reshat kripa – Page 2 – Dielli

Një motër e paharruar

October 3, 2018 by dgreca

Në pesëvjetorin e ndarjes nga jeta/

Nga Reshat KRIPA/
Drita Pelingu, një emër i paharruar për ne. U mbushën pesë vjet që ti je ndarë, motra ime. Ti ike, ike në mes të duartrokitjeve të qindra admiruesve të tu. Ike kur e kishe plotesuar detyrën tënde të një artisteje të madhe të skenës. Ti ike por unë, vëllai yt i vogël, (eh çfarë them edhe unë, vëllai yt i vogël që po arrin të tetëdhjetretat), dua të shkruaj dy fjalë për ty, për kujtimet e mia. Për ty unë isha gjithmonë një vëlla i vogël, sikur të isha ende një fëmijë dhe, me të vërtetë, unë mbeta një fëmijë përpara figurës tënde të ndritur.
Duartrokitjet që të përcollën për në banesën e fundit më sillinin para syve ato që ushtonin në skenat shqiptare kur interpretoje rolet e Irës, Klariçes, Luiza Milerit, Gertrudës, Kornelias, Budes, Mukadesit, Hallës dhe mbi të gjitha atë të Zojcikës rol që e kishe mbi gjithë të tjerët. Këto duartrokitje ishin shpërblimi që admiruesit e tu të shumtë të jepnin në çastin e përcjelljes tënde për në mbretërinë e përjetëshme.
Në çastin e duartrokitjeve të admiruesve para syve më dilte jeta ime. Më dilnin ato vite të fëminisë sime të herëshme kur ti, ende e re, deklamoje para nesh skena nga dramaturgjia botërore. Ati ynë, kur të dëgjonte, thoshte se ti do të bëheshe një njeri i madh dhe, me të vërtetë, ti u bëre e madhe.
U linde më 4 dhjetor 1926 në Vlorë. Shkollën fillores e kreve në shkollën italiane në qytetin e lindjes. Si të gjithë motrat dhe vëllezërit ishe një nxënëse e nivelit të lartë. Për këtë arsye, me mbarimin e shkollës fillore, Gagaj, siç i thërrisnim ne babait tonë, të dërgoi në shkollën normale “ Nana Mbretëreshë “ në Tiranë, të cilën e përfundove në vitin 1944. Gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore, u aktivizove në mitingjet antifashiste që organizoheshin në Tiranë apo në demostratat që zhvilloheshin në qytet. Për njerën nga këto i shkruaje edhe Likës, motrës tonë të madhe, gjë që u bë shkak që ajo të arrestohej dhe të mbahej për tre ditë në burg. Ishte ndërhyrja e gjyshit tonë, një burrë me influencë në qytetin e Vlorës, që bëri të mundur lirimin e saj.
Me mbarimin e luftës fillove të aktivizoheshe fillimisht me grupet amatore të teatrit të kryeqytetit.. Kishe një pasion të veçantë për këtë art. Por këtu ndeshe në rezistencën e familjes. Gagaj, i shtyrë nga mentaliteti që sundonte në atë kohë për teatrin, nuk donte të të lejonte. Por këmbëngulja jote bëri që të mos hiqje dorë nga ky pasion. Në janarin e vitit 1945 fillove studimet në shkollën e dramës për aktrim dhe regjizurë, të cilën e mbarove me sukses. Në fillim të vitit 1946 emërohe aktore profesioniste e Teatrit Popullor në Tiranë
Para syve më del roli yt i parë, ai i Irës në dramën “ Portreti “ të një autori sovjetik. Ira ishte një piktore e re me shumë ëndrra për të ardhmen. Ajo pikturonte portretin e kunatës por, pasi e punonte, e griste dhe e ripunonte prapë, sepse nuk gjente frymëzimin e duhur për të paraqitur në pikturë karakterisrikat që kishte ajo femër. Pas këtij roli vazhduan edhe shumë të tjerë, shumica e të cilëve kryesorë si në dramat “Diku në Moskë“, “Gratë gazmore të Uindsorit“, “Mbreti Lir“, “Hamleti“, “Otello“, “Intrigë e dashuri“, “Qeni i kopshtarit“, “Një letër e humbur“, “Arturo Ui“, “Djali plangprishës“, “Rouz” e të tjera. Po ashtu edhe debutimi yt me sukses në shumë drama shqiptare që nga “Halili dhe Hajria“, “Kur hidheshin themelet“, “Profesioni më i vjetër“, “Streha e të harruarve“ dhe për të përfunduar me “Përjetësisht dashuria”, shkruar enkas për ty dhe vënë në skenë nga regjizori Mihal Luarasi.
Një kontribut të shquar ti ke dhënë edhe në fushën e regjizurës. Nuk mund të harrohen drama të njohura si “Kënga e mjellmës“, “Kush e solli Doruntinën“, “Hijet“, “Shumë zhurmë për asgjë“, “Korrupsion në pallatin e drejtësisë“. Po ashtu ke vënë në skenë edhe çfaqje teatrale në Shkup dhe në Vlorë. Nuk mund të harrohen interpretimet e tua në filmat “Kur hidheshin themelet“, “Njeriu me top“, “Vajzat me kordele të kuqe“, “Radiostacioni“, “Përtej mureve të gurta“, “Fjalë pa fund“, “Shpresa“ e të tjera. Gjatë karrierës tënde ke punuar me regjizorë të njohur si Pandi Stillu, Sokrat Miho, Esat Oktrova, Piro Mani, Mihal Luarasi apo regjizori i niohur sovjetik Kriçko. Prej më se 20 vjetësh ke qenë pedagoge në Akademinë të Lartë të Arteve. Nga duart e tua kanë dalë një sërë aktorësh të rinj që tashmë janë të afirmuar në skenën shqiptare. Të tillë janë Timo Flloko, Ema Andrea, Hervin Çuli e të tjerë. Të gjitha këto nuk janë pak për të treguar madhështinë e figurës tënde.
Por le të kthehemi tani në marëdhëniet tona familjare. Para syve më dalin ato vite të turbullta, kur unë zgjodha rrugën nëpër gërxhe e shkrepa dhe kur ti ishe gjithmonë pranë meje për te më kthyer përsëri në gjirin e familjes, për të më kthyer përsëri në jetë. Ti nuk kishe mundësi të vije të më takoje, pasi ashtu ishin konditat e kohës, por ti ishe gjithmonë pranë meje. Unë e ndieja praninë tënde. Ishin kohë të vështira. Familja jonë jetonte në kondita të një mbijetese të tmershme. Por mua nuk më mungonte asgjë dhe kjo në saj tënden. Nuk mund t’i harroj kurrë pakot që më dërgoje me prindërit tanë ku në secilën prej tyre do të gjeja shënimin: “vëllait tim të vogël që e dua shumë”.
Vitet rrodhën. Po afrohej koha që të kthehesha në gjirin e familjes. Në një pako që ti kishe dërguar ishte një kostum krejt i ri. Doje që unë të kthehesha si një dhëndër. Në xhepin e xhaketës një fotografi të një fëmije që nuk ishte më shumë se tre vjeç. Nga pas saj një shënim:

”Po të dërgoj fotografinë e Orës, si top llastiku, që sa herë të të marrë malli ta puthësh e përqafosh”.

Ishte fotografia e mbesës time të bukur. Kur e pashë, për herë të parë, më rrodhën disa pika lot nga sytë.
Erdhi, më në fund, dita që do të kthehesha në gjirin e familjes. Isha shumë larg qytetit të lindjes. Nuk mundesha të kthehesha brenda ditës atje. Ku të shkoja? Direkt nga skëtera erdha tek ti. Në hyrje të shtëpisë pashë të nderuarin doktor Kërçikun, në shtëpinë e të cilit banoje, që zbriste shkallët së bashku me zonjën e tij të nderuar. Më vështroi me habi dhe më pyeti:
– Ku shkoni?
– Te motra, Drita – iu përgjigja.
Një shkëndijë shkrepi në sytë e doktorit
– Drita, Drita. – thërriti dhe u kthye mbrapa – sihariq, sihariq.
Ti dole nga dhoma e habitur dhe më vështrove. Fillimisht nuk më njohe. Kishim
pesë vjet pa u parë. Por, kur më pe të veshur me kostumin që më kishe dërguar, lëshove një klithmë dhe më rrëmbeve në krahët e tu duke derdhur lot të nxehtë. Edhe mua më shpëtuan lotët. Atë çast nuk do ta harroj kurrë deri sa të mbyll sytë.
Po si munde t’i bëje gjithë këto për një vëlla rebel që ishte ngritur kundra sistemit në të cilin jetohej? Sepse në krah kishe një bashkëshort ideal, një luftëtar të vërtetë të lirisë që kurrë nuk i braktisi parimet fisnike për një Shqipëri demokratike. Ishte pikërisht ky fisnik i rrallë që, megjithë shtrëngesat e kohës së errët, gjente rrugët e duhura për të jetuar pa u përlyer nga intrigat e pështira të kohës. Ai i përkiste atyre burrave që nuk të ndërhyri kurrë në marrëdhëniet e tua familjare, sido që të ishin ato dhe që nuk druhesh të vinte në familjen tonë në një kohë kur atë sistemi e kishte mbuluar me njolla të errëta dhe shumëkush nuk guxonte.
Por ti vuaje, e dashur motër. Vuaje ti, por vuanim edhe ne, pasi ishim pikërisht ne shkaku i vuajtjeve të tua. Ti asnjëherë nuk e shfaqe këtë hidhërim. Duhesh të kalonin dyzet vjet, deri sa të vinte viti 1987 kur shteti shqiptar do të kujtohesh të të jepte titullin “Artiste e Merituar”. Megjithatë unë i falënderoj ata që u bënë shkak që ti të merrje atë titull. Nuk e di se kush janë por, sidoqoftë, i falënderoj. Falënderoj gjithashtu Shoqatën “Ismail Qemali” për titullin me të njejtin emër që të akordoj në vitin 1996, Presidentin Mejdani për titullin “Mjeshtre e Madhe e Punës”, Presidentin Topi për titullin “Nderi i Kombit” dhe Bashkinë e Vlorës për titullin “ Nderi i Qytetit”. Një falënderim të veçantë i drejtoj Bordit Drejtues të Institutit Amerikan të Biografive për zgjedhjen emrit tënd ndërmjet pesëqind personaliteteve më në zë të botës. Thellësisht faleminderit të gjithëve!
Ti motër, megjithë fatkeqësitë që të ranë përsipër vitet e fundit, nuk u theve asnjë herë. Kishe një ëndërr. Doje t’i jepje fund jetës në skenë dhe ashtu ndodhi. Ti i dhe fund duke interpretuar “Përjetësisht dashuria”, Ishte drama e fundit që interpretove, vetëm disa muaj para se të shuhesh jeta jote.
Ti ike motër, ike nëpërmjet duartrokitjeve. Në homazhet e tua morën pjesë gjithë qytetarët e vendit tënd, pa marrë parasysh nëse ishin të djathtë apo të majtë. Morën pjesë funksionarë të atyre që ishin në opozitë, por morën pjesë gjithashtu edhe të atyre që ishin në pushtet. Kjo sepse ti u përkisje të gjithëve. Sepse ti ëndërroje për një Shqipëri me të vërtetë demokratike ku njeriu të ishte mik me njeriun. A do të bëhet ndonjë herë Shqipëria e tillë? Sa do të dëshiroja! Por, a do të vijë ajo ditë? Nuk e di. Nuk jam në gjendje t’i përgjigjem kësaj pyetjeje. Kush të mundet le të përgjigjet
I paharruar do të mbetet në zemrat tona kujtimi yt!

Fotografia e Reshat Kripa

“DEMOKRACIA NUK PRET”, PROMOVIMI

September 14, 2018 by dgreca

-Promovimi i librit”Demokracia nuk pret” u zhvillua në prani të një publiku të zgjedhur, president, ish-president dhe kryeminister, ish ministra, deputetë, funksionarë të institucioneve-/

Nga Reshat KRIPA/

Në sallën “Antigonea” të hotel Rognerit, u zhvillua ceremonia e promovimit të tre volumeve të librit “Demokracia nuk pret”, të autorit të shquar të diasporës shqiptare të djeshme dhe të sotshme, të nderuarit Frank Shkreli, botuar me nismën e drejtuesve të gazetës “Telegraf”, zotërinjve Agim Çiraku dhe Engjëll Musai.

Ceremonia u zhvillua në prani të një publiku të zgjedhur, president, ish-president dhe kryeminister, ish ministra, deputetë, funksionarë të institucioneve të ndryshme dhe përfaqësues të tjerë të inteligjencës shqiptare u fol për vlerat e librave dhe mesazhin që përcjellin, duke i çmuar ato.

Frank Shkreli, lindur në fshatin me të njejtin emër më 1969, emigruar në Itali dhe më vonë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, arsimuar pranë George Washington University (Washington CD), Drejtor për Euro-Azinë dhe Shefi i Shërbimit Shqip të VOA-s, USIA (Information Agensy), Drejtor Ekzekutiv i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikanë në vitet 2005-2007, fitues i dekoratës “Thomas Jefferson Felloëship Aëard”, dhënë nga USIA dhe fitues i titullit “Qytetar Nderi” i komunës së Shkrelit, Malsi i Madhe, i paraqitet publikut, në atdheun e tij, me një vepër dinjitoze, e cila duhet të shërbejë si busull për çdo shqipëtar që e do dhe mundohet për Shqipërinë.

Me figurën e zotit Frank Shkreli jam njohur kohë më parë, nëpërmjet shkrimeve të tij realisë në gazetën “Telegraf”, si dhe në mediat online si “Fjala e Lirë”, “Zemra Shqiptare”, “Tribuna Shqiptare, “Dielli’ e plot të tjera. Nëpërmjet tyre krijova bindjen, se kemi të bëjmë me nje peronalitet të shquar në fushat e politikës, analizave dhe komenteve, një personalitet në fushën e gazetarisë së vërtetë dhe mendoj se ky duhet të jetë një shembull edhe për gjithë gazetarët e Shqipërisë.

Libri ka një titull kuptimplotë, ”Demokracia nuk pret”. Po mbushen njëzetetë vjet nga përmbysja e sistemit totalitar komunist. Duke lexuar librin para syve te del pyetja: “A është arritur demokracia e vërtetë?” Përgjigjen na e jep autori nëpërmjet artikujve të botuar. Demokracia nuk ka arritur dhe, ndoshta, nuk do të arrihet as edhe pas njëzetetë vite të tjera. Përse? Autori, edhe unë i mbështetur në konkluzionet e tij, jam shumë pesimist lidhur me këtë pyetje. Mentaliteti komunist, i ngulitur për dyzetegjashtë vjet rresht në ndërgjegjen e atyre që kanë marrë përsipër drejtimin e shtetit, nuk i lejon të shohin dritën që vjen nga vendet perëndimore dhe ta kthejnë Shqipërinë në rrugën e demokracisë së vërtetë

Demokracia nuk pret, shkruan Frank Shkreli. Në shkrimin e tij “Dëshpërim dhe vetëm dëshpërim”, botuar më datën 16 tetor 2015 autori konstaton:

“Pas 25 vitesh, ç’prej shembjes së komunizmit dhe ç’prej çlirimit dhe pavarësisë së Kosovës që, me të drejtë, u pritë me euforinë më të madhe nga shqiptarët brenda dhe jashtë atdheut dhe kur mendohej se mjerimi dhe dëshpërimi po merrnin fund, sot shqiptarët ndihen të ligështuar materjalisht dhe të lodhur shpirtërisht, duke zgjedhur rrugën e mërgimit, si asnjë herë më parë, si të vetmen alternativë për të dalë nga kjo situatë”.

Ndërsa më poshtë vijon:

“Dëshpërim nën komuynizëm, dëshpërim nën sundimin sllav e dëshpërim edhe sot në të ashtuquajturën demokraci. Kur do të marrë frymë lirisht shqiptari?”.

Për analogji të frazave të më sipërme, parasysh më del një shprehje e dramaturgut të njohur Uilljam Shekspir, nga tragjedia “Makbeth”:

“Atdhe i mjerë, trembet kur sheh veten! E kishim nënë dhe na u bë varr, ku s’qesh veç buza e ndonjë të marri dhe ku s’ pyet kush se për kë bie kambana!”

Demokracia nuk pret, shkruan Franko Shkreli. Kur do të bjerë ajo kambanë që do ta zgjojë këtë popull? Kur shqipëtarët do të pushojnë së emigruari, duke ikur nga sytë këmbët, vetëm për një copë bukë sa për të mbajtur frymën? Me këtë ritëm, sipas disa të dhënave të publikuara në shtypin e ditës, në vitin 2030, Shqipëria nuk do të ketë më shumë se 800.000 banorë. Merrni mundimin dhe shkoni në Ambasadën e Republikës Federale të Gjermanisë. Për çdo ditë atje do të shikoni qindra qytetarë shqiptarë që kërkojnë të aplikojnë për punësim, sipas ofertës së qeverisë gjermane. Para syve më dalin edhe vargjet e një kënge popullore që thotë:

“Kurbeti, shokë kurbeti,

Kush vate edhe nuk mbeti!”

Dhe ne, sipas Frank Shkrelit, Shqipëria është vendi i dytë pas Sirisë ku, për shkak të kushteve që ekzistojnë, janë të detyruar të kërkojnë largimin nga atdheu.

Demokracia nuk pret, shkruan Frank Shkreli. Ajo nuk pret kapjen e pushtetit nga klanet mafioze. Ajo nuk pret që drejtuesit e shtetit dhe partive politike ndërsa, nga njera anë, nuk lenë më baltë pa hedhur mbi fantazmën komuniste, nga ana tjetër i shohim të punojnë po me ato metoda të së kaluarës. Ajo nuk pret që nëpër rrugët e atdheut të dalin turma individësh, midis tyre edhe personalitete të vendit, me portretet e dikatorit të rrëzuar. Ajo nuk pret që në ekranet e nje pjese të televizorëve të shfaqen filma shqiptarë të periudhë së komunizmit, ku figurë qëndrore është diltatori apo ndjekësit e tij. Ajo nuk pret kur sheh se në vend ekzistojnë ende shumë simbole të asaj periudhe të errët, si ylli i kuq në varrezat e dëshmorëve, mozaiku i realizmit socialist në fasadën e Muzeut Historik Kombëtar, emrat e shumë drejtuesve të organeve të diktaturës nëpër rrugët dhe sheshet e vendit dhe plotë e plotë skandale të tilla në të gjithë vendin.

Çuditërisht, në këto çaste, nuk m’u ndakan aludimet me shprehje të personaliteteve të mëdhenj. Para syve më del shprehja e princ Hamletit drejtuar së ëmës, në tragjedinë me të njejtin titull të shkrimtarit të cituar më lart:

“ O nënë, hidheni poshtë gjysmën e keqe të zemrës dhe rroni me gjysmën tjetër më të mirë!”

Siç duket shqiptarve të sipër përmendur nuk do t’u ketë mbetur asnjë gjysmë zemre e mirë. Është e natyrshme që çdokush të ketë një ide të caktuar por, kur sheh se ajo është e gabuar, e hedh poshtë dhe kërkon të gjejë të vërtetën. Por te ne mungon kurajoja civile. Askush, që nga funksionari më i lartë i shtetit, dhe deri te biznesmenët që kanë arritur majat brenda njëzëtekatër orëve, nuk kërkon falje për të kaluarën e tij. Biri i një ushtari gjerman që kishte marrë pjesë në masakrën e Borovës, kërkoi falje në emër të atit të tij, kurse te ne, askush nuk e kryen një veprim të tillë dinjitoz.

Demokracia nuk pret, shkruan Frank Shkreli. Atëherë kur do të bëhet Shqipëria një vend me demokraci të vërtetë. Një miku im më ka thënë se Shqipoëria do të bëhet kur ta marrin në dorë bjtë e atyre prindërve që kanë lindur pas vitit 1990. Do të doja ta besoja një gjë të tillë. por dyshimi nuk më lejon. A do të arrihet?

Të gjitha këto më dolën parasysh duke dëgjuar lektorët në ceremoninë e promovimit dhe tani nuk më mbetet gjë tjetër veçse ta fanderoj zotin Shkreli për këtë pasuri të madhe letrare që na dhuroi. Faleminderit i nderuar!

KUJTESE-HAVZI NELA, Në 30 vjetorin e ekzekutimit

August 9, 2018 by dgreca

NGA RESHAT KRIPA/U vra poeti. Përse u vra? Mos vallë kishte kryer ndonjë krim? Jo. Ai shkruante vetëm vargje. Shkruante për lirinë, për atdheun, për dashurinë. A mund të vritet poeti pse shkruan vargje? Një gjë e tillë ndodhte në shtetin që pretendonte se luftonte për lumturinë e qytetarëve të vet, në shtetin që thoshte se luftonte për të drejtat e njeriut, në shtetin ku po krijohej “njeriu i ri” i socializmit që do të bëhej varrmihësi i këtij kombi. Megjithatë ai mbijetoi. Mbijetoi me vargjet e tij. Mbijetoi me idealet e tij.

Ai kishte një pasion, një dëshirë të madhe për të shkruar. Donte të shkruante atë që mendonte, atë që ëndërronte. Por jetonte në një kohë ku sistemi totalitar mbyste mendimin e lirë që në lindjen e tij. Për t’ia arritur kësaj ai kishte shpikur një formulë po kaq totalitare të letërsisë dhe artit për t’ia kundërvënë mendimit të lirë, formulën e të ashtuquajturit “realizëm socialist”, një formulë absurde që ndrydhi talentet e mëdha dhe u hapi rrugën veprave standarde pa asnjë vlerë.

Por nuk ia arriti qëllimit. Në morinë e madhe të atyre që talentin e vunë në shërbim të diktaturës, kishte edhe të tjerë që, megjithë masat shtrënguese, gjenin mënyrën për t’u shprehur. Talentet e mëdha i rezistuan çuditërisht shtrëngimeve absurde në format nga më të ndryshmet. Ata më stoikët pranuan më mirë plumbat në gjokset e tyre se sa përdhunimin e lirisë. Ata nuk bënë kurrë art të imponuar, duke marrë mbi vete edhe pasojat. Arti i tyre kishte brenda vetes të koncentruar një kod të brendshëm të demokracisë, lirisë dhe bukurisë njerëzore. Brenda këtyre veprave, nëpërmjet alegorizimeve apo formave të tjera artistike indirekte, jepeshin mesazhe të qarta të domosdoshmërisë së mendimit të lirë. I tillë ishte dhe poeti ynë.

Dora e tij ii hidhte këto në letër. I lexonte dhe i rilexonte me vete, pa guxuar t’ia tregonte ndokujt. Në to shkruhej për dhimbjen, për mallin, për shpresën, për gjithçka. Në këto shkrime sundonte besimi për të ardhmen edhe atëherë kur shumëkush e kishte humbur atë. Në pjesën më të madhe këto shkrime mbetën të panjohura për adhuruesit e letërsisë së vërtetë. Ato u shndërruan në “Kangë të pakëndueme”, me të cilat kënaqej vetëm autori i tyre dhe që prisnin një ditë “Me shpërthy dhe me u këndu pa frikë e pa zori”.

Para syve më dalin vargjet e shquara të poetit të madh rus Mikhail Lermontov:

U vra poeti! – rob i nderit –

Ndër shpifje e thashetheme u shtri,

Me etje hakmarrjeje prej vrerit,

U mposht krenar me plumb në gji.

Në shpirt poetit s’iu durua,

Dhunimin e turpshëm kur e pa,

Përkundër fyerjes u çua,

I vetëm si më parë…dhe ra!

Kështu ra dhe poetët ynë. Ra për të mos u harruar kurrë, për t’u lartësuar si një memorial madhështor në piedestalin e martirëve të këtij kombi.

10 gusht 1988. Sistemi komunist kishte marrë rrokullimën. Në të gjithë vendet komuniste të lindjes kishin shpërthyer revoltat që do të shembnin sistemin. Por Shqipëria, si dhe herë të tjera do të ishte e vonuar. Pikërisht në këto ditë komunizmi shqiptar do të tregonte fytyrën e tij të vërtetë. Në mes të Kukësit do të varej në litar, vini veshin, do të varej në litar një tjetër poet, një tjetër bir i kësaj toke, Havzi Nela. Një jetë e tërë me të përpjeta e të tatëpjeta. Ishte jeta e njeriut që kishte dëshirë të mësonte dhe nuk e linin për të mësuar, që kishte dëshirë të punonte dhe nuk e linin për të punuar, që kishte dëshirë të jetonte dhe nuk e linin as për të jetuar.

Një odise e gjatë përpjekja e tij për dije. Vjedhurazi mbaroi Institutin e Lartë Pedagogjik me korespondencë në Shkodër. U end fshat më fshat ku, nëpërmjet poezive të tij, u mësonte fëmijëve dashurinë për atdheun. Arrestohet dhe dënohet me akuzën e arratisjes së tij në Jugosllavi. Pas 11 vjetësh lirohet dhe internohet në fshatin Arrëz.

24 qershor 1988. Gjykata e Lartë e Shqipërisë, e përbërë nga ish Kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Fehmi Avdiu dhe nga gjyqtarët Vili Robo dhe Fatmira Laskaj, vulosi dënimin e tij me varje në litar. Edhe varrimi i tij ishte cinik. Ai u fut në dhe në këmbë në një gropë të hapur nga shkulja e një shtylle. Regjimi i mohoi edhe të drejtën e një varri si gjithë të tjerëve. Si shpërblim të kësaj mizorie, disa vite më vonë, kur në vend do të ishte vendosur sistemi demokratik, këta gjykatës do të dekoroheshin nga Presidentët e Republikës. Kjo është Shqipëria e sotme, Shqipëria në botën e çudirave.

Ekzekutimi i Havzi Nelës ndodhte në një kohë kur vendet e tjera komuniste kishin vite që e kishin harruar dënimin me vdekje për motive politike. Sipas deklaratës së bërë nga përfaqësuesi sllovak, Piter Bielek, në Kongresin e Shoqatës Ndërkombëtare të të Burgosurve Politikë dhe Viktimave të Komunizmit, mbajtur në Tiranë në vitin 2009, dënimi i fundit me vdekje për motive politike në Sllovaki ishte dhënë në vitin 1956. Krahasimin bëjeni vetë, të nderuar pjesëmarrës.

Megjithatë vargjet e tij mbijetuan. Ato vazhdojnë edhe sot të gjëmojnë me nje forcë të jashtëzakonshme:

Kur të mësoni se kam vdekë,

Kur të thoni “Ndjesë pastë!”

A e dini çfarë kam hjekë,

Unë, poeti zemërzjarrtë?

Kur të pyesni: – Ku e ka vorrin?-

Kur t’kërkoni me ma gjetë,

Thoni: – Ai urreu mizorin! –

Thoni: – Dheu s’ka me e tretë!

Ky ishte Havzi Nela, poeti i madh i dhimbjes njerëzore.

Homazh për tim vëlla

July 8, 2018 by dgreca

Në tetëdhjetepesëvjetorin e lindjes/Nga Reshat Kripa/Im vëlla, Besnik Kripa, lindi më 9 korrik 1933 në Vlorë. Shkollën 7 vjeçare e kreu në qytetin e Vlorës dhe atë të Tiranës. Pastaj vazhdoi shkollën e mesme në gjimnazin ‘ Ali Demi “ të qytetit të Vlorës. Si të gjithë pjestarët e tjerë të familjes tonë, ishte një nxënës i mirë. Në fillim të prillit të vitit 1950, në moshën 17 vjeçare, së bashku me dy shokë të tjerë të klasës, Lavdosh Beqon dhe Alajdin Alemin krijuan një organizatë të fshehtë e cila shkruante dhe shpërndante trakte me përmbajtje antikomuniste në shkollë. Por shoqata u dekonspirua nga nje shokë i klasës së tyre që kishte dijeni,

Kështu në mbrëmjen e 15 prillit të vitit 1950, ndërsa shkonte në një mbrëmje vallzimi të organizuar nga klasa e tyre, arrestohet dhe mbyllet në qelitë e sigurimit. Ne nuk dinim asgjë për sa kishte ndodhur. Tërë atë natë dhe tërë ditën e nesërme, prisnim të shqetësuar kthimin e tij. Lloj lloj variantesh na shkonin ndër mend, por nuk besonim kurrë që mund të ishte arrestuar dhe aq më tepër për një çështje të tillë si krijimi i një organizate antikomuniste.
Në mbrëmjen e 16 prillit në shtëpi erdhën dy oficera të Degës së Punëve të Brendëshme që na njoftuan se e kishin arrestuar pasi gjoja kishte provokuar një vajzë. Kontrolluan librat e tij dhe morën disa fletore të shkruara nga ai. Ne nuk e besuam variantin e servirur prej tyre dhe aq më tepër babai që shprehu mendimin se diçka e jashtëzakonshme kishte ndodhur. Po ashtu u arrestuan edhe Lavdoshi me Dinon. Atëhere u bindëm për shkakun e arrestimit. Aq me tepër vëllai i madhë, Agimi që kishte lexuar një trakt të hedhur prej tyre.
Pas gjashtë muajsh hetimi dhe torturash u zhvillua gjyqi nga gjykata ushtarake e Gjirokastrës. Babai zgjodhi një avokat të njohur të qytetit, Fadil Llagamin nga Tirana. Por me gjithë mbrojtjen e tij, gjithçka ishte vendosur që më parë. Besniku u dënua me 20 vjet burg, ndërsa Lavdoshi me Dinon me nga 15 vjet, Gjykata e Apelit ia ktheu dënimin në 15 vjet.
Kështu filloi kalvari i gjatë i burgjeve dhe kampeve të ndryshme. Nga burgu i
Vlorës, u end nëpër kampet e Nizhavecit të Maliqit, Gosës së Vogël të Kavajës, Urës
Vajgurore. Ndërkohë isha arrestuar edhe unë për një aktivitet të ngjashëm më atë të tim vëllai. U takuam bashkë në kampin e Urës Vajgurore në gushtin e vitit 1952. U përqafuam me një mall të paparë. Na dukej sikur ishim kthyer prapë në familje. Më pyeste për gjithçka, në mënyrë të veçantë për familjen megjithse unë kisha më shumë se një vit që isha ndarë nga ajo. Pastaj vazhduam së bashku në Vlashuk dhe Shtyllas. Atje u ndamë përsëri, kësaj rradhe për të mos u bashkuar më gjatë qëndrimit tim në burg. Unë shkova në Bulqizë, ndërsa ai në Rinas. Prej andej, pas gati një viti, më dërgoi një letër ku më këshillonte se si duhej të veproja pasi të lirohesha së shpejti. Në atë letër shkruhej:
“Vëlla i dashur!
Sot u takova me nënën. Kishte ardhur për takim. Ndjeva një kënaqësi të madhe.Prej këndej do vinte për të takuar ty Mendova sakrificën që ajo bënte për ne bijtë e saj. Katër ditë udhëtim për të mos na lënë të vetmuar.Po t’i shkruaj këto rradhë, pasi e di se ty tashmë të kanë mbetur edhe pak muaj për t’u liruar.Do të të porosisja që ashtu siç ke qëndruar gjithmonë, të vazhdosh të qëndrosh edhe kur të dalësh. Qëndroju pranë dhe mos u nda prej tyre.Ata tashmë janë pleq dhe kanë nevojë për ne.Boll telashe u kemi shkaktuar. Unë kam për të kryer edhe shumë vite të tjera. Megjithatë ndjej një kënaqësi të madhe kur mendoj se do të shkosh pranë tyre së shpejti.
Të përqafoj dhe puth me mall së largu!
Vëllai yt i shtrenjtë.
Besniku”.
U lirua në dhjetor 1961, mbas 11 vjetësh dhe 8 muajsh burg.
Pas lirimit qëndroi disa kohë pa punë për të mbledhur veten. Bëri edhe një vizitë të kujdesshme tek bashkëvuajtësi ynë doktori i paharruar Isuf Hysenbegasi, që në atq kohë banonte në Vlorë, i cili i bëri edhe një konsultë me specialistë, pasi vuante nga zemra. Kështu e mblodhi mirë veten dhe mundi të rregullohej me punë pranë Postë – Telekomunikacionit me detyrën e fillorojtësit. Ishte një punë relativisht e mirë, megjithse i duhej që brenda ditës të endej brenda dhe jashtë Vlorës ku kalonin linjat telefonike. U bë shpejt specialist për këtë punë. Po atë vit filloi edhe vitin e dytë të gjimnazit të mbrëmjes, të cilin e mbaroi në vitin 1966.
Kështu vazhdoi për gati një vit. Një ditë ishte me shërbim në Ujin e Ftohtë, pranë vilave të udhëheqësve. Ndërsa punonte vjen një oficer dhe i kërkon të shikojë linjën e telefonit të vilës, pasi nuk vinte sinjali. Besniku i tha se nuk kishte autorizim për të hyrë në vilë dhe se tekniku i linjave nuk ishte aty, por oficeri i tha që ta rregullonte se nuk priste puna dhe nuk prishte punë në se kishte fletë-hyrje apo jo. Shkoi dhe pas pak e rregulloi. Por atje e pa oficeri i Degës së Punëve të Brendëshme, Xhevdet Beci, i cili që të nesërmen urdhëroi drejtorinë e postë-telekomunikacionit që ta pushonin nga puna. Kështu u bë dhe ai ngeli pa punë. Pas disa muajsh mundi të gjejë punë në fabrikën e tullave, ku e caktuan të punonte në furrat e tharjes së tyre. Ishte një punë mjaft e vështirë dhe me gazra dhe tymra sa kur dilte nuk njihesh se kush ishte po të mos bënte banjo. Kështu vazhdoi për tridhjet vjetë në këtë punë të rëndë për pesëmijë lekë në muaj. Edhe një gjysëm litri qumësht që i jepnin për antidot, nuk e pinte por ua sillte fëmijve se nuk mundeshin dot të blinin qumësht në treg.
Në vitin 1965 u martua me Kreshnike Mezinin, bijën e Selamet Mezinit nga familja e njohur me këtë mbiemër në qytetin e Vlorës. Kreshnikja punonte si normiste në kombinatin e peshkut dhe frutave “Ernest Telman “. Por martesa e saj me të ra shpejt në sy ndaj e hoqën nga puna si normiste duke e bërë punëtore. Biografia e burrit shkarkohej mbi gruan e tij. Ajo duhej të paguante të kaluarën e burrit të saj. Si rezultat i martesës lindën dy fëmijë, Myneverja më 29 tetor 1966, që mori emrin e nënës që kishte vdekur katër muaj më parë më 10 qershor 1966, dhe Ariani më 30 mars 1970.
Me ndryshimet demokratike që ndodhën në vitin 1990, u aktivizua në rradhët e Shoqatës së të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë që sapo u formua dhe në Partinë Demokratike, antar i së cilës u bë që në ditët e para duke u zgjedhur edhe antar i kryesisë së degës së Vlorës. Në zgjedhjet lokale të vitit 1992, ashtu si babai në vitet 1937-1938, u zgjodh antar i Këshillit Bashkiak të qytetit. Këto detyra i ushtroi deri në vitin e mbrapshtë 1997.
Ishte një tip i veçantë dhe jashtzakonisht i ndershëm dhe besnik. Nuk kishte fjalë, por ato që thoshte peshonin shumë. Shoqërinë e vazhdonte më tepër me Lavdoshin dhe Dinon, dy shokët e burgut.
Në gushtin e vitit 2006 pësoi një hemoragji cerebrale që e paralizoi në shtrat. Porsa mora lajmin u nisa dhe në mesnatë u ndodha në spitalin e Vlorës, ku ishte shtruar. Ishte në gjendje të rëndë. Fëmijtë kishin emigruar në Itali. I lajmëruam dhe erdhën të dy të nesërmen. Qëndroi në këtë gjëndje për tre muaj. Nuk i mungoi asgjë, që nga kurat që ia sillnin nga Italia dhe deri tek shërbimi për të cilin angazhuam edhe një grua me pagesë. Por çdo gjë kishte marrë rrugë. Më 26 nëntor 2006 mbylli sytë përgjithmonë. Atë ditë munda të shkoj në Vlorë për t’i qëndruar pranë vëllajt tim, me të cilin kemi kaluar vitet më të vështira të jetës. U bë një varrim madhështor, ku u mbajtën edhe fjalime përkujtimore. Lidhur me këtë i kushtova poezinë e mëposhtme:
VËLLAIT

Çfarë të të kujtojë, i dashur vëlla,
Jetën që kaluam, tmerr dhe brenga plot,
Bashkë e përshkuam, bashkë të pandarë,
Mendja s’e kupton, pena s’shkruan dot.
S’shkruan se ndjen dhimbje, dhimbje të pamasë,
Për rininë e humbur burgjeve të shkretë,
Burrërinë e vjedhur zemrën në lëngatë,
Shpirtin copëtuar rrjedhëve në jetë.
Kurrë nuk u theve, kurrë nuk u mposhte,
Qëndrove me nder në dallgë e stuhi,
Me fëmijtë gëzove, jetën e ndërtove,
Me vaj e mundime por me dashuri.
Dhe tani që jeta filloi të lulëzonte,
Kur dhimbja mizore ishte flakur tutje,
Tani që dhe zemra filloi të gëzonte,
Përse të dënoi? Përse më nuk duke?
Oh, ky fat i hidhur në shtrat të mbërtheu,
Por ti prapë qëndrove si titan legjende,
Kokën nuk e ule, dhimbja nuk të theu,
I përhershëm mbete, simbol rezistence.

Ne nuk duam të jemi “zë në shkretëtirë”

June 14, 2018 by dgreca

Njëzetepesë vjet më parë /

Në kuadrin e një përvjetori jubilar/

Nga Reshat KRIPA/

Në këtë përvjetor jubilar të rivarrimit të eshtrave të 22 martirëve të masakrës së pashembullt që rregjimi komunist ushtroi mbi inteligjencën shqiptare, me rastin e të ashtuquajturës bombë në ambasadën sovjetike, para syve më del ai vit i tmerrshëm, kur në Vlorën time do të vinin të sjella forcërisht, pesë familje të këtyre martirëve që kosa komuniste u preu fillin e jetës. Ato ishin pesë gra fisnike që sillnin pas vetes një tufë fëmijë. Kujtoj Marie Temalin, Sevdie Shehun, Liri Herrin, Azbie Kodrën dhe Shuke Jegenin. Kujtoj ato njëmbëdhjetë vajza dhe katër djem që me nurin dhe sjelljen e tyre i dhanë dritë Vlorës, ku më e madhja nuk i kishte mbushur të pesëmbëdhjetat, më i vogli Luli kishte vetëm disa ditë që kishte lindur, ndërsa Hyseni ishte ende në barkun e s’ëmës. Kujtoj Idën, Gretën, Lilin dhe Zanën e Temalajve, Xhonin dhe Hysenin e Shehajve, Brunildën dhe Xhenerin e Herrajve, Teftën, Vjoletën, Rexhepin dhe Lulin e Kodrave, Jetën, Medihanë dhe Adhurimin e Jegenëve.

I vendosën të pesë familjet në një depo qymyri. Mendonin t’i linin aty vetëm për pak ditë, pastaj t’i dërgonin në Tepelenë. Një urdhër i dytë anulloi të parin. Midis tyre edhe një plakë e moshuar, nëna e Tefik Shehut, apo siç e thërrisnin “Nana kosovare“. Nënës së ngratë nuk i kishin treguar për birin e pushkatuar. Nusja e djalit, Sevdija, për t’i hequr vëmendjen këndonte me të këngën “I kam hyp vaporit“. Por zemra e nënës e kishte ndjellë mandatën që e kishte pllakosur. I mbylli sytë shumë shpejt. Ishin plotësisht të izoluar nga bota. Vetëm disa kurajozë, njerëz të shtresës së tyre, vinin fshehurazi natën dhe u sillnin sende me të cilat ato mbijetonin.

Kush ishte ajo forcë që u dha mundësi këtyre heroinave për të mbijetuar në ato kushte ferri? Padashur më kujtohet thënia e filozofit të shquar gjerman Friedrich Nietzsche, që një shekull më parë shkruante:

Ekziston vetëm fisnikëria e lindjes, fisnikëria e gjakut. Vetëm shpirti fisnikëron, por më parë duhet diçka që të fisnikërojë shpirtin. Çfarë duhet atëhere? Gjaku….

Po, ishte gjaku dhe origjina fisnike që i mbajti aq lart këto gra, vajza dhe djem. Fisnikërinë e tyre nuk mundi ta thyente as terrori dhe as metodat e tjera djallëzore të përdorura nga rregjimi.

Në takimin e organizuar për pesëdhjetëvjetorin e kësaj ngjarje, në shkurt të vitit 2001, së bashku me mikun tim, Cane Agaj, takuam Ida Temalin, që tashmë ishte plakur. Përqafohemi me mall dhe nga sytë e saj shohim të rrjedhin lotë. Me një zë të dridhur na thotë

– Kam nostalgji për Vlorën. Mendonim se atje do të gjenim vetëm bisha të etura për gjak, por gjetëm njerëz të thjeshtë e të ndershëm, që na ndihmuan në ato çaste të vështira.

Sot ajo dhe motrat e saja kanë mbyllur sytë.

Takoj shpesh herë Hysenin. Bisedojmë për tema të ndryshme. Një ditë e pyeta për Xhonin krenare, me të cilën kam punuar në ndërmarrjen bujqësore. Kishte dëshirë të vinte për të punuar në brigatën e ndërtimit, ku isha edhe unë, pasi aty kishte shumë persona nga shtresa e jonë, por nuk e lejuan. Ishte e dënuar të punonte në bujqësi. Hyseni heshti për një çast, pastaj foli me një zë të dridhur:

– Xhoni e ka mbyllur jetën e saj!

Takohem me Lulin. Ai më tregon se Tefta, Violeta dhe Rexhepi nuk jetojnë më. Po ashtu

edhe Adhurimi i Jegenëve i kishte mbyllur sytë.

Homazh për këto figura të paharruara!

Fola vetëm për këto pesë familje, pasi këto erdhën në qytetin tim dhe e kemi ndarë vuajtjen së bashku, por nuk mund të rri pa përmendur edhe shtatëmbëdhjetë familjet e tjera të shpërndara nëpër Shqipëri, fati i të cilave ishte i njëjtë me këtë të këtyre që përmenda më sipër.

Para syve më del rezoluta e miratuar para disa vitesh nga Këshilli i Europës. Në njërën nga pikat e saj shkruhet:Asamblea beson që viktimat e atyre krimeve që u realizuan nga rregjimet komuniste totalitare e që janë akoma gjallë, apo familjet e tyre, meritojnë simpati, mirëkuptim dhe mirënjohje për vuajtjet e pësuara.

Lidhur me këtë rezolutë edhe parlamenti shqiptar ka miratuar një të tillë, ku solidarizohet me atë të Këshillit të Europës. Por çfarë është bërë deri tani? Si në asnjë nga vendet e tjera ish-totalitare, në Shqipëri nuk ka asnjë burg apo kamp të punës së detyruar që të jetë kthyer në muze. Nuk ka asnjë lagje, rrugë apo shesh, institucion kulturor apo shëndetësor që të ketë marrë emrin e ndonjërit prej viktimave të shumta të genocidit komunist. Në memorialin e varrezave të dëshmorëve vazhdon të jetë ende ylli i komunizmit dhe mua më duket sikur ai yll po i bren ende eshtrat e 22 martirëve tanë që prehen aty pranë. Si në asnjë vend tjetër në Shqipëri nuk ka një varrezë për viktimat e komunizmit, nuk ka një përmendore apo pllakë përkujtimore për mijrat e të rënëve që akoma nuk u dihen as varret. Shteti komunist i mblodhi eshtrat e të rënëve dhe u dha një varr ashtu si e meritonin. Po shteti demokratik si nuk kujtohet t’u jap një varr eshtrave të të rënëve nga plumbat e rregjimit totalitar? Në organet qeveritare mbretëron heshtja për genocidin komunist. Kush harron të kaluarën nuk mund të ndërtojë të ardhshmen

Në Ëashington është ngritur madhështor memoriali në kujtim të viktimave të komunizmit. E pra Amerika nuk e provoi diktaturën komuniste. Megjithatë memorialin e ngriti, pasi e konsideronte si një obligim të saj. Po te ne kur do të ngrihet ky memorial? Ka disa vite që Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar ngritjen e tij por qeveritë vijnë dhe shkojnë dhe asnjera nuk është kujtuar për ngritjen e këtij memoriali. Përse? Ne mendojmë se ai duhet të ngrihet pikërisht në vendin ku dikur qëndronte monumenti i diktatorit. Ky do të ishte hapi i parë në luftën për çrrënjosjen e ideologjisë komuniste.

Edhe dy fjalë për ditën e kujtesës. Me nismën e ish-Ministrit të Kuturës, të nderuarit Bujar Leskaj, u caktua 21 maji, dita e protestës së famshme të Spaçit ku u ngrit flamuri kuq e zi pa yllin e komunizmit më 1973. Pa kaluar shumë kohë ajo u ndërrua dhe u caktua 20 shkurti, dita e rrëzimit të monumentit të diktatorit. Por edhe kjo datë kaloi në heshtje si ajo e para. Duhej vizita e ambasadorëve amerikanë dhe gjermanë në Spaç që dy presidentët e fundit, zotërinjtë Nishani dhe Meta, ta përkujtonin datën e ngritjes së flamurit. Kohët e fundit po qarkullon mendimi i caktimit të datës 26 shkurt. Unë jam i mendimit se kjo është data që simbolizon më së miri genocidin komunist kundër shqiptarve sepse pikërisht në këtë datë janë arrestuar, hetuar, gjykuar dhe ekzekutuar 22 persona, të gjithë intelektualë të shquar përfunduar studimet në vendet më të zhvilluara të botës perëndimore, brenda një peridhe prej një jave, madje vendimi i gjyqit të jetë shpallur pas ekzekutimit te tyre? A keni dëgjuar të ndodhë një ngjarje e tillë në ish-vendet e tjera socialiste? Një gjë e tillë mund të ndodhte vetëm në Shqipërinë tonë. 26 shkurti është data që përfaqëson më së miri genocidin komunist në Shqipëri, ndaj jam i mendimit që përfundimisht të caktohet kjo datë për kujtimin e viktimave të terrorit komunist por, vini veshin çfarë është më e rëndësishmja, të mos lihet në harresë si datat e tjera të sipërpërmends

Në këto çaste më dalin parasysh vargjet e një poezie të një poeti anonim:

Në këtë kaos, këtë vend të nxirë,

Nga këta “bandillë”, këta “xhevahirë”,

Zërat tonë të fortë, zërat tonë të mirë,

Zërat tonë të lirë, zë në shkretëtirë.

E pra, ne nuk duam të jemi “zë në shkretëtirë”.