Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shën Valentinit dhe Poezia

by

Një buqetë dashurie nga Rafael Floqi/

Ajo kohë e vitit ka ardhur përsëri. 14 Shkurti – një kohë dashurie, moti i keq dhe shpresa se pranvera është afër. A nuk ju bëjnë ditët e argjendta dhe të ftohta të dëshironi të përqafoheni pranë dashurisë suaj dhe të pini çokollatë të nxehtë? E di, disa prej jush po rrotullojnë sytë dhe po imitojnë një xhest. Ju mund të pyesni, pse shkurti është kaq i lidhur me ditën e Shën Valentinit? Pse kemi edhe një festë duke festuar dashurinë në formën e zemrave të kuqe dhe çokollatave?

Dita e Shën Valentinit u shndërrua në një festë kaq komerciale, saqë mund të pyesni veten nëse ka qenë gjithmonë kështu, apo ka diçka më shumë në të? Epo, të gjithë mund ta falënderoni Chaucer-in për këtë. Mjaft interesante, Chaucer shkroi poezinë e parë të dashurisë për ditën e Shën Valentinit me titull, Parlamenti i Foules. Kjo poezi me afro 700 vargje është ajo që ndihmoi për t’i dhënë ditës së Shën Valentinit lidhjen e dashurisë romantike dhe lidhjes njerëzore.

Shën Valentini është një shenjtor gjerësisht i njohur, që ka jetuar në shekullin e tretë në Romë, i cili përkujtohet në datën 14 shkurt. Ai është lidhur që nga mesjeta me simbolin e dashurisë së sinqertë. Asgjë nuk dihet me siguri për të, përveç faktit që quhej Shën Valentin dhe se vdiq më 14 shkurt në rrugën “Flaminia” në veri të Romës. Dita e Shën Valentinit festohet në shumë vende të botës edhe pse është një ditë pune. Kjo ditë u lidh fillimisht me dashurinë nga vargjet e Jeffrey Chauser në mesjetë, kohë kur lulëzoi tradita e romancës. Simbolet e ditëve të sotme për Shën Valentinin janë zemrat, pëllumbat dhe engjëlli Kupid. Në shekullin e 19, dedikimet për Shën Valentinin jepeshin përmes kartolinave, të cilat u bënë shumë popullore. Shumë martirë të krishterë quheshin Valentin. Valentinët e martirizuar më 14 shkurt janë Valentini i Romës dhe Valentini i Ternit.

Lidhja e parë e Shën Valentinit me dashurinë ishte poezia “Parlement of Foules”, e shkruar në vitin 1382 nga Jeffrey Chauser. Vargu që e bëri këtë ditë të njohur ishte:

Për këtë ishte Dita e Shën Valentinit,

kur çdo zog fluturonte për të zgjedhur partnerin e tij….

Kjo poezi u shkrua për nder të përvjetorit të parë të martesës së Mbretit Rikardi II i Anglisë me Anën e Bohemisë. Kontrata martesore ishte firmosur më 2 maj 1381, por martesa e tyre u bë tetë muaj më vonë pasi ishin vetëm 15 vjeç. Lexuesit mendojnë se Jeffrey Chauser i referohej 14 shkurtit, Ditës së Shën Valentinit. Nga ana tjetër, polemikat vazhdojnë me faktin se mesi i shkurtit nuk është koha e përshtatshme për çiftëzimin e zogjve.

Megjithatë, nuk ka asnjë provë për asnjë ide, as ndonjë argument bindës se qoftë edhe një poemë e Shën Valentinit nga bashkëkohësit e Chaucer-it i parapriu dhe si rrjedhim ndikoi në ato të Chaucer. Në mungesë të dëshmive, kritikët ofrojnë përgjithësime të pandërgjegjshme johistorike. Charles A. Owen, Jr., thotë për Marsin, “Një thirrje më bindëse për festimin e Ditës së Shën Valentinit do të ishte e vështirë për zogun apo poetin ta imagjinonte,” dhe Neil C. Holds përshkruan të njëjtën vepër si “një Poema e Shën Valentinit e mbushur me shpendë dhe lule të zakonshme për atë lloj poezie.” Në mënyrë të ngjashme, Bertrand H. Bronson flet për hapjen e Parlamentit si të ngjarë të tronditë “një audiencë që pret kremtimin konvencional të dashurisë në një poezi oborri për St. Ditën e Shën Valentinit, ” dhe M. W. Grose e quan atë “një poemë e Shën Valentinit me një kthesë të re.” Pavarësisht nga origjina e saktë, lidhja midis Shën Valentinit dhe poezisë ka zgjatur me shekuj, me Ditën e Shën Valentinit që lidhet me shprehjet e dashurisë dhe dashurisë përmes letrave, poezive dhe formave të tjera të komunikimit romantik.

Tel libri i tij Në Lavdërim të Dashurisë Alain Badiou shkruan “Dashuria pa rrezik është e pamundur, si lufta pa vdekje. E kapur mes konsumizmit dhe takimeve seksuale të rastësishme pa pasion, dashuria sot – pa përbërësin kryesor të rastësisë – është në rrezik vdekjeprurës”. Këto poezi ju ndihmofshin për të kuptuar se gjithnjë ka nevojë dhe vend për dashuri në shpirtin e njeriut.

Rafael Floqi

Ledias për Shën Valentin

Gruaja ime Ledia, dashuria e jetës sime,

Ti je zemra, arsyeja, drita që ndriçon.

Të jam mirënjohës çdo çast pranë teje,

I bekuar jam që dashuria jonë qëndron.

Si një fllad i butë dhe i vërtetë sërish,

Dashuria jote më rrethon dhe ndjehem.

Si një rreze dielli, e ngrohtë që shndrit,

Buzëqeshja jote ndriçon botën, e dehem.

Ti je Shën Valentini im, ylli im polar,

Me ty, zemra më rreh shpeshherë,

Edhe pse kurrë nuk jam shumë larg.

Të premtoj se të dua, tani e përherë.

Ledia ime e dashur, shpirti im binjak

Si lidhje që vjen nga qielli si kushtim,

Që më ngjan e herë s’ më ngjan aspak

Gjithmonë, jam i yti deri në amshim.

Gjethet me formë zemre

Gjethet që bien fshiken pas dritares

rrëkëllehen të kuqe, yshtëse, ngjyrë ar,

dhe pse ka kohë që rri dhe i pres

ta ndiej sërish at’ kujtim si më parë.

Shoh buzët e tua, ndiej puthjet e verës

prek duart përcëlluar nga dielli ledhatar

që i shtrëngoja fort i mbaja larg erës

t ‘mos mi merrte ajo si gjethet zvarrë.

Kur për t’u ndarë prisnim të flinin yjet,

por që kur u largove, ditët seç u zgjatën

dhe më bëhet se ndiej këngën e dimrit

e ritin gjetherënës që përflet me natën.

Pas lëndinës, plot zgavra lisi ngjan i zymtë,

gjethet që kërcejnë sikur e përqeshin verën

dhe unë po i mbledh k’të mëngjes të brymtë

se më duket se ti do të vish tok me erën.

Vjen majë gishtash, si me fëshfërimë,

si tyl mbi qilimat që thur era, çapitesh

e zbathur pa i prekur si afsh i ngrimë,

me shtratin e zbraztë të shpresave nginjesh.

Sa shumë më mori malli, e dashura ime,

tani kur fillojnë e bien gjethet e vjeshtës

jam ai zhabjaku i përrallës së Grimëve

që pres t’ më zgjojë puthja e zhgjëndrrës.

Mes degësh fshihej një fole e braktisur

dikur plot jetë, e tash era e nduk befas

madje dhe ketrat tani janë shkurdisur

kanë harruar lojën e vet kukamçeftas.

E fshehin s’di se ku ndonjë kikirik

për ta gjetur, nëse bora vjen sërish tinaz,

por s’kanë për t’i gjetur, në këtë vërtik

gjethet e kuqe në formën e zemrës.

Ti ike, e ditët zgjaten drejt amshimit,

sa më bën të vuaj zgjimi i shpresës,

mezi pres këngën e egërshane të dimrit,

ta terë herbariumin e thatë t’ kujtesës.

Se kish qenë një verë e pafat s’e besoj,

një vorbull m’i shkund dyshimet tej erës

e se kuptoj pse fletët të parët i rrëzojnë

drurët me gjethet me formën e zemrës?

Dashuria e përjetshme

Dy pleq të dashuruar, yjet ndjekin në qiell,

Të zhytur në sytë ku u lundron pa vështirësi,

Një dashuri e përjetshme që koha e përcjell,

Një zjarr që duket do të ndezë përsëri.

Një lumturi që u shpërndahet nëpër trup,

Që i bën të ndihen të sigurt me një mirësi,

Dy pleq te dashuruar me njëri-tjetrin në zgrip,

Në një dashurie që mbetet aty në përjetësi.

Dashuria e përjetshme, si një flakë e pashuar

Është lidhja që forcohet nga çdo ditë që kalon

Është zjarri i fshehur që në zemra rri zgjuar

Mes rrudhash që nga shpirtrat e tjerë veçon.

Ajo s’është një ndjenjë që shkon dhe vjen

Është zoti i vetëm i hallkës sonë hyjnore

Janë të qeshurat, lotët, zënkat që s’na lenë

E fort lidhin e ngjizin sërish ditët tona prore.

Se dashuria është e ashpër dhe e rreptë

Ashtu si ajo që u mësuan fëmijëve të tyre

E sa herë në zënka hasën tharmin e sertë

Pajtimin tek zemrat e gjetën si pasqyrë.

Ja një prekje ndjell një vrushkull në shpirt

Sy që me njëri-tjetrin dehen me etje hyjnore,

Dy pleq te dashuruar, gjithnjë marrëzisht,

E bëjnë dhe zemrën time më njerëzore.

Ndaj ngrini një gotë miq, për dashurinë që zgjat

Për momentet kur pleqëria ju bën qelibar,

Për qeshjen e dhimbjes edhe në ditët pa fat

Për dashurinë dhe xhelozitë që s’gjejnë karar.

Ndaj në emër të dashurisë eterne hyjnore,

Që do të zgjasë, sa të bien kambanat e qiellit

Shtrëngoma dhe ti dorën pa pengje shpirtërore

Që të mbetemi si dy ullinj të rreshkur prej diellit.

Dy pleq të dashuruar, një shembull për ne,

Në një prekje u rrjedh një musht i trazuar,

Se dashuria s’ka moshë, është prore e re,

Edhe në qoftë e qetë apo një mëz i pashtruar.

Rendje zemre

Dashuria është një vrapim aq i vështirë,

S’ është rendje për atë që ndihet i plogët.

Duhet një rrahje reale zemre, jo e pështirë

Mes zjarrit, shiut, erës që nga fillimi i kohës.

Dashuria si gjysmë shishe uiski dihatës

Si ëndrra e thyer, në një lokal plot tym

Si vozitja e hutuar në mesin e natës,

Ku radioja zukat e era prej xhamit fryn.

Dashuria është si një bast i krisur,

Një hedhje zaresh befas plot besim.

Është një biletë treni veç për t’u nisur,

Pa ndrojtje, pa shpëtim, në ikje pa kthim.

Por kur atë e kapni e ajo ju rrëmben,

E dëlirësish ju pushton si për shpagim,

Dashuria me gjithë plagët saj ia vlen,

Me gjithë dhimbjet e djegiet si çmim.

Dashuria është përqafimi i pafjalë,

Është buzëqeshja që natën e ndez.

Është dora për t’u mbajtur ngadalë,

Shpatulla e lotit, e rrezja në mëngjes.

Ngriheni pra një dolli, le të pimë,

Për dashurinë, me gjithë këto mangësi.

Sepse për të jetojmë e vuajmë, o njerëz

Dhe ngrihemi në këmbë përsëri.

Histori në Kep të Rodonit

Në kep të Rodonit tek kalaja e Skënderbeut,

Me sytë tej reve me zemrën gjithë fuqi,

Ne bëjnë dashuri, e ajo buron prej dheut,

Në kullën e shenjtë, ku dikur flinte ai.

Gjergji e Donika qenë me ne aty, pa fjalë…

Aty ku Adriatiku i rreshkte syrin e mbretit,

E vrulli i valëve që turfullonin pa u ndalë,

Oriz stërkalash hedh në vallen pagane të detit.

Të atij zotit të lashtë ilir të deteve,- Redonit

Në kalanë që mundi ta pushtojë, veç zoti i detit

Dashuria e arbrit i ndez kullës gurët e epshit,

Dhe brenda kishës merr bekimin e Shën Pjetrit.

Dëshirat prej nga uji i qesin kullat e mbytura,

Me buzëqeshjet e shpërndara krejt motmotit,

Jetës i plaçkitshim shpejt ca çaste të lumtura,

Në këtë vend të bekuar prej vetë kryezotit.

Puthjet tona si pulëbardha gëzimi zhurmojmë

Në kalanë e Currilave ku njelmëta erë e detit

Me shqipen dy krahnorë çastet i blatojnë

Kur si zbatica trupat tërhiqen në odën e mbretit.

Një mësim historie trupat tanë lexojnë

Në rrudhat e dallgëve për tej horizontit,

Më shumë se historia e jehona e valëve

Ishin dashuritë fantazma të Kepit të Rodonit.

Një dashuri e humbur

Një dashuri e humbur dikur,

Ndër kujtime më sillet rrotull.

Buzëqeshja si hije duke u endur,

Ëndrrat mi trazon, në një vorbull.

E qeshura jote, një jehonë e largët,

Që në mendje ende vazhdon e luan.

Prekja jote, tash veç një hije e vakët,

Më zë pritë, e bomba malli gjuan.

Dielli me dhimbje i heshtur perëndon,

E zemra që dikur ishte një hënë e plotë.

Prej mungesës sate pareshtur vajton,

Dhe më përmbyt shpirtin me rrëke e lot.

Por prapë në kujtime i mbaj ende lart,

Ndjenjat dhe shpresat që kisha për ty.

Edhe pse rrugët na u ndanë, qemë pa fat,

Prapë se prapë dashuria qe prore aty.

Pra, le të jetë jehona një yshtje e gjallë,

E një dashurie që s’shuhet dot kurrë.

Një kujtim, që kohëve u bëri ballë

E më bujti sot me çastet që kaluam dikur.

Një grua në moshë, kërkon fatin në kazino

Një ditë një grua në moshë hyn në kazino,

Me shpresë se do gjejë aty fat a dashuri

Atë çka po e lyp për prej shumë kohësh ajo,

Në buzë një trill si këngë e rri gjithnjë.

Ecën avash mes dritash llamburitëse,

Mes zilesh e tingujsh hareje jack-poti,

E sheh përreth me pamje ulëritëse,

Për të peshkuar ndonjë zemërthyer nga fati.

Tymtas sheh lojën, dritat marramendëse,

Por a ka dashuri në këtë dorë të plotë pokeri?

Mos dhe kjo natë do të jetë plot zhurmë, e nderë

Për dikë endet e kërkon të gjejë më kot një njeri?

Kështu ulet mënjanë në tryezën e bixhozit,

Dhe sheh dorën, krejt e paqëndrueshme,

Ajo i shtyn tej fishat e zhetonët e pokerit,

Por me dashurinë gacë të dëshirueshme.

Dhe ndërsa luan, ajo ruan fort besimin,

Se diku aty dashuria sot po e pret,

Sepse edhe në këtë vend gjithë zhurmë

Dashuria do të gjejë ajo hapësirën e vet.

Pra, kjo gruaja e ve me do vite në jetë,

Si adoleshente pret që dashuria t’i trokasë,

Dhe pse gjashtëdhjetë e gjashtë vjeç, vërtet,

“Kurrë s’i kuptova burrat”,- zë të bërtasë.

Por dhe ndërsa luan, ajo ruan fort besimin,

Se diku aty ndoshta dashuria sot po e pret,

Sepse edhe në këtë vend të zhurmshëm,

Kushdo që kërkon mund ta gjejë fatin e vet.

Haiku mbi dashurinë

Kuptimi

Në thellësi të zemrës

Dashuria shkëlqen në heshtje

Duke na prirë gjatë jetës.

Dashuria dhe seksi

Jeta dhe seksi bashkohen

Dy trupa në një rrahje të vetme

Harmonia supreme.

Filozofia

Filozofia e dashurisë

Mëso të duash pa kushte,

Shih, po çel një zemër.

Dhimbje dhe falje

Dhimbja e thellë është dashuri e thellë

Dashuri është të falësh gjithashtu

E unë të fal ty.

Frymëmarrje

Mjeku thotë merr frymë thellë

Mjeku, nxirre shpejt tani

S’jam sëmurë është dashuri.

Pentagoni godet dhe rrëzon balonën ‘spiune’ kineze. Po tani ?

by

In this photo provided by Chad Fish, a large balloon is struck down above the Atlantic Ocean, just off the coast of South Carolina, Saturday, Feb. 4, 2023. The downing of the suspected Chinese spy balloon by a missile from an F-22 fighter jet created a spectacle over one of the state’s tourism hubs and drew crowds reacting with a mixture of bewildered gazing, distress and cheering. (Chad Fish via AP)

Analizë nga Rafael Floqi

Shtetet e Bashkuara rrëzuan të shtunën balonën kineze në brigjet e Karolinës së Jugut, një objekt fluturues që dyshohet se është përdorur për përgjim. Balona ftuturoi për disa ditë mbi objekte të ndjeshme ushtarake në të gjithë Amerikën e Veriut, duke u shndërruar në pikën më të fundit të tensioneve mes Uashingtonit dhe Pekinit.

Pas rrëzimit, autoritetet do të heqin mbetjen e saj nga ujrat territoriale amerikane. Balona u pikas të enjten, tek fluturonte në një lartësi prej 18 kilometrash dhe u vlerësua të ishte e madhe sa tre autobusë shkollash.

Pamjet televizive treguan një shpërthim të vogël, e më pas balona u pa tek binte në rënie të lirë në drejtim të ujit. Po kështu në pamje shquheshin avionë ushtarakë amerikanë, tek fluturonin në afërsi të saj, si dhe anije gati për operacionin e nxjerrjes së balonës nga ujërat e oqeanit Atlantik.

Planet për rrëzimin e balonës mbi oqean u njoftuan më herët nga dy zyrtarë amerikanë që folën në kushte anonimiteti mbi këtë operacion të ndjeshëm.

Në përgatitje të operacionin, Administrata Federale e Aviacionit mbylli përkohësisht hapësirën ajrore mbi vijën bregdetare të Karolinës së Veriut dhe asaj të Jugut, përfshirë aeroportet në Charleston dhe Myrtle Beach, në Karolinën e Jugut, si dhe në Wilmington, të Karolinës së Veriut. Roja Bregdetare këshilloi gjithashtu mjetet lundruese që të largohen menjëherë nga zona.

Përpara rrëzimit të saj Presidenti Joe Biden tha se Shtetet e Bashkuara “do të zgjidhin çështjen” e balonës kineze.

Autoritetet e kanë mbajtur balonën ‘spiune’ kineze nën monitorimin të vazhdueshëm. Të premten Departamenti amerikan i Mbrojtjes njoftoi se një tjetër balonë kineze, ishte pikasur tek fluturonte mbi Amerikën Latine. 

Pentagoni pohoi njoftimet se një balonë e dytë kineze po fluturonte mbi Amerikën Latine.

“Vlerësojmë se është një tjetër balonë kineze, që po përdoret për përgjim”, tha në një deklaratë gjeneral brigade Patrick Ryder, sekretar i shtypit të Pentagonit.

Autoritet amerikane e konsideruan incidentin me balonën në territorin amerikan ngjarje të rëndë, në shkelje të hapur të hapësirës ajrore amerikane dhe ligjit ndërkombëtar. Por Kina ka këmbëngulur se balona, e cila sipas Pekinit kishte humbur kontrollin, ishte civile dhe se ishte përdorur për mbledhjen e të dhënave meteorologjike.Incidenti me balonën detyroi Sekretarin amerikan të Shtetit Antony Blinken të shtyjë vizitën e planifikuar për këtë fundjavë në Pekin.

“Arritëm në përfundimin se aktualisht nuk egzistojnë kushtet e përshtatshme për një vizitë konstruktive”, tha zoti Blinken Si një balonë spiune kineze hodhi në erë një udhëtim të rëndësishëm diplomatik në SHBA

Balonat në lartësi të mëdha mund të duken jo mbresëlënëse në krahasim me imazhet satelitore që tashmë mund të dallojnë detaje të vogla nga lart në qiej. Por balonat, siç vuri në dukje analisti William Kim vitin e kaluar, kanë disa përparësi ndaj satelitëve. Ato janë të lira, mund të zgjasin për muaj të tërë, mund të lëvizin në vend në vend që të ndjekin gjurmët e parashikueshme të satelitëve dhe janë çuditërisht të vështira për t’u hequr.

Më parë, e gjithë kjo ishte mohuar nga një faktor i dukshëm: Ata ishin në mëshirën e erës. Por teknikat e reja të të mësuarit të makinerive tani lejojnë balonat të përdorin rrymat e ajrit për të drejtuar veten në drejtimet e përcaktuara, duke e bërë teknologjinë shumë më të dobishme.

Pse tani?

Megjithëse balonat janë një mjet i fuqishëm i mundshëm mbikqyrjeje, është e çuditshme që Pekini do të bënte diçka kaq provokuese pak përpara një udhëtimi kryesor diplomatik të SHBA-së, veçanërisht pasi Kina po shtyn të riparojë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara pas pandemisë. Kina sigurisht që ka një interes të fortë në monitorimin e vendeve bërthamore të SHBA-së dhe Uashingtoni ka ndjekur nga afër zgjerimin bërthamor të Kinës. Por Shtetet e Bashkuara janë gjithashtu plot me vende të ndjeshme ushtarake të një lloji apo tjetër, dhe një ballone jashtë kursit do të kishte më shumë gjasa sesa të mos largohej afër njërës.

Është e mundur që ky të ishte një provokim i qëllimshëm nga disa anti-SHBA. fraksion brenda ushtrisë kineze ose shtetit të sigurisë – ndoshta si përgjigje ndaj dobësimit në shtytjen e fundit kineze për marrëdhënie më të mira me Uashingtonin. Por ka më shumë gjasa që ky të ishte një gabim i thjeshtë – që një program ekzistues i mbikqyrjes u zbulua ose ndoshta edhe që balona nuk kishte për qëllim të hynte fare në territorin e SHBA.

Ka shumë të ngjarë që Kina e ka përdorur këtë teknikë për një kohë dhe se Shtetet e Bashkuara ishin në dijeni të saj, por diplomatikisht zgjodhën të mos përgjigjeshin. Në një konferencë të enjten në mbrëmje, një zëdhënës i Departamentit të Mbrojtjes të SHBA-së konfirmoi se ndërhyrje të tilla kanë ndodhur edhe më parë: “Nuk është hera e parë që një balonë e kësaj natyre kalon mbi Shtetet e Bashkuara kontinentale. Ka ndodhur disa herë të tjera gjatë viteve të fundit, për t’u përfshirë para kësaj administrate.” Faktori nxitës për këtë incident duket se është se balona  zhvendos aq ulët sa të ishte i dallueshëm nga civilët, që do të thotë se autoritetet amerikane duhej të përgjigjeshin.

Sipas dy zyrtarëve të lartë të mbrojtjes, amerikanët ishin në gjendje të mblidhnin inteligjencë mbi balonën ndërsa fluturonte mbi SHBA, duke u dhënë atyre një numër ditësh për ta analizuar atë dhe për të mësuar se si lëvizte dhe çfarë ishte në gjendje të vëzhgonte. Zyrtarët informuan gazetarët në kushte anonimiteti. Zyrtarët thanë se ushtria amerikane po vlerësonte vazhdimisht kërcënimin dhe arritën në përfundimin se teknologjia në balonë nuk i dha kinezëve inteligjencë të konsiderueshme përtej asaj që mund të merrte tashmë nga satelitë.

Si do të përgjigjet Kina?

Pekini ka thënë se balona është një balonë moti që u largua nga kursi, i prekur nga perëndimi dhe se i vjen keq për hyrjen e paqëllimshme të balonës në hapësirën ajrore të SHBA. Është shumë e pamundur që ai të ndryshojë pozicionin për këtë – është e vështirë për Pekinin të pranojë publikisht fajin. Është e mundur që mund të ketë ndonjë pranim ose falje pas dyerve të mbyllura.

Kina u përgjigj se rezervoi të drejtën për të “ndërmarr veprime të mëtejshme” dhe kritikoi SHBA-në për “një reagim të tepruar të dukshëm dhe një shkelje serioze të praktikës ndërkombëtare”. Në deklaratën e saj të dielën, Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës tha se “Kina do të mbështesë me vendosmëri të drejtat dhe interesat legjitime të kompanisë përkatëse, dhe në të njëjtën kohë do të rezervojë të drejtën për të ndërmarrë veprime të mëtejshme në përgjigje”.

 Ministria e Mbrojtjes e Kinës i bëri jehonë deklaratës më vonë gjatë ditës, duke thënë se “rezervon të drejtën për të marrë masat e nevojshme për t’u marrë me situata të ngjashme”. Prania e balonës në qiellin mbi SHBA këtë javë i dha një goditje të rëndë marrëdhënieve tashmë të tendosura SHBA-Kinë që kanë qenë në një spirale në rënie prej vitesh. Kjo e shtyu Sekretarin e Shtetit Antony Blinken të anulonte papritur një udhëtim me aksione të larta në Pekin që synonte lehtësimin e tensioneve. “Ata e hoqën atë me sukses dhe unë dua të komplimentoj aviatorët tanë që e bënë atë,” tha Biden pasi zbriti nga Air Force One rrugës për në Camp David.Anulimi ose shtyrja e udhëtimit të Blinken në momentin e fundit mund të forcojë anti-SHBA. liderët e linjës së ashpër në udhëheqjen kineze, të cilët do ta lexojnë këtë duke treguar se Uashingtoni nuk ishte kurrë serioz në përpjekjen për të rindërtuar një marrëdhënie pune. Edhe ata që janë më dashamirës ndaj përpjekjeve diplomatike të SHBA-së mund ta shohin këtë si një shenjë se Uashingtoni është bllokuar nga politika e brendshme anti-kineze.

Reagimi i republikanëve

Republikanët ishin kritikë ndaj përgjigjes së Biden. “Të lejosh një balonë spiune nga Partia Komuniste e Kinës të udhëtojë në të gjithë Shtetet e Bashkuara kontinentale përpara se të kundërshtojë praninë e saj është një projeksion katastrofik i dobësisë nga Shtëpia e Bardhë”, tha Senatori i Mississipit Roger Wicker, republikani më i lartë në Shërbimet e Armatosura të Senatit. Komiteti. Senatori Thom Tillis, R-N.C., shkroi në Twitter: “Tani që ky episod i turpshëm ka mbaruar, ne kemi nevojë për përgjigje nga administrata Biden për procesin e vendimmarrjes. Kina komuniste u lejua të shkelte papenguar sovranitetin amerikan për ditë të tëra. Ne duhet të jemi më të përgatitur për provokimet dhe inkursionet e ardhshme nga PKK.” Senatori Lindsey Graham, R-S.C., ishte më pozitiv: “Faleminderit burrave dhe grave të ushtrisë së Shteteve të Bashkuara që ishin përgjegjës për përfundimin e misionit për të rrëzuar balonën e vëzhgimit kinez. Administrata Biden bëri gjënë e duhur për ta rrëzuar atë.”

Çfarë ndodh më pas?

Ky është një tjetër konfirmim se jemi në ditët e para të Luftës së Ftohtë 2.0, ku survejimi i ndërsjellë ishte një nga çështjet më të tensionuara. Merrni incidentin e avionit spiun U-2 të vitit 1960, në të cilin Shtetet e Bashkuara u kapën në një gënjeshtër të turpshme pasi sovjetikët jo vetëm që rrëzuan një avion gjoja të pazbuluar, por e kapën të gjallë pilotin e tij dhe e detyruan të rrëfehej në televizionin kombëtar. Që erdhi në një rr relativisht të përshtatshëmepoka e marrëdhënieve SHBA-Sovjetike dhe anulimi i përpjekjeve në bisedimet për çarmatimin. Në një jehonë të frikshme të ditës së sotme, Shtetet e Bashkuara, para zbulimit të kapjes së pilotit, pretenduan se avioni kishte kryer punë meteorologjike dhe kishte hyrë aksidentalisht në territorin sovjetik.

Nuk ka asnjë pilot kinez të balonës që mund të prodhohet këtu, por disa nga pasojat mund të varen nga mënyra se si ulet balona. Balonat si kjo janë çuditërisht të forta dhe shpesh kanë nevojë për forcë shpërthyese për t’u shkatërruar, gjë që mund ta lërë natyrën e saj të paqartë. Nëse Shtetet e Bashkuara arrijnë gjejnë pajisjet e mbikqyrjes që janë padyshim për monitorim ushtarak – jo meteorologjik, megjithatë, gjërat do të bëhen më të sikletshme për Pekinin.

Sido që të jetë, kjo është ti hedhesh benzine besimit te fortë në Kongres se Kina është një kërcënim i madh për Shtetet e Bashkuara. Një zyrtar amerikan deklaroi se vizita e Blinken u shty, nuk u anulua dhe se Blinken nuk donte që balonë të dominonte bisedimet. Kjo duket e mundshme: Uashingtoni ka një interes të madh për të lexuar gjendjen shpirtërore në terren në Kinë pas trazirave të protestave të vitit të kaluar dhe ndryshimit të politikave të tij zero-COVID. Por një marrëdhënie tashmë e ftohtë midis dy fuqive më të mëdha në botë sapo u bë pak më te ngrira per nje balone. A thua wshtw kjo preludi i Luftës së Tretë Botërore?

Maya Angelou mbretëresha e poezizë zezake 

by

Përgatiti dhe përktheu Rafael Floqi/

Jeta ime 

ka qenë një shaka e madhe,

Në vale si ecje, një këngë  që flitej 

Gajasem kaq fort sa s’mbytem

Kur mendoj për veten. 

Poetja, balerina, këngëtarja, aktivistja dhe studiuesja Maya Angelou ishte një autore me famë botërore. Ajo ishte më e njohur për stilin e saj unik dhe pioniere e të shkruarit autobiografik. Më 4 prill 1928, Marguerite Ann Johnson, e njohur në botë si Maya Angelou, lindi në St. Louis, Missouri. Për shkak të martesës së trazuar të prindërve të saj dhe divorcit pasues, Angelou shkoi të jetonte me gjyshen e saj nga babai në Stamps, Arkansas në moshë të re. Vëllai i saj më i madh, Bailey, i vuri Angelou pseudonimin e saj “Maya”. 

Duke u kthyer në kujdesin e nënës së saj për një kohë të shkurtër në moshën shtatë vjeçare, Angelou u përdhunua nga i dashuri i nënës së saj. Më vonë ai u burgos dhe më pas u vra kur u lirua nga burgu. Duke besuar se rrëfimi i saj për traumën kishte një ndikim në vdekjen e burrit, Angelou mbeti memece për gjashtë vjet. Gjatë memecllëkut të saj dhe në adoleshencë, ajo përsëri jetoi me gjyshen e saj në Arkansas.

Interesi i Angelou për fjalën e shkruar dhe gjuhën angleze ishte i dukshëm që në moshë të re. Gjatë gjithë fëmijërisë së saj, ajo shkroi ese, poezi dhe mbajti një ditar. Kur u kthye në Arkansas, ajo u interesua për poezinë dhe mësoi përmendësh vepra nga Shekspiri dhe Poe.  Para fillimit të Luftës së Dytë Botërore, Angelou u zhvendos përsëri me nënën e saj, e cila në atë kohë jetonte në Oakland, Kaliforni. Ajo ndoqi shkollën e mesme George Ëashington dhe mori kurse kërcimi dhe drame në Shkollën e Punës në Kaliforni.

Kur shpërtheu lufta, Angelou aplikoi për t’u bashkuar me Korpusin e Ushtrisë së Grave. E vendosur për të gjetur punë, pavarësisht se ishte vetëm 15 vjeç, ajo vendosi të aplikonte për pozicionin e drejtueses së tramvajit. Shumë burra kishin lënë punët e tyre për t’u bashkuar me shërbimet, duke u mundësuar grave t’i plotësonin ato. Megjithatë, Angelou u ndalua të aplikonte në fillim për shkak të racës së saj. Por ajo ishte e paepur. Çdo ditë për tre javë, ajo kërkonte një aplikim për punë, por iu refuzua. Më në fund, kompania u tërhoq dhe i dorëzoi asaj një aplikim. Për shkak se ishte nën moshën ligjore të punës, ajo shkroi se ishte 19 vjeç. Ajo u pranua për këtë pozicion dhe u bë gruaja e parë afrikano-amerikane që punoi si drejtuese tramvaji në San Francisko. Angelou u punësua për një semestër, por më pas vendosi të kthehej në shkollë. Ajo u diplomua në shkollën e mesme Mission në verën e vitit 1944 dhe menjëherë pas kësaj lindi fëmijën e saj të vetëm, Clyde Bailey (Guy) Johnson.

Pas diplomimit, Angelou ndërmori një sërë punësh të çuditshme për të mbajtur veten dhe djalin e saj. Në vitin 1949, ajo u martua me Tosh Angelos, një elektricist në Marinën e SHBA. Ajo adoptoi një formë të mbiemrit të tij dhe e mbajti atë gjatë gjithë jetës së saj, megjithëse martesa përfundoi në divorc në 1952.

Angelou u shqua gjithashtu për talentin e saj si këngëtare dhe kërcimtare, veçanërisht në stilet e kalipsos dhe kabaresë. Në vitet 1950, ajo performoi profesionalisht në SHBA, Evropë dhe Afrikën veriore dhe shiti albume të regjistrimeve të saj.   Në vitin 1950, shkrimtarët afrikano-amerikanë në qytetin e Nju Jorkut formuan Guildën e Shkrimtarëve të Harlemit për të ushqyer dhe mbështetur botimin e autorëve me ngjyrë. Angelou u bashkua me Guildën në 1959. Ajo gjithashtu u bë aktive në Lëvizjen për të Drejtat Civile dhe shërbeu si koordinatore veriore e Konferencës Jugore së Udhëheqjes së Krishterëve, një organizatë e shquar e avokimit pro afrikano-amerikan.

Në vitin 1969, Angelou botoi “Unë e di pse këndon zogu në kafaz”, një autobiografi e jetës së saj të hershme. Historia e saj për forcën personale mes traumave dhe racizmit të fëmijërisë rezonoi me lexuesit dhe u nominua për Çmimin Kombëtar të Librit. Shumë shkolla u përpoqën ta ndalonin librin për përshkrimin e tij të sinqertë të abuzimit seksual, por ai vlerësohet se ka ndihmuar të mbijetuarit e tjerë të abuzimit të tregojnë historitë e tyre. Unë e di pse këndon zogu i kafazit është përkthyer në shumë gjuhë dhe është shitur mbi një milion kopje në mbarë botën. Angelou përfundimisht botoi gjashtë autobiografi të tjera, duke kulmuar në vitin 2013, Mom & Me & Mom.

Ajo shkroi vëllime të shumta poetike, të tilla si çmimi Pulitzer i nominuar “Just Give me a Drink of Ëater ‘fore I Diiie (1971), si dhe disa koleksione esesh. Ajo gjithashtu regjistroi albume të folura të poezisë së saj, duke përfshirë “On the Pulse of the Morning”, për të cilin fitoi një Grammy për albumin më të mirë të fjalës së folur. Poema fillimisht u shkrua për dhe u dorëzua në inaugurimin e Presidentit Bill Clinton në 1993. Ajo gjithashtu fitoi një Grammy në 1995 dhe përsëri në 2002, për albumet e saj të folura me poezi. 

Angelou kreu një sërë aktivitetesh në skenë dhe ekran si shkrimtare, aktore, regjisore dhe producente. Në vitin 1972, ajo u bë gruaja e parë afrikano-amerikane që luajti në ekran u shndërrua në film me produksionin Georgia- Georgia.  Angelou fitoi një nominim për Tony në 1973 për rolin e saj dytësor në dramën e Jerome Kitty-t Look Away dhe portretizoi gjyshen e Kunta Kinte në miniserialin televizivm Roots në 1977.

Ajo u njoh nga shumë organizata si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar për kontributin e saj në letërsi. Në vitin 1981, Universiteti Wake Forest i ofroi Angelou titullin Profesor Reynolds e Studimeve Amerikane. Presidenti Clinton i dha Angelou Medaljen Kombëtare të Arteve në vitin 2000. Në vitin 2012, ajo ishte anëtare e klasës inauguruese në Sallën e Famës të Shkrimtarëve të Universitetit Wake Forest. Një vit më pas, ajo mori çmimin letrar të Fondacionit Kombëtar të Librit për shërbimin e jashtëzakonshëm ndaj komunitetit letrar amerikan. Angelou gjithashtu mbajti shumë fjalime para gradimit të studentëve dhe mori më shumë se 30 tituj nderi gjatë jetës së saj.

Angelou vdiq më 28 maj 2014. Për nder të saj u mbajtën disa përkujtimore, duke përfshirë ato në Universitetin Wake Forest dhe Kishën Përkujtimore Glide në San Francisko. Për të nderuar trashëgiminë e saj, Shërbimi Postar i SHBA-së lëshoi një pullë me ngjashmërinë e saj në 2015.  Në vitin 2011, Presidenti Barack Obama i dha Angelou, Medaljen Presidenciale të Lirisë, nderimi më i lartë civil i vendit. Ishte një njohje e përshtatshme për karrierën e jashtëzakonshme dhe frymëzuese të Angelou në art.

Mbi devijimet e ndryshme

Kur dashuria është një perde vezulluese

Përpara një dere fati

Kjo është ç’ ka të shpie në atë botën në fjalë

Aty ku luhet vallja makabre

E eshtrave që trokasin në heshtje

E syve që rrotullohen të verbuar

E buzëve të trasha, të holla, mohuese

E një mijë nishaneve të pluhurosur,

Ku prekja sa për të prekur është ndjesi

Dhe jeta është lavire e lodhur.

Do të merresha me veten, jo me butësi

Në atë breg,

Aty ku dashuria është si britma ankthit

Ku asnjë perde nuk e mbulon dot derën.

Që asnjë mos humbi, asnjë mos vajtojë

“Unë urrej të humbas diçka”

ajo e përkuli kokën disi.

“Edhe për një qindarkë, do të doja të kisha vdekur.

Nuk mund të ta shpjegoj. Nuk ka asgjë për të thënë.

E kupton, unë urrej të humbas diçka.

“Një herë humba një kukull dhe qava për një javë.

Ajo hapte sytë dhe gjithçka bënte veçse nuk fliste.

Besoj se ai që e rrëmbeu qe një hajdut kukullash.

Ndaj po ju them, se e urrej kur humbas diçka.”

“Një sahat i im një herë, s’di si mori udhët dhe iku.

Kishte dymbëdhjetë numra,  për orët e ditës.

S’ do ta harroj kurrë, dhe ajo çka mund të them 

Është se e urrej vërtet të humbas diçka.

“Dhe tani, 

nëse ndjehesha kështu për një orë dhe për një lodër,

Ç’ mendon se si ndihem tani për të dashurin tim?

S’ po ju kërcënoj, gjë zonjë, 

por ai është gëzimi i mbrëmjes sime.

Dhe po të them me forcë  

se urrej shumë të humbas diçka.”

Grua fenomenale

Gratë e bukura pyesin veten se ku qëndron sekreti im.

Unë s’jam i lezetshme, as kam trupin e një modeleje

por kur filloj t’ua them sekretin,

ata mendojnë se po u them gënjeshtra.

Unë u them,

Se ai është aty, në shtrirjen e krahëve të mi,

Në hapësirën time mes ijëve,

Në shtrirjen e hapit tim,

Në përdredhjen e buzëve të mia.

Pasi unë jam një femër fenomenale,

e kjo grua fenomenale,  jam unë.

Unë hyj në një dhomë plot me burra

aq të lezetshëm sa të duash,

dhe para një burri,

që shokët qëndrojnë pas ose

i bien në gjunjë , e s’stepen. 

Druhen ca pastaj vërshojnë rreth meje,

si një zgjua bletësh.

E unë u them,

Se është zjarri në sytë e mi,

Është shkëlqimi i dhëmbëve të mi,

Janë lëkundjet e belit tim,

dhe gëzimi në këmbët e mia.

Pasi unë jam një femër fenomenale,

e kjo grua fenomenale,  jam unë.

Vetë burrat pyesin veten

Se çfarë shohin tek unë.

Përpiqen aq shumë, por s’mund ta cekin

misterin tim të brendshëm.

E kur përpiqem t’ua tregoj

ata thonë se nuk kuptojnë dot ende.

E unë u them,

Se është në harkun e shpinës sime,

Në diellin e buzëqeshjes sime,

Në shkundjet e gjoksit tim,

Në hijeshinë e stilit tim.

Pasi unë jam një femër fenomenale,

e kjo grua fenomenale,  jam unë.

Tani e kuptoni

pse koka ime nuk rri e ulur poshtë.

Kur unë nuk bërtas apo kërcej

ose pse duhet të më flisni me zë të lartë.

Kur të më shihni duke kaluar

Dhe kjo duhet t’ju bëjë krenar.

Pasi unë ju them,

Se është në zhurmat e takave të mia,

Në ondet e flokëve të mi,

Në pëllëmbën e dorës sime,

Në nevojën e kujdesit tim,

Pasi unë jam një femër fenomenale,

e kjo grua fenomenale,  jam unë.

Në një kohë

Në një kohë të përgjumjeve të fshehta

kur e sotmja përgatit rrënimin e së nesërmes

e majta s’ e di se çfarë po bën e djathta

e zemra ime e copëtuar mbetet.

Në një kohë psherëtimash të fshehta

përshëndetjesh të ëmbla e lamtumirash trishtimi

gjysmë të vërtetash dhe krejt gënjeshtrash 

ndërgjegjja ime i bën jehonë bubullimës.

Në një kohë kur shkojnë e vijnë mbretëri

gëzimi im ngjan më i shkurtër se hareja e verës

e pasi lumturia garën e saj e ka vrapuar

dhimbja pastaj kërcen për ta plaçkitur.

Burrat

Kur isha e re, e kisha zakon

Të vëzhgoja pas perdesh

Ndërsa burrat ecnin lart e poshtë rrugës. 

Burra të bëshëm, pleq.

të rinj të hajthëm si fije mustardë.

I shikoj ata meshkujt. Burrat janë gjithmonë

duke shkuar diku.

Ata e dinin që unë isha aty. Pesëmbëdhjetë

vjeçe dhe e uritur për ta.

Nën dritaren time, ata do të ndalnin,

Shpatullat e tyre të ngritura si

Gjinjtë e një vajze të re,

Bishtat e xhaketës përplaseshin  

Tek prapanicat e tyre të forta,

Eh burrat !

Një ditë ata do t’ju mbajnë në

Pëllëmbët e duarve të tyre, butësisht, sikur të

Ishin veza e fundit e freskët në botë. Pastaj

Ata do të shtrëngohen disi pas jush. Vetëm pak. 

Shtrydhja e parë është e bukur. Një përqafim i shpejtë.

I butë në pambrojtjen tuaj. Pak

Më shumë. Fillon lëndimi. Nxjerrin një si çelës 

E buzëqeshja ju rrëshqet prej frikës. Kur

Ajri zhduket,

Mendja juaj shpërthen, duke shpërthyer ashpër, shkurt,

Si koka e një shkrepëse kuzhine. I shpartalluar

Është lëngu juaj

Që shkon poshtë këmbëve të tyre. E u ndot këpucët.

Kur toka rregullon veten përsëri,

Dhe shija përpiqet të kthehet në gjuhë,

Trupi juaj është mbyllur fort ai. Përgjithnjë

Dhe s’ka më çelësa ta hapin.

Pastaj dritarja tërhiqet si plotësisht

Në mendjen juaj. Atje, vetëm përtej

Pas lëkundje së perdeve, burrat ecin.

Duke ditur diçka.

Duke shkuar diku.

Por kësaj herë thjesht thua

Do qëndroj dhe veç t’i  shoh.

Ndoshta.

Teoria kritike e racës dhe fjalimi i Martin Luther King, Jr.

by

Nga Rafael Floqi/

“Unë kam një ëndërr” të King kthehet në të kundërtën e asaj për një të ardhme në të cilën katër fëmijët e tij nuk do të gjykoheshin ” nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.” Martin Luter King Jr

Sot, është festa e Martin Luter King Jr dhe ajo shërben për qëllime të shumta: Ajo nderon trashëgiminë totale të King; fokusohet në çështjen e të drejtave civile; thekson përdorimin e jo dhunës për të nxitur ndryshimin; dhe i thërret njerëzit të vihen në shërbimin publik dhe të mos harrojnë ëndrrën e tij.
Aktivistët zezakë po synojnë Teorinë Kritike të Racës ndërsa kombi feston Ditën e Martin Luther King Jr., duke argumentuar se teoria që është përhapur në të gjithë vendin është e kundërta e asaj për të cilën King luftoi gjatë jetës së tij.
“Teoria kritike e racës vë në dukje se vetëm një grup ose racë është sistematikisht raciste dhe se ato janë të pariparueshme dhe nuk mund të falen kurrë,” tha Emery McClendon, një anëtar i këshillit këshillimor kombëtar të Projektit 21, të dielën. “Ky koncept kundërshton plotësisht shkrimin dhe moralin e shoqërisë së qytetëruar.
Për herë të parë, ne po nderojmë festën e Rev. Martin Luther King Jr. sipas ligjeve të reja në shumë shtete që ndalojnë udhëzimin e interpretimeve “përçarëse” të së kaluarës. Vetë King është një viktimë kryesore e këtyre përpjekjeve. Teoricienët kritike të racës, një teori marksiste që barazon pozicionin social me racën e kanë shfrytëzuar atë duke e reduktuar në një linjë të vetmuar, të dekontekstualizuar nga fjalimi “Unë kam një ëndërr” për një të ardhme në të cilën katër fëmijët e tij nuk do të gjykoheshin ” nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.”
Por si depërtoi kjo ideologji marksiste në shoqërinë amerikane?
Kur Horkheimer dhe shokët e tij marksistë “ Të shkollës se Frankfurtit” u larguan nga Gjermania për t’i shpëtuar nazistëve, ata gjetën strehim në Universitetin e Columbias. Horkheimer u kthye në Gjermani pasi bota mundi nazistët, por la pas bashkëpunëtorin e tij, Herbert Marcuse. Ishte Marcuse ai që ndihmoi në shndërrimin e teorisë kritike, në teorinë kritike të racës në Shtetet e Bashkuara, duke identifikuar një “punëtor” të ri për revolucionin, që mund të riedukohej për të përmbysur normat shoqërore: pakicat racore.
Meqenëse një revolucion i udhëhequr nga punëtorët nuk po ndodhte, ata kishin nevojë për një klasë tjetër “të shtypur” për t’i shërbyer qëllimit të tyre. Ky qëllim ishte të shembte institucionet perëndimore që qëndronin në rrugën e revoltës dhe të organizonin një revolucion marksist. Përdorimi i pakicave racore si pararoja e tyre e re do të ishte ide e shkëlqyer.
Kush mund të riedukohet më mirë sesa një demografi njerëzish, paraardhësit e të cilëve kishin vuajtur shtypje në Amerikë, bazuar në ngjyrën e lëkurës së tyre? Kush më mirë mund të pikturohej si viktima e një sistemi besimi të “shtypësve” dhe të pretendonte se e vetmja rrugë e çlirimit ishte prishja e institucioneve të shtypësve? Me fjalë të tjera, projektuesit dhe adhuruesit e teorisë kritike pranuan qëllimin e tyre të vërtetë. Jo barazi para ligjit. Jo të drejtat civile. Jo liri, liri dhe drejtësi për të gjithë. Jo një jetë më e mirë për pakicat racore. Teoricienët kritikë pranojnë se qëllimi i tyre është të përdorin pakicat racore si pararojë për një revolucion marksist. Kështu, lindi teoria kritike e racës.
Por imponim i një tregimi përrallor të Amerikës e bën sakrificën e Kingut krejtësisht të palexueshme, thonë mbështetësit e CRT. Është një vizion i së kaluarës i mbytur nga kujtesa, që i përshtatet më mirë përfytyrimeve distopike të George Orëell-it sesa një kombi që kërkon të shpengojë premtimin e tij për vetëqeverisje të vërtetë, të shtrirë dhe demokratike. Rikthimi i trashëgimisë së tij është të kuptosh se nuk ka dritë mes një shoqërie vërtet demokratike dhe një shoqërie të drejtë racore.
Por pyetja mbetet.
Ku ndryshojnë mësimet e Kingut në krahasim me teorinë kritike të racës?
Për të filluar, është e nevojshme të kuptohet se brenda botimit të vitit 2016 të “Një hyrje në Teorinë kritike të racës: një hyrje”, i Richard Delgado dhe Jean Stefancic argumentuan se CRT ndoqi “traditën radikale amerikane” të Martin Luther King, Jr. Ata e pozicionuan teorinë kritike të racës si një pasardhës të filozofisë së tij të drejtësisë sociale që dënonte imperializmin amerikan, klasizmin dhe racizmin anti-zezak, duke vënë në dukje se trashëgimia e Kingut ishte kooptuar nga “një konservatorizëm i shfrenuar, në fytyrën tuaj” i krijuar për të penguar përparimi racor.
Por si mund të kuptohet përparimi i zhvillimit racor me të njëjtën mendësi të përmbysjes të pushtetit dhe të përcaktimit krejtësisht racist se po je me ngjyrë je i destinuar të jesh i persekutuar dhe po të jesh i bardhë je persekutor, një teori që synon indoktrinimin e fëmijëve synohet tu imponohet atyre që nga shkolla. Këtu ideja e fjalimit “Unë kam një ëndërr” të King kthehet në të kundërtën e asaj për një të ardhme në të cilën katër fëmijët e tij nuk do të gjykoheshin ” nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.”
Udhëheqësit nga Projekti 21, një rrjet lidershipi i zi i sponsorizuar nga Qendra Kombëtare për Kërkimin e Politikave Publike, thonë se teoria kritike e racës largon kombin nga trashëgimia e Kingut duke politizuar racën ndërkohë kur lideri i ndjerë i të drejtave civile predikoi një mesazh uniteti. Anëtarët e Projektit 21 vunë në dukje shembuj të tillë si Projekti 1619, për të cilin ata argumentuan se mëson ndarjen në vend të unitetit aspironte që King.
Projekti 1619
Projekti 1619 duke shtrembëruar historinë e Amerikës thotë se SHBA nuk është toka e lirisë [por ajo ka lindur nga një mëkat kapital është toka e skllavërisë . Anëtarët e Projektit 1619 Inc. kanë qenë katalizatori për të ndryshuar narrativën e zbarkimit të afrikanëve të parë të skllavëruar që arritën në koloninë e Virxhinias në Point Comfort, Fort Monroe e sotme, në Hampton, VA dhe kjo sipas tyre shënoi mëkatin e pashlyer të Amerikës.
Në zemër të trajnimit të nuancuar të drejtësisë sociale qëndron një nëngrup i ideologjive të përafruara më famëkeq me Teorinë Kritike të Racës dhe lëvizjen Marksiste. Ky trajnim njihet si Projekti 1619, dhe ideologjitë e dukshme marksiste që mbështesin parimet e tij themeluese do ta bënin çdo studiues të lexuar mirë ta fshinte projektin si doktrinë politike që nuk mund të ekzistojë jashtë sferës së fiksionit metaforik.
Pavarësisht mungesës së saktësisë historike, doktrina është prezantuar akademikisht dhe profesionalisht në të gjithë Amerikën. Ndërsa prindërit protestojnë për miratimin e këtij materiali nga shkollat e tyre lokale, nxënësit e shkollave po marrin një shije të synimeve të vërteta pas lëvizjes për drejtësi sociale. Projekti 1619 u themelua nga Nikole Hannah-Jones, një gazetare hulumtuese amerikane dhe shkrimtare kontribues për Neë York Times. Në të kaluarën e afërt, Hannah-Jones ka qenë shumë e zëshme në lidhje me opinionet e saj për çështjet bashkëkohore të të drejtave civile dhe madje ka shkuar aq larg sa të kërkojë publikisht dëmshpërblime për pakicat amerikane, përfshirë edhe veten. Kjo doktrinë e favorshme politikisht supozon shumë më tepër se çdo çështje revolucionare e të drejtave civile. Në fakt, një përmbysje e plotë e historisë amerikane është më shumë në të njëjtin nivel me këtë prirje.
«Shumica e nxënësve të shkollës mund të lexojnë datën e themelimit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës: 4 korrik 1776. Por një projekt i zjarrtë nga Revista Neë York Times e ndryshon këtë datë në 20 gusht 1619—ditën kur 20 afrikanë të skllavëruar mbërritën për herë të parë në tokën e Virxhinias. “NYT e mbuloi këtë ese nga Hannah-Jones, duke e përshkruar Projektin 1619 si “një iniciativë e vazhdueshme nga The Neë York Times Magazine që filloi në gusht 2019, në 400 vjetorin e fillimit të skllavërisë amerikane. Ai synon të riformulojë historinë e vendit duke i vendosur pasojat e skllavërisë dhe kontributet e amerikanëve me ngjyrë në qendër të narrativës sonë kombëtare.”
“Për shkak se Projekti i vitit 1619 dhe Teorisë Kritike të Racës kanë përjetësuar një narrativë të ‘racizmit sistemik’, është edhe më e domosdoshme që të ri përqendrojmë përpjekjet tona në arsyen pse është e rëndësishme të arrijmë ëndrrën e Dr. King për t’u ngjitur në majë të malit, Ndërsa mbrojtësit e teorisë kritike të racës thonë se po përpiqen të mësojnë një pjesë të rëndësishme të historisë amerikane që shpesh injorohet, McClendon kundërshton se në fakt ajo bën më shumë dëm sesa mirë.
Pse Teoria Kritike e Racës është raciste?
CRT është një doktrinë shumë e dëmshme dhe në fillimin e trajnimit të saj, bën që studentët me ngjyrë dhe të tjerët ta shohin veten gjithmonë si viktima inferiore dhe të pafuqishme që diskriminohen pa asnjë zgjidhje të mundshme për ndryshim ose përparim. Teoria “mëson se racizmi është në zemër të themelit të Amerikës”, ndërsa në të njëjtën kohë mëson se “i gjithë sistemi ynë amerikan duhet të shkatërrohet” për të mposhtur racizmin.
“Pas shkatërrimit të tij, ata nuk kanë asnjë rrugë të qartë drejt Rindërtimit, përveçse ta shtyjnë qeverinë tonë drejt marksizmit dhe politikave socialiste” “Nuk është çudi, sepse CRT i ka rrënjët në Teorinë Kritike Marksiste të modifikuar për të depërtuar në sistemin kapitalist.”
Vendi duhet t’i kthehet mesazhit të Kingut, i cili ai tha se i mëson njerëzit të shohin njëri-tjetrin si individë dhe jo t’i përcaktojnë sipas racës së tyre. Ne duhet të theksojmë se çdo individ është i aftë të arrijë suksesin dhe ndjekjen e ëndrrës amerikane përmes punës së palodhur dhe vendosmërisë. Ne nuk duhet të lëmë mënjanë grupe të caktuara dhe t’i bëjmë ata të ndihen sikur nuk mund t’i arrijnë qëllimet e tyre të jetës, nëse nuk ushqehen me lugë dhe nuk u jepet një mënyrë jetese që i bën ata të varur nga qeveria për gjithë jetën. Ata gjithashtu duhet të kuptojnë se mundësitë e barabarta nuk do të thotë të barabarta. Nuk mund të luftosh racizmin me një anti racizëm që është racizëm në kahun tjetër.
Nga na tjetër kundërshtarët “anti-CRT”, e cila kërkon të ndalojë kurrikulat, librat ose trajnimet e lidhura me racën që ofrojnë një pamje të pakëndshme të së kaluarës sonë dhe implikimeve të saj aktuale. King i ka të ngjarë të marrë parasysh me hidhërim dinamikën shumë të njohur pas reagimit të sotëm. Pas lëvizjes globale të vitit 2020 për drejtësi racore në Shtetet e Bashkuara dhe më gjerë, pas vrasjes së egër policore të George Floyd, legjislaturat në 32 shtete janë mbështetur në atë që – se antiracizmi është kundër të bardhëve – për të nxitur kryqëzatën antidemokratike kundër atë që ata e quajnë “teori kritike e racës”. Po a është kështu ?
Për më shumë se 30 vjet, studiuesit kanë përdorur teorinë kritike të racës si një mjet analitik kjo mund të jetë e pranueshme po të jemi në fushën e teorisë. E djathta e ka riemëruar atë si racizmin e ri, pasi zgjimi rrëmbehet, si një kërcënim për nxënësit e pafajshëm të shkollës dhe si përndjekës për vdekjen e vetë “qytetërimit perëndimor”.
Teoria është bërë objektivi i përpjekjeve të koordinuara për të stigmatizuar dhe fshirë breza të njohurive, avokimit dhe historisë antiraciste. Objektivi është edhe zhdukja e historisë së antiracizmit dhe mohimi i rëndësisë së tij bashkëkohore thonë të majtët. Në fakt, teoria kritike e racës nuk është aspak një teori. Nuk është as një “perspektivë” e mësimdhënies së historisë. Është racizëm dhe fanatizëm, dhe jo vetëm kaq – është një përpjekje për të ringjallur një axhendë të dështuar marksiste.
Teoria kritike e racës është një degë e teorisë kritike, ideja e Shkollës së Frankfurtit, një grup marksistësh të shekullit të 20-të të lidhur me Institutin për Kërkime Sociale. (Fakt argëtues: themeluesi i Institutit për Kërkime Sociale donte që ai të quhej Institut fur Marxismus, që përkthehet në “Instituti për Marksizmin”. Ky emër u hoq nga frika se do të tjetërsonte publikun.)
Sigurisht, është e pamundur të përmblidhen shkrimet e shumta të studiuesve të racës kritike së bashku me ato të Dr. Kingut pjellor në disa paragrafë, por ne mund të identifikojmë disa besime thelbësore midis tyre për të përcaktuar se si ato përputhen me njëri-tjetrin.
Në esenë e rëndësishme të Derrick Bell të vitit 1995 “Kush ka frikë nga teoria kritike e racës”, ai shqyrtoi se si CRT ishte një mjet i nevojshëm për ekspozimin e racizmit sistemik në shoqërinë amerikane, duke pohuar troç:
“Siç e shoh unë, teoria kritike e racës pranon se revolucionarizimi i një kulture fillon me një rivlerësim rrënjësor i tij”. Artikulli vëren se si CRT është veçanërisht i dobishëm në kritikimin e diskurseve të verbërisë së ngjyrave në epokën pas të Drejtave Civile, duke vënë në dukje se adhuruesit e kësaj metode kërkon të “prish” dhe të shkojë përtej politikave ligjore si “integrimi, veprimi afirmativ dhe masa të tjera liberale”, duke shtuar se këta studiues janë shumë dyshues për “agjendën liberale”. Referenca për një axhendë “liberale” duket se kritikon ata në establishment që ishin të kënaqur me ndryshimet legjislative të viteve 1960 dhe mbetën të vetëkënaqur pasi padrejtësitë racore shkatërruan komunitetet e zezakëve në epokën e “daltonizmit”.
Në të vërtetë, CRT u zhvillua midis studiuesve të gjeneratës pas të drejtave civile si një lente për zbulimin e metodave të fshehta përmes të cilave amerikanët zezakë margjinalizoheshin vazhdimisht në shoqërinë amerikane. Teoricienët e racës kritike përdorin një sërë metodash për të kritikuar qëndrueshmërinë e racizmit strukturor në epokën e supozuar pas racore të shoqërisë amerikane, duke ekspozuar sesi aparatet ligjore përjetësojnë vazhdimisht politikat raciste dhe padrejtësitë racore edhe pas fitoreve legjislative të viteve 1950 dhe 1960. Ata lëshojnë gjithashtu thirrje për praktika anti-raciste që përballen dhe çmontojnë strukturat e supremacisë së bardhë që vazhduan deri në të tashmen.
Për Martin Luther King, Jr., një nga veprat e tij të fundit, Ku shkojmë nga këtu: kaos apo komunitet?, botuar në vitin 1967, përcakton qartë mendimet e tij rreth asaj se si Amerika e bardhë braktisi kryesisht Lëvizjen për të Drejtat Civile pas fitoreve të saj legjislative në mesi i viteve 1960 dhe diskuton nevojën për të investuar drejtpërdrejt në komunitetin amerikan të zi për të arritur ngritjen kolektive.
Në ngjashmëri me “rivlerësimin radikal” të mbështetur në esenë e Bell-it, King tha troç: “si hapi i parë drejt rrugëtimit drejt barazisë së plotë, ne do të duhet të përfshihemi në një rirenditje radikale të prioriteteve kombëtare”. Në ngjashmëri me shumë studiues të CRT-së, King kritikon njerëzit e bardhë të vetëkënaqur që përfitojnë nga racizmi strukturor, ndërkohë që mohon se ata janë vetë “racistë” ai vëren se Amerika ka ende një “borxh drejtësie” që duhet t’i paguajë popullatës së saj zezake ; ai mbrojti një “të ardhur të garantuar” dhe ai pohoi se një komb i tillë i pasur ka një imperativ moral për të siguruar që të gjithë qytetarët e tij të kenë akses në “një shtëpi të mirë, një arsim të mjaftueshëm dhe para të mjaftueshme për të siguruar nevojat themelore për dikë në familje.
Në realitet, debati i KDF-së është vetëm një moment tjetër në traditën amerikane të keqpërdorimit të MLK-së, duke filluar nga kontestet mbi veprimet afirmative; ngritja e lëvizjes Black Lives Matter; dhe debatet mbi socializmin kundër kapitalizmit, sa për të përmendur disa. Dhe kjo nuk bëhet me reparacione por me krijimin e mundësisë që të gjithë të jenë të barabartë, equality dhe jo equity.
Equality dhe jo equity
Dhe pse këto terma në shqip përkthehen një soj janë të ndryshëm. Equality do të thotë që çdo individi ose grupi njerëzish i jepen të njëjtat burime ose mundësitë. Equity njeh se çdo person ka rrethana të ndryshme dhe shpërndan burimet dhe mundësitë e sakta të nevojshme për të arritur një rezultat të barabartë. Rruga drejt arritjes së barazisë nuk do të arrihet duke trajtuar të gjithë në mënyrë të barabartë. Do të arrihet duke trajtuar të gjithë me drejtësi sipas rrethanave të tyre. Kjo nuk është gjë tjetër veç një teori marksiste që e tregoi vetë rënia e sistemit komunist , jo për parimi i zhvillimit të individëve por frenimi i tyre për të qenë të gjithë të barabartë, një utopizëm marksist i vërtetë, komunizmi shqiptar e vërtetoi këtë.
“Unë kam guximin të besoj se njerëzit kudo mund të hanë tre vakte në ditë për ushqimin e trupit të tyre, të kenë arsimin dhe kulturën për mendjen e tyre dhe dinjitetin, barazinë dhe lirinë për shpirtrat e tyre” pat deklaruar King në fjalimin për pranimin e Çmimit Nobel për Paqe, Oslo, Norvegji, 1964
Rev. Dr. Martin Luther King besonte se arritja e një shoqërie më të mirë kërkon një llogari të ndershme me historinë; që lufton pa falje për të shtypurit dhe të varfrit; dhe që parashikonte një “revolucion të vërtetë në vlera” në krijimin e një shoqërie më të drejtë dhe më të barabartë, që njerëzit të mos gjykoheshin “nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.”

A quhet vjedhje, kur hajduti vjedh hajdutin?

by

Koment nga Rafael Floqi/

Një pastruese nxori në shesh të palarat dhe tregoi se reformat në drejtësi janë vetëm një lustër. Ajo është një letër lakmuesi për korrupsionin dominant. Kjo thënie duket shprehja “ fjalë zotëri fjalë”, por ajo skenë krimi, është analiza më e mirë e korrupsionit në çdo qelizë të shoqërisë shqiptare, pavarësisht partive dhe prirjeve politike. Persona me kollare që nuk tregojnë paratë e vjedhura se mund t’u bjerë hetimi mbi ta. Persona që pranojnë unazat e tyre të vjedhura dhe që nuk i dalin zot 400 mijë eurove të fshehura në tubin e ajrimit të pastrueses spastruese. Këta persona që mbajnë pastruese për të pastruar shtëpitë e tyre heshtin për paratë e dinë që ato para nuk janë të tyret.   

Po duket se “djajtë kanë dalë nga shishet”,  një gamë e zyrtarëve të nivelit të dytë duket se nuk kanë frikë nga asgjë dhe fakti që nuk kanë frikë do të thotë se në mendjen e tyre ata kanë një garanci, e cila është se ligji nuk do veprojë mbi ta, pasi nuk vepron mbi shefat e tyre. Megjithatë “Vjedhësit janë një grup paragjykues, frikacak.” -thotë Batman në film. Kjo zonja vjedh-hajdute në banesat ku e kishin marrë për pastrim, prishi një kontratën tonë kombëtare të heshtjes e pajtimit me krimin në planin moral. Ajo veç aktit që është tjetër gjë, na tregoi se mbreti është lakuriq! Mbreti lakuriq na kujton se edhe ata që duken të plotfuqishëm dhe të pagabueshëm mund të ekspozohen si mashtrues dhe sharlatanë

Faktet flasin vetë, një zyrtare e cila u kap duke transportuar drogë pak ditë para Vitit të ri pastaj vjen ish-zyrtarja e Kryeministrisë Alda Klosi, e pushuar nga Rama 10 ditë më parë.  të cilës iu vodhën mbi 120 mijë euro nga banesa, mund të kenë qenë raste aksidentale apo e inskenuar.  Duket sikur ka një garanci, por cila  është garancia? 

Garancia është që ligji nuk do veprojë mbi ta, nëse vazhdon kështu më ngjan që ky vit dhe ata në vazhdim do mbushen me ngjarje të tilla. Këto që kanë dalë kanë qenë raste aksidentale. Nuk mban askush para të pastra 500 mijë euro në shtëpi, në banesë mbahen para për shpenzime të familjes. Kushdo që ka qenë zonja Klosi është normale që tani të thotë, që nuk janë të sajat sepse i ka të humbura gjithsesi. 

Të gjithë e supozojnë se ka para që qarkullon ilegalisht ose informalisht nëpër dyshekë, nën dollape, futur në çizme, nëpër bodrume të thella ndërtesash, në hatulla çatish. Prandaj, kanë një rrugë të vetme të paguajnë që t’i legalizojnë!  Të gjithë supozojnë që ka aq shumë të çara normative dhe institucionale në tenderime, dhënie projektesh publike, etj., sa duhet të ketë jo pak nëpunës që marrin mbrapsht nga firmat përfituese, prej dekadash, parà si shpërblim. Mund të bëhet fjalë për male parash!

Në ligj, vjedhja në përgjithësi përkufizohet si marrja me dashje dhe me vetëdije e diçkaje që nuk ju përket pa pëlqimin e pronarit.  Ashtu si në pothuajse çdo qëllim krimi (mens rea) dhe veprimi (actus reus) do të duhet të provohen në mënyrë që të qëndrojnë. Teorikisht, ju mund t’i merrni sendin ligjërisht hajdutit nëse do të kishit pëlqimin e pronarit (hajduti nuk ka asnjë pretendim të drejtë për të, kështu që ju nuk do të vidhnit prej tij dhe me pëlqimin e pronarit nuk ka asnjë krim) por kjo do të krijonte dy probleme: 1) për ta bërë këtë, ka të ngjarë që ju duhet të kryeni një krim (sulm, thyerje dhe hyrje) dhe 2) është një parim i përgjithshëm i ligjit që qytetarët nuk lejohen të marrin ligjin në duart e tyre dhe duhet të apelojnë në qeveri (polici, gjykata) kur të drejtat e tyre janë shkelur. Në juridiksionet ku mbrojtja e pronës është e ligjshme, ardhja në ndihmë e dikujt, prona e të cilit sapo është vjedhur dhe marrja e saj nga hajduti (me kusht që kalimi i kohës të jetë i arsyeshëm) do të justifikohet pasi ligji në përgjithësi nuk bën dallim midis mbrojtjes së vetes ose të të tjerëve, duke përfshirë në lidhje me pronën. 

Ky është një gabim logjik i njohur si, “Dy gabime nuk bëjnë një të drejtë”. Pra përgjigja është po! Eshtë akoma vjedhje. Edhe pse siç thotë spastruesja vjedhje për inat  ‘E vodha se nuk e duroja dot Aldën? Këtu nuk ka një veprim Robin Hood. Ky akt i marrjes nga të pasurit dhe dhënies së të varfërve shpesh shihet si mënyra e Robin Hood për të korrigjuar gabimet e një shoqërie ku të pasurit kanë shumë dhe të varfrit shumë pak. Por Rozeta nuk ishte Robin, Rozeta vidhte për punët e veta. 

Mos kemi nevojë të vidhte kjo pastruesja për të kuptuar ne si qytetarë që nuk përjashtohet që ka nëpunës dhe fëmijë nëpunësish të lartë që jetojnë krejtësisht jashtë mundësive të rregullta të fuqisë blerëse me rrogat që marrin? Aspak! Por këtu skenari bëhet më i komplikuar 

Kryeministri Edi Rama ka reaguar shpejt lidhur me vjedhjen e kryer nga sanitarja Rozeta Dobi dhe djali i saj, Havier Dobi në shtëpinë e ish-shefes së kabinetit të Arben Ahmetajt.  Rreth 500 mijë euro është shifra e parave dhe sende të tjera me vlerë që u grabitën te shtëpia e Alda Klosit. Në një postim në Facebook, Rama ka deklaruar se duhet t’u shkohet deri në fund hetimeve dhe forca e ligjit duhet të mos ndalojë përpara askujt, kur faktet provojnë se është shkelur ligji për përfitime të paligjshme. Kreu i qeverisë ka shtuar se kjo ka qenë edhe arsyeja e Reformës në Drejtësi dhe se mburoja e vjetër politike për të tilla raste ka rënë”.

 Por shtrohet pyetja kush i mbulonte gjer tani? Pa dashje kryeministri bën një mea culpa.  Pasi këta persona që flitet kanë qenë zyrtarë të tij, deri para 10 ditësh, dhe pastaj ligjërata e tij vazhdon me tymnaja shashkë të parullave te propagandës rilindase për të mbuluar atë që peshku qelbet nga koka.   

“Nuk e di kur do ta kuptojnë disa që Reforma në Drejtësi dhe forcimi i institucioneve ligj- zbatuese bëhen pikërisht për të pastruar llumin! Prandaj kur del llumi falë punës së këtyre institucioneve, s’duhet harruar se këto janë provat e vullnetit tonë kundër korrupsionit! E thënë ndryshe, në një kohë tjetër policia apo drejtësia nuk ia nxirrnin kurrë lakrat në shesh njerëzve të veshur me kostum zyrtar, ndërsa sot kohët ndryshojnë përditë për mirë edhe në këtë drejtim! Sepse sot vullneti politik është i plotë dhe mburoja e vjetër politike ka rënë!”, shtoi ai.

Cila mburojë e vjetër? Kush i ka venë në detyrë këta njerëz? Sa vjet kanë ata në detyrë? Pse vidhet kjo ish punonjëse, një javë pas shkarkimit nga Rama? Vërtet, po të mos ishte kjo pastruesja a do t’i thoshte këto fjalë Rama? Pse ky reagim i shpejtë i kryeministrit? Pse hesht opozita, apo ka një pakt të heshtur me qeverinë pasi të gjithë janë njësoj? Por Rama përse kërceu, për vjedhjen e pastrueses apo të zonjës së saj. Pasi ne të gjithë e pamë reagimin që nuk kapërcehet me elokuencë Një fjalë popullore do të thoshte “ç’pati ky tani, pse i dogji”.

Dhe pastaj seria tjetër. Duket si një serial fiksional “ Unlaë, no order”. Arrestimi i Sekretarit të Përgjithshëm të Ministrisë së Financave, Arlind Gjokutaj është një goditje tjetër në nivelet më të larta të administratës publike për një rast korrupsioni. Së bashku me Drejtorin e Shërbimeve Mbështetëse dhe Çështjeve Ligjore Fatmir Hoxha dhe përmbaruesin Alban Ruli ata akuzohen se i dhanë 1.2 milion euro nga buxheti një person, që i kishte marrë një herë paratë. Nuk dihet se si, por Thana arriti që nëpërmjet zyrës së përmbarimit të marrë përsëri paratë e dëmshpërblimit të së njëjtës magazinë dhe truall. Këtu hynë në lojë të arrestuarit, nëpunësit e shtetit Gjokutaj dhe Hoxha dhe përmbaruesi Ruli. Prokuroria thotë se përmbaruesit e caktuan vlerën e magazinës në kundërshtim me ligjin për 145.000.000 lekë duke e trajtuar si ish pronar Ilir Thanën. 

Mor po këta të arrestuarit, kush i vuri në pozitë të tillë. Arlind Gjokutaj simbolizon një nga historitë e suksesit të nëpunësve të administratës civile gjatë qeverisjes së Rilindjes. Arlind Gjokutaj është emëruar sekretar i Përgjithshëm të Ministrisë së Financave rreth një vit më parë. Gjokutaj së fundmi ka drejtuar Njësinë Speciale Antikorrupsionit dhe Antievazion. Më herët ai ka qenë ka pasur disa detyra të rëndësishme e kryesisht në institucionet si Drejtoria për Parandalimin e Pastrimit të Parave dhe drejtor i Përgjithshëm i Doganave. Ai qëndroi në postin e “kryedoganierit” vetëm për 7 muaj.

Përveç karrierës së suksesshme në administratë, Gjokutaj ka një cv për t’u pasur zili. Ai ka kryer studimet për Administrim Biznesi në Universitetin “Bocconi” në Milano, si dhe ka përfunduar studimet master për Financë dhe Menaxhim Risku në Universitetin “Bicocca” në Milano.

Ai është angazhuar si lektor i jashtëm në Universitetin e Tiranës dhe në disa Universitete private. Është çertifikuar si “Trainer of Trainer në fushën e Antikorrupsionit dhe mirëqeverisjes”, nga OSBE. Si duket edhe ky ka thënë me vete “të gjithë po vjedhin pse të mos ndyhem dhe unë.” Por a nuk mendojnë këta njerëz që e venë kryeministrin në siklet.  Duket se janë duke vjedhur te gjithë dhe s’po i mban dot pleshtat në një grusht, siç thoshte Fishta,  dhe tani duket se janë duke vjedhur jo vetëm me miratim por pa leje. Pasi hajdutët janë si barërat e këqija, ata gjithmonë do të gjejnë një mënyrë për t’u rritur.

Dhe ne si qytetar dhe e pse e dimë heshtim, dhe vetëm në Facebook lëshojmë komente si ky. “Rama e ka lëshuar SKAP-in e partisë, të lehë e t’i frikësoje ca, dhe këtë do me e shit si sukses, ndaj arrestimet e fundit, sikur kërkojnë të mbulojnë korrupsionin galopant. Por problemi më i madh është që këta që Rama i ka fut në administratë i kanë sytë te leku dhe janë grykësa. dhe nuk i mbledh dot më as Rama e as SPAK-u. Eshtë çthurrur administrata s’ka burrë nëne ta përmbajë më, dhe këta që kanë hyrë administratë nga kjo frymë që është aty, janë superhajdutë apo janë bërë. Besoj se ajo pastruesja nuk do vidhte po të mos i shihte paret sheshit. Ajo te AKSHI bënte trafik droge, kjo e këshilltarja Ahmetajt i fuste eurot nën dyshek, ky tjetri i jep lek dëmshpërblim me paret e shtetit.  Kanë dalë të gjithë me kosë në dorë e s’të falin as gramin, ah mos harroj atë pastruesen që ka dalë me fshesë me korrent”.

“Ndërkohë me këtë historinë e kësaj pastrueses mund të bëhet best-seller botëror apo një triller. Se mund të fantazosh për të bërë një roman se ajo vidhte, por jo vetëm, ajo edhe shantazhonte ata që grabiste duke u thënë : Shiko, po më denoncuat, do ta hani keq! Madje fantazia mund të shkojë edhe më shumë. Ajo në roman mund të paraqitet si personazh edhe sikur i vidhte, por pastaj, pasi u gjeti vendin ku i fshihnin lekët, u kërkonte punëdhënësve të saj çdo muaj lekë për të mos folur. Kështu që mund të imagjinojmë që në fakt argate nuk ishte ajo, por argatë ishin ata që fillimisht e kishin marrë si pastruese. Argatja u kthye në zonjë dhe zotërinjtë dhe zonat u kthyen në argatë. Sikurse ndodh zakonisht! Këta të fundit mblidhen, në roman gjithmonë, dhe thonë: Si të bëjmë? Ose ta vrasim, ose njëri prej nesh të tregojë se është vjedhur që të shpëtojnë të tjerët!  Por, Sudja e kohëve të reja i kishte kapur fort ish argatët e vet prej koqesh. Madje aq e sigurt saqë dilte me disa vetura luksoze. Pastruesja shkonte me Benz për të pastruar! – Fantazi! shkruante në një opinion profesori im i filozofisë Artan Fuga. apo realitet?  Fatkeqësisht në Shqipëri realiteti i korrupsionit ia kalon fantazisë, ose një variant tjetër është se paratë prej 500 mijë dollarësh janë të Aldës apo të shefit të saj Ahmetaj, ministrit me shkollë Anglishte të shpallur Ministër Ekonomie, apo dhe dikujt tjetër më lart, janë paratë e atyre djegësve                    ( inceneratorëve), dhe se mos Alda bashkëpunoi me pastruesen për të larë disi ato. Fakti që pastruesja pavarësisht aktit ishte e pa rrahur në këso punësh, foli për para të tjera me të birin në dhomën e përgjimit të policisë. Kështu Rozeta mund të jetë vjedhëse, por mund të jetë edhe viktimë.(sic!)

Ky është sistem i pastër kleptokrat pavarësisht ngjyrimeve politike. siç thoshte një miku i im. “Pozita dhe opozita e kanë mendjen tek depozita”. 

Një sistem “kleptokratik” i referohet një sistemi qeverisjeje ose organizimi në të cilin ata në pushtet përdorin pozicionin e tyre për të vjedhur dhe për të fituar pasuri dhe burime përmes korrupsionit dhe abuzimit të pushtetit. Është një lloj qeverisje që karakterizohet nga korrupsioni i përhapur dhe vjedhja e burimeve shtetërore nga pushtetarët. Kjo mund të çojë në mungesë transparence, qeverisje të dobët dhe mungesë llogaridhënieje. Në një sistem kleptokratik, sundimi i ligjit shpesh shpërfillet dhe të drejtat e qytetarëve shpesh shkelen. Kjo mund të çojë në mungesë besimi te qeveria dhe institucionet dhe mund të shkaktojë paqëndrueshmëri sociale dhe ekonomike. 

A ju ngjan kjo me Shqipërinë, ku e gjithë piramida shtetërore ngrihet mbi vjedhjen dhe blerjen me paratë e vjedhura. Ky është një sistem piramidal, pasi duke dashur të mbajnë dëshpërimisht pushtetin, si garanci për të mos u ndëshkuar, ata kanë nevojë të vazhdueshme të vjedhin. Mirëpo bota është shumë e madhe për t’i kënaqur të gjithë. Këtë e tregoi më së miri çështja e inceneratorëve. Me gjithë dhjetëra milionat e derdhura për t’i mbyllur gojën medias, afera plasi dhe nuk mund të mbyllet. Është fatkeqësi, një nga efektet më të tmerrshme të një diktature është padyshim, shpërfytyrimi i karakterit dhe dinjitetit njerëzor këtë dëshmoi dhe kjo vjedhje. 

Logjika normale nuk e rrok, se përse ai që ka vjedhur miliarda me inceneratorë, me leje ndërtimi e me koncesione gjithfarësh, tani ka nevojë edhe për fondet modeste të një rruge atë të dëmshpërblimit sa herë shitur të binasë, dhe kur kjo pronarët e vërtetë nuk marrin as pronat e gjyshit të vet. 

Grykësia e të pangopurve nuk e justifikon, as edhe atë pastruesen milionere që jo vetëm na prishi kontratën e heshtjes që ne kemi të gjithë me të keqen, si pozita si opozita si Rama si Saliu  por edhe na nxori të palarat si shoqëri. Kjo shpjegon këmbënguljen e kryeministrit për amnisti fiskale… “Problemi nuk janë vjedhësit dhe mashtruesit, problemi është qëndrimi i shoqërisë ndaj tyre”, shkruante një shekull më parë  Fjodor Dostojevski.

Tani pa fantazi. Ka zëra që vjedh-hajdutja dhe mund të bëhet e penduar e policisë, për të shpëtuar veten dhe djalin. Dhe atëherë do të kuptohet, pse duhet që të gjithë nëpunësit e politikanët ta kalojnë vetingun. “Vetingu është baza për marrjen e vendimeve të informuara dhe shmangien e gabimeve të kushtueshme. Vetingu është një proces i vazhdueshëm që kërkon vëmendje dhe vigjilencë të vazhdueshme për të siguruar saktësinë dhe plotësinë”, përsërisin teoricienët e Reformës në Drejtësi.  Epo kush ja ka ngenë! Çfarë thashë, “veting”, mos o zot na duhet të presim 5 vjet!  

Vetingu më i mirë, tani e ka emrin Rozeta Dobi.