Raimonda Moisiu – Page 3 – Dielli

ANGJELINA ARIANITI-E VETMJA SHËNJTORE SHQIPTARE MES 40 SHËNJTORËVE MESHKUJ NË KISHËN E FAN NOLIT NË BOSTON

April 25, 2020 by dgreca

Raimonda MOISIU/

Fuat MEMELLI/

Shqiptarët e Amerikës kanë për më shumë se një shekull që valëvitin flamurin kuq e zi shqiptar në tokën amerikane. Ndërsa kthejmë kokën përgjatë viteve dallojmë gjurmët e arta dhe kockën e fortë intelektuale të mëncurisë dhe të kujtesës së një kombi, ringritjen dhe trashëgiminë ndër breza të vlerave kombëtare, shpirtërore e atdhetare, të shndërruara në vlera të arta qytetarie e shenjtërie. Janë gjurmë që kujtojnë dhe eksplorojnë shprehitë e vetëdijes kombëtare, domosdoshmëri që vlen edhe në ditët e sotme dhe ka aftësi universale për të evokuar të kaluarën e kombit mes botës njerëzore dhe hyjnore. Një obligim sa shpirtëror e qytetar, sa intelektual e atdhetar ne brezi i tashëm në Amerikë, i deyrohemi figurës së Shën Angjelinës Shqiptare, e vetmja femër e shenjtëruar mes 40 shënjtorëve meshkuj, afresku i së cilës gjendet në Kishën e Shën Gjergjit, e njohur edhe si Kisha e Fan Nolit, Boston, Massachusetts. Një kërkesë nga kolegja jonë e hershme, Presidentja e Fondacionit “Nermin Vlora-Falaski”, shkrimtarja dhe publicistja e njohur Zenepe Luka, na vuri në lëvizje edhe ne këtu në Amerikën e largët. Ajo na vinte në dijeni se po përgatiste për botim, librin rreth jetës së Shën Angjelinës, e cila njihet si motra e vogël e Dukeshës Andronika (Donika) Kastrioti, gruaja e Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Kolegja jonë e nderuar, Zenepe Luka, e cila është gjithmonë në kërkim të vlerave dhe nuk lodhet për t’i promovuar ato, kishte dëgjuar se afresku i Shën Angjelinës Shqiptare gjendet në Kishën e Shën Gjergjit në Boston, ose Kisha e Nolit, siç quhet ndryshe. Dhe, nuk ka gabuar!

Kisha e Fan Nolit-Boston! – Simboli i Rilindjes Kombëtare, krenarisë, respektimit, trashëgimisë, atdhetarizmit, patriotizmit, Simboli i Mbretërisë së Tolerancës Fetare, pjesë integrale aq e dashur patriotike e atdhetare e komunitetit shqiptaro-amerikan. Simboli i ruajtjes të traditës, kulturës e gjuhës shqipe mes botës hyjnore e njerëzore në Amerikën e largët. Mbase do e kemi të vështirë që në pak rreshta të përshkruajmë këtë “arkivë” të historisë së kombit dhe kontributin e shquar të Fan Nolit e bashkëkohasve të tij, që na kanë falur kohë nga koha e tyre, duke i bashkërenduar ngjarjet dhe vitet, dhe kanë nxjerrë në pah vlerat dhe virtytet e Kishës së Nolit, e cila bashkoi shqiptarët e Amerikës pa dallim feje e ideje. Karizma, aureola dhe trashëgimia e Kishës Noliane ndjehen ende sot në mbarë komunitetin shqiptaro – amerikan, kombin e trojet shqiptare. Ne kemi qënë shpesh te Kisha e Shën Gjergjit, emërtuar kështu nga Imzot Noli në nderim të figurës së Gjergj Kastriot-Skënderbeut.

Kisha e Nolit mban derën hapur për shqiptarët e më gjerë, dhe ne kemi marrë pjesë shpesh jo vetëm në meshat e saj, por edhe në veprimtaritë përkujtimore me taban historik e kombëtar që kjo kishë mbart në misionin e saj. Madje pjesëmarrja jonë në aktivitetin e Kishës Orthodokse shqiptare në nderim të figurës së Prijësit dhe Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, ku u përkujtua edhe 110 vjetori i krijimit të Kishës Autoqefale Shqiptare nga Fan Noli, nga ku ne kemi mësuar edhe për afreskun e bukur të Shën Angjelinës, të cilin për hir të së vërtetës mbase nuk e kishim vënë re më herët ndër vizitat tona aty. Mëgjithëse jemi në situatë karantimi nga koronovirusi ne gjithsesi u munduam të mësojmë më tepër rreth afreskut dhe jetës të Shën Angjelinës Shqiptare dhe se si u gjend afresku i saj në Kishën Autoqefale të Shën Gjergjit alias Kisha e Nolit në Boston. Nisur nga këto të dhëna ne kontaktuam fillimisht në telefon me studiuesen dhe kërkuesen shkencore në fushën e ndërdisiplinave,komunikimit ndërkulturor dhe edukimit ekologjik, Znj.Neka Doko, e cila për gati 17-ë vjet kujdeset për Bibliotekën e Kishës dhe ka bërë dhe vazhdon të bëjë një punë të madhe dinjitoze në ruajtjen dhe katalogimin dixhital të Arkivës Noliane, besuar dhe vlerësuar nga Kancelari i Kishës, At’Arthur Liolini.

Znj. Neka Doko duke bërë një retrospektivë të kishës na rrëfeu se:

“Katedralja e Kishës së Shën Gjergjit Boston është blerë në vitin 1949-ë, dhe më herët ka qenë kishë katolike unitare. Në vitin 1950-ë filluan rinovimet brenda saj dhe u bënë ndryshime në afresket e mëparshme, por u ruajt krejtësisht fryma e kristianizmit. Altari ndryshoi komplet dhe u bë në modelin bizantin, ndërsa ikonat në pjesën ballore, si në asnjë kishë tjetër orthodokse janë të përkthyera në gjuhën shqipe, dhe dekoracionet me vlerë janë punuar nga mjeshtër Dhimitri, një nga shqiptarët e parë të mërguar në Boston.

Kishëza thënë ndryshe “Dhoma e faljeve” (Chapel), u konceptua dhe u ndërtua për qëllime pagëzimi dhe memorial kujtese e të Shtunës së Shpirtrave. Në raport me këtë u rimodelua afresku komplet i ri, dhe u vendosën të gjitha afresket e 40 shënjtorëve të hirerakisë orthodokse të miratuara nga Patriarkana Orthodokse e Konstandinopojës-e cilat sot njihet si Patriarkana Orthodokse e Stambollit, midis tyre edhe një grua shënjtore e quajtur Angjelina e Arbërisë. Sa herë vijnë vizitorë në Kishën e Nolit, i Përndershmi At’Arthur Liolini ndalet dhe i kushton vëmendje afreskut të Shën Angjelinës, më tepër se tek afresket e shënjtorëve të tjerë, dhe e komenton në mënyrë të vecantë personalitetin dhe figurën e kësaj Shënjtore dhe atë se cfarë thuhet e shkruhet nga historia e shenjtërisë shqiptare – përfundon bisedën studiuesja shqiptare, Znj. Neka Doko mjaft e njohur për artikujt e saj studimore e shkencore në frëngjisht, shqip e anglisht botuar në shtypin shqiptaro-amerikan e më gjerë. Gjatë këtyre dhjetra viteve në Amerikë, ne jemi takuar shpesh, kemi ndarë gëzime dhe hidhërime familjare, por edhe aktivitete të ndryshme me të Përndershmin At’Arthur Liolinin, origjina e të cilit është shqiptar, por i lindur dhe i rritur në Amerikë. Të parët e tij janë me origjinë nga Boboshtica e Korcës. Ai është një burrë i gjatë, i pashëm dhe fisnik, vecmas gjatë shërbesave kishtare i Përndershmi At’Arthur Liolin, me atë veshjen karakteristike të kishës, mbështjellë nga një mantel i verdhë rrezëllues, me zërin e butë, të ngrohtë e të përzëmërt që të mrekullon me shqipen e kulluar dhe me kulturë që flet, megjithëse është brezi i tretë i lindur në Amerikë. Ndër materialet studimore, shkencore, historike dhe të shenjtërisë rreth jetës së kësaj shënjtore me origjinë shqiptare, At’Arthur Liolini si gjithmonë i papërtuar për të na rrëfyer.

“Po, është mëse e vërtetë,- e nis rrëfimin e tij, At’Arthuri, -se te kisha jonë gjendet afresku kushtuar Shën Angjelinës. Afresku gjendet në kishëzën e vogël, sapo hyn në kishë, në krahun e djathtë. Me kërkesën e kishës, afresku është realizuar në vitin 1980-ë, nga një ikonograf me origjinë rumune që jetonte në Boston. Lartësia e afreskut 2.68m (10 feet), ndërsa gjerësia e tij është 1.26m (4 feet), dhe rrethohet nga një kornizë druri e punuar. Në të është shkruar diçitura në gjuhën angleze dhe gjuhën shqipe; Saint Angelina Albania –Shën Angjelina shqiptare. Para figurës së saj, ne bëjmë pagëzimet në kishën tonë. Gjithashtu në atë mjedis, bëjmë edhe ditën e ikonës së saj”.

Më tej At’Arthur Liolini, kleriku dhe kancelari i shquar që vazhdon të mbajë ende gjallë traditën mikpritëse noliane na tregon edhe rreth jetës së Angjelinës së Arbërisë.

“Shën Angjelina është bija e gjashtë e Prijësit Shqiptar Gjergj Arianit Komneni, motra më e vogël e Dukeshës Andronika (Donika) Kastrioti, bashkëshortes së Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Ishte Skënderbeu ai që propozoi martesën e kunatës së tij, Angjelinës me një nga Prijësit orthodoksë

dhe strategjik të Serbisë, -Stefan Brancovich. Lidhje martesore që u mendua edhe për vetë gjenealogjinë princërore e të dyja principatave në Ballkan.

Angjelina dhe Stefan treguan interes për njëri tjetrin dhe me bekimin e Skënderbeut dhe prindërve të Angjelinës ata u martuan.

Sipas disa të dhënave më vonë Angjelina u mbyll në manastirin e Krushedol-it në Frushka Gora, Serbi, dhe ajo i qëndroi besnike dhe i lutej Zotit cdo ditë

për paqe e dashuri mes njerëzve. Angjelina e Arbërisë ia arriti misionit të saj dhe u shenjtërua nga Kisha Orthodokse Serbe, madje edhe me miratimin e Hierarkisë më të lartë e Patriarkanës Orthodokse të Konstandinopojës, e njohur në ditët e sotme si Patriarkana Orthodokse e Stambollit me seli po në Stamboll, -theksoi At’Arthur Liolini.

Ne kontaktuam edhe me Hirësinë e tij, Mitropolitin Ilia Ketrin, i lindur dhe i rritur në Amerikë, por që dy prindërit e tij janë me origjinë nga Sinica e Devollit. Duke iu referuar sa më sipër rrëfyen parafolësit, Metropiliti Ilia Ketri mes të tjerave na rrëfeu se e përkujtojnë dy herë në vit te Kisha Orthodokse Shqiptare e Trinisë; në ditën e lindjes dhe në ditën e vdekjes së saj. Biles ai disponon edhe foto të Shën Angjelinës së Shqipërisë, sikundër e vlerësonte ai, dhe i ruan ende ato në librat e tij fetarë. Gjithashtu Ilia Ketri na sugjeroi të kontaktonim edhe me besimtarin veteran shqiptaro-amerikan, Aleko Dhimën, i cili psall te Kisha Orthodokse e Shën Trinisë dhe ka informacion të bollshëm për figurat e besimit orthodoks. Aleko na rrëfeu gjithashtu për figurën e Shën Angjelinës dhe ndër të tjera Aleko na tregoi se kur kishte qenë në Beograd disa vite më parë, ndjente keqardhje që nuk kishte mundur të vizitonte kishën orthodokse serbe, që mban ende emrin e shënjtores shqiptare. Disa besimtarë serbë i patën treguar Alekos për figurën e saj. Midis të tjerave ata i kishin thënë se: “Ajo ka ndihmuar së tepërmi njerzit e varfër, vecmas të moshuarit, etj. Varri i saj ndodhet te kisha që mban emrin e saj, sepse Shënjtorja Angjelinë ishte dhe është një urë miqësie midis serbëve dhe shqiptarëve. Janë popujt, kultura dhe besimi i tyre në Zot, që në kundërshtim me politikën, ngrejnë urat e komunikimit dhe miqësisë mes tyre”.

Ndërsa Konstandin Mosko, besimtar i devotshëm dhe

lexues i historisë së kishave na mundësoi fotot origjinale dhe aktuale të afreskut së Shën Angjelinës dhe të Kishës së Nolit, Boston, në këtë situatë karantimi pandemie.

Një urë e tillë miqësie, është edhe ky botim i pergatitur nga Znj. Zenepe Luka, Presidente e Fondacionit “Nermin Vlora-Falaski”, për Shën Angjelinën, këtë figurë të shquar, e lindur në Shqipëri, por që eshtrat e saj prehen në Serbi. Me botimin e këtij libri studimor dhe historik, lexuesit dhe populli shqiptar do të njohin nga afër dhe larg bijën, shënjtoren e tyre, e cila për fat të keq nuk është e njohur në Shqipëri, për të mos thënë e njohur fare pak, ndërkohë ajo njihet nga Shqiptarët e Amerikës, jo vetëm nga besimtarët shqiptarë orthodoksë të Bostonit, por edhe më gjerë, nga besimtarë të fesë katolike, muslimane e bektashinj. Le të zerë vend midis shënjtorëve të tjerë në kishat dhe botimet tona, edhe Shënjtorja e Parë Shqiptare, Shën Angjelina e Arbërisë, – pas së cilës vjen edhe Shënjtorja e Madhe Shqiptare; NËNË TEREZA!

Raimonda MOISIU

Author Freelancer/Florida

Fuat MEMELLI

Kineast Gazetar/Boston

SHBA

“Heronjtë e Autostradave”, në frontin e luftës me të keqen….

March 31, 2020 by dgreca

Nga Raimonda MOISIOU-Florida-SHBA/

Drejtuesit e kamionëve (engl.”Truck drivers’, shqip. “maune”) janë ata që gjenden në frontin e parë, teksa jo vetëm SHBA-ës po mbarë bota po luftojnë kundër përhapjes së Covid-19. Industria e kamionëve është kërkesë më e domosdoshme në këtë Pandemi. Si rezultat i saj dhe duke vlerësuar në kohë reale çdo kërkesë sociale dhe nevojat ushqimore, të cilat rritin ndjeshëm mbështetjen, përkushtimin dhe kërkesën për punën e kamionistëve të bisnesit e kompanive të transportit. Në ballë të luftës kundër pandemisë Covid-19, gjenden edhe shoferët shqiptaro-amerikanë, ata janë katër djem dhe një vajzë, me origjinë nga Korca dhe Vlora, sikundër; Gentian Çina, Evisa Çina Bello, Erion Bello Jurges Çina dhe Blendi Dyrmishi, pjesë e kompanisë dhe bisnesit familjar; On Duty Transportation LLC, Jacksonville, Florida, e cila operon në tërë Amerikën.

“Aktualisht ne gjendemi në rrugë, larg familjeve tona në këto ditë të vështira të atdheut tonë të dytë, Amerikës, – na shpjegon në linjë telefonike, Evisa Çina Bello, (vajza korçare “që çan rrugët e Amerikës me kamion”) e cila është njëkohësisht edhe Presidente e Kompanisë.

“Hera -herës iu rikujtoj shoferëve që të ndjekin këshillat e rekomanduara për Covid-19 dhe shëndetin e tyre, pasi ne e kalojnë pjesën më të madhe të ditës në punë dhe rrugë. Unë shpresoj që njerëzit duhet të kuptojnë sakrificat e shoferëve të kamionëve, që po bëjnë për të ndihmuar vendin, të përballojmë dhe të sfidojmë Covid-19, të gjithë së bashku.”

Duke iu referuar shoferëve të kamionëve, Evisa thotë se ata janë “Heronjtë e autostradave”!

Ndërsa kamionisti Gentian Cina na shpjegon merakun dhe shqetësimin, që të arrijnë në kohë reale në destinacion për furnizimin e supermarket- eve ushqimore dhe shpërndarjes së furnizimeve kritike për spitalet, që jeta e njerëzve të funksionojë normalisht në vend. “Kemi marrë parasysh edhe rrezikun që na kanoset se edhe mund të infektohemi, por jemi ne ata që duhet të sigurojmë raftet e dyqaneve ushqimore dhe higjenike të jenë plot dhe insitucionet e mjekësisë dhe ato farmaceutike të kenë mjetet e nevojëshme që iu duhen.

“Covid-19” ka kufizuar dhe mbyllur disa bisnese, dhe kështu ne përballemi me sfida të reja- shprehet kamionisti Jurges Çina,- i cili në këtë situatë pandemie bën rrugët drejt “vatrës së pandemisë”, shtetin e New York-ut, Connecticut dhe Massachuset. Jurgesi na përmend këto shtete, ku qeveria federale amerikane ka urdhëruar mbylljen e ndalesave, e cila e bën të vështirë për nevojat personale, për të pushuar dhe për të regjistruar kohën e drejtimit të kamionit. Megjithëse shteti i ka liruar masat e kufizimeve për ne shoferët për sa orë mund të drejtojmë kamionin, që të transportojmë ngarkesat emergjente, përfshirë furnizimet mjekësore e sanitare. Në destinacionet e shkarkimit të ngarkesave ne iu nënshtrohemi testeve të Covid-19, në disa raste edhe në hyrje të shtetit respektiv.

Ndërsa COVID-19 vazhdon të përhapet në tërë Amerikën, këta drejtues kamioni janë më të rrezikuarit për t’u prekur nga virusi gjatë punës së tyre.

Drejtuesi i kamionit, Erion Bello shprehet se ai nuk i trembet punës as unë as kompania jonë “On Duty Transportation LLC”, unë e bashkëshortja ime Evisa jemi në frontin e luftës me të keqen. Ne jemi në rrugë e vende të ndryshme, jashtë çdo ditë e natë, kështu që shanset që të marrim virusin është i lartë. Ajo që më tremb, sinqerisht frikën më të madhe kam përcjelljen e virusit në shtëpi te fëmijët tanë. Por në bazë të këshillave dhe rekomandimeve familjet e shoferëve të kompanisë janë në karantim dhe kemi mëse një muaj që shihemi e flasim vetëm nëpërmjet Facetime.

Ndërsa drejtuesi Blendi Dyrmishi me origjinë nga Vlora, në “flakëzën e virusit”, kabinën e kamionit që është edhe “dhomëza” jonë e mbajmë shumë të pastër. Ne kemi lënë familjet dhe fëmijët tanë, kemi hequr dorë nga çdo argëtim i fëmijëve dhe gëzime familjare, sepse tashmë është mundësia të reflektojmë për këtë situatë kaq të vështirë të krijuar, duke marrë përgjegjësitë dhe të shkojmë përtej thirrjes së detyrës. Këtë e tregoi dhe falenderimi i veçantë për gjithë drejtuesit e kaminëve nga Presidenti Trump dhe mbështetja më e madhe për ne është edhe mirënjohja e komunitetit.

Suela Dyrmishi , “Owner” e “On Duty Transportation LLC” shprehet se: “Nëse kamionët do të ndalonin edhe për një ditë, furnizimet mjekësore nuk do të dorëzoheshin në spitale, postat dhe paketat e SH.B.A-ës do të bllokoheshin dhe do të fillonte mungesa e konsumit ushqimor. Pa kamionët deri në katër javë, do të kishim paralizim të plotë për të gjithë ekonominë tonë.”

“Ndikimi i Covid-19 mund të shihet në të gjithë vendin brenda supermarketeve e dyqaneve ushqimore, ku disa boshlleqe kanë kërkesa të mëdha. Unë iu them se nuk ka nevojë për panik, sepse ne jemi këtu për njerëzit dhe po bëjmë çmos që në raftet e dyqaneve mos u mungojë asgjë që nga letrat dhe mjetet higjenike e deri te ushqimet. Ju vetëm na falenderoni dhe shprehni mirënjohjen dhe krenarinë tuaj për zellin e paepur të drejtuesve të kamionëve,- shprehet Suela.

Jurges Çina shton se falenderimi dhe mirënjohja në disa raste është evidente te disa bisnese të restoranteve pranë “Gas station” ku edhe furnizohemi me karburant, dalin e na përshëndesin dhe na befasojnë me ushqim dhe pije falas, sepse ata vlerësojnë faktin që nëse ata e kanë marrë atë ushqim që gatuan, një kamion e solli atë- thotë Jurgesi duke qeshur.

Për fat të mirë, -thotë Gentiani,- ne kamionistët nuk po ndalemi gjatë kësaj pandemie, sepse

Administrata Federale e Sigurisë së Transportit ka hequr dorë nga kufizimi i tyre, e cila na lejon ne të ngasim 11 orë në ditë. Kështuqë të gjithë po ndihmojnë kamionistët duke mos i ndaluar shpesh në ndalesat e kamionëve, për të zvogëluar rrezikun e ekspozimit të tyre ndaj virusit. Edhe kur kalojmë përmes stacionit e peshimit, veç detyrës që bëjnë dhe testimit për Covid-19, ata na sjellin fruta të ndryshme dhe pije, me qëllim që të mos sëmuremi, se nëse ne kamionistët sëmuremi në rrugë, nuk ka kush i zvendëson. Nëse kamionistët sëmuren dhe ata largohen, të gjithë do të ndjejnë efektet e tyre, – përfundon Gentiani.

Ndërsa një tjetër shoferi veteran, shqiptaro-amerikani me origjinë nga Korça, Arben Hysi, thotë se numuron në ripin e kamionit të tij qindra-qindra mijra kilometra, që kur iu bashkua industrisë së kamionëve në vitet ’90, por se kurrë nuk ka pasur një përvojë të tillë pandemie të këtij niveli. Arben Hysi, një kamionist i karrierës thotë jse të gjendesh në rrugë së bashku me mijra kamionë të tjerë është veçanërisht e rëndësishme, dramatike dhe tejet e vështirë në këtë kohë, kur më shumë se kamionë normalë janë ende në rrugë. Këshilloj që të jemi më të kujdesshëm në drejtimin e kamionit për të evituar sat ë jetë e mundur aksidentet rrugore, jemi në një luftë me një armik hije që nuk e merr vesh nga të qëllon.

Drejtuesit e Kamionëve janë pjesë e një zinxhiri më të madh të herojnve të panumurt që po luftojnë me të keqen Covid-19, për të mbajtur shoqërinë tonë vitale dhe unike.

Këtë po bëjnë edhe këta bij të Korçës e Vlorës, që në Atdheun e dytë të tyre kanë zgjedhur të punojnë“Truck Divers”, por tashmë ata janë shndërruar në “Heronjtë e Autostradave” në luftë me të keqen.

*Raimonda MOISIU/Writer & Freelancer/ Florida SHBA

Lamtumirë Vasil Tabaku!

February 25, 2020 by dgreca

– Shuhet poeti i mrekullueshëm,NJERIU I MIRЁ dhe QYTETAR i jashtëzakonshëm/

Esse nga Raimonda MOISIU /

Sikush prej nesh ёshtё udhёtar nё udhёtimin e trishtё e tё lumtur tё jetёs. Eh pra, nё kёtё udhёtim ku ka jetё edhe vdekje, ecim nё paqartёsitё dhe tё papriturat e jetёs, dhe askush prej ne nuk e di se çfarё do tё ndodhё, si do e pёrjetojmё njё çast gёzimi, hidhёrimi e lajmi tё trishtё. Edhe pse ndarja nga jeta ёshtё dialektika e jetёs, njeriu pёrsёri e pёrsri gjen forcё, kurajo, respekt dhe dashuri tё ngushёllohet mes vedit dhe me njёri-tjetrin, me mendimin se jeta dhe drita e trashёgimisё qё njeriu lё pas sfidojnё vdekjen, duke i ruajtur virtytet dhe vlerat e tyre ende “tё gjalla” si dikur edhe nё vazhdim me pёrjetёsinё e emrit dhe veprёs sё tyre. Na krijohet ndjesia e realitet dhe e çasteve tё dhimbshёme e tё trishta qё na trazojnё paqen shpirtёrore. Lajmin e trishtё se u nda nga jeta shkrimtari, poeti dhe publicisti, njё burrё fisnik, koleg i mrekullueshёm, vlerё qytetare, baba dhe bashkёshort dinjitoz,- Vasil Tabaku – e mёsova nёpёrmjet rrjetit social Facebook. Familja humbi njeriun model dhe prindin shёmbullor, ndёrsa komuniteti i shkrimtarёve dhe gazetaria shqiptare humbi pasionantin e letёrsisё, poetin, shkrimtarin, kontribuesin produktiv e tё palodhur nё letrat shqipe, art, kulturё dhe historinё e njё kombi.

Ndjej një emocion të veçantë teksa shkruaj këtë esse, për këtë vlerë të çmuar qytetare dhe e letrave shqipe, ndikimin e thellë të veprave të tijnë shoqëri, art, kulturë dhe historinë e një kombi.

Në një nga ato ditët e nxehta të korrikut, 2013, isha në Tiranë, kur në celularin tim u shfaq numuri i poetit e publicistit Vasil Tabaku. Deri atë çast njiheshim nëpërmjet eksperiencës krijuese si dy miq e kolegë virtualë në rrjetet sociale. E lamë të pinim kafe në qendër të Tiranës, te Bar – Kafe “Europa”, mjedis i njohur ky, ku mblidhen e takohen intelektualë, shkrimtarë, poetë e gazetarë, kafe e biseda “për qejf të poezisë e të letërsisë”. Ishte një ditë e këndshme dhe impresionuese mes kolegësh. Por edhe diçka më shumë! Vasili më dhuroi dy libra të tij e sapobotuar; -romanin “Baleti i drerit të plagosur” dhe vëllimin me poezi “ Dhimbjes i rrinë të vogëla, këpucët e heshtjes”.

Poeti dhe publicisti i njohur, Vasil Tabaku i prezantohet audiencës së lexuesve dhe botës shqiptare, si një ndër autorët mjaft interesantë e mbreselënës i dhjetra vëllimeve në të treja gjinitë; poezi, prozë dhe publicistikë, ndërkohë është autor i mijra editorialeve gazetareske, esse, analiza dhe opinione social- ekonomike- politike e kulturore. Dhe kjo nuk erdhi krejt rastësisht, por as e papritur.

Shkrimtari dhe publicisti, Vasil Tabaku është autor i dhjetra librave në disa gjini si poezi, prozë, publicistikë, analiza e esse me të cilat ai tashmë ka krijuar influencën e tij në letrat shqipe dhe publicistikën shqiptare dhe ballkanike.

Shkrimtari dhe Poeti Vasil Tabaku, duket si një personazh që sikur vjen nga “Muzeu Historik i EPOKAVE dhe LETRAVE SHQIPE”, -zërin e kontributin e tij e kini dëgjuar jo vetëm në emisionet Radiofonike por edhe në RTSH.

Poezinë e poetit Tabaku e njoh mire, kam shkruar edhe njё studim, stili dhe pena poetike e poetit Tabaku njihet për harmonizimin e bukur, zhvillimit të identitetit të pjekur poetik dhe gjetjes poetike brenda detajit artistik, kujdesit estetik e filozofik, tonit qytetar e intelektual dhe vargjeve lirike, ç’ka ai deklamon atë që askush nuk e mendon, imagjinon dhe të paparashikueshmen. Poezia e poetit Tabaku deklamon më shumë se fjalët që reflektohen në tekstin melodioz muzikor të një kënge. Ne dëgjojmë përmes tingujve muzikorë të ndryshëm notat e shpirtit tradicional e klasik, por poetët nuk janë pinjollë të muzikës, ata janë njerës të talentuar që krijojnë vargje falë dhuntisë dhe imagjinatës poetike të tyre. Si poezia dhe muzika të ngjallin emocione se i këndohet, jetës, dashurisë e dhimbjes,-asaj njerëzores. Argumenti është sekondar, finishi poetik i vargjeve është primar. Fjalët dhe veprat janë mënyrat indiferente të energjisë hyjnore e njerëzore, ku fjalët janë vepra dhe veprat në një farë mënyre janë fjalët. Nëpërmjet metaforës poezia prodhon afërinë mes detajeve jetësore e njerëzore, filozofike e artistike, që kurrë nuk i kemi menduar më parë se ato do të mund të bashkëjetojnë të veshura me artin e fjalës së bukur. Teksa lexoja poezitë e vëllimit “Dhimbjes i rrinë të vogëla këpucët e heshtjes”, mendoja se poeti Tabaku nuk është një poet “ i famshëm”, por ai është një poet i mrekullueshëm dhe njeri i jashtëzakonshëm.

Ky fakt është shumë më e rëndësishme e domethënës për mua, se sa pyetjes që mund të lindë, se a po shkruaj për dikë të njohur…?! Ky vëllim poetik reflekton personalitetin e maturuar poetik të autorit, që është i dallueshëm për qartësitë dhe skepticizmin e tij ndaj realitetit e përvojave jetësore, kur koha duket sikur mbaron. Karakteristikat e tjera të stilit të tij poetik plot ajër dhe liri, janë forma të strukturuara të hapjes me botën shpirtërore, psikiken e humanen, tërheqjes drejt momentit poetik nga njëra anë dhe ndaj jetës në anën tjetër, imazhin e simbolit të dhimbjes e harmonisë, dashurisë dhe përjetimit shpirtëror, dhembshurinë, heshtjen dhe pikëllimin, vetëdijen e mosvetëdijen, pranë e larg. Të gjithë takohemi në këtë jetë jo thjesht për mirë apo për keq, por në marrëdhëniet me njerëzit gjithsecili prej nesh, pret një përgjigje sa herë ka pyetje në “fushëbetejën”-e jetesës e mbijetesës.

Por ajo ç’ka e bën atë të shquar,- ai ka rekord botimesh rreth 5450 shkrime publicistike, analiza politike, sociale, shoqërore si dhe shkrime të veçanta studimore në fushën e letërsisë, folklorit dhe kritikës letrare, në këto organe: “Drita”, “Zëri i Rinisë”, në revistat: “Nëntori” e “Ylli”. Pas vitit 1991 ka botuar kryesisht në: “Rilindja Demokratike (RD)”, “Tribuna Demokratike”, ”Republika”, ”55”, ”Koha Jonë”, ”Liria”, “Ballkan”, “Sot”, ”Tema”, ”Metropol”, ”Lajmëtari i Lirisë”, ”Drita”, ”Shkodra”, ”Bota Sot” në Zvicër etj. Po ashtu Vasil Tabakun e gjemë me poezi e tregime nëpër gazeta e revista si: “Drita”, “Zëri i Rinise”, “Ylli”, “Nëntori” dhe më pas edhe në: “RD”, “Republika”, “Drita”, “Tema“ etj.
– Vasil Tabaku është autor i rreth dyzet e pesë dokumentarëve artistik televiziv në TVSH dhe ATN – 1. Ka realizuar me qindra emisione televizive dhe radiofonike në “TVSH”, “ATN – 1”, në “Radio Kontakt”, “Radio Nacional” dhe së fundi edhe në Radion Ndërkombëtare “IRIB”.

VEPRAT LETRARE:“Hyrja e Pranverës“, poezi, 1976, “Në të gjitha ditët“, poezi, 1981, “Me këngën time dhe jetën“, poezi, 1987, “Ndërrimi i epokave“, studime, 1988, “Bota në sytë e mi”, ese, 1990, “Klithmë drite“, poezi, 1998, “Vit i mbrapshtë”, “Zgjim i dhimbjes“, ese dhe studime social – shoqërore, 1999, “Vështrim i ngrirë”, poezi dhe ese, 2000, “Shqipëria në udhëkryq, apo politika e kryqëzuar?”, studime dhe artikuj politikë, 2001, “Shkolla Iraniane dhe Shqipëria”, studime dhe intervista me akademikë dhe personalitete të shquara, 2005, “Monumentet e munguara të Demokracisë”, libër eseistiko – publicistikë, 2006, ”Baleti i drerit të plagosur“, roman, 2007,“SHKOLLA IRANIANE DHE SHQIPËRIA”, është përkthyer në gjuhën persishte, Teheran, 2004, “Dhimbjes i rrine te vogela kepucet e heshtjes” Tirane 2012
ËSHTË PREZANTUAR:Hasan Hasani: “LEKSIKONI I SHKRIMTARËVE SHQIPTARË 1501 – 2001”, Prishtinë 2003, Ferdinan Laholli: “ANTOLOGJI E POEZISË MODERNE SHQIPE – ANTHELOGIE DER MODERNEN ALBANISCHEN LYRIK”, Holzminde/Germany,

Përveç kësaj veprimtarie të begatshëm e të larmishme, që përmendëm më lart Vasil Tabaku, një pjesë e krijimeve poetike i janë përkthyer edhe në gjermanisht, italisht dhe persisht. Ai njeh mirë italishten dhe rusishten.

Prehu në PAQE, miku im!

Të qoftë dheu i lehtë, koleg i shtrenjtë dhe i mrekullueshёm!

I përjetshëm kujtimi e vepra e Poetit dhe Shkrimtarit Vasil Tabaku

Nga Raimonda MOISIU

Florida SHBA

Shkurt 2020

Historia e Shtëpisë së Bardhë-WHITE HOUSE

March 15, 2019 by dgreca

NGA RAIMONDA MOISIU/

Ndërtimi i Shtëpisë së Bardhë ka filluar në vitin 1792, sipas planimetrisë të arkitektit irlandez James Hoban, i cili ishte edhe fituesi i tenderit arkitektorial, që u zhvillua enkas për ndërtimin e saj. James Hoban pati emigruar në Amerikë, në moshë fare të re. Pas disa problemeve të mprehta financiare, të cilat sillnin shpesh ngadalësimin dhe ndërprerjen e punimeve në kohë, ndërtesa u bë gati për banim pjesërisht në vitin 1800, që shënon edhe vitin kur Presidenti i Dytë i Amerikës, John Adams dhe bashkëshortja e tij, hynë për herë të parë brenda Shtëpisë së Bardhë. Planimetria origjinale e fasadës veriore nga Hoban, e cila edhe i mbijetoi kohës, reflektonte arkitekturën angleze e stilit paladian të mes-shekullit të 18-ë.

Thomas Jefferson, Presidenti i Tretë, i cili hyri më pas në Shtëpinë e Bardhë, punësoi arkitektin e talentuar dhe vizionar, Benjamin H. Latrobe në vitin 1806-ë, i cili ndihmoi në dizenjimin e sallave (Dhomave) të ndërtesave lindore dhe perëndimore. Arkitektura moderne e fundit, ajo e Dhomës Legjislative i ka mbijetuar kohës dhe është afërsisht në gjendjen origjinale që prej ndërtimit të saj. Gjithashtu, Latrobe bëri edhe skicimet e tablove të Dhomave veriore e perëndimore të cilat janë modifikuar me kalimin e kohës.

Por, në vitin 1816, -në kohën e Luftës, e cila pati filluar në vitin 1812, -forcat britanike dogjën të gjitha ndërtesat publike në Washington, duke mos kursyer edhe atë, -Shtëpinë e Bardhë. Përvecse portretit të Xhorxh Washingtonit nga Gilbert Stuart, portret, i cili ekziston edhe sot në Dhomën Lindore, të gjitha pajisjet dhe mobilimet e tjera që nga koha e administratës së presidentëve Adams, Jefferson, dhe Madison, u rrënuan. Nën mbikqyrjen e arkitektit James Hoban, Shtëpia e Bardhë u rindërtua brenda vitit, dhe në vitin 1817 ishte e banueshme, e rimobiluar në stilin perandorak, me pajisje, orendi dhe mobilje të importuara nga Franca prej Presidentit James Monroe. Gjithsesi, arkitekturën e ndërtesës dhe praktikisht asaj në brendësi, arkitekti irlandez James Hoban iu riktheu stilin Palladian të mëparshëm, dhe nuk ripërsëriti inovacionet neo-klasike të bëra nga Latrobe. Fasadat e jashtëme të përzhitura nga zjarri u bojatisën të bardha. Flitet se është kjo arësyeja që aksindetalisht kjo ndërtesë u quajt dhe thirret Shtëpia e Bardhë, megjithëse ka edhe një të dhënë tjetër, që realisht është emërtuar me atë term, qëkur u ndërtua për herën e parë. Gjatë gjithë shekullit të 19-ë, dekorimi i brendshmëm i Shtëpisë së Bardhë ka ardhur duke rinovuar në mënyrë të njëpasnjëshme çdo stil dekorativ, porse fasada e jashtëme e ndërtesës mbeti njësoj.

Në vitin 1833, tubacionet sillnin ujin nga një rezervat uji, që ndodhej shumë pranë Shtëpisë së Bardhë, i cili zvendësoi gjithashtu përkohësisht depon e ujit të mëparëshme. Ndriçimi me gas u fut në Shtëpinë e Bardhë, në vitin 1849 dhe sistemi ngrohës në vitin 1853. Midis viteve 1850-1853, filloi furnizimi me ujë në Shtëpinë e Bardhë, nëpërmjet sistemit hidraulik të instaluar gjatë këtyre viteve, dhe i lidhur direkt me sistemin ujor qëndror të qytetit. Disa të dhëna të hershme pohojnë se ishte pikërisht Millard Fillmore, Presidenti i 13-të amerikan, i cili përdori për herë të parë sistemin hidraulik të brendshëm, koha kur ai ishte në Shtëpinë e Bardhë nga viti1850 deri në vitin 1853. Porse një artikull i vitit 1989-ë mbi sistemin hidraulik të Shtëpisë së Bardhë, botuar në revistën “Plumbing & Mechanical”, – shkruan se mund të ketë qenë, Lincoln Presidenti i Shteteve të Bashkuara, i cili përdori për herë të parë dushin me rrjedhje uji dhe vaskën e parë, të cilat mendohet se janë instaluar gjatë presidencës së Lincoln.

Në vitin 1877-ë, në administratën e Presidenti Rutherford B. Hayes, u instalua linja telefonike dhe aparati telefonik i parë në Shtëpinë e Bardhë, sinjali i të cilit vinte nga dhoma telegrafike e instaluar në rezidencën presidenciale. Presidenti Hayes e përqafoi teknologjinë e re, edhe pse rrallë merrte telefonata. Në fakt, Departamenti i Thesarit posedonte të vetmen linjë telefonike, veçse të drejtpërdrejtë me Shtëpinë e Bardhë në atë kohë. Numri i telefonit të Shtëpisë së Bardhë ishte “1”. Kështu që shërbimi telefonik në të gjithë Amerikën i ka fillesat e tij në vitin1877-ë. Vetëm një vit më vonë, shkëmbimi i parë telefonik u krye në Connecticut (Kenerike) dhe 50 vjet më pas do të ishte Presidenti Herbert Hoover që instaloi linjën e parë telefonike në tavolinën e Presidentit, pikërisht në Zyrën Ovale.

Ndërsa energjia elektrike hyri për herë të parë, gjatë rezidencës së Presidentit, Benjamin Harrison. Në vitin 1902, gjatë administratës së Presidentit, Theodore Roosvelt, Shtëpia e Bardhë, iu nënshtrua një rinovimi pothuajse tërësor, nën drejtimin e firmës arkitekturale të njohur e kohës,- e McKim, Mead dhe Ëhite. Dhomave të katit të parë iu hoq plotësisht veshja viktoriane dhe iu kthye traditës se hershme të shekullit të 19-ë. Shkallët e mëdha u zhvendosën në korridorin hyrës, për të patur mundësinë të shkonin në kafeterinë shtetërore, që ndodhej në cepin jugperëndimor të ndërtesës.

Në vitin 1949, gjatë administratës së Presidentit Harry S. Truman, u konstatua se Shtëpia e Bardhë nuk ishte e përshtatëshme dhe e sigurtë për të banuar aty.

Fasadat e mureve të jashtme ruajtën ngjyrën e bardhë, ndërsa struktura e brendshme e ndërtesës ndryshoi pothuajse tërësisht dhe u rindërtua me skelete, shtylla betoni e çeliku. Kujdes i madh u tregua për ruajtjen e punimeve origjinale prej druri, oxhaqet prej mermeri, dhe suvatë dekorative. Planimetria origjinale e bazamentit u ruajt me devocion. Po ashtu edhe njëra prej verandave, e njohur sot e kësaj dite si Ballkoni Truman, e ndërtuar në katin e dytë të portikut jugor. Qysh atëhere Ballkoni Truman është një nga verandat më të preferuara të familjeve presidenciale.

Vite më vonë, kur Presidenti John F. Kennedy dhe familja e tij hyri në Shtëpinë e Bardhë, bashkëshortja e tij, znj. Jacqueline Kennedy nisi restaurimin tërësor në brendësi të Shtëpisë së Bardhë, nga formatet origjnale të fundshekullit të 18-ë dhe ato të fillimshekullit të 19-ë, deri në shkëlqimin e sotëm të saj. Gjithashtu Znj. Kennedy ngriti një Komsion të posaçëm arti, i përbërë nga specialistë të aftë e të talentuar dhe personalitete mjaft të njohura të kohës, në fushën e artit artikteturial dhe restaurimit të muzeumeve e veprave të artit, me qëllim për të drejtuar punimet e restaurimit KENNEDY-sikundër u quajt në atë kohë. Një komision i veçantë këshillimor dhe një komision i tablove, pikturave, peisazheve, dezanjimit dhe kompozimit të tyre forcuan më tej punën e komisionit qëndror.

Para këtij restaurimi, nuk kishte pasur ndonjë përpjekje për të ruajtur ose për të përdorur orenditë antike dhe historike të Shtëpisë së Bardhë, dhe dhomat e katit të parë ishin të pajisura kryesisht me orendi të rigjeneruara. Shumica e sendeve të rëndësishme u gjetën të magazinuara në depot e Shtëpisë së Bardhë. Donatorë dashamirës ofruan relike të qëmotëshme të arteve dekorative dhe mobilje antike e të çmuara për krijimin e kabinetit presidencial. Zonja Kennedy u ndje fort e ngazëllyer prej aktit filantropist dhe dashamirësisë të donatorëve , duke u shprehur se “ çdo gjë e dhuruar në Shtëpinë e Bardhë, duhet të ketë një arësye për të qenë aty ku duhet”. Më pas Presidenti Johnson ngriti Komisionin për Ruajtjen dhe Mirëmbajtjen e Shtëpisë së Bardhë, dhe departamentin e përhershëm përgjegjës për mirëmbajtjen e saj. Pajisje të tjera të mobiljeve dhe tablove amerikane me vlerë u sollën në Shtëpinë e Bardhë gjatë administratës së Nixon-it, dhe dhomat kryesore të kateve të para dhe kateve tokësore u zbukuruan gjatë viteve të presidencës së Nixon-it. Pasi u u shpërngul në rezidencën presidenciale në janar të vitit 1981-ë, bashkëshortja e Presidentit Ronald Regan, znj. Nancy Regan, mbikqyri rikonstruksionin e dhomave të katit të parë, të dytë dhe të disa projekteve të ruajtjes e mirëmbajtjes. Për publikun amerikan, rezidenca presidenciale është bërë rezidencë kombëtare, si edhe shtëpia e presidentit, apo thënë ndryshe të kreut të ekzekutivit. Sipas Presidentit Dëight d. Eisenhoëer: “Shtëpia e Bardhë ka qenë dhe duhet të mbetet gjithmonë një vend që duhet të nderohet dhe respektohet jo vetëm nga banorët e saj, por edhe nga të gjithë amerikanët.”

Post-scriptum

Shtëpia e Bardhë ndodhet në 1600 Pennsylvania Avenue, N.W., në Washington DC, dhe prej kohës që u ndërtua është pallati presidencial, që përkon edhe me kohën kur u akomodua Presidenti i Dytë i Amerikës, -John ADAMS. Pallati presidencial zotëron 7.3 hektarë, rrethuar me drurë të lartë dhe shekullorë.

Ballina kryesore e ndërtesës është 52 metra (170f.) e gjatë dhe 26 metra (85f.) e gjerë. Disa nga katet përdhese janë ndërtuar sipas stilit anglez, kjo për shkak të pjerrësisë së tokës, ndërsa dy pjesët anësore, i kanë rezistuar dhe i përkasin strukturës origjinale. Konstruksioni i krahut perëndimor u bë në vitin 1902, nën kujdesin e Kongresit Amerikan me një investim prej $65.196 (dollar). Aty ndodhen Zyra Ovale presidenciale, dhoma e seancave, e quajtur ndryshe Roosevelt Room, Sekretaria dhe Dhoma e Senatit. Dyert prej xhami të Zyrës së Presidentit hapen mbi dhe në drejtim të Rose Garden (Parku Rose). Kontruksioni i Pjesës Lindore u bë në vitin 1942, dhe në të ndodhen përveçse zyrave të sekretaritve presidenciale, por edhe zyrat arkivore dhe depo magazinimi.

Jacqualine Kennedy Garden, ( Parku Zhaklin Kennedy-i) është quajtur kështu nga bashkëshortja e Presidentit Lyndon B. Johnson, Znj. Claudia Alta “Lady Bird” Johnson, e cila ishte edhe pasaardhësja e saj. Ky park i bukur ndodhet jashtë pjesës lindore dhe është përdorur nga Zonja e Parë si një park mikpritës, shëtitës dhe argëtues. Para viti 1902, kati e parë ka shërbyer si vendi e punës së presidentit. Aty gjendet biblioteka, e cila u riorganizua tërësisht në vitin 1962. Dhoma Muze e Shtëpisë së Bardhë “Vermeil Room, e cila quhet edhe Gold Room, për shkak të mureve të paneluara në ngjyrë ari dhe koleksionin e takëmeve të praruara prej ari dhe argjendi, lënë trashëgimi Shtëpisë së Bardhë në vitin 1956-ë nga zonja Margaret Thompson Biddle.

Perdet prej mendafshi me sfondin në të gjelbrën e zbehtë, ku dalloheshin qartë fije ari të praruara dhe qëndisura nëpër to, dhe janë dizajne të hershëme të shekullit të 19-të. Tapeti është Herek prodhim turk i qëmotshëm, rreth vitit 1860.

Në qendër të dhomës muze ndodhet një tavolinë antike –sofër- e stilit perandorak të shekullit të 19-të. Në tavanin e saj varet një shandan kristali me dhjetë degëzime, edhe ky i qëmotshëm, i prodhuar në Angli në vitin 1785.

Portrete të shtatë Zonjave të Para janë ekspozuar në Dhomën Muze të Shtëpisë së Bardhë, (Vermeil Room), dhomë që thirret gjithashtu edhe si; The Room of First Ladies!

Më pas vjen kabineti i pritjeve diplomatike, zyra e hartave, nga e cila Presidenti Franklin D. Roosevelt monitoronte ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore. Ndonëse kati i parë është rinovuar shumë herë përgjatë viteve, dyshemeja nuk ka ndryshuar nga ana arkitektonike, që pasi Shtëpia e Bardhë u projektua nga John Hoban, në vitin 1792. Të gjitha dhomat e katit të parë janë të hapura për publikun amerikan, me përjashtim të dhomës së ngrënies, e cila përdoret vetëm nga banorët e Shtëpisë së Bardhë. Madje, East Room- Salla Lindore –e quajtur “Public Audience”(Audiencë Publike), ruan ende stilin klasik të shekullit të 19-ë. Por jo vetëm kaq, East Room përdoret për mbrëmje argëtuese, dasma, funerale, dhe aty bëhen edhe firmosje të kontratave ekonomike.

E veçanta historike e East Room, qëndron në faktin historik presidencial se në atë kabinet, presidenti Gerald Ford-it, mori tributet e një burri shteti dhe një figurë imponuese në histori, si një nënpresident dhe president, në një kohë kur Amerika po përballej, me luftën aspak popullore në Vietnam, Skandalin e Watergate-it, dhe Richard Nixon u largua pa mbaruar mandatin, i cili u zvendësua prej G. Ford. Kati i dytë përfshin komplekse dhoma të ndryshme, që nga dhoma e çlodhjes, e argëtimit dhe kafeterisë të Zonjës së Parë. Po në katin e dytë ndodhet dhoma e gjumit e quajtur Lincoln, e cila më herët ka shërbyer edhe si Kabineti i Presidentit të 16-ë –LINCOLN, dhe Dhoma ngjitur me të,- gjatë administratës së John F. Kennedy-i, ka qenë ish zyra e Kabinetit Presidencial, nga ku janë pasqyruar shumë vendime të rëndësishme, të marra brenda saj. Kompleksi i apartamenteve të jetës private të Presidentit dhe Familjes së tij, gjenden në anën perëndimore të katit të dytë. Me rindërtimin e Shtëpisë së Bardhë në vitin 1952, u tregua kujdes i veçantë në ruajtjen e pjesës më të madhe të rinovuar në vitin 1902, megjithëse shumë prej orendive “barionale” u hoqën nga muret e lyer me të blertën celadon. Nga viti 1961 -1963 u bë një tjetër rinovim edhe më tej, u ndryshuan disa dhoma, duke i përafruar ato me atë të stilit perandorak dhe me orendi antike dhe klasike të periudhave të kahershme. Ndryshime dhe rinovime u bënë edhe në vitet 1970-të, 1980-të, 1998-të dhe 2015-të.

*Referuar “The New Lexicon Webster’s Encyclopedic Dictionary of the English Language.

Shuhet Smaragda KOVAÇI

February 28, 2019 by dgreca

….Liceistja e fundit e Liceut Francez të Korçës, mësonjësja veteran e brezave…/

Nga Raimonda MOISIU & Suzana KAMI/

Është ndarë nga jeta në moshën 93 vjeçare, liceistja e fundit e Liceut Francez të Korçës, mësonjësja e njohur dhe e vlerësuar me medaljen e Nderit të Urdhërit “Naim Frashëri”“, anëtare e Shoqatës Francë-Shqipëri, frankofonja -Smaragda KOVAÇI.

Një personalitet mjaft i njohur ndër dekada në fushën e arësimit në Korçë.

Sot në mëngjes një lajm tejet i trishtë trazoi shpirtin dhe zemrën time. Mikja e vjetër e fëmijërisë dhe e shkollës, ndihmës/mjekja e njohur Suzana Kami më shkruante se sot herët ndaj të gdhirë, mbylli sytë përgjithmonë ish-mësonjësja jonë e dashur dhe ish-drejtoresha e shkollës së arësimit tonë fillestar e të hershëm, e shtrenjta Smaragda KOVAÇI.

E vetmja gjë në këtë jetë që nuk kapërdihet është ikja nga kjo botë…Vdekja me lirinë e saj të frikëshme, është e ftohtë, tinzare dhe e pashpirt….,sepse ka vdekje, andaj ka edhe lindje, vazhdimësi…

Madje, dhimbja e vdekjes nuk është për ata që shuhen, por është për ata të gjallët që lemë pas…!

Bashkë me trishtimin që ndjeva atë moment, kujtimet vërshuan në mendje, veçmas përfytyrimi i gjallë mbresëlënës i atyre viteve të shkollës tetëvjeçare të paharruara, plot jetë e frymëzim, porse të papërsëritshme më në jetën tonë. Smaragda Kovaçi ishte jo vetëm mësonjëse dhe edukatore e zellshme e brezave që ajo mësonte dhe edukonte në formë e funksion, por edhe një mësonjëse “nënë” e dashur dhe e dhimbsur për të gjithë NE!

Kjo është jeta! Kemi ardhur dhe do të ikim nga kjo botë. Ajo ç’ka lemë pas është kujtimet e bukura e të mira, dashuria, kujdesi njerëzor, qytetar e intelektual të shoqërisë ku jetojmë e punojmë.

Mësonjësja jonë e shtrenjtë ishte e bukur në dimensionin fizik, njerëzor, qytetar dhe intelektual.

Smargada KOVAÇI ishte modeli i gruas së sakrificës ndër kohëra. I përket plejadës së artë të mësonjësve që kanë pergatitur me mënçurinë e dijen e tyre, dhjetëra breza qytetare dhe intelektualësh. Smargada është mësonjësja që meriton përjetësisht, mirënjohjen, nderimin, respektin dhe dashurinë e bashkëkohasve të saj të Liceut Francez, bashkëqytetarëve korçarë, botës dhe shoqërisë shqiptare në tërësi, si një personazh i dalë nga muzeuu historik i Dijes dhe Kulturës, nga erudicioni i kockës intelektuale të elitës së shquar e të artë të Qytetarisë dhe Inteligjencës Korçare. Jeta e Mësonjëses sonë Smaragda KOVAÇI është shëmbulli i Përkryer i Simbolit të Dashurisë dhe Dhimbjes, e gjithë Vlerave të njerëzores e Hyjnores, – të cilat portretizonin fisnikërinë e gjithëanshme qytetare të personalitetit dhe karakterit që ajo rrezatonte, si një mësonjëse e përjetshme e brezave, e cila i pergatiti për dekada të tëra. Ndjejmë një emocion të veçantë teksa shkruajmë këtë esse-homazh në dedikim të mësonjëses sonë të shtrenjtë dhe ish-drejtoreshës së Shkollës 8 Vjeçare, “Naim Frashëri”, në Korçë,-të mirës e të ndriturës Smaragda KOVAÇI, liceistes së Liceut Francez, mësonjëses së gjuhë-letërsisë, poliglote- zotëruese mjaft e mirë dhe e talentuar e disa gjuhëve të huaja. Një nga personalitet më shembullore në investimin e arësimit dhe edukimit të brezave, në qytetin e Korçës, si drejtuese e institucioneve arësimore, me punë sakrifica dhe përkushtim, ajo u shndërrua në një rol investues model arësimor, duke bërë realitet ëndrrën e saj, duke investuar në shoqërinë shqiptare, gjithçka; dijet, mënçurinë dhe pasionin e saj të mësonjëses në bangat e shkollës, nga ku kanë dalë; ekonomistë, mësonjës, mjekë e ndihmës/mjekë, pedagogë, historianë, shkrimtarë, poetë, politikanë, sportistë, liderë dhe qytetarë të mirënjohur e të shquar, të denjë e të devotshëm ndër kohëra, respektues të ligjeve dhe traditave të vendeve ku ata jetojnë e punojnë, jashtë e brenda Korçës e Shqipërisë. Na kujtohet se në pak vite ajo ngriti një staf pedagogjik shëmbullor dhe model, investimin më të madh në shkollën 8 Vjeçare “Naim Frashëri”, duke mbledhur e zgjedhur rreth vetes mësonjës model me dritë të fuqishme të mënçurisë e dijes, sikundër; Sotir Nuçi Naçi, Vasilika Grameno, Shefqet Selimaj, Piro Ktona, Niko Mile, Zhani Zheku, Viollandi Xhane, Viollandi Skëndi, Vasil Sido, Tefta Cani, Marika Joti, Ana Frashëri, Dhorkë Koço, Florenca Karapanco, Polikron Trebicka, Petro Qesati, Nimete Shtylla, Veprore Hasi, mësuese Kostanca dhe profesor Josifi,etj, etj. Forca e dijes dhe e mënçurisë së mësonjëses sonë kanë hedhur dritë në shumë aspekte të krijimtarisë sime (R.Moisiu-shen.im), një grintë aq të fuqishme, sa unë më pas u bëra jo vetëm një mësonjëse e anglishtes, por edhe një krijuese letrare e admiruar. Tashmë sjell ndërmend kur organizova promovimin e 4 librave të mij në qytetin e bibliotekës “thimi Mitko” të Korçës, mësuese Smaragda ishte ulur në rreshtin e parë dhe ndjehej krenare dhe e lumtur që unë jo vetëm e kisha ftuar aty, por edhe për arritjet e mija në fushën e krijimarisë etrare e publicistike. Virtytet dhe dijet e mësonjëses sonë unë i kam përmendur shpesh në intervistat dhe esse-të që kam shkruar ndër vite.Por edhe për një arsye tjetër, sepse në ballafaqimet me ardhmërinë, unë kurrë nuk do të lodhem se transmetuari këto vlera të çmuara të shpirtit intelektual, identitetin dhe krenarinë e kulturës e dijes të Korçës sonë, dhe ndikimin që kanë këto vlera sikundër ishte mësonjësja jonë, Smaragda Kovaçi, në integrimin e brezave të ardhshëm. Me një kujtesë tejet të admirueshme duke mbajtur mbi supe peshën e viteve, 93 vjet, mësonjësja jonë kurrë nuk e ndau librin nga dora. Ajo ka dy vajza Milla Kovaçi Lubonja dhe Zheni Kovaçi. Mësonjësja jonë e dashur jetonte me vajzën e madhe të saj, Milla dhe dhëndrin, mjekun otojatër, njeriun e mirë e të mrekullueshëm, të nderuar e të respektuar në Korçë, Dr. Maksi Lubonja, të cilët si familje e konsideronin si njeriun më të shtrenjtë e më të dashur. Ajo e konsideronte dr. Maksin si djalin e saj dhe ai si nënën e tij të vërtetë!

Ajo kishte shumë etje për dije dhe ishte një njohëse përkthyese brilante e gjuhës franceze.

Një natë para se mbylli sytë,- tregon Dr. Maksi mes emocionesh, – ajo na lexoi dhe përktheu nga frengjishtja revolucionin francez..!

Ishte një mrekulli kujtesa dhe koshienca e saj!

Sa herë shkoja e vizitoja, -shprehet Zana, si ish-nxënësja e saj, – në bisedat që bënim sillte mrekullisht në kujtesë dhjetra-dhjetra nxënës të brezave që u kishte dhënë mësim.

-Ah-Raimonda Sade – më tha herën e fundit që i shkova për vizitë, – ajo ishte nxënëse e shkëlqyer, studionte shumë dhe recitonte bukur e me pasion përmendësh poema nga të Kadaresë, dhjetra faqe e nuk ngatërronte asnjë varg!

Kujtonte me admirim, mall e dashuri, nxënësit e dalluar sikundër; Ninfa Buletinin, Sanaberta Mukollari Dhame, Suzana Kamin, të ndjerin ekonomistin Roland Cangonji, Gëzim Luarasi, futbollistin e mirënjohur të Klubit të Futbollit “Skënderbeu”, që bëri emër, -Gëzim Muhaxhiri,- Izet Bardhoshin, Gëzim Lloshin, Ditjana Feimi, zërin e mrekullueshëm e të talentuar në muzikë të Hatixhe Gedaj, të ndjerës Bukurie Kalemi, Lazarela Gedaj, Afërdita Buzali, Arsen Buzali, Elisabeta Buzali etj.etj.

Është një rast emocioni e dashurie, nderimi e respektit ku përputhen plotësisht me personalitetin e meritat e saj.

Edhe pas një shekulli tjetër ajo do të thirret e do të mbetet për të gjithë Ne: Një njeri i mrekullueshëm, një frymëzim i mrekullueshëm, i pashterrshëm, një lidere dhe mësonjëse e mrekullueshme për ish-studentët e saj ndër vite. Ndërsa për bashkëqytetarët korçarë, kolegët, miqtë e shumtë, komunitetin e arësimtarëve dhe arësimdashësve korçarë, njerëzit e saj të dashur, dy vajzat e saj të mrekullueshme, Milla Kovaçi Lubonja, Zheni Kovaçi dhe dhëndrin e saj Dr. Maksi Lubonja, dhe për brezat e ardhshëm ajo do të përjetësohet në panteonin e ndërgjegjes qytetare e korçare, -Simboli i Mënçurisë së Dijes dhe Arësimit Korçar.

Ajo mbylli sytë përgjithmonë më 26 Shkurt 2019, në shtëpinë pranë vajzës Milla dhe dhëndrit, Dr. Maksi Lubonja, nipërve e mbesavë, në Korçë, aty në vendlidjen e saj ku edhe mori jetë nektari i Dijes dhe Mënçurisë së kësaj zonjë fisnike e të mrekullueshme, e liceistessë fundit të Liceut historik francez të Korçës. Do të jetë në nderin dhe krenarinë e qytetarisë e inteligjencës korçare që një nga gjimnazet e Korçës të marrë emrin e Mësonjëses së Ndritur –Smaragda Kovaçi.

Lamtumirë përçuesja e Dijeve e Dritës në Shumë Breza, Liceistja e Fundit –Smaragda Kovaçi!
Lamtumirë Nënë, Gjyshe dhe Mësonjëse Fisnike!

U prehsh në Paqen e Amëshuar! Të Qoftë Dheu i Lehtë, i Korçës Sonë!.
I përjetshëm Kujtimi dhe Drita e Veprës Tuaj, që ju latë pas!
Nga Raimonda SADE MOISIU & Suzana KAMI

Shkurt, 2019