Today’s briefing at the UN Security Council by Special Representative of Secretary General and Head of the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo (UNMIK) Caroline Ziadeh provided an opportunity for the members to state their positions on a few issues pertaining to security, the upcoming Serbia Kosova dialogue on May 2 in Brussels and the future role of the UN presence in Kosova. It was also a showdown between the Foreign Affairs Ministers of Kosova and Serbia.
The report by the current Head of UN Mission in Kosova, who got the appointment in 2021, placed emphasis on communication improvements as an empowering vehicle for the youth and women leaders. She said that next month the inauguration of a new dialogue center in Kosova further builds on such efforts. Ultimately, she said the aim of political agreements is to get to a realistic path towards normalization of relations between Serbia and Kosova. Serbian First Deputy Prime Minister and Foreign Affairs Minister Ivica Dačić called the formation of the Association of Serb Municipalities the only solution “necessary” for the normalization. Drawing inferences on minority’s violations based on Sunday’s elections in four Northern municipalities in Kosova, the Serb Minister expressed indignation that Kosova Serbs are not included in the visa liberalization act. The much-sought-after act has been pursued by several Kosova administrations for more than a decade. It was signed last week in Europe giving Prime Minister Albin Kurti, who was elected in early 2021, a tangible victory.Dačić who spoke in Serbian tried to preemptively argue against the points of a speech that had not yet occurred, that of Kosova’s Deputy Prime Minister and Minister of Foreign Affairs and Diaspora, Donika Gërvalla Schwarz. Speaking to the members of the body presided by Russia since April, he said that “each state has its own Kosova.” Minister Dačić went over this point once more remarking that Kosova is a sui generis case as is Jerusalem, Meka or Vatican. In his remarks, he called into question the existence of the international body lest it adheres to the UN Resolution 1244. Deputy Prime Minister and Minister of Foreign Affairs and Diaspora of the Republic of Kosova Donika Gërvalla Schwarz was critical of the briefing by the Chief of the UN Mission in Kosova Ziadeh and found it generally inaccurate. Minister Gërvalla, who gave her briefing in English made a remark about the current Presidency’s denial of the request to speak in Albanian.Raising the issue of good faith negotiations, she said that the past agreements have not been implemented by Serbia indicating that “Serbia’s strategy is to block Balkan’s integration in Europe.” Earlier this week the EU Council of Ministers passed a vote that advances Kosova’s integration into the EU. In juxtaposition, Minister Gërvalla said that Serbia’s foreign policy is aligned with Russia’s. She rebuked the speech of the Serbian counterpart as a “tirade of complaints and propaganda.” Minister Gërvalla called him out for having “blood on his hands” and for being a close collaborator of Milosevic, Serbian nationalist leader and a war criminal who died in the Hague. “Kosova is strengthening the rule of law which is a direct threat to Serbia’s regime,” said she. Emphasizing the contrast in their approaches, Minister Gervalla stated “The Serbia of Vuçic and Dačić is not Europe.” On the topic of negotiations, Kosova’s Chief diplomat said that while “we remain vigilant, cautious and skeptical” “we will negotiate because we want peace”. Lastly, she remarked how indicative it was to be at the UN Security Council on April 27 which is Kosova’s National Day of Missing Persons. Permanent and non permanent members spoke in turn to emphasize the earlier agreements in Brussels and Ohrid, the normalization of relations and formation of the Kosova’s Association of Serb Municipalities as paving a path forward. The UK, France and the US, with Japan and Albania’s backing raised the point of reviewing the mandate and role of the UN in Kosova.
Chief of of Albania’s Mission to the UN Ferid Hoxha supported the stance saying “UN cannot stay there forever.” He touted the issuing of license plates in Kosova as a sign that “the dialogue is working.” Ambassador Hoxha clarified the record on the language request and its denial by the Presidency. As a matter of procedure, since Kosova is not a member state the protocol for requesting a non UN language interpreter is operational only in cases when the speaker does not know any of the six official languages. At the end of the round, Minister Dačić was allowed to address the Security Council again. This time his remarks consisted of disjointed arguments and a series of misrepresentations as well as personal insinuations directed at Minister Gërvalla. He seemed to be following the recipe of throwing ideas against the wall to see what sticks. In her response, which he tried to interrupt a few times, Minister Gërvalla retorted: “You just showed why you lost Kosova forever in 1999. You are old Serbia, not the new Serbia.” Making a point about Kosova’s Special War Crimes Tribunal that was established by the Kosova Parliament, she said “We did that because we are not Serbia.” The Chief diplomat of Kosova ended her remarks by stating that Dačić is playing to the domestic audience. Clapping back at his statement that “Kosova is Serbia” and “we’ll never recognize it,” Minister Gervalla said that Kosova is an independent country and that “the dialogue is not about Kosova’s status. That’s a done deal. We are not looking back in the past.”
Në një kohë kur feja ishte e ndaluar dhe sistemi jepte dënime të rënda për praktikimin e besimit fetar, “Nëna, siç e quante ai gjyshen nga ana e mamasë, i kryente fshehurazi por me përkushtim ritet ortodokse duke ngjallur kureshtjen dhe imagjinatën e tij. Pjesën më të madhe të fëmijërisë, Ariani (emri i tij i lindjes) i vogël e kaloi në Korçë nën kujdesin e familjes së mamasë veçanërisht gjyshes nga ana e mamasë. “Ajo e kishte emrin Vangjeli-a që do të thotë Ungjillëzim dhe ishte vërtet shumë besimtare, por edhe shumë e përgatitur si nga ana teologjike ashtu edhe gjuhësore. “Kur isha i vogël e shikoja të hante bukë me ujë, dhe e pyesja: Nëna, pse ha bukë me ujë ti? Ajo më thoshte: Jam plakë unë të keqen nëna. Nuk kam dhëmbë.” Unë përsëri vazhdoja me timen: Po përse nuk ka supë? Më vonë e kuptova se kur ajo hante bukë me ujë ishte koha e kreshmës së madhe, ose java e zezë,” kujton Arkimandriti duke pohuar se “Nëna mundohej të mbante ritet e fesë fshehurazi nga ne.”
Përkushtimi i gjyshes manifestohej me shumë të panjohura në sytë e një fëmije por ishte thellësisht autentik. Ajo kishte mbaruar shkollën e vashave në Korçë që ishte shkollë greke dhe ishte e përgatitur nga ana teologjike dhe gjuhësore. Ai thotë se familja e ka ruajtur edhe sot e kësaj dite kandilen e saj të improvizuar në të njëjtin filxhan bashkë me ikonën e shamisë (Mandilit të Shenjtë) ku paraqitet fytyra e Krishtit. “Siç shkruhet në Dhjatën e re, Veronika ishte ajo gruaja që vuante nga gjakderdhja prej dymbëdhjetë viteve dhe që u shërua menjëherë sapo preku robën e Krishtit. Në momentin kur Atë e tërhiqnin zvarrë të torturuar dhe me kurorën me gjemba në kokë përgjatë Rrugës së Dhimbshme (Via Dolorosa) ajo iu afrua dhe i vuri shaminë në fytyrën e tij për të fshirë gjakun, dhe në atë moment fytyra e Krishtit mbeti e stampuar në të.” Një nga kujtimet më mbresëlënëse të fëmijërisë së tij ishte vajtja natën në kodrat e Shën Thasanit dhe Shën Mëhillit në Korçë. Aso kohe vetëm emërtimi sugjeronte praninë e objekteve fetare sepse aty nuk kishte mbetur asgjë tjetër përveç gurëthemeleve të kishave të shembura. “Nëna, e cila i prodhonte vetë qirinjtë me spango dhe parafinë, i bënte të holla fare dhe, përpara nisjes, i mbështillte lëmsh e i fuste në xhep. Kur arrinim në majë të kodrës, Nëna më thoshte: Po të shikosh dikë, më lajmëro. Dhe unë ruaja se mos vinte njeri.” Në kujtesën e tij ka edhe momente të tjera si psh enët e pjatat e veçanta që përdoreshin vetëm një herë në vit (për ditën e Kreshmës) dhe mbaheshin në dollap gjatë gjithë pjesës tjetër të vitit, ngjyerja e vezëve dhe lutjet e gjyshes në errësirë: “ajo i bënte vezët e kuqe dhe na i jepte të qëruara nga frika se mos padashje thoshim diçka jashtë. Ndërsa kur lutej natën, ajo e shuante dritën dhe ndizte kandilin për tu falur. Mesa duket mendonte se unë nuk e shikoja në errësirë.” Si fëmi mbase mund të ketë dëgjuar fragmente nga meshimet e së dielës në transmetimet radiofonike që gjyshja këmbëngulte t’i dëgjonte kur erdhi të jetonte për tre vjet tek familja e vajzës në Tiranë. Ai kujton sesi “Nëna dëgjonte meshën e së dielës nga stacionin radiofonik i kishës greke në një nga ato Radiot e atëhershme Iliria me bateri. Duhej të ishte transmetimi nga Selaniku ose Athina që arrinte ta përcillnin sinjalin në Shqipëri. Ajo i thoshte tim eti: “Aristidh, vëre një çikë të dëgjojmë radion e kishës.” Babai, i cili vinte nga një familje vllehe e Voskopojës e ardhur shumë herët në Tiranë, nuk ia prishte, por i thoshte: Do na marrësh në qafë se këtu edhe muret kanë veshë! Nëna ia kthente: Ma jep radion me vete se futem në krevat unë dhe e dëgjoj aty.”
Një “zbulim” i madh nga ana ime i një arseli të tërë me ikona në fillim të viteve 80 në shtëpitë e vjetra ndodhi dy javë përpara se të ndërronte jetë gjyshja. “Unë kisha hipur në çatinë e shtëpisë ose “baxho” si i thonë në Korçë dhe, ngaqë kisha vënë një karrige në musandër, kur po zbrisja mesa duket u bë pak zhurmë. Nëna u ngjit lart në katin e dytë, dhe kur më pa, shtangu e trembur. “Kush të shpuri atje mor malukat?” thoshte dhe filloi të qante. Pasi vdiq, gjetëm edhe ikona të tjera të fshehura në vende të ndryshme të shtëpisë.”
Shumësia e mbresave dhe akteve të tilla ku manifestohej veçanërisht palëkundshmëria e besimit fetar dhe përkushtimit nga ana e gjyshes dhe e anëtarëve të tjerë të familjes do ketë qenë shtysa e brendshme për edukimin formal teologjik të Arkimandritit. “Hapi i parë ishte aktivizimi me Komitetin e Hapjes së Institucioneve fetare teksa vazhdoja marrëdhëniet e punës në inspektim, që për shkak të orarit fleksibël më lejonte të kryeja edhe angazhimin tjetër,” vëren Arkimandriti. Gjatë kësaj periudhe tyre ai dhe At Artur Liolini kishin telefonata të shumta ndërkombëtare Tiranë – Boston dhe për shkak të ndryshimit të orëve në një vend ishte mbrëmje, ndërsa në tjetrin ditë. Tabloja e përgjithshme e rikthimit të ortodoksisë fetare në Shqipëri kishte filluar të merrte trajtat e para, sipas tij. “Strukturimi i kishave kishte hyrë në rrugë të mbarë. Gjatë asaj kohe, At Artur Liolini nga Bostoni kreu një vizitë të gjatë në Shqipëri për të organizuar në mënyrë edhe më sistematike këshillat kishtare. Për sa kohë zgjati vizita, ai udhëtoi në shumë qytete të Shqipërisë së mesme dhe të jugut, dhe përveç se bëri shumë pagëzime, drejtoi edhe punën për organizimin e këshillave kishtare. Përsa i takon kuadrove, atëherë kishte dy priftërinj të vjetër në Korçë që i kishin shpëtuar persekutimit, si At Raci në Korcë, At Kotnani, dhe pak të tjerë si Papa Gaqi në Tiranë, At Kozma Qirjo edhe dy dhjakonët, Spiro Findiku, i cili ishte pak shëndetlig dhe Sotir Kanxheri, që kishte qenë edhe kryedhjakoni dhe që u kthye në shërbesë sepse kishte ende një zë të bukur. Të dy ishin të dorëzuar sipas protokolleve dhe riteve kishtare por ishin zhveshur nga rrobat e dhjakut në kohën e mbylljes së kishës.” Shqiptarët si brenda ashtu edhe jashtë Amerikës e kishin të njohur figurën e At Artur Liolinit dhe të familjes së tij të nderuar.
I lindur në kohën kur Kisha ishte në prag të mbylljes në Shqipëri, Ariani nuk ishte i pagëzuar, ndërsa vëllanë e tij për shkak se e kishte ditëlindjen pak vite më parë e kishin cuar nga Tirana në Korçë për ta pagëzuar. Duke hedhur dritë mbi një nga pasojat e hyrjes në fuqi të Nenit kushtetues numër 55, të cilin e quanin edhe Sfinksi 55, Arkimandriti Theofan përshkruan një moment kyç të jetës së tij lidhur me pagëzimin dhe shkollimin e tij formal teologjik. “Në qershor të vitit 1991 pikërisht në Kishën Katedrale të Ungjillëzimit, ku ishte meshuar Pashka e parë postkomuniste në Tiranë, At Arturi më pagëzoi duke u bërë edhe kumbari im. Për nder të heroit dhe shenjtit mbrojtës të Shqipërisë, Shën Gjergjit, më pagëzoi me këtë emër. Një muaj më vonë, ardhja e Peshkopit Janullatos në Shqipëri mundësoi hapjen e Seminarit të parë teologjik për përgatitjen e klerikëve. Unë isha në grupin e parë me 52 a 53 vetë që hynë aty si studentë në shkurt 1992. Seminari u vendos për herë të parë në një ndërtesë që ia dhanë autoritetet shtetërore. Deri atëherë aty kishte qenë kampi i punëtorëve të Bashkimeve Profesionale te zona e plepave në Durrës. Trupi pedagogjik përbëhej nga kuadro greke, murgj nga Mali i Shenjtë, profesorë nga Athina e Selaniku, murgj nga Manastri i Shën Ekaterinës në Sinai të Egjiptit si edhe klerikë nga Amerika.”
Kur po përfundonte faza e parë e kurseve intensive në Seminarin Teologjik, ai tregon se u bënë intervistat e para me çdo student për të dhënë drejtimin se ku do të vazhdonin më tutje. Prej këtu, ajo që kishte menduar se do të ishte rruga e tij merr drejtime të paparashikuara duke hapur mundësi të reja. “Unë isha piketuar nga Kryepeshkopata Ortodokse e Amerikës, me At Arturin në atë kohë, për të ardhur me studime në shkollën Holy Cross në Brookline në Boston. Më ishte akorduar edhe një bursë nga Fondi Fan Noli për Studentët. Ndërsa vazhdonin përçapjet dhe përgatitjeve me At Arturin dhe drejtorin e atëhershëm të shkollës At Ilia Ketrin, vjen në një nga vizitat e tij të shumta në Tiranë Krypeshkopi Kalinik i Dioqezës së Arxheshit në Rumani bashkë me Ambasadorin rumun. Në fund të meshës në Katedralen e Ungjillëzimit, Peshkopi më kërkoi të bëhesha gati të udhëtoj me të për Rumani. Por unë e kisha vendosur të përfundoja atë që kisha nisur. Kur erdhi koha e ndarjes së studentëve për të vazhduar shkollimin, mu tha se do shkoja në Athinë. Unë refuzova sepse atëkohë ishin bërë përgatitjet për të vajtur në Brookline. Mu komunikua se nuk do të lejohesha të shkoja në Amerikë, megjithatë unë po bëhesha gati për rrugë. Dhe një javë përpara udhëtimit kisha dalë me mamanë të blija valixhe te tregu. Kur u ktheva në shtëpi, babai më thotë se më kishin thërritur të shkoja në Ambasadën rumune. Po atë ditë në takimin tim me Ambasadorin George Micu, ai më tha se kishte ardhur një ftesë zyrtare nga Patriarku i Rumanisë për të kryer studimet në Universitetin e Bukureshtit ku më ishte akorduar bursë e dyfishtë, nga Patriarkana dhe nga Ministria e Punëve të Jashtme të Rumanisë. I thashë Ambasadorit, me të cilin ishim shumë miq se unë po bëhesha gati të shkoja në Amerikë, por megjithatë do ta bisedoja me prindërit mundësinë që më ishte ofruar. Në shtëpi babai më tha “Dëgjo plakun, lëre Amerikën dhe shko në Rumani, se atje janë si ne, janë njerëzit tanë, të dashur, të mirë. Jam i sigurtë se do të trajtojnë mirë dhe do ndihesh si në shtëpi. Amerika është botë tjetër, mor bir. Dhe është shumë larg, kushedi kur shihemi, kurse Rumania është afër dhe me siguri do vijmë të të shohim.” Atë natë vonë bisedova me At Arturin dhe ia komunikova vendimin tim. Ai më tha se Instituti Universitar Teologjik i Bukureshtetit është shumë i mirë dhe i njohur me tradita shumëshekullore. Më uroi Suksese dhe më tha se bursën time do t’ia jepnin dikujt tjetër. Kështu, në datën 1 shtator arrita në Rumani dhe u vendosa në një manastir. Për të më ndihmuar për gjuhën, të cilën nuk e njihja, erdhi me mua për disa muaj Thoma Çomorra, për të cilin fola në fillim të bisedës. Në nëntor u kthyem të dy në Shqipëri bashkë me Thomain, por ai qëndroi aty ndërsa unë erdha në Rumani. Ishte koha e Krishtlindjeve kur unë kisha filluar të flisja pak më rrjedhshëm por jo shumë korrekt. Në janar filloi sezoni dimëror i studimeve katërvjeçare në Universitetin e Bukureshtit.”
Edhe gjatë viteve të studimeve, kontaktet me At Arturin ishin të rregullta madje në dy raste të deleguarit e Kryepeshkopatës shqiptare të Bostonit erdhën për vizitë në Rumani. Një nga të dërguarit ishte At Mihal Sotiri, Sekretar i Kryepeshkopatës. Këto vizita kishin rëndësi për të shprehur përkrahjen nga Kryepeshkopata. Por si student ai ishte krejtësisht i fokusuar në studime dhe i shkëputi të gjitha kontaktet me shqiptarët përveçse në raste të rralla siç ishte Dita e Flamurit dhe ndonjë vizitë në Ambasadën Shqiptare. Për nga madhësia, numri i tanishëm i shqiptarëve në Rumani llogaritet të jetë diku rreth 10,000. Meqë njihen zyrtarisht si minoritet etnik, shqiptarët kanë një deputet në Dhomën e Deputetëve të Rumanisë. Shumica e anëtarëve të bashkësisë shqiptare jetojnë në Bukuresht, dhe pjesa më e madhe janë familje ortodokse me prejardhje nga trevat përreth Korçës. Disa bashkësi më të vogla janë vendosur kryesisht në qendra urbane si në Temishvar, Jash, Konstancë dhe Kluzh-Napokë. Rumanisë.
Ndër episodet kulmore të periudhës rumune, nëse mund ta quajmë kështu kohën e studimeve dhe të shërbesës në Rumani, ishte dorëzimi i tij si dhjak, që i parapriu ceremonisë së qethjes në murgjëri. “Në vitin 1995 kur isha në vitin e dytë të studimeve teologjike u vendos dorëzimi. Ishte 1 janar, Dita e Shën Vasilit të Madh. Mbaj mend se kisha veshur si zakonisht kostum e kravatë. Aty erdhi Sekretari i Kryepeshkopit që më thotë të vij në altar se ai donte të fliste me mua, por përpara duhet të hiqja xhaketën dhe kravatën. Kur hyra brenda Kryepeshkopi Kalinik më tha: Sot kam vendosur të të dorëzoj dhjak. Më pyeti nëse kisha ngrënë atë ditë. Dhe unë ju përgjigja se ai e dinte që unë nuk ha mëngjes. Në kohën e Liturgjisë së Shenjtë të asaj dite u bë dorëzimi im. Më pas u vendos se qethja në monakizëm do bëhej në datën 6 janar, Dita e Ujit të Bekuar, e njohur ndryshe si Theofania, me qëllim që të më jepej emri i Theofan Nolit. Siç dihet Fan Noli ka qenë në Rumani në vitin 1911. Ai qëndroi në Bukuresht, Konstanca, Galac dhe Breila ku u takua me atdhetarë dhe veprimtarë të shquar të bashkësisë shqiptare të Rumanisë,” thotë Arkimandriti. Kaq i rëndësishëm ka qenë kryeqyteti rumun si pikëmbështetje e patriotëve shqiptarë sa historianët e kanë quajtur “qendër të lëvizjes kombëtare për pavarësinë e Shqipërisë”. Për breza me radhë mund të përmenden shumë shqiptarë të njohur në Rumani si: Kristaq Antoniu, Aleksander Stavre Drenova, Naum Veqilharxhi, Familja Gjika, Viktor Eftimiu, Lasgush Poradeci, Ilo Mitkë Qafëzezi, Viktor Ponta.
Kur tregon për qethjen në monakizëm në Ditën e Theofanisë vëren se befasia që ndodh aty mund të jetë kuantitative në dukje por ka me një dimension më të thellë në brendësi të rrëfimit: “Ndonëse kishte qenë një ditë me dëborë, natën e 6 janarit në manastir kishin ardhur Ambasadori me bashkëshorten, konsulli dhe i gjithë personeli i Ambasadës shqiptare në Bukuresht. Shërbesa u bë në mesnatë dhe çdo gjë ishte e përgatitur. Por kur Kryepeshkopi hapi derën dhe pa gjithë ata vetë të mbledhur në Kishë, ai u kthye nga unë, duke më thënë me iritim: Ç’ke bërë kështu? Ne ramë dakort se kjo do ishte një ceremoni private, kurse ti i paske thënë gjithë qytetit?? Unë nuk i kisha thënë njeriu por ngaqë këndoja asokohe me murgjit, ata e kishin marrë vesh dhe kishin lajmëruar njerëzit që kishin ardhur në ceremoninë time të qethjes në murgjëri.”
Arkimandriti Theofan tregon sesi në zemër të Bukureshtit ndodhet Kisha e Shën Nikollës ku ka meshuar në gjuhën shqipe Fan S. Noli për herë të parë në 1911. Në hyrje të saj është vendosur një pllakë përkujtimore në shqip dhe rumanisht: “Në këtë kishë, në periudhën 1911-1945, janë kryer rite fetare nga komuniteti ortodoks shqiptar i Bukureshtit, Këtu ka meshuar në gjuhën shqipe, Fan S. Noli (1882- 1965), personalitet i shquar i letrave dhe kulturës shqiptare, kryeministër i Shqipërisë në periudhën Qershor-Dhjetor 1924″. Në vitin 1996 Arkimandriti bëri meshimin shqip në atë Kishë. “Isha aq i emocionuar, saqë kur Kryepeshkopi më kërkoi të dilja përpara besimtarëve dhe t’i udhëhiqja në “Lutjen Zotërore” në gjuhën shqipe, e fillova ta them në shqip, por në gjysmën e saj u bllokova dhe atëherë gjysmën tjetër e vazhdova në rumanisht. Kur u ktheva brenda në Altar më tha: “Po ti ç’pate”? “Nuk e di” i thashë, “por kisha shumë emocione kur mendova se 85 vite më parë kjo lutje u tha për herë të parë në gjuhën shqipe nga Fan Noli po në këtë kishë dhe po nga i njëjti vend,” tregon Arkimandriti.
Zëvendës Kryeministrja dhe Ministrja e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Republikës së Kosovës Donika Gërvalla-Schwarz u takua me bashkatdhetarë dhe përfaqësues të shoqatave të bashkësisë shqiptare në pritjen e dhënë nga Ambasadori Blerim Reka në Konsullatën e Përgjithshme të Kosovës në Nju Jork të martën pasdite.
“Rrallë vijmë me lajme të mira,” tha ajo duke ju referuar kalimit të etapës së parë të anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës një ditë më parë, i cilësuar si një hap historik. Me këtë vendim përmbyllet një etapë e rëndësishme drejt anëtarësimit të plotë. Më tej kërkesa i përcillet Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës.
Javën e kaluar u shënua një tjetër arritje me vendimin e Parlamentit Evropian për liberalizimin e vizave për qytetarët e Kosovës. Ministrja Gërvalla tha se procesi i mëtutjeshëm do të lëviz më shpejt dhe se vënia në zbatim nuk do të jetë më vonë se data 1 janar 2024.
Duke cekur bojkotimin nga ana e serbëve të Kosovës të procesit zgjedhor të ditës së diel në katër komunat veriore, ajo vuri në dukje se nuk mund të ketë zmbrapsje. Për vijimin e dialogut, sic është konfimuar më herët, në datën 2 maj do takohen në Bruksel Kryeministri i Kosovës Albin Kurti dhe Kryeministri serb Vucic. “Ndërsa Kosova ka qenë dhe do të jetë partnere e besueshme, Serbia vazhdon lojën destruktive,” tha shefja e diplomacisë së Kosovës. Për sa i takon njoftimeve që përhapen në rrjetet mediale në lidhje me atë se cfarë mund të pranohet për të ecur procesi, Ministrja Gërvalla vërejti se Kosova nuk është penguese e dialogut por se nuk do të pranoj “asosacion me kompetenca ekzekutive”. Ajo tërhoqi vëmendjen për të qenë shumë të kujdesshëm në proces duke cilësuar se pjesëtarët e mërgatës janë “përkthyesit më të mirë” në cdo vend ju janë. Duke ju përgjigjur pyetjes për implikimet lidhur me gjykimin e nisur në Hage ndaj ish-pjesëtarëve të UCK-së , Ministrja e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës u fokusua në faktin se Kosova nuk i është shmangur drejtësisë. Por ajo përmendi këtu një moment me rëndësi “që në hapjen e gjykimit në daten 3 prill është bërë diferencimi midis përgjegjësisë individuale dhe reputacionit të Ushtrisë Clirimtare të Kosovës.”
Në vijim Ministrja Gërvalla bisedoi me Anëtarin e Kryesisë dhe Arkëtarin e Federatës Pan Shqiptare të Amerikës Vatra Besim Malota duke folur edhe për mundësitë e saj për të vizituar Vatrën. Bujar Gjoka dhe Dritan Matraku nga Shoqata Shqiptare Amerikane Bijtë e Shqipes, Filadelfia, të cilët kishin ardhur në pritjen me Zëvendës Kryeministren dhe Ministren e Punëve të Jashtme dhe Diasporës së Republikës së Kosovës shprehën vlerësimin për informimin me situatën si edhe “kënaqësinë nga takimet me personalitete dhe drejtues të shoqatave të tjera që kontribojnë për cështjen kombëtare këtu në diasporë.”
Ministrja Donika Gërvalla-Schwarz do ta jap prezantimin e saj për këtë gjashtëmujor në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në 27 prill.
Premiera e filmit dokumentar shqiptar Kujtesa e Gurëve në sallën e Producers Club në Manhattan, Nju Jork të shtunën ishte prezantim filmik i një figure të Rilindjes evropiane, Andrea Alesi, (c. 1425-1505) me të cilin shqiptarët duhet të krenoheshin nëse do ta kishin njohur. Në gurin e varrit të tij të cilin sipas dëshmive e ka punuar vetë mjeshtri pak vite para vdekjes, Alesi e ka lënë të gdhendur identitetin e tij “epirot nga Durrësi”. Një nga arkitektët më të kërkuar dhe më të suksesshëm përgjatë shekullit XV, veprat dhe punimet e Alesit janë të pranishme në vende të qytetëruara evropiane të shtrira nga Sllovenia në Kroaci deri në Italinë qendrore e jugore. Megjithatë ky personalitet i artit të Rilindjes Veneciane, Italiane e Europiane është pak ose aspak e njohur nga bashkatdhetarët e tij në shekullin 21.
Me këtë shtytje Gëzim Gjyrezi, gazetar veteran i Televizionit shqiptar, u bë nismëtari i idesë si edhe skenarist i dokumentarit Kujtesa e Gurëve. Në paraqitjen përpara premierës, Gjyrezi tha se nxitjen e parë e mori nga studimet e Profesor Ramadan Sokolit dhe Profesor Shyqyri Nimanit. Intervistat me personalitete kroate si arkitekti i mirënjohur kroat Andrea Mutnjakoviç, mjeshtri fotograf Luka Mjeda dhe Meri Kunçiç sjellin të dhëna me shumë interes për Andrea Alesin si një emër i cili është “në radhën e parë të artistëve dalmatinë.” Megjithatë ato përfaqësojnë vetëm një pjesë të literaturës akademike kroate kushtuar atij i cili ka realizuar “monumente që ruhen edhe sot, ose të mbrojtura nga shteti ose nga UNESCO,” vërejti Gezim Gjyrezi në hapjen e premierës.
Xhirimet dhe pamjet e dokumentarit paraqesin disa nga punimet e mrekullueshme në mermer dhe gur të Andrea Alesit, si edhe portrete në katedralen e Shibenikut, pageimoria e Katedrales së Trogirit, relievi i pagëzimit të Krishtit në krahët e Shën Marisë si dhe Shën Jeronimi. Sipas dëshmive historike, Andrea Alesi e ka punuar të paktën tetë herë portretin e Shën Jeronimit, dijetarit për të cilin Profesor Ramadan Sokoli teorizon se është me origjinë ilire dhe të cilin mendohet se Alesi e ka krijuar si autoportret. Nëpërmjet hulumtimeve dhe dëshmive, dokumentari jep imazhe filmike të artit të krijuar nga Alesi të cilat vizitori mund t’i shoh në Evropë tek ndërtimi i Kapelës së Kishës së Shën Ungjillorit, sarkofagu i Orsinit te Bekuar, Peshkopi i parë i Trogirit në Kroaci deri te zbukurimi i hyrjes së pallatit Nimira dhe komplekseve të tjera urbane. Ndonëse jeta e tij filloi në varfëri të plotë, talenti si gurëgdhendës e ngriti në sferat më të larta të shoqërisë dalmate të kohës në Mesjetë.
Skenaristi Gëzim Gjyrezi tha se regjisori i mirënjohur Ylli Pepo, i cili nuk mund të udhëtonte nga Tirana për premierën, në bashkëpunim me ekipin e tyre, të përbërë nga profesionistë të dokumentarit si Xhemal Reçi, Lorina Pepo, Gjergji Pano, kanë punuar me përkushtim ndonëse me mbështetje të kufizuar financiare nga Ministria e Kulturës dhe Arsimit në Shqipëri. Ndërsa ekziston një shumësi me studime kroate për skulptorin shqiptar Andrea Alesi, për të gjenden vetëm pak faqe në shqip.
Krijuesit e dokumentarit Kujtesa e Gurëve vënë në dukje kontrastin e theksuar në studime si edhe mungesën e kësaj figure në historiografinë shqiptare, dhe duke hedhur dritë mbi atë hapin rrugën për njohjen e veprave të Andrea Alesit në forma të thelluara si në antologjinë e artit shqiptar, po ashtu në teologji, arkitekturë etj. Ia vlen t’i kushtosh vëmendje varianteve të emrit të mjeshtrit të madh në literaturë dhe studimet akademike. Për shkak se jetoi dhe punoi në disa vende evropiane, paraqitja e artistit të daltimit të gurit merr trajta lingustike të përshtatura të tilla si Andrea Alessi, Andrija Aleši, (Lleshi), Andreas Alexii, Andrea di Niccolo da Durazzo. Mbase nga të gjitha punimet dhe veprat e lëna në gur në objektet fetare dhe sekulare, nënshkrimi i tij në gurin e varrit si “epirot nga Durrësi” mund të jetë “pasaporta” dhe amaneti e tij për bashkëkombasit.
Premiera e filmit dokumentar të shtunën pati edhe disa befasi për pjesëmarrësit e ardhur në Producers Club. Në pjesën prezantuese të premierës u paraqitën dy video mesazhe si vlerësime të karrierës së Gëzim Gjyrezit nga kineasti dhe gazetari Petro Lati dhe regjisori i televizionit shqiptar Jani Tane. Në përfundim të premierës, familja Gjyrezi, nëpërmjet mbesës ftoi të pranishtmit të këndonin së bashku urimin Gëzuar ditëlindjen! për Gëzim Gjyrezin. Më pas vijoi një séancë me pyetje përgjigje nga audienca midis të cilëve kishte kolegë dhe të njohur të gazetarit dhe familjes së tij. Duke komentuar për angazhimin dyvjeçar si edhe orët pagjumë dhe intensitet kushtuar projektit, e shoqja e tij Mira, tregoi se kur konsumimi në punë i Gëzimit arriti deri aty sa ajo në vend që ta thërriste me emrin e tij, një ditë e thërriti “Andrea”. Salla menjëherë reagoi me të qeshura dashamirëse. Edhe po të mbaronte këtu rrëfimi do mbahej mend, por Mira e ndezi sallën edhe më shumë kur tha: “Dhe ai mu përgjigj!”
Një nga pyetjet e audiencës ishte interesimi për ta parë dokumentarin Kujtesa e Gurëve në ekran dhe platforma të tjera. Adem Belliu, pronar dhe drejtor i TV Kultura shqiptare, i cili po xhironte premierën tha se do ta ketë në programin e transmetimeve. Përsa i takon projektit të ardhshëm, Gjyrezi tha se “ky cikël do të ketë në vijim figura të tilla si Kërpaçio” e më pas Bazaiti, Mikeli i Vlorës, Albani dhe Durazzo.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
