë nga Amerika. Menjëherë pasi Amerika hyri në luftë, shkruan N. Stavre, Sekretari i Federatës Panshqiptare Vatra, ne u këshilluam që qeveria britanike të mirëpriste regjimentet shqiptare dhe se një vendim përfundimtar për këtë çështje do të merrej në të ardhmen. Vatra që atëherë ishte e detyruar që të nderonte dhe të mbante fjalën e saj, sa ta thyente zotimin për organizimin e këtyre regjimenteve me shqiptarë, vullnetarë dhe jo subjekte të rekrutuar, kur të ftohemi për ta bërë këtë nga Qeveria Britanike. Federata shqiptare nuk mund ti kërkojë Anglinë për ta çliruar atë nga detyrimi i saj. Për më tepër, ka një tjetër arsye se pse shqiptarët janë aq të shqetësuar për të shkuar dhe për të luftuar në frontin e Ballkanit. Grekët atje nuk po lëvizin shumë shpejt, shumë e ndoshta, për shkak Venizelos i cili duket të ketë disa vështirësi shumë serioze për të mobilizuar e Grekët e tij, shumica e të cilëve kujdeset më shumë për fatin e ish-Mbretin pro-gjerman të tyre Konstandin, sesa për kauzën e njerëzimit dhe të qytetërimit. Fakte natyrisht të mjaftueshme, këto, që tregojnë se shqiptarët kanë humbur durimin dhe kanë pritur me padurim një shans për t’i sheshuar gjërat në Ballkan ».

Replikat me shtypin amerikan

Noli mundohet të sqarojë opinionin amerikan duke marre shkas nga shtypi i kohës.“Disa nga miqtë tanë janë shumë ose më pak pesimistë për të ardhmen e Shqipërisë. Kjo gjendje është ilustruar me një artikull të New York Evening Sun cilin Noli e riprodhon. “Autori i tij është i prirur të besoje se Shqipëria do të zhduket në vorbullën e kësaj katastrofe botërore( Luftës Botërore RF ) dhe se asgjë nuk mbetet nga ajo, vetëm shkrimi mbi një epitaf heroik të luftëtarit shqiptar.

“Ne nuk e ndajnë pesimizmin e tij. As nuk e besojmë se Amerika dhe aleatët do ta lejojnë që Shqipëria të ndahet brutalisht dhe të privuar nga portet e saj në mënyrë që të plotësojë kërkesat imperialiste të shteteve fqinje. Ne besojmë se aleatët, besnikë ndaj parimeve të tyre fisnike, do të respektojnë të drejtat e racës së lashtë ilire dhe rivendosjen e pavarësinë e saj”.

Madje para se te takohej me presidentin W. Wilson, Noli pat theksuar se deklaratat e presidentit amerikan nuk do të ishin sa për të kaluar radhën dhe se Amerika do ta mbante premtimin në favor te kombeve të shtypur .

Presidenti Wilson në fjalimin e tij të famshëm mbi kushtet e paqes pat deklaruar se pavarësia e të gjitha kombeve të Ballkanit duhet të restaurohej, përgjatë linjave racore dhe historike dhe të garantuara me marrëveshjet ndërkombëtare. Ne refuzojmë të mendojmë për një moment që të gjitha këto deklaratat solemne do te jenë “letër për kosh “. Ne besojmë tek Presidenti Wilson dhe ne jemi të bindur plotësisht se Amerika dhe aleatët e saj do të bëjë drejtësi për këdo nga të gjitha kombet e vogla që luftojnë për lirinë kombëtare dhe kështu të krijojë një bazë të shëndoshë për paqen, duke siguruar një terren të vlefshëm për aleatët, gjë që ka rrezikuar pozitën e austriakëve në Shqipëri dhe kërcënimin e mbështetjes bullgare në Maqedoni. Madje Noli duke thënë se shqiptaret u rreshtuan krahas fuqive aleateve francezeve dhe italianeve pohonte se “Shqiptarët e Amerikës po vlerësonin mundësi dhe mjete për rekrutimin e vullnetarëve në Amerikë, me shprese se do të mbështeteshin nga aleatët që të ndërtonin një ushtri shqiptare që mund të luante një rol të rëndësishëm në frontin shqiptar.

Takimet e Nolit me Presidentët Woodrow Wilson dhe Theodore Rusvelt

Ne revistën “The Adriatic Review” , Noli kujton takimin e parë te tij me dy presidentë të Amerikës, por së pari me Presidentin Wilson, atë që do të bëhej mbrojtës i interesave kombëtare shqiptare. Kanë mbetur të skalitura në kujtesën shqiptaro-amerikane fjalët e këtij burrishteti idealist që ia shqiptoi Nolit: “Unë do të kem vetëm një zë në Konferencën e Paqes në Versajë dhe këtë zë do ta përdor në interes të Shqipërisë.” Në këto fjalë historike zë fill ai qëndrim dashamirës i politikës amerikane ndaj Shqipërisë. Në vitet 1917-1918, që mbahen mend dhe si kohë e artë e “Vatrës”, Noli, si kryetar i saj, zhvilloi një veprimtari të dendur politike, me peshë disa herë vendimtare. Krahas një takimi zyrtar në Departamentin e Shtetit, ai arrin të bisedojë personalisht me ish-presidentin e ShBA, T. Ruzvelt, një vit më pas, më 4 korrik 1918, Noli, duke përfituar nga pjesëmarrja si delegat në Kongresin e Kombeve të Shtypura në Uashington, takohet dhe bisedon me presidentin e atëhershëm të ShBA, Wilsonin.

”Në listën e miqve të tyre, shqiptarët kanë shtuar tani dy nga emrat më të shquar në Amerikë dhe në të gjithë botën, përkatësisht Presidentin Wilson dhe ish-presidentin Roosevelt. Padyshim simpatia e këtyre njerëzve të mëdhenj për Shqipërinë fatkeqe nuk ka nisur qysh nga dita e djeshme, por zbulimi u bë shumë kohët e fundit dhe askush nuk mund t’i fajësojnë shqiptarët që i përshëndesin këto ngjarje me një entuziazëm që lyp përshkrim të veçantë në funksion të faktit se kjo mund të shënojë epokë në historinë e përpjekjeve të tyre të gjata për pavarësi”.

Ky zbulim i rëndësishëm u zhvillua në të njëjtën ditë, më 4 korrik të fundit, nën rrethanat e mëposhtme i përshkruan atë Noli: “Përfaqësuesit e të gjitha grupeve racore në Shtetet e Bashkuara ishin të ftuar për të shoqëruar Presidentin Wilson për festimin e ditës së pavarësisë në Mount Vernon. Më shumë se tridhjetë tre kombe u përgjigjën thirrjes duke dërguar delegatët e tyre me një krye z Streyckmans Felix, një delegat belg. Përfaqësuesi shqiptar ishte imzot Fan S.Noli, atëherë president i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “Vatra” Ata të gjithë vunë kurora mbi varrin e George Washingtonit dhe delegati belg iu drejtua Presidentit Wilson në emër të delegatëve të racave të ndryshme, duke përsëritur për besnikërinë e tyre flamurin e vendit të tyre të ri ( SHBA) dhe duke shprehur vendosmërinë e tyre “që do të vazhdonte në luftën derisa liria e qëndrueshme të ishte siguruar jo vetëm për këtë komb, por për të gjitha kombet e tjera. ” Pastaj Presidenti Wilson shkruan Noli, mbajti fjalimin e tij të famshëm, i cili u përhap në të katër anët e botës dhe u lexua me padurim nga miliona qenie njerëzore. “Rënia e autokracisë, sundimi i ligjit në marrëdhëniet ndërkombëtare, çlirimi i të gjitha kombeve dhe mbrojtja e tyre kundër “interesave private apo komploteve” ishin theksonte ai fuqishëm, baza e vetme e paqes së përhershme. Në udhëtim e kthimit nga Mount Vernon në bordin jahtin presidencial ‘ Mayflower’, përfaqësuesi shqiptar kishte rastin t’i bënte nderimet e tij zonjës e parë të vendit, dhe natyrisht zonjat të parat, e cila i siguroi mundësinë për një takim dhe për t’i paraqitur jozyrtarisht rastin e Shqipërisë para Presidentit Wilson.

“Presidenti Wilson dëgjoi lutjen e Nolit me një interes mirëdashës, e siguroi atë për simpatinë e tij dhe shprehu vendosmërinë e tij solemne për ta ndihmuar Shqipërinë në orën e saj e nevojës. Presidenti Wilson e di faktet e rastit të Shqipërisë dhe është i bindur për drejtësinë e tyre dhe ai me siguri do ta përdorë zërin e tij në Kongresin e ardhshëm Paqes në emër të kërkesave të Shqipërisë. Pikëpamjet e tij, të të bërit drejtësi dhe të mbështetjes se saj me forcë, do të tërheqin vëmendjen dhe respektin e botës së qytetëruar.

Ish-Presidenti Roosevelt, në një deklaratë publike për synimet e luftës amerikanë, të bëra në një drekë në shtëpinë e Përgjithshme Spencer W. Bird në Passaic, NJ, më 4 korrik, e përfshiu Shqipërinë në listën e vendeve, pavarësia e të cilëve duhet të restaurohej dhe vendosur nën garancinë e fuqive aleate. Imzot Fan Noli zhvilloi një intervistë me kolonelin Roosevelt në Klubin e Harvardit të Nju Jorkut dhe ishte i habitur që mori vesh se koloneli ishte jashtëzakonisht i mirinformuar për çështjen shqiptare në veçanti dhe problemin e Adriatikut në përgjithësi. Kujtesa e tij është e jashtëzakonshme shkruan Noli. Ai i tregoi bashkëbiseduesit e tij një incident në historinë shqiptare, të cilën tani shumë shqiptarë e kanë harruar,pasi ajo pat ndodhur shumë vite më parë, kur Shqipëria ishte ende një krahinë turke.

Problemet e brendshme dhe të jashtme të Shqipërisë nuk janë aspak një libër të mbyllur për të, shkruan Noli, përkundrazi ai i ka studiuar ato me kujdes. Ka rëndësi të mjaftueshme për të, të jetë në gjendje për të gjetur një zgjidhje të detajuar për të gjitha prej tyre, një zgjidhje e cila është shkak të faktit se ai zor devijon nga ajo që dëshirojnë vetë shqiptarët. Sipas tij, çështjet territoriale në Ballkan dhe në bregdetin e Adriatik-ut duhet të rigrupohen në përputhje me linjat racore dhe Shqipëria duhet të zotërojnë bregdetin e saj nga Mali i Zi në Greqi. Mesazhi i mëposhtëm u dërgua nga koloneli Roosevelt për të shqiptarëve përmes Rev Fan S.Nolit: “Pavarësia e Shqipërisë, duhet të restaurohet në Kongresin e ardhshëm të Paqes dhe të vënë nën garanci pa interes nga Fuqitë Aleate, unë do të bëj çdo gjë, që kam në dorë , për arritjen e atij rezultati dhe të njohjes së kërkesave të racës së lashtë dhe trime shqiptare. ” Në pikëpamje të pozitës së lartë kolonel Roosevelt ka zë në Amerikë dhe në vendet aleate, dhe vlera e mbështetjes së tij vështirë se mund të mbivlerësohet.

Në revistën “The Adriatic review “ janë përfshirë edhe mjaft artikuj gazetash të anëtarëve të Vatrës, por edhe të miqve të Shqipërisë, si edhe shkrime të gazetave amerikane,qe lidhen me Shqipërinë dhe në seksionin shqip, krijime dhe përkthime e shqipërime të Nolit e te tjerëve .

“The Adriatic Review” e zgjati botimin e saj mbi dy vjet e në numrin e nëntorit të vitit 1919, pas konferencës se Parisit, ajo u mbyll për të mos u hapur më, por në periudhën që kjo revistë gjalloi, ajo ishte një dëshmi e gjallë e punës plot pasion kombëtar të Vatrës dhe të suksesit të lobimit të saj në emër të çështjes kombëtare.(Dielli-Arkiv, qershor 2012)