• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Marrëdhëniet ndër shekuj mes Greqisë dhe Maqedonisë

December 27, 2018 by dgreca

– Ende në përzhitje tymi i luftës, Greqia dhe Maqedonia- Lufta për Pushtet/

Sipas Will Durant*/

1 Raimonda-Moisiu-Nga Raimonda MOISIU/

Historianët e shkruajnë historinë, duke e ndarë në epoka, vite dhe ngjarje, sipas gojëdhënave, mendimtarëve, dijetarëve, analizat  dhe veprat e shkruara e të trashëguara  historike, të cilat e identifikojnë  botën në sisteme qeverisëse social ekonomike, politike, historike e kulturore, fate njerëzore, heronj, mite, legjenda dhe personalitete të rrallë historikë, që kanë bërë dhe  bëjnë historinë, fakte historike dhe heroizma nga faktorët kushtëzuesë me të mirat, gabimet dhe konseguencat e tyre; dhe jo vetëm kaq! Se është historia ajo, që nuk bën kompromise dhe kapërxime madhore, ajo ndjek rrjedhën e saj midis epokave të ndryshimit dhe cdo faze të historisë

1 Alexandri dhe Aristoteli.JPG1 Olympia.JPG

Aleksandri i Madh – Madhështia e Perandorit Molossian nga toka e Ilirisë.

Karriera e pasur intelektuale e Aristotelit (384 -322) si filozof, mendimtar dhe shkencëtar i shquar, personalitet universal i kohës, i konsideruar gjeniu më i madh i botës antike perëndimore, e ngjashme kjo me potencialin luftarak të Aleksandrit të Madh.  Aristoteli ishte mësuesi i Aleksandrit në disa disiplina shkencore të kohës, i cili realizoi formimin e liderit befasues dhe madhështinë e një perandori të ri; të dyja jetët, ajo e Aristotelit dhe e Aleksandrit ishin pasqyrim i gjallë i Sundimit dhe Sintezës.

Aristoteli ishte filozofi që rrënjosi te brezi i ri, vrullin e bashkëjetesës në harmoni, që i dhanë dinjitet e madhështi fitoreve të Aleksandrit. Sipas gjasave Aleksandri, karakterin ambicioz e kishte të trashëguar nga i ati i tij, ndërsa gjaknxehtësinë, vrullin dhe guximin prej një luftëtari të papërsëritshëm, që vështirë të mundej nga ndokush, – e kishte të trashëguar nga gjaku amësor, Princesha e Epirit, Olympia e Molossëve. Me sa kuptohet, në venat e tij mbartej gjaku i shprishur i një pijaniku, një mbreti të madh, politikani të zgjuar dhe gjenerali të   shkëlqyer, sikundër ishte Filipi dhe intensitetin barbar të Olympias, për më tepër që Olympia e kishte prejardhjen nga Achilles -Akili. Prandaj, Iliada pati një magjepsje të vecantë në lidhje me Aleksandrin. Kur ai kaloi përmes Hellespont, ai ripërshkonte aty ku kishte kaluar Achilles-Akili. Kur pushtoi Lindjen e Largët ai synoi dhe realizoi atë që stërgjyshi i tij e pati filluar që nga Troja. Në të gjitha kryqëzatat e tij ai mbante me vete dorëshkrimet e Iliadës të shkruara nga Aristoteli; të cilat Aleksandri i mbante përherë nën jastëk së bashku me kamën e tij, si simbolika për të treguar mjetin e qëllimin e tij në formë e funksion. Leonidas, një farefis molossian i fortë dhe i rreptë nga nëna, e trajnonte atë fizikisht, Leonidas e kishte bërë të fortë e të qëndrueshëm në forcimin dhe zgjerimin e muskujve të trupit nëpërmjet stërvitjes. Lisimaku nga krahina e Dodonës pellazge i jepte mësime letërsie, ndërsa Aristoteli përpiqej të formësonte erudicionin e aftësive të tij mendore, dijet dhe mëncurinë e djaloshit. Respektin dhe dashurinë që Aleksandri ndjente për Arsitotelin, e shprehte shpesh duke thënë: “Jetën ia kam borxh Atit tim, dhe se si të jetoj, mësuesit tim” Ati i tij, Filipi dëshironte që ai të studionte filozofi, -atë që për fat të keq vetë Filipi nuk kishte mundur ta bënte më parë. Aleksandri admironte letërsinë greke dhe kishte zili, ëndërronte qytetërimin helen. Tregojnë se dy grekëve, që ishin ulur me të në një banket të cmëndur me verë, – ku ai u tregua i papërmbajtur dhe i dhunshëm dhe vrau Kleitusin, – iu tha: “A nuk iu duket vetja si gjysmëperëndi, të ulur në mëshirën dhe shoqërinë e maqedonasve? Aleksandri ishte modeli i përkryer i të rinjve, djaloshi ideal. Ai ishte i mirë në cdo lloj sporti; biles miqtë e tij e këshillonin se ai duhej të hynte e të konkuronte në Lojërat Olimpike, por ai iu përgjigj se do të ishte i gatshëm të shkonte aty, nëse kundërshtarët e tij do të ishin mbretër. Kur të tjerët dështonin dhe ai korrte sukseset, babai i tij, Filipi e vlerësoi atë me fjalët profetike: “Biri im, Maqedonia është shumë e vogël për mbretërimin tënd,  përpiqu ta shndërrosh në një perandori më të madhe e të denjë që të shkon për shtat”

Ai ishte një student i flaktë, inteligjent, enthusiast dhe i aftë të merrte përgjegjësitë.   “Ai kishte”, shprehej Plutarku, – “një etje, pasion dhe energji të pashterrëshme për të studiuar, të cila rriteshin e maturoheshin dita-ditës. Kishte etje për dije e dituri, më shumë se të kishte pushtetin e të sundonte.

Ai ishte dashamirës i përkushtuar i të gjitha zhanreve të letërsisë, njohurive, shkencës e dijes.

Pas një dite të lodhëshme marshimi ose luftimi, ai qetësohej e clodhej gjatë natës duke biseduar me dijetarë dhe shkencëtarë. Ai ishte i dashuruar me jetën dhe jetonte cdo ditë të jetës me emocion dhe shkëlqim të madhërishëm, saqë mëndja e tij nuk gjente një orë paqe. Kurrë nuk i njohu dhe pranoi gabimet, dobësitë dhe kufizimet e veta, ndërsa i pëlqente dhe kishte lakmi të pamatë për pushtet, lavdi dhe famë. Karakteri moral i tij ishte i përngjashëm kondradiktor. Ai ishte sa sentimental aq edhe emocional dhe kishte “sy melankolikë”. Ai qëndronte në vetmi me orë të tëra duke lexuar poezi dhe dëgjuar muzikë. Poezia epike nënkuptonte Homerin. Përshkrimi i tij për të kaluarën heroike të Greqisë në dy poemat e famshme, Iliadën dhe Odisenë, do të ndikonin tepër tek Aleksandri, që edhe përcaktuan drejtimin e jetës së tij. I pëlqente muzika dhe luante në harp me ndjenjë, talent dhe emocion të mrekullueshëm, që në fëmijëri.  Reputacioni fisnik dhe zemërgjerësia, e ndihmoi atë në luftërat e tij; mospërfillja e rrezikut, rendja pas aventurës, sfidat dramatike për dyluftim, guximi i çartuar edhe përpara vdekjes, ishin ndikimet e kanunit homerik, që pushtuan imagjinatën e Aleksandrit qysh në fëmijëri. Shtypi pa mëshirë një rebelim në Tebë, banorët e së cilës i shiti si skllevër. Shumë prej robërve të luftës nuk i lejoi të burgoseshin dhe qytet-shtetet që i trembeshin plackitjes hapën portat e mirëseardhjes për të. Megjithatë, “tigresha molossiane”, (nënkupto-nënën e tij Olympia) dhe miti i rrëfenjave rreth Akilit, ishin mëshiruar në gjakun, ndërgjegjen dhe personalitetin e tij, që për fatin e tij të hidhur e bënin shpesh të kalonte në ngazëllim mizor dhe barbar. Identifikonte veten me heronjtë e lashtë të Homerit, i bindur se ishte një pasardhës i Herakliut (Herkulit), nga ana e babait, dhe i Akilit nga ana e nënës. Pa dyshim ai ishte një administrator i zoti dhe i përkryer; ai qeveriste me vendosmëri dhe dorë të hekurt, ishte besnik ndaj marrëveshjeve që ai nënshkroi me gjeneralët e luftërave dhe qytet-shteteve; si dhe nuk toleronte moszbatimin e urdhërave të tij. Diplomacia e tij arriti kulmin kur ai shpalli veten e tij- Zot! Perandi! Në vitin 324 ai dërgoi fjalë te të gjitha qytet-shtetet greke, përveç Maqedonisë – që ai dëshironte tani e tutje të njihej publikisht, si biri i Zeus-Amonit.

Shumica e qytet-shteteve e miratuan thjesht për ndjeshmërinë që kishin ndaj Aleksandrit; biles edhe Spartanët kokëfortë e këmbëngulës e pranuan duke thënë, “Lëreni Aleksandrin të jetë Perëndi, nëse ai dëshiron.” Me tu kthyer në Babiloni ai braktisi edhe veten dhe u dha shumë pas pijes. Disa ditë para se të vdiste, Aleksandri mori pjesë në një banket, duke u kënaqur me gjeneralët dhe oficerët e ushtrisë së tij dhe propozoi një garë me pije, se kush pinte më shumë. Promakus piu me fund dymbëdhjetë gota cerekëshe me verë, dhe e fitoi garën si një talent me dhunti të vecantë, por tre ditë më pas Promakus vdiq. Menjëherë mbas kësaj ndodhie, Aleksandri mori pjesë në një tjetër banket me verë, dhe Aleksandri piu me fund gjashtë gota cerekëshe me verë. Të nesërmen ai piu me tepri përsëri; nga koha e ftohtë që filloi papritmas, e zunë ethet duke shfaqur temperaturë të lartë dhe si rezultat gjëndja shëndetsore e tij u përkeqësua ndjeshëm dhe ai u mbërthye në shtrat për dhjetë ditë me rradhë, duke humbur çdo mundësi komunikimi dhe ecjeje. Edhe gjatë kësaj kohe Aleksandri vazhdonte t’i jepte urdhëra nga shtrati, ushtrisë dhe flotës së tij detare. Ditën e njëmbëdhjetë ai dha shpirt në moshën tridhjetë e tre vjecare, në mes të qershorit të vitit 323, në Babiloni, para lindjes së krishtit. Lajmi i dhimbshëm se Aleksandri i Madh kishte vdekur i detyroi të gjithë oficerët, gjeneralët e ushtarët të kalonin në shenjë nderimi pranë shtratit të tij, për t’i dhënë lamtumirën e fundit. Pak para se të vdiste, e pyetën Aleksandrin se kujt do t’ia besonte fronin e Perandorisë. Përgjigja e tij ishte epike: “Më të fortit”. Energjia dhe inteligjenca janë gjysma absolute e një gjeniu; ndërsa gjysma tjetër janë sundimi dhe pushteti. Dhe Aleksandri i Madh kishte një inteligjencë dhe energji të paparë, – shumë i ri në moshë – Luftonte dhe Fitonte!  Ai sundoi dhe kishte pushtetin, – ngriti Perandorinë më të madhe në botë.  Aleksandri i Madh apo Leka i Madh tashmë ishte shndërruar në mit. Ndër shekuj ai admirohet, vlerësohet dhe krahasohet me maturinë e Cezarit dhe urtësinë e mëncurinë e August-it. Ai admirohet dhe vlerësohet sikundër Napoleoni, sepse ai qëndroi i vetëm kundër gjysmës së botës. Imazhi i mitit të Aleksandrit na inkurajon me mendimin, energjinë dhe mëncurinë e jashtëzakonëshme që ekziston në forcën, pushtetin dhe madhështinë e një Perandori. Madje ndjejmë simpati dhe admirimim të natyrshëm për të; pavarësisht nga paragjykimet dhe mizoritë e tij, Aleksandri ishte një djalosh i ri, bujar dhe i dashur, i pakrahasueshëm, guximtar e trim i rrallë. Ai luftoi kundër trashëgimisë të cmendur të barbarizmit në gjakun e tij, dhe se përmes të gjitha betejave, kryqëzatave dhe gjakderdhjes, ai mbajti para syve të tij ëndrrën për të përhapur dritën e qytetërimit gjërësisht drejt një bote më të madhe.

 

Fundi i një epoke

Kur lajmi i vdekjes së Aleksandrit të Madh, mbërriti në Greqi, revoltat kundër autoritetit maqedonas shpërthyen ngado. Të mërguarit Teban në Athinë organizuan forcën speciale me patriotë e atdhetarë, të cilët rrethuan garnizonin maqedonas në Cadmeia. Biles, ishte grupi anti-maqedon në Athinë, që lutej vazhdimisht për vdekjen e Aleksandrit të Madh. Ishin po ata që kaluan në ekstazë deliri për vdekjen e tij, -dhe se lutjet e tyre tashmë u bënë realitet. Ata vunë kurora me gjethe thupre dhe festonin si të cmëndur për vdekjen e tij, – për ATË-të cilin ata vetë, dikur e kishin patur idhull dhe quajtur Perëndi, – do të shprehej Plutarku, – dhe ishin po ata të njëjtët ngadhnjimtarë, që këndonin tashmë këngët e triumfit e të fitores, sikur të ishin ata vetë, që e kishin mposhtur Aleksandrin e Madh!

Demosteni, oratori më i madh i Helladës, i cili urrente me fanatizëm maqedonasit, po shijonte lavdinë e tij. Gjatë fushatave të Aleksandrit, ai nuk ishte dalluar për mirë, madje u dënua edhe për marrje rryshfeti nga Harpalus.  Biles atëhere, Demosteni u dënua me burg për këtë, por ai mundi të arratisej nga burgu dhe jetoi nëntë muaj i fshehur në ekzil, në Troezen. Mbas vdekjes së Aleksandrit të Madh, ai u thirr përsëri dhe u dërgua emisar në Peloponez me qëllim të ringjallte e bashkonte aleatët në mbrojtje dhe për clirimin e Athinës. Forcat e bashkuara aleate të udhëhequra nga Demosteni marshuan drejt veriut, u përleshën me Antipaterin në Krannon dhe u asgjesuan. Një nga ushtarët besnikë e të vjetër, të cilit i mungonte ndjeshmëria e Aleksandrit ndaj kulturës athinase, vendosi kushtet më të  rënda e të vështira ndaj qytetit, duke iu kërkuar të paguanin kostot e luftës, të rimerrnin garnizonin maqedonas, të braktisnin kushtetutën demokratike dhe gjykatat, t’iu hiqej e drejta e votimit dhe të deportoheshin në vendbanimet koloniale,  të gjithë qytetarët që kishin në zotërim, më pak se dy mijë “drachmas” -vlera të dhuratave dhe të dorëzonin Demosthenes, Hyperereides dhe dy oratorët e tjerë anti-maqedonas. Demosthenes mundi të arratisej përsëri, kësaj here në Calauria dhe u strehua si refugjat në një tempull të shenjtë. I rrethuar nga ndjekësit maqedonas, ai piu shishkën me helm dhe vdiq para se të dilte para gjyqit të shenjtë.

Të njëjtin fund tragjik si të Demostenit, brenda vitit, pati edhe Aristoteli. Ai kishte kohë që nuk ishte më i dëshiruar dhe popullariteti i tij në Athinë kishte rënë ndjeshëm; Akademia dhe Shkolla e Isokratit nuk e pëlqenin atë jo vetëm si kritik por edhe si një kundërshtar të fortë, ndërsa bashkëkombasit e tij e shihnin atë si lider të grupit pro-maqedonas. Duke përfituar nga vdekja e Aleksandrit të Madh, ata ngritën akuza të rënda kundër Aristotelit, sikundër; pasazhe heretike nga librat e tij u paraqitën si dëshmi; gjithashtu ai u akuzua edhe për dhënien e titujve nderi e shenjtërimi diktatorit Hermeas, i cili, duke qenë skllav, nuk mund të ishte një hyjni. Aristoteli la qytetin në fshehtësi të plotë, se nuk dëshironte t’i jepte Athinës një shans të dytë, të mëkatonte kundër filozofisë. Athinasit e dënuan me vdekje në mungesë, sepse nuk kishin as mundësi as interes për ta ekzekutuar atë. Disa thonë që edhe Aristoteli piu helmin, por disa të dhëna të tjera mendohet se gjatë arratisjes ai u sëmur në stomak e cila i agravoi shumë shpejt dhe Aristoteli vdiq disa muaj pas largimit nga Athina, në moshën 63 vjeçare. Fundi i demokracisë helenike ishte një fund sa i dhunshëm, aq edhe i natyrshëm, në të cilën faktorët shkatërrimtarë ishin metodat e rebelimeve dhe trazirava të mirë-koordinuara; Shpata e Maqedonisë thjesht sa përforcoi goditjen përfundimtare. Filipi, Aleksandri dhe Antipater nuk e rrënuan krenarinë, qytetërimin dhe lirinë helene; ajo kishte rrënuar vetveten me kohë; rendin e qetësinë që ata e kishin ngritur e mbrojtur për shekuj me rradhë, duke u zgjeruar e përhapur deri në Egjipt dhe Lindjen e Largët; një qytetërim që në të kundërt mund të kishte pasur fundin e vet të një anarkie tiranike. Dhe ndërsa demokracia po prodhonte kaos në Athinë, monarkia po prodhonte kaos në Maqedoni, – dhjetëra luftëra të njëpasnjëshme, qindra vrasje dhe mijra ndërhyrje e pengesa në favor të lirisë – pa lavdinë shëlbuese të letërsisë, shkencës, filozofisë ose artit. Demokracia helene ishte e korruptuar dhe e paaftë, dhe duhej të “vdiste”. Por kur vitet e shekujt kaluan, njerëzimi kthente kokën pas në të shkuarën, dhe njerëzit kuptonin se sa bukur pati qenë lulëzimi dhe prosperiteti i saj; të gjitha gjeneratat e mëvonëshme të antikitetit iu ktheheshin pas shekujve të Perikliut e Platonit, -si zeniti i Greqisë së lashtë dhe gjithë historisë së saj.

Greqia dhe Maqedonia, marrëdhëniet ndër shekuj dhe Lufta për Pushtet.

Greqia helenike nuk e konsideronte vdekjen e Aleksandrit të Madh, si “Fundin e një Epoke”, përkundrazi, ajo e shihte atë si fillimin e kohëve “moderne”, dhe si simbolin e gjeneratës së re, të fortë dhe energjike. Më saktë Greqia nuk e shihte si ndonjë faktor në rënje, por ajo ishte e bindur në vetvete se kishte hyrë tashmë në fazën më të shëndëtshme të maturisë, dhe se liderët helenë ishin po aq madhështorë sa cilido lider në të kaluarën, me përjashtim të mbretit, që ishte i ri dhe i pashoq. Pra, në njëfarë mënyre qytetërimit helen nuk i kishte ardhur fundi i lirisë e krenarisë helene; përkundrazi, ai (qytetërimi helen) pushtoi zona të reja, duke u përqëndruar në disa drejtime, ndonëse formimi i perandorive të mëdha shkatërroi barrierat politike të mjeteve të komunikimit, kolonizimit dhe tregtisë. Në heshtje dhe vigjilentë, mijra helenë u zhvendosën në Azi dhe Egjypt, Epir dhe Maqedoni, dhe ata jo vetëm që luajtën rolin kryesor në ndërtimin dhe lulëzimin e Ionia-s, por gjaku dhe kultura greke hynë në brendësi të Azisë së Vogël, në Feniki dhe Palestinë, në Siri dhe Babiloni, përtej Efrates dhe Tigris, madje deri në Baktria dhe Indi. Një nga ndikimet më të mëdha të lulëzimit, guximit, gjallërimit të qytetërimit grek në histori ishin; letërsia, letrat, arti dhe kultura helene që kishin arritur gjerësisht një fitore si kurrë më parë.

Mbase kjo është arsyeja pse historianët e kanë shprehi t’i mbyllin faktet dhe ngjarjet historike të Greqisë me Aleksandrin e Madh; ata mendojnë se pas tij vjen historia! Shtrirja dhe kompleksiteti i botës përmbys çdo këndvështrim dhe pikëpamje konstante apo rrëfyese në vazhdimësi.  Nuk ishin vetëm tre monarkitë kryesore – Maqedonia, Seleucia dhe Egjipti; ka pasur njëqind qytet-shtete greke, e të gjitha kategorive të pavarësisë; ka pasur një labirint të aleancave dhe niveleve të ndryshme; kishte shtete gjysmë-greke në Epir, Judea, Pergamum, Bizant, Bithinia, Kapadokia, Galati, Baktria; dhe në perëndim ishin Italia Greke, dhe Sicilia, të shkëputura midis Karthage-it të lashtë dhe Romës së re. Zanafilla e rrënjëve të perandorisë së Aleksandrit të Madh, pati qenë e lidhur ngushtë me gjuhën, komunikimin, zakonet dhe besnikërinë e luftës për ekzistencë, për të mbijetuar. Ai nuk la pas njerëz të fuqishëm, dhe askush nuk mund të ishte i kënaqur me më pak sovranitet. Niveli i aftësive, karakteri dhe pangjashmëria i mbretërisë së re hodhi poshtë të gjitha standartet e demokracisë; vetëqeverisja, siç e kuptonin grekët, presupozonte një qytet-shtet, qytetarët e të cilit mund të mblidheshin në mënyrë periodike në një miting të zakonshëm; dhe për më tepër, -a nuk ishin filozofët e Athinës demokratike, që e patën gjykuar demokracinë si kurorëzimin e paditurisë, lakmisë dhe kaosit? Pasuesit e Aleksandrit – të cilët për këtë arsye quheshin Diadochi – ishin prijës maqedonas, të trajnuar me kohë, që sundonin me anë të shpatës; demokracia, me përjashtim të konsultimeve të rastit me ndihmën e tyre, kurrë nuk hyri në kokat e tyre. Pas disa sprovave të vogla me armë, që nxisnin më të vegjëlit, ata e ndanë perandorinë në pesë pjesë (321) – Antipater mori Maqedoninë dhe Greqinë, Lysimakus mori Trakën, Antigonus mori Azinë e Vogël, Seleucus mori Babyloninë dhe Ptolemeu mori Egjiptin. Ata nuk morrën në konsideratë të thërrisnin këshillin për konfirmimin e shteteve greke. Prej atëhere, me përjashtim të disa ndërhyrjeve të forta në Greqi dhe Republikës aristokrate të Romës, monarkia u vendos në Europë dhe zgjati deri në Revolucionin Francez.

*****

Parimi themelor i demokracisë është liria që grish kaosin; parimi themelor i monarkisë është autoritar që grish tiraninë, revolucionin dhe luftën. Nga Philip te Perseus, nga Chaeronea te Pydna (338-168), luftërat e jashtme civile të qytet-shtet-ve, jo vetëm që ishin shtojcë e luftërave të jashtme dhe të brendshme të mbretërive, porse edhe për shkak të prorogativës së pushtetit që tundonte qindra gjeneralëv, të cilët luftonin për fronin. Dhuna ishte aq e përhapur dhe e popullarizuar, aq mercenare dhe madhështore në Greqinë Heleniste, aq sa edhe në epokën e Rilindjes së Italisë.  Kur Antipateri vdiq, Athina u rebelua përsëri dhe vrau plakushin Focion, i cili pati sunduar atë, me sa më shumë mund e drejtësi, nën emrin e Antipater-it. Cassander, djali i Antipater, e rimori përsëri qytetin në emër të Maqedonisë (318), zgjeroi ekskluzivitetin e qiramarrësve në vlerën e një mijë dhrahmi dhe u largua si regjenti i tij filozof, dijetar dhe amator, Demetrius i Falerum, i cili i dha qytetit një dekadë; prosperitet dhe paqe. Ndërkohë Antigoni I-rë (“Ciklopi”) ëndërronte dhe shpresonte të bashkonte tërësisht perandorinë e Aleksandrit nën sundimin e tij; por ai pati disfatë në Ipsus (301), prej një komploti dhe e humbi Azinë e Vogël nga Seleucus I-rë. Djali i tij Demetri Poliorcetes (“Zaptuesi i Qyteteve”) çliroi Greqinë nga sundimi maqedonas, duke i dhuruar Athinës dymbëdhjetë vjet më shumë demokraci, si një nga “të ftuarit”, më me popullaritet dhe i pëlqyer i qytetit në Partenon. Ai solli kurtizanat të jetonin me të atje, me qëllim që të tërhiqte vëmendjen e të rinjve të demoralizuar dhe dëshpëruar, dhe të bënin dashuri me to. Ai korri një fitore të shkëlqyer detare mbi Ptolemeun I-rë në Qipro (308), dhe mbajti ishullin e Rodas-it të rrethuar për gjashtë vjet me mjete të reja rrethimi, por pa sukses. Ndonëse ai u kurorëzua mbreti i Maqedonisë në (294), i dha fund Pavarësisë Athinase me garnizone e komplote ushtarake, hyri në luftëra të reja si kurrë ndonjëherë, pësoi disftatë, u mund dhe u pushtua nga Seleucusi dhe në fund helmoi veten për vdekje. Katër vjet më vonë (279), duke marrë shkas dhe përfituar nga trazirat dhe rebelimi i shkaktuar nga lufta për pushtet në Mesdheun lindor, një hordhi Kelte (Celts), apo “gaulët” (“Gauls”) nën komandën e Brennus marshuan mespërmes Maqedonisë dhe hynë në Greqi. Brennus, -thotë Pausanias, “tregoi me gisht dobësinë e shtetit të Greqisë, sasitë e mëdha të argjendit dhe arit”. Në të njëjtën kohë shpërtheu kryengritja në Maqedoni nën udhëheqjen e Apollodorus; një pjesë e ushtrisë iu bashkua dhe ndihmoi të varfërit e irrituar dhe zemëruar në revanshin e herëpashershëm të grabitjes së tyre nga pasanikët. Gaulët, (Gauls) të drejtuar nga një udhërrëfyes grek, gjetën rrugën e tyre përmes kalimeve të fshehta përreth Termopileve, vranë dhe plaçkitën pa dallim dhe hynë në Tempullin e pasur në Delfi. Të zmbrapsur me dhunë dhe të imponuar nga stuhia e fuqishme që filloi, e cila në fenë e tyre nënkuptonte mbrojtjen e Tempullit të Shenjtë të Apollos. Brennus u tërhoq me turp dhe vrau veten, ndërsa gaulët e mbijetuar ikën drejt Azizë së Vogël.

“Ata therrën e masakruan të gjithë meshkujt”, shkruan Pausania, -dhe po me të njëjtën mënyrë masakruan edhe gratë e moshuara, dhe foshnjat që pinin në gjirin e nënës së tyre; iu pinin gjakun dhe hanin mishin e freskët e të shëndetshëm të tyre. Gratë guximtare dhe vajzat e reja kryen vetëvrasje, ata/ ato që mbijetuan iu nënshtruan cdo lloj dhune e mizorie. Disa prej grave me guxim u hodhën në shpatat e Gaulëve që të vdisnin; të tjerëve vdekja u erdhi nga mungesa e ushqimit dhe pagjumësia, pasi këta barbarë të pamëshirshëm i vranë ata, i përdhunuan dhe shfrynë epshet e tyre, pa pyetur në ishin duke dhënë shpirt apo ishin të vdekur. ”

Mbas disa vite vuajtje, rrënimi e shkatërrimi, Grekët e Azisë, korruptuan pushtuesit dhe i bindën ata të vendoseshin në Phrygia-n veriore (aty ku kolonitë e tyrë njiheshin si Galatia), Thraka (Traki) dhe Ballkani. Përgjatë dy brezave, Gaulët (Gauls) vunë taksa të larta dhe mbollën frikën nga haraci që duhet t’i paguanin Seleucusit të I-ë dhe qyteteve greke në brigjet aziatike dhe Detit të Zi; vetëm Bizantinët u paguanin atyre rreth $240,000 në vit. Ndërsa perandorët dhe gjeneralët e Romës u angazhuan t’i zbythnin sulmet e barabarëve, në shekullin e tretë pas Krishtit, – ashtu sikundër mbretërit dhe gjeneralët e Pergamum, Seleucia dhe Maqedonia, të cilët dhanë mbështje dhe energji të jashtëzakonëshme, në shekullin e tretë para Krishtit, të zmbrapsin valët e urrejtjes e zemërimit të invadimit kelt (Celtic). Gjatë gjithë historisë, qytetërimi i lashtë përjetoi epërsinë e një barbarizmi që vazhdimisht i kanosej për ta zhdukur atë. Kurajoja dhe guximi stoik i qytetarëve, të cilët vazhdimisht ishin në dijeni të rrezikut dhe ishin të përgatitur për këtë; teksa stoicizmi po jepte shpirt në Greqi ekzaktësisht në kohën e formulimit klasik të emrit të saj. Antigoni II-ë, i biri i Demetrius Poliorcetes, të cilin e thërrisnin “Gonatas”, për arsye të panjohura, dëboi Gaulin nga Maqedonia, shtypi kryengritjen e   Apollodorus dhe sundoi Maqedoninë me zgjuarësi, gjakftohtësi e drejteësi për tridhjetë e tetë vjet (277-39). Ai i dha prioritet dhe dorëhapësi letërsisë, shkëncës, dhe filozofisë, solli poetë si Aratus i Solit në oborrin e tij mbretëror; krijoi një miqësi të përjetëshme me Zeno -Stoikun. Antogoni II-ë ishte nga të parët që krijoi hendekun mes mbretërve filozofë, lidhje që u ndërpre përfundimisht me Marcus Aurelius. Sidoqoftë, gjatë sundimit të tij, Athina bëri lëvizjen e fundit për liri. Në vitin 267 partia nacionaliste erdhi në pushtet nën udhëheqjen e pasuesit të Zenonit, djaloshi Kremonides. Ai shtiri në dorë ndihmën e Egjiptit, përzuri trupat maqedonase dhe shpalli Athinën e lirë. Antigonusi iu kthye përsëri lakmisë së tij të hershëme dhe rimori qytetin në (262), forcoi ligjet dhe u shndërrua në dikushi që respektonte filozofinë dhe të moshuarit. Ai vendosi garnizone ushtarake në Pire, në Sallamitë dhe në Sunium, dhe lidhi aleanca lufte me Athinasit; megjithëse pjesën tjetër të qytetit ai e la tërësisht të lirë. Disa prej shteteve helene e zgjidhën paqësisht cështjen duke fituar pjesërisht pavarësinë me kusht. Rreth vitit 279, Etolia e vogël (Vendi I Shqiponjave) u mbipopullua njësoj si Maqedonia e përgjysmuar nga barbarët, por që kurrë nuk u pushtua nga veriorët, kështuqë filloi të organizonte qytetet-shtetet e Greqisë veriore, kryesisht ato të Amfitiatisë Delfike, pjesë e aleancave Etoliane, Akejane të Patrëss, Dyme, Pella, dhe vendbanimet e tjera përqark  qytet-shteteve të Peloponezit, bënë paqen dhe ndërmorën  masat të përbashkëta ekonomiko-financiare në të gjithë zonën- një arritje dhe bashkëpunim,  që e vlerëson shekullin e tretë në disa drejtime politikisht më mirë dhe më të zhvilluar  se në epokën e Perikliut. Liga Akejane u shndërrua në një shtet nga më të fuqishmit nga Aratus i Sykon-it. Në moshën njëzet vjecare, djaloshi Themistokli vetëm me një grusht luftëtarë cliroi Sykon-in nga diktatori i saj. Me oratori dhe bisedime serioze, të mprehta e të mëncura, që ai zhvilloi kudo në Peloponez, me përjashtim të Spartës dhe Elisit, që iu bashkuan Ligës, strategji kjo që zgjati dhjetë vjet (245-35). Me disa qindra luftëtarë ai hyri fshehurazi në Korinth, kaloi përmes Akrokorithus pothuajse të pakalueshëm, coi trupat maqedonase dhe i ktheu qytetit lirinë.   Duke kaluar përmes Tiraeus, ai korruptoi garnizonin maqedonas të mos bënin rrezistencë dhe hyri si clirimtar në Athinë.  Që prej atij momenti e deri te pushimi i Romës, Athina gëzoi vetqeverisjen unike dhe jo aq të fuqishme ushtarakisht, -vecse nuk u prek nga shtetet e tjera helenistike për arësyen se universitetet e saj shndërruan atë, – kryeqytetin e shkencës, dijes e mëncurisë greke. Athina i hapi rrugën filozofisë dhe me vetëdije i qëndroi larg politikës. Por kur ato ishin në kulmin e fuqisë së pushtetit, të dy ligat filluan të dobësohen nga grindjet dhe lufta klasore brenda llojit. Në vitin 220 Lidhja Etoliane, me Spartën dhe Elisin, luftuan “konfliktin social” ndaj Ligës Akajane dhe Maqedonase. Aratus, përvecse mbrojtës i lirisë, gjithashtu ai ishte edhe mbikqyrës financiar; në cdo qytet mbështeste pronarët e tokës. Të varfërit ankoheshin se nuk mund të merrnin pjesë në kuvendet që zhvillonte Liga, për shkak të largësisë që nuk mund ta përballonin, -që nënkuptonte heqjen e të drejtës së votës. Ata ishin skeptikë të asaj lloj lirie që do të thoshte privilegjim i të pasurve dhe të pushtetshmve, për të shfrytëzuar të varfërit e të dobëtit; gjithnjë e më shumë duartrokisnin demagogët të cilët bënin thirrje për rishpërndarjen të pronës. Njësoj si paria e një shekulli më parë, të varfërit filluan të përkrahnin Maqedoninë përkundrejt qeverisë së tyre. Megjithatë, Maqedonia u rrënua prej sinqeritetit dhe besnikërisë së Antogonusit së III-ë. Ai kishte erdhur në pushtet si mbikqyrës i djalit të gjetur, thjeshtër- Filipit, dhe pati premtuar t’ia dorëzonte fronin, kur Filipi të ishte më i rritur. Cinikët e kohës e quajtën atë “Doson” -The Promiser-me sa duket, edhe pse ai po i gënjente, ata e besonin. Gjithsesi, ai e mbajti fjalën dhe në vitin 221 Filip V-ë, shtatëmbëdhjetë vjeçar, filloi mbretërimin e tij të gjatë përmes luftrave dhe intrigave.  Ai ishte kurajoz, guximtar, i zgjuar dhe skrupuloz. Ai joshi gruan e Aratussonit, helmoi Aratusin, vrau djalin e tij me dyshimin për komplot, dhe helmoi gjatë një banketi me verë të gjitha ata që i rezistuan dhe kundërshtuan kauzën dhe planet e tij. Ai zgjeroi kufijtë dhe rriti mirëqënjen e Maqedonisë, dhe e la atë më të populluar dhe më të begatë se sa njëqind e pesëdhjetë vitet e kaluara. Por në vitin 215, Filip V-ë i trembur dhe tmerruar nga rritja e pushtetit të Romës, bëri gabimin historik të alencës me Hannibalin dhe Karthage. Një vit më vonë, Roma i shpalli luftë Maqedonisë dhe filloi pushtimin e Greqisë.

Postscriptum

Shkruar sipas veprës të titulluar “The life of Greece” e Will Durant.

Will Durant-(5 nëntor 1885 – 7 nëntor 1981) ishte shkrimtar, historian dhe filozof amerikan. Ai u bë tepër i njohur për veprat e tij voluminoze, sikundër “Historia e qytetërimit”, me 11 vëllime të shkruar në bashkëpunim me gruan e tij Ariel Durant, që u botuan në mes të viteve 1935-ë dhe 1975-ë. The Life of Greece”, është njëra prej veprave të tij, botuar për herë të pare në vitin 1939 e shekullit të kaluar, ku Durant-e përshkruan historinë e sistemit qeverisës në lashtësinë greke, industrinë, parimet, zakonet e doket morale të jetës e në shoqërinë e atij sistemi, besimi fetar, filozofinë, shkencën, letërsinë dhe artin, – që prej lashtësisë deri në pushtimin romak.

*Përgatitur nga Raimonda MOISIU

Filed Under: Histori Tagged With: Greqia, Lufta, Maqedonia, Raimonda Moisiu

“Piktura në fjalë” dhe Poetët- Carrie Hooper dhe Adnan Mehmeti

October 16, 2018 by dgreca

Raimonda-Moisiu-286x300Nga Raimonda Moisiu/

Në këtë ditë të bukur tetori Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro–Amerikanë ka promovuar, vëllimin poetik në gjuhën shqipe: “Piktura në fjalë”, të Pedagoges së gjermanishtes dhe të italishtes, njohëse e 9 gjuhëve të huaja mes tyre edhe gjuhën tonë shqipe, sopranon dhe poeteshën shqipfolëse, vajzën e talentuar amerikane Carrie Hooper, që ecën në rrjedhën e jetës drejt dijeve dhe promovimit të vlerave që ajo atribuon. Ka krijuar kontakte miqësie e dashamirëse me botën shqiptare në Diasporë, të cilat sic shprehet edhe vetë shqipfolësja amerikane, kanë qënë një ndihmesë e mrekullueshme dhe profesionale për mësimin dhe perfeksionimin e gjuhës shqipe shumë mirë, me saktësi gramatikore, letrare dhe rrjedhshëm në të folur e shkruar. Talenti, aftësia, kontributi i saj është shëmbulli më njerëzor i dashurisë për jetën dhe universalen. Për këtë poetesha shqipfolëse amerikane Carrie Hooper është vlerësuar shumë nga komuniteti shqiptaro-amerikan. Është një histori tejet interesante. E bukur dhe magjepse. Një histori e mbushur me episode nga më të ndryshmet, që ka të bëjë me dashurinë për gjuhën shqipe dhe shqiptarët. “E papritura më e bukur për “Kuvendin” në këto dekada – do të shprehej botuesi i revistës “Kuvendi” në Michigan, z.Pjetër Jaku- Një vajzë amerikane që zotëron gjuhën shqipe më mirë se një shqiptar i ardhur me arsim të mesëm në Amerikë, që ka njohuri  për Historinë e Shqipërisë, Letërsinë Shqipe dhe  poetesha shqiptare që adhuron kombin shqiptar”. Me artisten amerikane, pedagogen dhe poeten shqipfolëse , Carrie Hooper, unë bisedoj  shpesh  në telefon por më pas via internet kam zhvilluar një intervistë, ku ajo u shpreh se “Ëndrrat e mija; Dua t’i ndaj me njerëz të tjerë pasionin tim për Shqipërinë, gjuhën shqipe dhe të këndoj me Inva Mulën në skenën shqiptare.”Sinqerisht, unë jam emocionuar, entusiazmuar, mahnitur nga forca dhe fuqia e shpirtit, e talentit, aftësisve të saj për të folur e shkruar gjuhën shqipe jo vetëm duke kënduar në gjuhën shqipe hymnin shqiptar dhe këngët e Artistes së Madhe Tefta Tashko Koco-por duke thurrur vargje poetike shqip. Ëndrrat për të botuar vëllimin me poezi ia realizoi poeti e publicisti i njohur Adnan Mehmeti, njëkohësisht  edhe President i SHSHSHA. Shkrimtar i vërtetë dhe promovues është ai/ajo që mbështet cdo event i cili organizohet në emër të botës së bukur të Artit, Poezisë dhe Letërsisë…! Sentencë e njohur bindshëm dhe ndjeshëm për poetin e publicistin e njohur, Mehmeti. Ky aktivitet promovimi, ceremoni e rrallë dhe kuptimplotë, që po zhvillohet sot, u organizua me nismën, mbështetjen dhe kujdesin e drejtëpërdrejtë të poetit e publicistit, President i Shoqatës së Shkrimtarëve  Shqiptaro-Amerikanë, Adnan Mehmeti. “Pengu” “Premtimi”dhe “Besa e shqiptarit”  në memorjen e shumë njerëzve  dhe të kombit, janë pesha,  me të cilat Adnan Mehmeti  ngroh botën e madhe të letërsisë, thitha aromën e gjuhës dhe të kulturës shqiptare, mbi të gjitha poezinë shqipe, i cili me aq përkushtim dhe dashamirësi na e zbuloi me një libër në poezinë shqipe: “Piktura në fjalë”,  të veçantën e krijimtarisë të poetes shqipfolëse, Carrie Hooper. Ky është një detyrim, shërbim dhe mirënjohje kaq e madhe morale dhe profesionale, shpirti i poetit e shkrimtarit, Mehmeti ndaj letërsisë, artit, kulturës dhe identitetit shqiptar të poezisë shqipe në Amerikë. Fisnikëria dhe Madhështia e këtij akti njerëzor e qytetar për të ndërtuar urat e mundësitë me punën dhe kontributin e tij krijues, qytetar e intelektual, nënkuptojnë të vërtetën e madhe se brenda forcës së krahëve e duarve, mendjes e dijes, ka perspektiva të ndryshme nga perspektivat e shumicës, përballjen e kontributit gjatë jetës së tij në forma e përmbajtje të ndryshme. Poeti dhe publicist i njohur Adnan Mehmeti me botimin, sponsorizimin dhe prurjen në poezinë shqipe: “Piktura në fjalë” e poeteshës shqipfolëse, Carrie Hooper, – ka dëshmuar potencialin e tij intelektual, dijet, aftësitë krijuese, talentin e mrekullueshëm, vlerat dhe virtytet e tij njerëzore, shpirtërore dhe qytetare. Mehmeti eksploron trysninë e historisë në formësimin e ndërgjegjes kombëtare të identitetit shqiptar në Diasporë. Ndonëse ai trashëgon mjeshtërinë artistike për të ballafaquar realen, Mehmeti vazhdon të gjurmojë

thesaret e cmuara -filozofiken për të shprehur botën shpirtërore dhe përngjashmërinë historike, shëmbëlltyrën dhe simbolet e tyre, vecanti kjo e stilit të tij poetik.

Poeti dhe publicisti Adnan Mehmeti është një nga poetët  më të admiruar në letërsinë bashkëkohore, një figurë emblematike në kërkim të muzës poetike e më të bukurës artistike në bashkëpunim me filozofiken, objektiven dhe liriken në të shumtat e rasteve, të shprehura  në format indirekte,  ndjesore dhe kuptimplote. Këtë akt fisnik e bëjnë poetët dhe shkrimtarët me zemër të ndjeshme dhe shpirt të madh patrioti, me kulturë artistike dhe shije të vërteta poetike. Përulem me respekt e mirënjohje, të thellë ndaj Poezisë së Carrie Hooper dhe Aktit Gjeneros dhe Fisnik të President i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, poetit e publicistit të mirënjohur, Adnan Mehmeti. Një hero i heshtur me penë, që pavarësisht mundësive që ofron Amerika, përballjes me vështirësitë që hasen në emigracion dhe kontributi i tij është më tepër angazhim vullnetar ekstra prej punës e obligimive të ndryshme familjare e ekonomike. Jo pa qëllim në fjalën time përshëndetëse u përqëndrova ndaj dy poetëve të vargut shqip në rrugën e poezisë moderne si edhe me përvojat më të reja të poezisë shqipe sot, sepse që të dy na bëjnë të qartë lidhjen shpirtërore, ajo e  Carrie Hooper që “me gjak dhe kombësi është amerikane, por me shpirt është shqiptare, lidhjen  fizike e shpirtërore të poetit Mehmeti, me atdheun, vendlindjen dhe Diasporën, në bashkëveprim ndërmjet përvojës personale dhe asaj të shoqërisë.

Ju uroj suksese të mëtejshme në krijimtarinë e tyre mbresëlënëse. Ju përshëndes dhe ju përqafoj të gjithëve nga Florida.

Raimonda MOISIU

Kryetare e SHSHSHA-së

Jacksonville, Florida

Filed Under: LETERSI Tagged With: “Piktura në fjalë”, Adnan Mehmeti, Poetët- Carrie Hooper, Raimonda Moisiu

Shkrimtarët shqiptaro-amerikanë, ngushëllime për Adem Demaçin

July 27, 2018 by dgreca

Shoqata  Shoqata  e Shkrimtarëve  Shqiptaro-Amerikanë shpreh ngushëllime për ndarjen nga jeta e Adem Demaci/

1 demaci shkrimtaretLajmin e dhimbshëm e ndarjes fizikisht  nga jeta e Adem Demacit,  këtij  burri të mëncur e patrioti  të shquar, simbolit të rezisencës kosovare,  shqiptari  i fismë 24 karat flori, autor i dhjetra  veprave historike, – ka prekur thellë shpirtërisht në mënyrën më të konsiderueshme dhe të dhimbëshme tërë komunitetin e poetëvë, shkrimtarëve e artistëve shqiptaro-amerikanë -botën e artit në Diasporën e Amerikës.

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë shpreh ngushëllimet më të sinqerta e të përzëmërta për këtë humbje të madhe për Kosovën dhe Kombin Shqiptar. Trashëgimia e tij luftarake, historike, heroike  dhe politike, qytetare dhe intelektuale, veprat  letraro historike e dokumentare janë mbresëlënëse dhe dëshmi e gjallë e dritës së tyre  që ai la pas…!

Ngushëlime familjes Demaci për humbjen e njeriut të tyre të shtrenjtë!

Ngushëllime Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës..!

Ngushëllime Kosovës dhe Kombit Shqiptar, bashkëkohasve të tij, miqve dhe admiruesve të tij të shtrenjtë..!

I përjetshëm Kujtimi e Vepra e Tij ..në Muzën e Dheut dhe “Lemzën e Kombit Shqiptar”..!

I qoftë i lehtë  dheu i Kosovës Martire që Baca  Adem Demaci i kushtoi  Jetën..!

Prehu në Paqen e Amëshuar, aty ku prehen Engjëjt & Kreshnikët..Baca Adem..!

Amen..!

Kryesia e Shoqata  e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë:

President

Adnan MEHMETI

Kryetare

Raimonda MOISIU

Sekretare

Dr.Prof. Yllka FILIPI

 

Filed Under: LETERSI Tagged With: Demaci Adem, ngushellime, Raimonda Moisiu, shkrimtaret e Amerieks

Fjalë Poetike të Mbledhura nga Toka e Vendlindjes…….

October 17, 2017 by dgreca

Esse rreth penës poetike të poetit Adnan Mehmeti/

1-adnan-mehmeti

Shkruar nga Raimonda MOISIU/

1 Raimonda 5Poezia e Adnan Mehmetit  merr forma të gjithanëshme në temat kryesore- që nga lirikja tek epikja dhe deri në atë elegjike dhe baladë. Së bashku me mënyrën dhe këtë llojshmëri trajtash të reja,  vargu i ideve të poetit sa vjen dhe maturohet  duke shpërfaqur parimet e stilit poetik të admirueshëm e të talentuar, rolin e poetit vizionar, vëzhgues dhe njeriut bashkëkohor,  i cili përpiqet të kuptojë  marrëdhënien e njerëzores me natyrën, botën e tij të brendëshme, ndjenjat, motivet sociale e historike, gjuhën letrare, humanizmin, letërsinë e reformuar,  kombinimin e gjuhës poetike  me stilin e të shprehurit, strukturën dhe format, të cilat ushtrojnë një ndikim të rëndësishëm dhe të  krahasueshëm në gjuhën amëtare e identifikimit të vlerave të vërteta, që përcaktojnë rolin frymëzues  dhe mundësitë  e një krijuesi, në letërsinë bashkëkohore. Arritja e tij rezultative është sa komplekse aq edhe e  ngrohtë, e sjellëshme dhe e larmishme, sikundër  është edhe personaliteti krijues i poetit dhe publicistit Adnan Mehmeti,  ëndërrues i përjetshëm dhe vizionar, që ndonëse ndërhyn thellë në eksplorimin e së panjohurës  dhe  ndërrthurrjen e bukur të gjetjeve e metaforave poetike, të mbledhura këto  nga toka e atdheut dhe duke i veshur mjeshtërisht me artin e kuptimit filozofik  dhe detajin artistik të fjalës.

I lindur dhe rritur në Luginën e Preshevës, nën ndikimin dhe influencën e  traditës epike, baladave dhe legjendave, lirisë dhe dashurisë për familjen e atdheun, me brengën tronditëse për vendlindjen e tij e cështjen kombëtare; se kujt i takon Lugina e Preshevës…!

“Cdo ditë jemi/Një hap pranë vdekjes/Cdo ditë jemi/Një hap prapa jetës./Po ne të shpërndarë nëpër kontinente/Nëse nuk bëmë asgjë për atdheun/S’kemi bërë asgjë për vete./E kujt do t’i takojmë atëherë,/Harresës apo vdekjes?”(poezia “Kujt i takojmë”, fq.142 nga cikli “Festa larg atdheut”).

Me fjalë të tjera, në këto vargje, poeti Mehmeti  kridhet thellë në misteret  e instiktit shpirtëror, psikikes dhe humanes,  stilit të tij poetik; të ndjeshëm e të ngrohtë, imagjinatës  dhe avokimi i primatit të bukurisë natyrore,  përkufizimit më të ashpër të “Harresës apo vdekjes?”-  dhe më të thjeshtë në vargje,  për brengën tronditëse, të cilën e vemë re që në titull të kësaj poezie; “Kujt i takojmë?” – dhe më pas në vargun ku ai personalisht e publikisht, mjaft sugjestiv dhe i qartë,  iu  drejtohet bashkëkombasve, njerëzimit-shoqërisë shqiptare; “Nëse nuk bëmë asgjë për atdheun”! Poeti Mehmeti na lejon të shohim një argument gradual të shpalosur filozofik  rreth fjalës “Atdheu”, rreth formës e përmbajtjes, mes jetës e vdekjes, mes dashurisë e urrejtjes, ngjarjeve historike dhe rolit të saj në poezi: “S’kemi bërë asgjë për vete”.

“U fikën dritat nga stuhia/Në Luginën e Preshevës./Si t’i shohim fytyrat e ngrira?/As kandilat nuk ndricojnë më…/Atje në Luginën e Preshevës/Jehona e këngës për liri/Një popull të vrarë mbi të vrarë e ngriti/Me trimat që prinë si vetëtimë./”(poezia “Kushtrimi”, fq.111, nga cikli “Vend Perëndie”).  Mehmeti mendon se nuk është më e mundur apo e përshtatëshme të flitet për një version të centralizuar dhe të thjeshtëzuar në “Luginën e Preshevës”, por për t’i  mbijetuar me  çdo mënyrë dashamirëse e kuptimplote, sfidave, ngjarjeve dhe hapësirës historike, brenda kulturës sonë të identitetit historik e shqiptar, dhe  bashkëkombasve të mërguar an’ e kënd, botës! Prandaj poeti Mehmeti kërkon  një  negocim të  ndërsjelltë ndërmjet individit dhe marrëdhënies së njerëzimit, njerëzve që e rrethojnë dhe botës shqiptare  me  historinë, duke e shëndrruar fjalën “atdheut”,  më filozofike dhe më humane, roli i vetëvendosur midis traditës, së kaluarës  dhe së  tashmes, për të hedhur dritë drejt së ardhmes.

“Merreni dashurinë/ Cojeni përtej detit/Për ta murosur në vendlindje./Nuk do të vonohet shumë për trupin tim,/Ndoshta njëqind vjet…./ Trupi im, nga vonesa/Gjysmëmbetur rrugëve të botës,/Baladë e heshtur,/Do të qëndiset në pëlhurën e hijes sime/Për të ardhur me kuajt e erës/Përtej shtatë maleve,/Përtej shtatë kontinenteve.”(poezia; “Me kuajt e erës përtej detit”, f.17).

Poeti Adnan Mehmeti është njohës i thellë i traditës letrare. I gjendur mes meditimit dhe tundimit të  bukurisë,  dashurisë dhe tërheqjes shpirtërore, poeti insiston që në vargun e parë,  për të shprehur zërin romantik të gjendjes shpirtërore; “Merreni dashurinë/ Cojeni përtej detit,”-komunikon  me imazhet e botës së  brendëshme shpirtërore, asaj të jashtëme njerëzore dhe gjeografike- “Për ta murosur në vendlindje,”-është avokimi i primatit të dhimbjes, largësisë nga  toka mëmë, mallit, brengës, vetmisë, dhe atdhedashurisë për vendlindjen. Gjithashtu në vargjet e mësipërme Mehmeti  ndjehet i kapur nga skepticizmi: “Trupi im, nga vonesa/Gjysmëmbetur rrugëve të botës,/”- dhe nevojës për besim, midis  arësyes dhe  imagjinatës: “Do të qëndiset në pëlhurën e hijes sime/Për të ardhur me kuajt e erës/”-njëlloj ngushëllimi apo  katharsisi ky, për të mbijetuar në realitetin e jetës së përditëshme.

Poeti Mehmeti na jep një përkufizim ideo-artistik me butësinë e  paepur, të ngrohtë dhe të thjeshtë poetike,  ai përcjell ndjenjat e tij më  të qarta për jetën dhe vdekjen, dashurinë dhe dhimbjen, në aspektin personal dhe përgjithësues, në të njëjtën ide, që mbartin drithërimën dhe të prekshmen për nga mesazhi; “Dashuria ime/ Është bar i gjelbër,/Mbin aty ku nuk shkelet,”-vargje ku ndjehet aroma e dashurisë, romantizmi, një paralelizëm ky edhe me gjendjen shpirtërore të poetit, se dashuria nuk vdes kurrë, por  rritet, sikundër rritet bari, – antagoniste  të së vërtetës të cilat formësojnë  mendimin dhe poezinë e Adnan Mehmetit.

“Camëri,toka ime!/Ndërgjegja ime e vrarë!/Camëri toka ime!/Shpirt pa qiell e pa varr!/Camëri, toka ime!” (poezia “Camëri, Toka ime!”, fq..31)

Forca e mendimit filozofik dhe artistik e penës  poetike të Adnan Mehmetit në këtë poezi, se poeti është më i interesuar dhe brengosur për ngjarjet historike dhe “Ndërgjegja ime e vrarë”(nënkupto-ndërgjegjen kombëtare),   sesa për përvojën individuale.

Poeti Adnan Mehmeti demonstron mjeshtërisht zërin e tij poetik, përpiqet të komunikojë emocionalisht  ndjenjën e fuqishme dhe të vecantë të  dashurisë për “Camëri”,  dhe ta bëjë atë epike  nëpërmjet imazheve, që ai e përfytyron dhe e ndjen  brenda universit të “Toka ime”. Vetëm në disa vargje, nga prozaike në poetike, Mehmeti ka aftësinë të përcjellë një mësazh të fortë  dhe madhështor të identitetit historik të  trojeve shqiptare, një  analizë historiko-sociale bashkëkohore që eksploron thellësisht temat e ndryshme  universale e historike të dramës së copëtimit të tokës mëmë.  Poeti  tregon patriotizmin e guximshëm të tij, duke e ndarë këtë shqetësim dhe interes të vecantë në stilin e vargut; rimë, kadencë  dhe format e reja poetike, të cilat  jo vetëm kanë  kontribuar në përzgjedhjen poetiko-filozofike, por  të sjellin ndërmend pafundësinë e meditimit po aq të ndjeshëm dhe të  maturuar poetikisht, intensitet thellësisht i mendimit artistik e filozofik, që nënkupton kontrastet mes brengës së “Shpirt pa qiell dhe varr!”,  dhe bukurisë së atdhedashurisë për “Camëri, Toka ime!”.

Cfarë do të thotë të jesh Poet…? Është nderim, zotësi apo detyrë…? Poeti është si ai bilbili që këndon në errësirë dhe ngazëllen me tingujt e ëmbël e të këndshëm, me zërin melodioz të një “muzikanti” që nuk e shohim dhe nuk e dimë nga vijnë ata tinguj të magjishëm. Gjuha e poetit është njerëzore, jetike, metaforike dhe melodioze, poeti është  “bilbili” nën efektin e frymës dhe muzës poetike, psikikes e filozofikes në universin e marrëdhënieve dhe ekzistencës njerëzore.

Në vargjet lirike të qeta dhe me një lirizëm të përmbajtur e strikt te poezia “Deti dhe Poeti”, (fq. 30) –kushtuar poetit lirik arbëresh, Zef Serembes, – e cila  është tërësisht  një formë poetike në përputhje me idenë. Aty poeti  Mehmeti reflekton dhimbjen e dashurinë,  shprehet lirshëm e koshient në thjeshtësinë e tij, përpos pasionit dhe intimitetit njerëzor; “poeti, deti, fati, të dashurën, Adriatiku, Atlantiku,-det dashurie”- dhe nënkupton marrëdhëniet e dashurisë njerëzore me ankthin e pritjes, ëndrrat dhe dëshirat; “E kërkova poetin,/Poeti kërkonte të dashurën./Të dy një fat kemi;/-motivit e veprimit, të përjetuarit të këtyre vlerave dhe përmbajtjen e tyre ideo-artistike, bota njerëzore në akord me natyrën dhe pozitën gjeografike. “Unë përtej Atlantikut,/Ti përtej Adriatikut;/Një det dashurie/Për të shtrenjtën Shqipëri!”

Mehmeti depërton  jo vetëm  në gjetjen e frazava të duhura me figura artistike e filozofike, por eksploron synimet e tij poetike, interesante,  ndjesore dhe fabulore, nëpërmjet vetëdijes dhe subjektivitetit të  ndajfoljeve të vendit,  të mirëvendosura këto në vargun poetik, duke qenë sentimental edhe joshës; “Unë përtej Atlantikut,/Ti përtej Adriatikut;/-” që hapin; “Një det dashurie/Për të shtrenjtën Shqipëri!”-për të justifikuar jo vetëm admirimin kundrejt  poetit arbëresh Serembe, por edhe kundrejt POETIT –në përgjigje të pyetjes; “Cfarë do të thotë të jesh Poet…!”.

Aftësia e të shprehurit të filozofisë së jetës u bë poezi, dhe idea, fabula, përvojat jetësore morën formën e tyre, dhe forca shprehëse e tyre, ndoshta edhe befasuese, suportohet nga një numër i poezive të zgjedhura në vëllimin poetik “Ndajfoljet e vendit”, të vendosura në dymbëdhjetë kapituj me titujt respektivë sikundër:“ Me kuajt e erës përtej detit”, “Zgjedhja e vendlindjes”, “Trillet e dashurisë”, ‘Adresa ime nr 74”, “Në cep të diellit”, “Mbretëresha e zemrave të zgjuara”, “Letargjia”, “Vend perëndije”, “Diellin e kam futur në xhep”, “Dashuri e vazhduar”, “Festa larg atdheut”, dhe “Ecje vertikale”. Tekstet e poezive janë modeste e të paharrueshme, ku mitet e legjendat, jeta e vdekja, dhimbja e dashuria, historia dhe mitologjia, besimi dhe zgjënjimi, përvojat social-ekonomike  dhe kulturore,  etj, shfaqen përmes fjalësh në vargjet lirike,  traditën epike nga heroike në shpirtërore, nga lirike në elegjike me intensitet të fortë emocional, meditative dhe klasike,  mishërimmin simbolik të emocioneve dhe dukurive të jetës, qëndresat e një momenti të caktuar dhe  poeti Mehmeti kridhet nën “hijen” e tyre, duke kërkuar vlerat simbolike, burimin e një vullneti poetik lirik të shfaqur në poezi historike; heronjtë e vërtetë, njerëzit e shquar të kombit, dhe vende historike, me filozofinë e jetës  për jetën, ai ka krijuar heronjtë e poezive të tij. Duke lexuar poezitë e poetit dhe publicistit Adnan Mehmeti, vemë re se ai demonstron një prirje sigurie ndaj asaj që në thelb ai ka dashur të shprehë, duke e shprehur sikundër e ndjen, mendon dhe dëshiron ta thotë. Vëllimi poetik “ Ndajfoljet e vendit” balancon dhe prek simbolikën e traditës gjeografike dhe historike, fjalë dhe kundrinorë vendi, cfarë fshehin ato në të vërtetë, duke u mbështetur në kriteret sipërfaqësore  dhe ndërgjegjen e poetit, në  vargjet poetike e  poezitë historike, filozofike, romantizmi, drama sociale, lirike, epike, klasike, folklori dhe spiritualizmin. Në këtë vëllim poetik, poeti Mehmeti ka ndërtuar sistemin e tij simbolik poetik, duke shtjelluar imtësisht leksikun e besueshëm frymëzues në përputhje me huazimet nga burime të gramatikës, që ngjasojnë në lidhjen logjike dhe tërheqjen reciproke ndaj refleksionit të mendimeve të tij, frymëzimit artistik, nevojës për besueshmëri, stilin e të shqiptuarit dhe të rimës, megjithëse ato tingëllojnë poetike, ëmbëlsisht dhe vrullshëm.

“E largët më është vendlindja/ Rrugë e gjatë më duhet./Shoqëri do të më bëjnë malli dhe dëshirat/Për t’ju afruar, për të dëgjuar, për t’u dehur,/Me aromën e tokës ku u linda, u rrita.”(poezia “Pendimi i mërgimtarit”, fq.141)

Këto vargje na i bëjnë të qartë lidhjen shpirtërore e fizike të poetit me atdheun, duke vendosur në plan të parë simbolet e vendlindjes “Me aromën e tokës ku linda, u rrita” –apo në një varg më poshtë ku poeti thotë denjësisht; “Duke qetësuar eshtrat e thyera,/Pranë varrit të babait…”-me qëllim që të arrijë të  shprehë stilin e sistemit poetik që lidh realen me idealen, në kohë e hapësirë; “ Këtu ku dhurova vitet e jetës,/Për një ëndër të paprekur.” Pra, poeti Mehmeti, ëndërrimtar, i vërtetë dhe i bësueshëm, shpërfaq një stil poetik të mprehtë, realist dhe plot finesë, i bindur në vendosmërinë e tij për ta jetuar jetën sido që të vijë e të jetë,   dhe jo të “arratiset” prej saj; “Një pjesëz e popullit tim cdo herë lëviz,/Disa e trimërojnë,/Disa e ligështojnë,/Atdheun tim.” (poezia “Lëvizje”, fq. 143).-në bashkëveprim ndërmjet përvojës personale dhe asaj të shoqërisë.

Në poezi të tilla sikundër “Me Nolin në Boston”, “Nëna e Poetit”, “Ndarja e fundit me nënën”, “Betimi i  ushtarëve ilirë”, “Premtimi i Skënderbeut”, “Nata në Prishtinë”, “Tri portat e dashurisë”, ‘Epitaf i pashkruar”, “Këpucët e vjetra”, “Historia lakuriqe” ,etj., Mehmeti eksploron trysninë e historisë në formësimin e ndërgjegjes kombëtare. Ndonëse ai trashëgon mjeshtërinë artistike  për të ballafaquar realen, Mehmeti vazhdon të gjurmojë filozofiken për të shprehur botën shpirtërore dhe përngjashmërinë historike,  shtjellon fjalë aforistike, shëmbëlltyrën dhe simbolet e tyre, vecanti kjo e stilit të tij poetik.

Poeti dhe publicisti Adnan Mehmeti është një nga poetët e më të admiruar në letërsinë bashkëkohore, një figurë emblematike në kërkim të muzës poetike e më të bukurës artistike në bashkëpunim me filozofiken, objektiven dhe liriken në të shumtat e rasteve, të shprehura  në format indirekte,  ndjesore dhe kuptimplote. Vëllimi poetik me titull “ Ndajfoljet e vendit”, është botim i shtëpisë botuese “ADA”.

Postscriptum

Poeti dhe publicist i mirënjohur nga Lugina e Preshevës, Adnan Mehmeti, është një figurë emblematike e dominuese e letërsisë të Diasporës dhe president i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikane, status që vazhdon edhe aktualisht ta ketë. Nën presidencën e z.Adnan Mehmeti, Shoqata  ka pasur rritje në anëtarësim dhe krijimtari në nivel të admirueshëm artistik e krijues, aktivitete të ndryshme me taban historik, kombëtar, atdhetar e letrar. Nga sukseset më simbolike e historike, nën kujdesin e drejtëpërdrejtë të  Mehmeti, është dalja në dritë e revistës “Pena” , organ letraro-artistik, kombëtar e historik.  Aty pasqyrohen shkrime letrare, poezi, tregime, dhe publicistikë, nga autorë të ndryshëm, anëtarë të shoqatës, komunikimi me lexuesin dhe dashamirësit e letrave shqipe, në evoluimin modern të penave poetike dhe prozë.  Revista “Pena’ gjendet në Bibliotekën Amerikane, në atë të Federatës Pan Shqiptare “Vatra”, dhe Bibliotekën e Kishës Autoqefale Shqiptare e Shën Gjergjit, e Fan Nolit, Boston.

 Raimonda MOISIU

Tetor, 2017

Filed Under: ESSE Tagged With: Adnan Mehmeti, esse, Raimonda Moisiu, rareté krijimtarise

Shpirti mikpritës i devollinjve

August 19, 2017 by dgreca

1 raimonda Nga Raimonda MOISIU/

Miqësia virtuale e reale fizikisht, njohjet e  largëta edhe ato të castit vecmas në ditët e sotme nga rrjetet sociale, janë miqësi që provojnë ndjesinë e promovimit të vlerave të vërteta të miqësisë, njerëzores e qytetarisë, miqësi  të cilat përpiqen të inkurajojnë  mes njerësve, duke  shkëmbyer eksperiencat dhe përvojat dashamirëse mes miq e mikesha,  vecmas kur ato ofrojnë mbështetje të plotë prej dashamirësve të shumtë të botës së artit, e kështu me radhë, duke na sjellë diçka të re, në raportin e të përditshmes njerëzore, mes të kaluarës e refleksionit për të ardhmen në jetën e cilitdo nga ne. Dita e djeshme e 18 Gushtit  ishte disi e veçantë për mua, ishte imazhi shpirtëror dhe shpirti mikpritës  i devollinjve të fismë, që më dha fatin ta prekja dhe të bëhesha pjesë e kësaj mikpritje fisnike, falë ftesës për të kaluar një ditë të bukur bashkarisht  me familjen e nderuar Dushku nga Suli i Devollit. Ftesa erdhi nga mikja ime e vjetër por që u ritakuam  nëpërmjet rrjetit social Facebook, Verore Hoxha Dushku, adhuruese e dashamirëse e krijimtarisë sime,  dikur një moderatore –“showgirl”, e suksesshme dhe e njohur e  artit dhe kulturës devollite , adhuruese dhe dashamirëse e genit devollit, epitoma, mishërimi dhe bukuria e emocionit lirik  e Patriarkut të Letrave shqipe, devolliut të urtë e të fismë Dritero Agolli. Mikja ime e mrekullueshme Verore Hoxha Dushku, një ekonomiste në profesion,  profesioniste dhe tepër e aftë në ditët e sotme.  Mikpritje mbresëlënëse dhe emocionuese e pinjollëve të Sulit historik e shpirtmirë shpërfaqej në Resortin turistik  “FATI” në zemër të Bilishtit, që administrohet nga vëllai i mikes sime, bisnesmeni Fati Dushku, një investitor i ri në moshë, por vizionar, i guximshëm, me vullnet të celiktë dhe mëncuri, mendje të shëndoshë e krahë të fortë,  forcë mendore unike e qytetare të paepur. Investitori dhe bisnesmeni Fati Dushku është nj ë personalitet i denjë, i  rëndësishëm në investimin e industrisë kulinare dhe resortit turistik, në dasma, gëzime dhe hidhërime familjare  në qytetin e Bilishtit.   Ai me punë sakrifica dhe përkushtim, është shëndrruar  në një rol investues model, vullneti dhe force e paepur,  i palodhur dhe i përkushtuar  në jetën social ekonomike- kulturore e historike, si një nga bisnesmenët dhe investitorët  shëmbullorë në ekonominë e tregut kapitalist shqiptar dhe rritjen e mirëqënjes ekonomike të bashkëqytetarëve të  tij,  nëpërmjet punësimit të tyre  në bisnesin e resortit turistik që ai menaxhon. Bisnesmeni dhe investitori devolli Fati Dushku është edhe filantropist dinjitoz. Filantropia e tij,  gjithmonë e rëndësishme dhe dashamirëse  konsiston për njerëzit në nevojë, artin dhe kulturën devollite, duke mos harruar kurrë fshatin e tij të origjinës, Sulin historik, një fshat me tradita historike e patriotike, drama njerëzore, sociale, legjenda dhe histori,  me  ndjenjën e larëntnjerëzore të zemrës së tij të madhe. Gjithsecili  është i mirëpritur në Resortin Turistik “FATI”, ku do të keni kënaqësinë të kaloni caste plot harmoni e gëzim nën tingujt e muzikës devollite dhe atë shqiptare, serenatave  e të gjitha trevave etnike. Do të shijoni kuzhinën e famshme bio devollite dhe të zonës së Korcës. Resorti turistik qëndron krenar dhe madhërishëm mes përmes fushës e përgjatë lumit Devoll dhe luginave, ku do  të soditni  gjithçka, do të prekni  e shijoni me sy bukurinë e natyrës magjepsëse devollite. Ishte një ditë e vecantë në jetën time, e bukur dhe mbresëlënëse, mikpritja fisnike dhe e mrekullueshme, për një e ftuar speciale, sikundër isha unë nga mikja ime Verore Hoxha Dushku, nga familja dhe bisnesmeni i mirënjohur i qytetit të Bilishtit, Fati Dushku. Kaluam në një atmosferë tejet miqësore, plot respekt e përzëmërsi, dashuri dhe njerëzisht e shpirtërisht,  bukur e këndshëm, ku nuk munguan muzika e bukur dhe e njohur devollice dhe serenatat korcare.

U largova me ndjesinë e një miqësie të mrekullueshme dhe dashamirëse: Ju paca miqtë e mij të mrekullueshëm, Familja DUSHKU!

Pacim përherë miq të tillë, fisnikë e të vërtetë!

Zoti bekoftë Ju, familjen dhe jetët Tuaja.

 

Bilisht, Gusht 2017

Filed Under: Reportazh Tagged With: i devollinjve, Raimonda Moisiu, Shpirti mikpritës

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • …
  • 28
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • AT SHTJEFËN GJEÇOVI DHE DR. REXHEP KRASNIQI, APOSTUJ TË IDESË PËR BASHKIM KOMBËTAR
  • Marjan Cubi, për kombin, fenë dhe vendlindjen
  • Akademik Shaban Sinani: Dy popuj me fat të ngjashëm në histori
  • THE CHICAGO TRIBUNE (1922) / WOODROW WILSON : “NËSE MË JEPET MUNDËSIA NË TË ARDHMEN, DO T’I NDIHMOJ SËRISH SHQIPTARËT…”
  • SHQIPËRIA EUROPIANE MBRON HEBRENJTË NË FUNKSION TË LIRISË
  • KONGRESI KOMBËTAR I LUSHNJES (21-31 JANAR 1920) 
  • Një zbulim historik ballkanik
  • VATRA DHE SHOQATA E SHKRIMTARËVE SHQIPTARO-AMERIKANË PROMOVOJNË NESËR 4 VEPRA TË PROF. BESIM MUHADRIT
  • Që ATDHEU të mos jetë veç vend i dëshirës për të vdekur…
  • KAFE ME ISMAIL KADARENË
  • Kosova paraqet mundësi të shkëlqyeshme për investime
  • PARTIA NUK ËSHTË ATDHEU, O KOKËSHQOPE
  • 50 VJET VEPRA POETIKE KADARE
  • IT’S NOVEMBER 28TH
  • Një arritje për shqiptarët në Michigan

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT