Sadik Bejko – Dielli

HISTORI-70 vjet nga Kryengritja e Zhapokikës

October 6, 2018 by dgreca

1 a sim 1 a denuar 12 zhapo 1 of 3 den 5 ofic 5 den zh Procesverbalet

Nga Sadik Bejko*/

Kryengritja më e njohur e fundviteve ’40 të shekullit që shkoi, e ndodhur në Jug të Shqipërisë, njihet si Kryengritje e Zhapokikës për shkak të emrit të fshatit ku u zhvillua. Zhapokika është një fshat në Tepelenë. Ne përbërje kishte fshatarë dhe nga fshatrat Luftinjë e Kamçisht.

Më 20 shtator 1948 u formua çeta “Baba Shefqet”, për nder të klerikut bektashi të pushkatuar më 14 janar 1948. Flamuri i çetës ishte flamuri kombëtar pa yllin e kuq.

Më 28 shtator 1948 u zgjodh me votim komanda e çetës.Çeta i caktoi vetes si detyrë të lidhej me grupet e tjera antikomuniste derisa në Shqipëri të krijohej një qeveri nacionaliste demokratike.

Fshatarë kundër shtetit

Ca fshatarë në një rrebelim me armë kurrë nuk mund ta përmbysin shtetin, apo rendin kushtetues zotërues në një kohë të dhënë.

Por një kryengritje e ca fshatrave shqiptare kundër shtetit komunist ka ndodhur. Tashmë ajo përmendet, ka hyrë në literaturë si Kryengritja e Zhapokikës, 1948.

Historikisht, si të gjitha kryengritjet fshatare të natyrës a të tipit të saj, kryengritje të mëdha a të voglash qofshin, ato janë shtypur me gjak e me dhunë shembullore.

Kështu ka ndodhur dhe me kryengritjen e Zapokikës.

Parë nga kjo pikëpamje, të ngjan se fare naive dhe e pamend sa nuk ka të dytë ka qenë kjo kryengritje. Ashtu ka qenë. Rreth 25 fshatarëve të veshur keq, të ushqyer me bukë e domate, me ca pushkë e fishekë të ndryshkur, ua thotë truri se po të ngrihen, rrëzojnë shtetin. Po të ngrihen, përmbysin komunizmin për të sjellë në fuqi një rend demokratik.

Koha tregoi se kjo aventurë, kjo ndërmarrje e pamenduar dështoi keqaz.

Vetëm se tej epiteteve apo etiketimeve për të, ajo ka një përparësi. Kryengritja ka ndodhur, është një fakt historik i padyshimtë.

Të mëdhenjtë e botës në Jaltë a në Postdam kishin vendosur rendin e botës, por këta fshatarë nuk donin t’ia dinin për këtë, nuk donin t’ia dinin për të mëdhenjtë e planetit.

U ngritën dhe e thanë me armë se nuk e donin këtu komunizmin.

I thanë ‘jo’ kolektivizimit të pronës dhe të njeriut, i thanë ‘jo palirisë’, thanë ‘nuk duam që vajzat e djemtë tanë të modeloheshin e të përpunoheshin ideologjikisht. Duam të jemi me Perëndimin, jo me Lindjen”.

Një kryengritje si kjo i fton burrat nën armë, por realisht i ftoi ata që të përfundojnë të vdekur nën shtresat e dheut të tokës së tyre, apo të dergjeshin të prangosur në burgjet me punë të detyruar.Por ata njerëz në vitin 1948 kështu e donin, ata burra kështu e gjykuan.

Organizimi i kryengritjes

Rreth muajit gusht 1948 Xhemal Brahimi, një fshatar 30-vjeçar nga Zhapokika, merr takime me shumë të pakënaqur nga regjimi. Lidhjet e tij i kapërcejnë tre-katër rrethe të Jugut. Është mister se me kë është i lidhur në qendër. Në fshatin e tij dhe në ato përreth ai ka krijuar grupe të besuarish që mund ta ndjekin. Për të realizuar ngritjen me armë kundra regjimit ai bëri në fshahtësi disa mbledhje

Mbledhja e parë bëhet te Ledha e Madhe. Xhemal Brahimi ishte në Berat. Drejtimin e mbledhjes e bën Mehmet Yzeiri. Marrin pjesë pothuaj gjithë ata fshatarë të Zhapokikës që më pas rrëmbyen armët.

Burrat që dhanë fjalën për luftë, sigurojnë armë nga shokët e tjerë.

Fshatarët po ktheheshin në luftëtarë.

Ata mendojnë se kanë në krahë dhe çetën e Sulo Zaimit nga Allkomemaj. Major Sulo Zaimi kishte qenë oficer ushtarak nga koha e mbretërisë. Ca kohë qe oficer në Kosovë në vitet ’40. Ishte kunati i Xhemal Brahimit. Nga Gjykata e Lartë Ushtarake, që më pas e dënoi me njëzet vjet burg, cilësohet si nxitësi e frymëzuesi kryesor i rebelimit. E nxiti, por nuk mori pjesë në rrebelimin e Zhapokikës.

Mendojnë se kanë me vete dhe Demo Kason (Demir Allkushaj) nga Gllava, nga e njëjta krahinë. Ky, një oficer policie në lirim, me grupimin e tij të fshehtë nuk iu bashkua Zhapokikës. Grupi i tij u kap më pas dhe u ndëshkua me burg. Demo Kaso u arratis në Itali.

Mendojnë se në Mallakastër, në krahinën e Lopsit dhe në zonën e nahijes së Beratit kanë përkrahës me armë në dorë.

Mbledhja e dytë mbahet në Mëlovë. Flet Xhemal Brahimi që është mendja politike e grupit të Zhapokikës. U bën thirrje të bëhen ushtarë në luftën për demokraci.

Ky ka bërë disa takime në gjithë ata që e mbështesnin në rrethet fqinjë me Tepelenën, deri dhe në Tiranë. Ka korierë që mban lidhjet me këto pika.

Në Mëlovë mbledhja është e gjerë në pjesëmarrje. Vijnë dhe ata që e përkrahin dhe ata që japin fjalën se do jenë me grupin, por tërhiqen.

Xhemal Brahimi e merr fjalën në emër të partisë nacionaliste. Kjo parti, sipas tij, ka lidhje me ministra e anëtarë të lartë të Partisë në pushtet. Sipas tij, nëpunësit kryesorë të Tepelenës, ushtria e policia janë në mbështeteje të tyre. Mehmet Yzeiri e mbështet, por shton se dhe ushtria e Sazanit dhe diversantët e maleve dhe Abaz Ermenji e Muharrem Bajraktari janë në krah të tyre. Kabineti qeveritar ka rënë.

Atmosfera ndizet. Bëhen thirrje antikomuniste.

Vendoset të krijohet Çeta. Zgjidhet komanda me votim. Komandant Bajram Kamber Ahmataj, 59 vjeç. Sekretar politik Xhemal Brahimi. Mehmet Yzeiri-nënkomandant, Salo Kaso, Sefer Yzeiri anëtarë të shtabit. Bëhet betimi tradicional me nga 10 lekë të shkuara midis dy buzëve, të cilat më pas bëhen qiri në faltore. Formula: “Po tradhëtova, më pret plumbi kokës”.Krerët e çetës shkojnë në lagjen Keçerisht, në Zhapokikën e dytë. Në Keçerisht ua hapën dyert. I pritën si shpëtimtarë. U dhanë ushqim e strehë.Xhemali mban një mbledhje në lagjen Mukaj të Luftinjës. Mbledhja zgjati tri orë. Në mëngjes u bashkohen të tjerë burra me armë.

Kamçishti, përplasja e parë me policinë

Vijnë nga Kamçishti përkrahës që i ftojnë për t’u mbledhur në Kamçisht

Bëjnë mbledhje në vreshtin e Halil Sulos në Kamçisht. Ishte natë. Folën krerët e çetës për partinë nacionaliste, për rënien e qeverisë, për kryengritjet që kanë plasur gjithandej. Xhemal Brahimi fyen Partinë Komuniste, Bashkimin Sovjetik. I bëjnë thirrje Kamçishtit të rreshtohet me ata. Poshtë Komunizmi.

Realisht ishte një propagandë në erë, por njerëzit pëlqejnë, besojnë atë që ata dëshirojnë.

Mbledhja zgjati dy orë. Flasin për tatime të larta, për atë që janë lakuriq dhe të këputur. Qeveria është amorale, i mbledh djemtë e vajzat natën. I marrin me zor në konferenca, në hekurudhë.

Xhemal Brahimi u thotë se “do na kolektivizojnë edhe gratë. Se po na vrasin njerëzit e fesë”.

Ikin natën nga Kamçishti për në Kackë të Xhapokikës. Shkojnë në malin e Izvorit.

Ndërkohë policia i ishte drejtuar Kamçishtit. Kanë kapur dy nga shokët e tyre. Çeta kthehet në Kamçisht dhe sulmon policinë. Gani Kojdheli i merr armën nga duart një polici. Qëllojnë me bomba dore. Policia thyhet, tërhiqet. Kryengritësit i ndjekin policët e shpartalluar. Mbetet i vrarë shefi i Sigurimit për Tepelenën, toger Xhezo Makashi.

Marrin shokët e Kamçishtit dhe ngjiten në mal. Marrin me vete të lidhur dy fshatarë që i spiunuan. Nuk merret vendim për t’i vrarë, ndaj i lëshojnë.Datën 2 tetor çeta kaloi në malin e Rabijes. Kanë triumfuar mbi policinë. Këndojnë këngën e Çetës.

Të ndjekur këmba-këmbës

Për t’iu shmangur një përplasjeje të dytë me policinë, merret vendim që të nisen drejt malit të Rabijes.

Dikush nga Kamçishti këmbëngul: “O luftojmë e vdesim këtu, o unë kthehem në shtëpi”. Dhe u kthye.

Xhemal Brahimi dhe Beg Veizi shkuan në Allkomemaj te Sulo Zaimi.

Çeta ecën përroit dhe i pret në Levan. Sulo Zaimin e kanë arrestuar.

U ngjitën në malin e Rabijes. Atje flenë dhe rrinë gjithë datën 3. Të nesërmen te shkëmbi i Koçit.

Një bari nga Rabija u çon ujë. Kalojnë në Çocaj të Allkomemajt. Xhemal Brahimi dhe Mehmet Demua marrin bukë te fshatari Novruz. Muharrem Sulua u jep pak bukë, aq sa kishte me vete. Hanë bukë afër mëngjesit. Këtu në Çoçaj i rrethon policia që i ndjek këmba-këmbës. Qëllojnë në drejtim të tyre në tërheqje e sipër. I sprapsin me armë dhe bomba. Ka dëshmi jo të saktësuara se aty u vra një nga forcat e ndjekjes.

Forcat e ndjekjes nga Tepelena dhe ato të Beratit, të drejtuara nga toger Sulo Gradeci, përbëheshin nga ushtarë dhe policë.

Janë kapur nga policia ata që i kishin lënë me detyrën e prapavijës, për t’i furnizuar me ushqim dhe me informacion. Janë rrethuar nga policia shtëpitë që do të ishin baza për strehim dhe për mbështetje me armë e njerëz. Janë arrestuar korierët.

Mbas përplasjes me armë në Çoçaj, çeta ulet në përruan e Çërrilës ku pushojnë rreth dy orë.

Marrin drejtimin për nga Plashnikut i Beratit, ku mendojnë se kanë një bazë të sigurt.

Të vetmuar, të ndjekur. Pa ushqim. Ka filluar demoralizimi. Ndahen të lëkundurit nga trimat. Dëgjohen shprehjet “sikur nuk e kishim kështu”. Propagandës së Xhemalit se “i presin çeta ngado, se ka rënë qeveria, se ushtria dhe nëpunësit e shtetit janë me ata, se do vijnë ndihma nga jashtë…” nuk i besojnë më.Të zhgënjyer, shkëmbejnë fjalë të serta. Antikomunistët e bindur mblidhen rreth shtabit të çetës. Kjo bërthamë e të betuarve përmbledh të tjerët.

Dezertimet

Tre kamçishtjotët Gani Kojdheli, Halil Sulua dhe Selfo Xhemali natën e 5 tetorit, pasi ndjekin çetën rreth një orë, ndahen praj saj, sapo hyjnë në një pyll. Kthehen nga erdhën. Ditën fshihen, në mbrëmje afrohen në një korije pranë lagjes Bardhaj të Allkomemajt. Aty gdhihen e ngrysen një natë e një ditë. Në datën 7 tetor ndjekin shtigjet përfund Allkomemajt, Levanit, Xhaxhajt deri te një pyll ndanë Kamçishtit. Data 8 tetor në pyll. Në mbrëmje Selfua hyn në fshat, merr bukë dhe kthehet. Aty e shtyjnë edhe datën 9 tetor. Në mbrëmje marrin bukë në shtëpitë e tyre dhe flenë te Halili. Në datën 10 fshati Kamçisht gdhihet i rrethuar. Dorëzohen Ganiu dhe Selfua, Halili vret veten (ose e vrasin në shtëpinë e tij, sipas një dëshmije tjetër).

Plashniku, fundi i arratisë

Që nga dita kur major Sulo Zaimi nuk u bashkua me çetën, hyri grindja. Dhe Sulon na e morën. Si do të vazhdojmë tani? Xhemali mendon të shkojnë në Skrapar, ku ishte Dilaver Çorrogjafi, një ‘diversant i regjur’.

Ku janë ata nga jashtë që do të na hidhnin armë?

Çeta merr drejtimin për në Osmënzezë. Pas kamçishtiotëve, ndahet nga çeta dhe Mehmet Demo.

Në përruan e Plashnikut, në Velemen, pylli i koçimares së Plashnikut. Drejtohen për bukë te shtëpia e mikut, që ishte përkrahës dhe bazë e tyre, te Skënder Aliko. E kanë arrestuar.

Shtigjet janë zënë nga forcat e ndjekjes.

Tatëpjeta, shpartallimi

Kthehen pas. Diku hanë rrush, diku pinë ujë. Në fshatin Zhapokikë të Beratit gjejnë ushqim. Duan të shkojnë te pylli i Zagonit, por gdhihet. Ndodhen në Gllavë. Janë me shpirt ndër dhëmbë.

Në Shkozë të Gllavës ndeshen ballas me policinë.

Është data 8 tetor 1948.

Shaqo Muçodemaj, Sefer Yzeiri, Mehmet Yzeiri, Salo Kaso, Xhemal Brahimi (të betuarit) luftuan deri sa i hodhën gjithë bombat, i zbrazin gjithë fishekët që kishin me vete.

Mehmet Yzeiri dhe Salo Kaso mbetën të vrarë. Dy policë mbetën të vrarë.

Çeta përfundimisht shpartallohet.

Disa u fshehën, deri sa u kapën. Të tjerë shkuan në shtëpitë e tyre ku i prisnin forcat e ndjekjes. Disa u vetëdorëzuan. Shaqo Limja e Sefer Yzeiri iu fshehën policisë për disa muaj.

Komandant Bajram Kamber Ahmataj, ish-xhandari 60-vjeçar, e zgjati arratinë nëpër stane e pyje deri në janar 1949. U kap i fundit, u kap në befasi në fshatin Malëshovë të Përmetit.Vëllai i tij Safet Kamberi u vra në kufi, tek po arratisej.

Xhemal Brahim Asllani

Xhemal Brahimi u arratis. Ai u stërvit në kampet e perëndimorëve dhe u desantua në Shqipëri, hyri dhe doli disa here deri më 1960. Fëmijtë dhe gruaja e tij u internuan në Tepelenë, më pas në Lushnje. Dy djemtë bënë burg. U liruan më 1991. Vdiqën shpejt. E shoqja, Sambretja, me të cilën Xhemali pati dhe një vajzë që lindi në internim në Lushnjë më vitet ‘50, jetoi më gjatë.

Xhemali pati fëmijë nga martesa e dytë në SHBA. Vdiq i alkolizuar me brengën për familjen që në Shqipëri vazhdonte të ndëshkohej për llogari të tij.

Dosja e tij formulare mund të na sjellë të dhëna të tjera.

Procesi gjyqësor

Gjyqi u zhvillua në Gjykatën Ushtarake të Gjirokastrës. Gjyqtarët Llazi Polena, Arqile Toska dhe Hamit Bilbili me prokuror Mustafa Beqon dhanë vendimin nr.24, datë 14.5.1949. Akuzoheshin se në shtator – tetor 1948 “kanë formuar bandë të armatosur për të rrëzuar pushtetin popullor”, se kishin marrë pjesë në luftime kundër forcave të regjimit, se kishin vrarë dy policë dhe shefin e seksionit të Sigurimit Xhezo Makashi dhe se kishin lidhur e dashur të vrisnin dy fshatarë”. Për të gjithë urdhërohej dënimi me punë të detyruar, konfiskimi i pasurisë si dhe heqja përkohësisht e të drejtës së zgjedhjes. Dënimet mbështeteshin në ligjin nr.372, datë 12.12.1946 “Mbi fajet penale kontra popullit dhe shtetit”.

Gjykata e Lartë Ushtarake e përbërë prej Bilbil Klosit, Sotir Spiros dhe Nonda Papulit, me prokuror Bexhet Memën, me vendimin nr.77, datë 6.7.1949 (për dënimet me heqje lirie) la përgjithësisht në fuqi ndëshkimet e gjykatës së Gjirokastrës. Gjykata e Lartë nuk ua vë në ngarkim të dënuarve vrasjen e toger Xhezo Makashit, shefi i Sigurimit Tepelenë.

U dhanë këto dënime:

1-Bajram Ahmetaj, vjeç 59, arrestuar më 4.1.1949, me vdekje.

2-Sefer Yzeri, vjeç 39, arrestuar më 10.10.1949, me vdekje. I falet jeta nga Presidiumi i Kuvendit Popullor. Bëri 33 vjet burg, vdiq i uritur, i vetmuar në një kasolle.

3-Shaqo Muçoderraj, vjeç 29, arrestuar më 16.10.1948, me 20 vjet burg.

4-Xhemal Asllani, vjeç 21, arrestuar më 5.10.1948, me 15 vjet burg.

5-Xhemal Begaj, vjeç 35, arrestuar më 10.10.1948, me 12 vjet burg.

6-Mete Didi, vjeç 36, arrestuar më 19.10.1948, me 15 vjet burg.

7-Balil Veliu, vjeç 39, arrestuar më 10.10.1948, me 15 vjet burg.

8-Xhelal Begaj, vjeç 35, arrestuar më 10.10.1948, me 12 vjet burg.

9-Gani Kodheli, vjeç 36, arrestuar më 16.10.1948, me 12 (5) vjet burg.

10-Mehmet Mupoderraj, vjeç 21, arrestuar më 5.10.1948, me 12 (5) vjet burg.

11-Hajri Mahmutaj, vjeç 39, arrestuar më 10.10.1948, me 12 (6) vjet burg, vdes ne burg pas 11 vitesh.

12-Selfo Xhemali, vjeç 49, arrestuar më 16.10.1948, me 4 vjet burg.

13-Beg Veizi, vjeç 49, arrestuar më 5.10.1948, me 4 vjet burg.

14-Nuredin Rrodhaj, vjeç 29, arrestuar më 5.10.1948, me 4 vjet burg.

15-Hajredin Alushi, vjeç 33, arrestuar më 16.10.1948, me 4 vjet burg.

16-Mehmet Kalemaj, vjeç 49, arrestuar më 16.10.1948, me 4 vjet burg.

17-Teme Pajo, vjeç 49, arrestuar më 5.10.1948, me 3 vjet burg.

18-Shefqet Didi, vjeç 19, arrestuar më 16.10.1948, me 3 vjet burg.

19-Seit Çaushaj, vjeç 34, arrestuar më 10.10.1948, me 3 vjet burg.

20-Jashar Canaj, vjeç 44, arrestuar më 10.10.1948, me 3 vjet burg.

21-Maliq Didi, vjeç 57, arrestuar më 5.10.1948, me 2 vjet burg.

22-Demo Aliu, vjeç 45, arrestuar më 5.10.1948, me 2 vjet burg.

23-Riza Çaushi, vjeç 49, arrestuar më 10.10.1948, me 2 (1) vjet burg. Ky arratiset jo me çetën por i vetëm me armë fshihet larg fshatit në një pyll. Kish dhënë fjalën të jetë ne çetën, por nuk shkon me ata. Dorëzohet vetë më 10.10.1948 në Tepelenë.

24-Mufit Islami, vjeç 29, arrestuar më 5.10.1948, me 2 vjet burg.

25-Adem Memaj, vjeç 21, arrestuar më 10.10.1948, me 12 vjet (2) burg. U ridënua, bëri 33 vjet burg.

Shifrat e viteteve në kllapa () janë dënimet përfundimtare dhënë nga Gjykata e Lartë.

Kryengritës të vrarë

Mehmet Yzeiri Selaj (në përpjekje me policinë në Gllavë, 10 tetor 1948).

Salo Kaso Didaj, në përpjekje me policinë 10 tetor 1948.

Safet Kamber Ahmataj, vritet në kufi.

Halil Sulo, vritet nga policia në shtëpinë e tij Kamçisht. Sipas dëshmisë së Gani Kojdhelit në gjyq Halil Sulo ka vrarë veten, kur u kthyen nga arratia në fshatin Kamçisht.

Më 21.7.1949 u krye ekzekutimi i dënimit me vdekje i të dënuarit Bajram Kamber Ahmetaj. Ai thotë: “Për toger Xhezo Makashin, dëgjova rojet e burgut të thoshin e vrau kush e vrau, u mbeti këtyre”. Bajrami kërkoi që pushteti të mos hakmerrej mbi fëmijët e tyre, që kufomën e tij mundësisht t’ia çonin familjes… E mbylli jetën me fjalët “Rroftë Shqipëria”.Shefi i sigurimit të Tepelenës, Xhezo Makashi (1920-1948) me vendimin nr.65, datë 2.10.1971, u shpall dëshmor.

Kjo është një kryengritje e fshatarëve të varfër

Ja cilat ishin ato që quhen logjistikë, si depo rezervë, fuqi financiare, buxhet mbështetës për çetën.

Në gjithë udhëtimin e saj çeta mbante me vete një mitroloz pa gjilpërë që nuk u zbraz kurrë.

Nga dosjet vijnë dhe këto fakte mbi atë se ç’fuqi ekonomike kishte çeta më 2 tetor 1948 kur u nis në luftë:

Hëngrëm bukë e dhallë te Zeneli.

Xhelal Rizai solli bukë dhe një gavetë mjaltë. M. Yzeiri hëngri petulla që i solli Sefer Yzeiri, vëllai.

Te Muharrem Mehmeti morëm bukë e dhallë.

Musa Qazimi ka prurë një gavetë mjaltë.

Te Halili Sulua morëm bukë e duhan.

Shaip Sulos i morëm bukë thatë, i dhamë 1000 lekë.

Hajdar Rustemi dha bukë dhe një torbë me domate.

Te Hajredin Alushi bukë e domate.

E shoqja e Zane Abazit na ka dhënë një trastë me bajame kur kemi qenë në pyllin e Zagonit.

Një mulli dha tre trasta me bukë dhe një batanije. Barinjtë jepnin bukë e duhan. Djali i Sefer Yzeirit dha në shportë rrush.

Ibrahim Jonuzi nuk erdhi me ne se nuk kishte pushkë.

Shaqua e bleu pushkën 6 napolona.

Me këtë fuqi ekonomike çeta e uritur dhe me frymë të rënduar i mbylli ditët e saj me armë, me luftë.

Pastaj… vite e vite burg.

Qenë njerëz që besonin në atë që ishin, në atë që donin. Jo në gjë tjetër. Dhe i paguan me kokë, me burg bindjet e tyre.

Për të tillët gjithmonë do të ketë vetëm respekt.

* E dergoi per Diellin gazetari Cerciz Loloci

Në kthellën e epërme

June 28, 2018 by dgreca

Sadik Bejko: Në kthellën e epërme/Shënime mbi librin poetik të Alisa Velajt/

Alisa Velaj u lind në qytetin e Vlorës, më 6 Nëntor 1982. Është diplomuar për Gjuhë-Letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës në vitin 2005. Kryen studimet pasuniversitare (SHPU) pranë katedrës së Letërsisë po në UT. Më pas merr titullun Doktore e Shkencave Filologjike, pranë Katedrës së Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në universitetin shtetëror të Shkupit.

Dy vëllimet e para me poezi “Themelet e erës” dhe “Drejt ajrit’ do t’i rrimarrë sërish me 2012 në përmbledhjen poetike “Përanash Flakës”.

“Tej kthellës së epërme” është përmbledhja e saj e dytë me poezi. Poezitë e saj janë përkthyer dhe botuar në: anglisht, hebraisht, suedisht, bengalisht, rumanisht, frengjisht dhe portugalisht.

Në gjuhën angleze është botuar në mbi 70 tituj gazetash, revistash dhe antologjish, online dhe në print, ku spikasin tituj të tillë si; Four twentyfive Anthology (Australia), The Journal (UK), The Dallas Review (USA), The Linnet’s Wings (UK) The Seventh Quarry (UK), Envoi Magazine (UK) etj.

Vëllimi me poezi “The Wind Foundations” (‘Themelet e erës), përkthyer nga Ukë Zenel Buçpapaj botohet në 2017 nga revista amerikane Zany Zygote Review. Vëllimi tjetër me poezi “With no sweat at all” (“Pa kurrfarë mundi”) pritet të botohet në 2019 në USA nga Carvena Barva Press.

Në qershor 2014 do të futet në shortlistën prej 20 poetësh, pas konkurimit prej 5450 poetësh nga mbarë bota, për çmimin prestigjoz ‘Erbacce Prize Poetry Award’ në Britaninë e Madhe.

Në Shqipëri është fituese e çmimit ‘Zef Serembe’ në vitin 2012 për përmbledhjen me poezi “Përanash Flakës”.

Prej 10 vjetësh është pedagoge pranë katedrës së Letërsisë në universitetin “Aleksandër Moisiu” në Durrës.

Libri “Tej kthellës së epërme”, botim i shtëpisë botuese ‘Luis Print’, Durrës 2018, ka 150 faqe poezi. Një përmbledhje e plotë, e rëndë. Mund të ishte edhe 100 faqe, madje mund të ishte dhe 80 faqe dhe prapë do të ishte po me kaq peshë, me atë poezi të arrirë që mbetet përfaqësuese për autoren, por dhe për prurjet në poezinë e brezit të saj, në poezinë më të mirë që shkruhet sot tek ne në këtë fillim shekulli.

Libri është ndarë në disa cikle, si për të propozuar një arkitekturë, një kompozim. Nuk e di sa është e arritur kjo ndarje. Më tepër mund të flitet për dy lloje lëndësh, për dy lloje bërthamash a vatrash rreth të cilave qerthullon e ngjizet në disa tituj vjershash jeta e gjallë dhe e fortë poetike e këtij libri.

E para vatër është ajo e një poezie që sjell përthyerjen në vargje, jo regjistrimin, por meditimin e pjekur dhe të distiluar nëpërmjet llambës magjike të fjalës, sjell poezinë mbi ngjarjet e përvojat e unit, mbi gungat e honet që lënë pas goditjet e fatit.

E dyta vatër përcjell poetikën e pejsazheve mesdhetare, vargje gjithë dritë e kthjelltësi, imazhe mbi zogjtë, anijet, udhëtimet në pambarimësi ujërash e horizontesh, perëndimet, zambakët, tulipanët, vjeshtërat, pulëbardhat, ishujt, dallgët, gadishujt… në “Tej të kthelltën e epërme” të poezisë.

Kjo tematikë e deteve të jugut vjen me shumë shëndritje e lëbyrje sysh, gati një dritë verbuese. Është një prurje prej një poeteje të lindur në Jugun detar, poete që sjell kësisoj imazhe, pamje e detaje që kanë lindur bashkë me të. Pra, dhe kjo lëndë është pjellë e një përvoje që vetëdijshëm ose jo ka krijuar depot e saj me lëndë kthjelltësish në thellësi të mbushura rëndshëm sa më nuk ka dhe që një ditë patjetër duhet të zbrazen.

Kjo lëndë mesdhetare nuk është vetëm imazh, nuk është vetëm pejsazh, është dhe përvojë, është dhe etyd i përthyerjes psikologjike të një ҫasti, të shumë ҫasteve që nga fëmijëria, që të bëra bashkë si gurët e mozaikut përbëjnë një panorame ndjesore e shqisore shprazur me drita, me kristale zambakësh e tulipanësh, me njomështi visesh ujore e brigjesh të zhveshura mbetur në retinën e vjeshtrave e të perëndimeve mesdhetare, në gojët e zambakëve, në grykët e zogjve, në delikatesën e thërrmimeve në hënë e shkëmb. Autorja për kontrast ka plazmuar ku e ku pak brengë, pak natë, pak mpiksje muzgu.

E përthyer kështu ndjeshmërisht, kjo botë mesdhetare nuk është një bukuri në vetvete apo për vete, por e njerëzuar, e hunanizuar.

Në krye të librit vjen një djalog me Homunkulusin, njeriun e krijuar prej laboratorit… një trokitje nga satira e ironia, që mbase, mbase në të pritmen do të marrin formë e shtat në poezinë e Alisa Velajt.

Ka rëndësi (dhe kjo duhet të nënvizohet) ajo që në këtë libër poetja Alisa Velaj , sjell lëndën e saj poetike. Nuk ka imitime të botëndijimeve dhe perceptimeve të të tjerëve. Poetët vijnë me lëndën e tyre, me bukën e brumin e tyre në furrën e poezisë. Madje poetët e krijojnë prej vetes botën e librave të tyre. Në një farë mase ne kështu po ravizojmë atë që origjinaliteti është thellimi te vetja jote, te eksperiencat e tua, duke mos përjashtuar as reflekset e biografisë së autorit. Ato duhen përfshirë patjetër.

E rëndësishme është që jo vetëm të sjellësh lëndën tënde, por edhe përftimin poetik personal të kësaj lënde. Dua të them se me dy temat kryesore të librit shprehimësia, rrjedha e lirshme, derdhja sintaksore e përpiktë dhe e brishtë në modelimin estetik të tekstit, herë-herë me frymëmarrje të gjata, përcjellin një siguri në mjeshtërinë e të shkruarit, një siguri e maturi stili.

Këtu mund të thuash se prirja për të qenë i sofistikuar me patjetër, si ngutje e ҫdo të riu për t’u treguar “poet”, ka sjellë disa herë (jo shpesh) dhe poezi që duhen lexuar dy herë për të hyrë në to. Nuk jam kundër kësaj. Nganjëherë poezitë e mira duhen lexuar dy e tri herë… po, siҫ dihet, kjo manierë nuk duhet të sillet si qëllim më vete. Të jesh i kthjellët, i thjeshtë është më e vështirë se të jesh i ngatërruar. Forma në vetvete, lojërat e bukura me fjalën, nuk kanë asgjë të keqe, por kanë dhe një magji të zbrazët që shumë poetë nuk i rezistojnë ndaj rendin pas tyre dhe dehen me gjethet në të tilla të shterrura vreshta.

Por… që të mos jem i kyrsyer, po nxitoj të shtoj se përtej kësaj përkujdesjeje miqësore ndaj një kolegeje më të re, kujdesje për të mos shkarë në formë (mashtruese e mikluese), qoftë dhe në formë shkëndijuese, po shtoj se Alisa ka disa poezi që janë arritje të vërteta, të shëuara jo për atë, por për poezinë tonë në tërësi.

Këtu po rreshtoj, sipas meje, disa nga poezitë më të mira të librit: Pasdite pulëbardhash, Ky qiell, Ti më dite, Degëz palme, Thirrja e ujërave, Herët, Aty ku vallëzoj, Duke pritur dimrin, Ungjill drite, Prag, Mirazh, Bulkthi dhe hëna, U shfaq Moxarti, Jo më larg se mali i Sinait, Bardhësi, Nokturn, Heshtohu heshta ime, Simetri, Në e dashtë dritën, E veja, Nuk vjen përmes lutjeve, Ti eja në Paris, Muranë, Ende, Me tinguj, Asgjë përpos dritës…

Në ciklin ‘Kujtesë mjerane e pasqyrës”, një cikël shumë i gjerë, me lëndë tragjike, me ngjizje imazhesh të trishta, me gjak e gjemba të djerrinave ballkanike, ndërkallen dhe poezi të kthjellëta të brishtësisë detare, mbase për ta thyer tonalitetin. Ky cikël ka dhe një përzjerje të stileve, të teknikave poetike, si reflekse nga poetë spanjollë, nga poetë paraardhës të poezisë eliptike. Alisa Velaj me poezinë e saj të këtij libri e ka përballuar këtë trysni të teknikave të fillim shekullit. Ajo në arritjet e saj, aty ku kallinjtë janë pjekur plot bukë me rrënjë në tokën e përvojave të saj, ia ka dalë të jetë vetvetja. Nuk ka nevojë për gjë tjetër, veҫ për ta respektuar dhe për ta marrë, trajtuar shumë seriozisht talentin e vet tashmë katërcipërisht të dëshmuar. Ky libër na e thotë shkoqur kaq gjë.

Në disa nga kryeveprat e saj si “Ky qiell”, “Ti më dite”, “Ungjill drite”, e shumë nga ato poezi që përbëjnë ciklin e vatrës së ndezur nga përvojat e unit, fjalët marrin rrezatimin e fshehtë të perlave. “Ky qiell” ka një melankoli të pjekur, nga dhimbje të përtej një momenti, dhembje e gjithëkohëshme, dhembje që na i flak mbi krye jeta tek shkon në punët e veta (të mëdha) pa i përfillur jetët tona (të vogla). “Ti më dite” është poezi e mbushur me dhembje, me një lëndë të ngjeshur dhe kompakte, ku një përvojë e tillë merr kuptim, kur ҫlirohet nga helmet e teret në ajër e në dritë, në dritën e pastër të “Tej kthellës së epërme”. Për mua poezi të tilla, si këto më lart, janë më të arrira se disa nga poezitë e saj që shkëlqejnë nga një përsosuri teknike e realizim forme që të lënë shtang (“Ti eja në Paris” etj).

Alisa Velaj me këtë libër dha një provë të asaj që poezia di të lindë e të gjejë vend në këtë tokë që prej qindra e qindra vjetësh ka qenë e hapur për poetët, për poezinë. Një poezi si ndriҫim, si tretje në të kthjelltën e epërme të fjalës.

UNGJILL DRITE

(Nënës sime, Elvedinës)

Mos i lër gjethet e vjeshtës

Të të kalojnë mbi krye, nënë!

Kanë gjurmë nga trishtimet e zogjve

Psherëtima flladesh nga kujtesa të erërave të shkretëtirës

Që ngrenë lart një re pluhuri të kuqërremtë

(Njëjtë si nuancë e gjetheve të vjeshtës)

Është kaq i shndritshëm ky mëngjes detar, mam’

Ku ҫdo rreze dielli që të ngatërrohet flokëve

Më rrëfen se ka bardhësi më të bardha se bora

Lartësi më të mëdha se qielli

Dhe gjuhën e dashurisë s’është kurrë vonë për ta mësuar.

Kaq i paqtë është ky qiell pulë bardhash

Sa sytë e tu të thellë – dy copëza kaltërsish,

Mbajnë fshehur më të kthjelltin ungjill drite

Aq pak të lexueshëm për gjethet dhe erërat.

Mbi “saktesine” e prof. Bejkos dhe te tjereve

March 10, 2017 by dgreca

Ne Foto:Poetet e pushkatuar Vilson Blloshmi e Genc Leka/

NGA RAMIZ GJINI/Nju Jork/

Na mbyti kjo “saktesia” me te cilen thuhen te pavertetat, perqeshen reagimet, intrigohen zhvillimet; “saktesia”, qe del nga mendjet e aberruara, te shitura e te perbaltura; “saktesia” qe buron nga profesori, kryetari, deputeti, shefi, poeti, bosi, eksperti, djalli e laneti, por kurre nga NJERIU. Na mbyti “saktesia” me te cilen thuret e shthuret gjithe jeta shqiptare, as mish, as peshk.

Foli edhe profesori Sadik Bejko, i cili ka shkruar dhe botuar edhe nje liber per poetet martire, Vilson Blloshmi dhe Genc Leka te pushkatuar gjate regjimit komunist. Edhe prof. Bejko na del i “sakte” ne te gjitha ato qe ka shkruar e qe vazhdon te shkruaje. Eshte “saktesia” e tij personale, nje “saktesi” e latuar prej profesori dhe poeti, pra, latim prej ustai. Me duhet te perseris, o profesor Bejko, nje reagim timin ne lidhje me kete “saktesine” tende ne reagim, por edhe te gjithe atyre qe mendojne “sakte” si ju; “Saktesine” e Dianes ne ekspertizen e saj, “saktesine” e prokuroreve dhe gjykatesve si dhe “saktesine” e krejt atij sistemi monster, ku nen hijen e tij u prishen pothuajse te gjithe, dhe bashke me te gjithe, keq me vjen ta them, por jeni deri diku edhe Ju, e pse jo, ndoshta edhe Une. Pra edhe Diana na del shume e “sakte” ne ato qe ka shkruar. Madje edhe prokurori edhe gjykatesit, kane qene shume te “sakte” ne perpilimin e shkresave te tyre per t’i cuar drejte vdekjes dy djem nenash ne lule te moshes. Prandaj fli rehat ne ate krah, profesor. Kane vepruar te gjithe sinkron, ne menyre te perpikte. Dhe po ta rropasim mendimin tuaj ne kontekstin e kohes, na del qe edhe Vilsoni dhe Genci, ishin shume te sakte si “armiq te pushtetit popullor”. Tani, nje pyetje, ju lutem: a ishte ai regjim, nje regjim i pushtetit popullor? Nese po, i bie qe ata t’i kishte vrare vete populli. Pra, kjo eshte ajo “saktesia” qe na paraqisni ju e shume te tjere ne kete histori krimi. “Saktesia” me te cilen shkruani nje liber mbi keta martire dhe perpiqeni ta beni te pranueshem, pa prekur asnje emer konkret te zhytur koke e kembe ne kete krim; sepse helbete, kohet kane ndryshuar, pore disa nga ata kriminele, vazhdojme t’i kemi neper kembe. Madje edhe tani pas kaq shume vitesh, duan serish t’i kemi frike. Sepse frika profesor, eshte instikt, ajo zgjohet e kthehet tek une e ti ne cdo rrethane. Lum si ai qe ka kurajon ta vrase ate. Ta vrase pavaresishte nga cdo cmim. Ju perpiqeni te vini ne dyshim dhe te perbaltni aktin njerezor dhe kurajon qytetare te poetit, Agron Tufa, te cilit, vertet mund t’i keni dhene mesim, por qe une, personalisht, nuk mendoj te kete nxene shume prej jush per tu quajt nxenesi juaj. Agron Tufa ka dite te zgjedhe ku me marre, pa llogaritur ate qe ia ka dhene me shumice vete Zoti: talentin. Perse nuk merreni me problemin (me shume moral se sa ligjor), qe shtron poeti Tufa, por merreni me tarafet, qe lidhen me projekte e sterprojekte – salsice qe pushteti u a var per qafe servileve dhe komformisteve?

Perqasja juaj, sipas se ciles shkrimtarja Culi nuk ka vrare njeriun, por poezine e tij, dhe se nuk e ka dite se po i nxjerr ne prite dy djelmoshat, ben qe te na e rreshtoni edhe ate ne krah te viktimave. Medemek, Diana Culi u nis per mire, por e mori me qafe edhe ate regjimi, sepse nuk ishte ne dieni cfare i priste djemte e nenave. Dhe cila? Nje shkrimtare e formuar dhe gjithashtu shume e informuar. Tani, a mundej qe shkrimtarja, intelektualja dhe qytetarja Diana Culi, te bente nje shkrim – analize letrare,(jo dhe aq te sakte) me qellimin e mire per t’i shpetuar nga burgu dhe pushkatimi? Pra, po e theksoj, nje shkrim analize dhe jo ekspertize, ne te cilen mblidhen provat e nje krimi, e ku vete ajo qe thirrur si eksperte. Une mendoj se mund ta bente, por nuk deshi ta bente. Perse nuk deshi ta bente? Sepse si bije e nje punonjesi te larte te sigurimit te shtetit, ishte edhe ajo nje ingranazh i makines kriminale, qe bluante jete njerezish te pafajshem. Dhe e fundit, qe ju sugjeroj, profesor, eshte: kur te pini kafen e radhes me Diana Culin, i thuaj qe Shqiperia ka sot njerez, te cilet mendojne qe ajo ka bere nje krim, prej te cilit, nuk mendoj se ka gjasa te shkoje ne burg, por e sigurte eshte, qe nuk do te mund ta pastroje kurre shpirtin. Dhe kjo eshte shume e sakte profesor Bejko.

29 Nëntori gjithmonë i ka hyrë në hak Ditës së Flamurit

November 30, 2016 by dgreca

Nga Sadik Bejko/ Sivjet, në këtë 29 Nëntor, dua të kujtoj edhe ballistët. Nuk kam pasur ballistë në familje. Dua t’i kujtoj se ballistët ishin antifashistë, ishin republikanë, jomonarkistë, ishin antikomunistë për më tepër. Komunistët e përvetësuan luftën. E bëri partia, thoshin. Por pati dhe forca jokomuniste që luftuan. Luftën e bëri Shqipëria. Shqiptarët i deshën a nuk i deshën partizanët, dhanë bijtë për luftën, dhanë bukë, strehë, veshje. Shqipëria për 4-5 vjet ka qenë realisht/zyrtarisht shtet fashist. (Ne nuk e themi që kemi qenë shtet fashist, veç kur del me dokumente që edhe N. Xhunglini aplikonte për punë si fashiste. Nga halli, kështu thotë). Fashizmin shqiptari nuk e deshi. Po kush e pyeti? Nga shtet fashist më 1945 u bëmë shtet komunist. Si në asnjë rast tjetër në botë. Morëm një kthesë 380 gradë. Shqiptari nuk e deshi komunizmin. Të dyja (fashizëm e komunizëm) na i imponuan kohërat. Popujt e vegjël janë zare në lojën e historisë. Që nuk e deshi Shqipëria komunizmin e dëshmon një fakt. Asnjë nga elita intelektuale e viteve ’30 (shkrimtarë, profesorë, nëpunës karriere, ish-luftëtarë) nuk shkoi me komunistët e malit. Elita shqiptare nëpërmjet Branko Merxhanit “Pse nuk jam marksist” e kish thënë që ishte antikomuniste. Më 1939 disa përfituan nga të mirat e Shqipërisë fashiste. Me këmishën e zezë Nexhmija u bë mesuese. Enveri bënte kontrabandë duhani te “Flora” me ndihmën e biçakçinjve të Elbasanit. Qemal Stafa shkoi të studionte në Firence. Bukën e fashizmit hëngrën Kahreman Ylli, Bedri Spahiu e shumë krerë komunistë. Ndryshe ndodhte me nacionalistët, më pas Ballistët. U gjakosën që më 7 prill. Pas 7 prillit M. Frashëri, Ermenji, Butka etj u internuan në Ventotene. Çetat e Ballit dhe partizanët e luftuan bashkë fashizmin më 1942- 43. Si u përmbysën fatet në fund të vitit 19443? Pse u masakruan nacionalistët në Dunicë të Mokrës (35 ballistë), në Myzeqe (67 ballistë)? Pse ballistët, këta antifashistë të orëve të para, u shtynë të bashkëpunojnë me nazistët? Kjo është një pyetje për historinë. Lufta mbaroi pa fitimtarë. Më 1939 vendosi pushka e zezë e të huajit. Më 1944 vendosi pushka e kuqe e partisë. Popullin nuk e pyeti njeri. As referendum, as zgjedhje të lira. Ky nuk ishte çlirim. Të vij te fillimi. Sot dua të kujtoj Ballistët. Këto ditë një mik më pyeti: Ka ballistë antifashistë? Po. Ata ishin patriotë. Ata dinin të luftonin. Kanë qenë ballistë antifashistë (dhe antikomunistë njëherësh). Po. Kanë qenë shumë, shumë të tillë. Njeri prej tyre ishte vlonjati Hysni Lepenica, dëshmor i atdheut, që ra theror si antifashist në Gjirokastër më 1943.

BALLISTȄT E MYZEQESȄ 1943, VIKTIMA APO MARTIRȄ?

November 1, 2016 by dgreca

….Ata kishin shkabȅn nȅ ballȅ, shoku Mehmet kishte yllin me drapȅr e ҫekan. Edhe flamuri Brigadȅs sȅ Parȅ ishte me ngjyrat e flamurit jugosllav. E keni nȅ Arkiv. Pse nuk na thonȅ sot veteranȅt e Brigadȅs legjendare se e ҫ’flamur kishin? Nuk kishin nȅ ballȅ njȅ flamur sllav? Ata fshatarȅ tȅ Myzeqesȅ qȅ i braktisi komandati i tyre Isa Manastiri, thanȅ qȅ “derr bȅhemi e komunistȅ nuk bȅhemi”. Vetȅm njȅri ta ketȅ thȅnȅ kȅtȅ frazȅ, na flet se aty u ndeshȅn jo njerȅzit por simbolet, u ndesh ylli, drapȅrҫekani qȅ Mehmet Shehut i lexohet nȅ ballȅ me shkabȅn e nacionalistȅve .Myzeqarȅt vdiqȅn, i shqyen ҫakenjtȅ e ujqit e pyjeve, por nuk e ndȅrruan shkabȅn me yllin internacionalist. A janȅ ata martirȅ? Me kȅtȅ titull i dekoroi Presidenti. Unȅ them ata janȅ martirȅ. Njeriu qȅ vdes pȅr atȅ gjȅ qȅ e beson dhe e vlerȅson mȅ shumȅ se jetȅn e tij, ȅshtȅ martir./

Nga Sadik Bejko/ Mȅ 21 tetor 1943 partizanȅt e Mehmet Shehut vranȅ 67 ballistȅ nȅ fshatin Golem tȅ Lushnjes. Thuhet se gjithsej ishin 3000 ballistȅ (jo pak) qȅ vepronin nȅ zonȅn e Myzeqesȅ. Thuhet se kȅta qȅ i kapi robër Mehmet Shehu, ishin 200. Pastaj disa nga kȅta burra qȅ u kapȅn rob, shqiptarȅ qȅ nuk zbrazȅn asnjȅ pushkȅ kundȅr Mehmet Shehut, u ҫarmatosȅn, u zhveshȅn lakuriq, u seleksionuan sipas asaj qȅ ishin apo nuk ishin synetllinj, dhe…u pushkatuan pa gjyq. Nuk u lejuan familjarȅt qȅ t’i varrosin. U lanȅ nȅ mȅshirȅ tȅ dheut e tȅ natȅs, tȅ zhavalitjes si mish i kalbur nȅ gojȅn e nȅ dhembȅt e egȅrsirave. Kȅtȅ shkollȅ tȅ shnjerȅzisȅ, tȅ terrorizmit M. Shehu e pat mȅsuar nȅ Spanjȅ ku tȅ dhjathtȅt e tȅ majtȅt e kishin masakruar kafshȅrisht njȅri-tjetrin. Dhe njȅ poet si F. G. Lorka thonȅ se u pȅrҫudnua nga tȅ djathtȅt, vdiq i vrarȅ e i dhunuar me njȅ hu tȅ ngulur nȅ fund tȅ shpinȅs. Dushan Mugosha, alias Sali Murati, jugosllavi qȅ Enver Hoxha si komisar i ushtrisȅ NÇl i kish dhȅnȅ tȅ dejtȅ tȅ merrte vendime nȅ shtabin e Brigadȅs sȅ Parȅ Sulmuese, ky komunist internacionalisti sllav, herȅ–herȅ kur pushkatonin shqiptarȅ armiq, merrte thikȅn dhe demostronte dhunimin, pȅrҫudnimin e kufomave, manifestonte ‘virtytet’ e tij nȅ prerjen e gjenitaleve, tȅ veshȅve e tȅ gjymtyrȅve tȅ shqiptarȅve. Trimi Mehmet bȅnte sehir, kȅnaqej. Tani pas kaq vitesh disa analitȅ shqiptarȅ, disa politikanȅ shqiptarȅ, disa historianȅ, shkrimtarȅ, njerȅz tȅ nivelit akademik, dituror japin mendime mbi kȅta tȅ therur, tȅ lakuriqur, tȅ djegur nga plumbat, tȅ shqyer nga bishat, tȅ mbetur pȅrjetȅsisht pa njȅ varr. Mȅ ngjajnȅ si ca kokȅmisha, kokȅbosha e kokȅtula tȅ rȅndomtȅ. Kush ua jep tȅ drejtȅn tȅ gjykojnȅ apriori? Kȅta burra tȅ sȅ sotmes , politikanȅ, historianȅ, shkrimtarȅ, poetȅ tȅ viteve 2016, me njȅ arsim jo tȅ keq, jo pa pȅrvojȅ jetȅsore dhe politike, jo pa njȅ njohje tȅ natyrȅs shkrimore tȅ asaj qȅ quhet njerȅzore, jo pa njȅ njohje juridike tȅ asaj qȅ ȅshtȅ e drejtȅ natyrore dhe njerȅzore… pra, kȅta burra jo tȅ paditur, i japin vetes tȅ drejtȅn tȅ na thonȅ ҫfarȅ ȅshtȅ e moralshme e ҫfarȅ nuk na qenka e moralshme politikisht , njerȅzisht nȅ vitin 1943, i japin vetes tȅ drejtȅn se si duhet tȅ sillet e sesi duhet tȅ mendojȅ e tȅ veprojȅ ai fshatari i Myzeqesȅ nȅ vitin 1943. Ata kanȅ tȅ drejtȅ qȅ tȅ na thonȅ se si duhet tȅ silleshin ballistȅt … madje t’i gjykojnȅ e t’i rivrasin si Mehmet Shehu, po vallȅ a i pyesin, a ua marrin dorȅn, ai pȅrfillin nȅ mȅnyrȅn se si sillen e sesi veprojnȅ fȅmijtȅ a familjarȅt e tyre tani nȅ vitin 2016? Me siguri, nuk ua varin shumȅ torbȅn. Medet pȅr kȅta analistȅ, politikanȅ mȅndjemȅdhenj qȅ pȅlqejnȅ e vetȅpȅlqehen nga mendja e vet. Disa thonȅ se M. Shehu ishte burrȅ shteti, tjetri ia kthen se ai ishte i ҫmendur. Me tȅ vȅrtet? Mehmet Shehu ishte njȅ burrȅshtetas i profilit tȅ vet. Njȅ komunist terrorist. Jo njȅ i ҫmendur. Ai dhe nȅ rastin e masakrȅs sȅ “hedhjes sȅ bombȅs nȅ ambasadȅn sovjetike” vret pa gjyq, vret si terrorist komunist. Koministi terrorin e pȅrdor si mjet tȅ pushtetit. Jugoslavȅt Ali e Sali i mȅsuan komunistȅt shqiptarȅ se eliminimi nȅ radhȅt e komunistȅve e forcon partinȅ, se terrorizmi ȅshtȅ nȅ metodikȅn e tȅ vepruarit komunist. Njȅ pjesȅ e popullit duhet tȅ skartohet qȅ tȅ vihet nȅ udhȅn e revolucionit e tmerruar pjesa tjetȅr e popullatȅs. Pjesa e pagȅdhendur, mjerane, mendjemadhe, kokȅmishe e mendimit tonȅ politik i fyen dhe tani mbas 70 vjetȅsh ata fshatarȅt e Myzeqesȅ tȅ vitit 1943. Ka njȅ varg nȅ folklor: “Sa shumȅ po vritemi/ s’ka kush me dek”. Njȅ poet, Vorea Ujko, thotȅ: “Ju lutem, ma mbroni vdekjen”. Vdekja ȅshtȅ e respektueshme, ȅshtȅ pjesȅ e jetȅs. Mbyll ciklin. Vrasja ȅshtȅ e fȅlliqur. Dhunon natyrȅn, ndȅrpret ciklin natyror. Nȅ Ungjill thuhet: Kalliri duhet tȅ vdesȅ qȅ tȅ lidhȅ shumȅ frute. Vdekja ȅshtȅ e frutshme. Vrasja ȅshtȅ e dhunshme. Ata qȅ i vranȅ, pra, komunistȅt, partizanȅt ishin kriminelȅ. Edhe sot, kushdo qȅ vret pa gjyq, ȅshtȅ kriminel. Dȅnimi me vdekje nuk ȅshtȅ mȅ normȅ juridike. Ballistȅt, si gjithȅ tȅ djathtȅt nȅ arealin ballkanik, ishin pjesȅ e pejsazhit politik tȅ kohȅs. Dhe ishin antifashistȅ deri nȅ tetor tȅ vitit 1943. Po pse u vranȅ? Kȅtu kokȅtrashȅt tanȅ bȅhen bashkȅ. Ata ishin tȅ pa shkollȅ, na thonȅ. Sikur partizanȅt nuk ishin 90 pȅrqind analfabetȅ. Ata nuk kishin ideale a ndȅrgjegje jete, ndȅrgjegje politike. Sikur partizanȅt na ishin tȅ ndriҫuar nga zjarret e kȅngȅt legjendare partizane, sikur na ishin tȅ yshtur, tȅ urtȅsuar profetikisht nga politika e komunistȅve idhujtarȅ. Ata myzeqarȅt na ishin ballistȅ, vetȅm ballistȅ, ca fshatarȅ dhe aq… E kjo politikisht pȅr kundȅrshtarȅt ȅshtȅ si tȅ ishin mȅ pak se njerȅz. Se po tȅ ishin partizanȅ (sic! ) do tȅ na ishin pak mȅ shume sesa njerȅz. Kȅto janȅ pȅrralla Mund tȅ ishe partizan, e mund tȅ ishe njȅ plehurinȅ, njȅ shȅmti njerȅzore si qe komandanti i pȅrgjakur Mehmet. Ata ballistȅt e Myzeqesȅ vdiqȅn me dinjitet. Nuk u bȅnȅ partizanȅ, kur i ftoi tȅ bȅhen me tȅ shoku Mehmet. Ata kishin shkabȅn nȅ ballȅ, shoku Mehmet kishte yllin me drapȅr e ҫekan. Edhe flamuri Brigadȅs sȅ Parȅ ishte me ngjyrat e flamurit jugosllav. E keni nȅ Arkiv. Pse nuk na thonȅ sot veteranȅt e Brigadȅs legjendare se e ҫ’flamur kishin? Nuk kishin nȅ ballȅ njȅ flamur sllav? Ata fshatarȅ tȅ Myzeqesȅ qȅ i braktisi komandati i tyre Isa Manastiri, thanȅ qȅ “derr bȅhemi e komunistȅ nuk bȅhemi”. Vetȅm njȅri ta ketȅ thȅnȅ kȅtȅ frazȅ, na flet se aty u ndeshȅn jo njerȅzit por simbolet, u ndesh ylli, drapȅrҫekani qȅ Mehmet Shehut i lexohet nȅ ballȅ me shkabȅn e nacionalistȅve .Myzeqarȅt vdiqȅn, i shqyen ҫakenjtȅ e ujqit e pyjeve, por nuk e ndȅrruan shkabȅn me yllin internacionalist. A janȅ ata martirȅ? Me kȅtȅ titull i dekoroi Presidenti. Unȅ them ata janȅ martirȅ. Njeriu qȅ vdes pȅr atȅ gjȅ qȅ e beson dhe e vlerȅson mȅ shumȅ se jetȅn e tij, ȅshtȅ martir. Mȅ pesȅ nȅntor nga Papa Franҫesku nȅ Shkodȅr do tȅ shpallen 38 martirȅ tȅ fesȅ katolike. Ata shpallen martirȅ se vdiqȅn si besnikȅ tȅ besimit tȅ tyre, tȅ besimit nȅ Krishtin. Kushdo qȅ vdes, jep jetȅn pȅr njȅ gjȅ qȅ e beson si tȅ shenjtȅ, qoftȅ fetar a qoftȅ laik, ȅshtȅ martir. Politikanȅt tanȅ do tȅ marrin pjesȅ nȅ lumnimin e martirȅve në Shkodȅr. Shumȅ mirȅ. Do tȅ ishte nȅ nderin e tyre sikur tȅ merrnin pjesȅ dhe nȅ njȅ memorial tȅ tȅ pushkatuarve mȅ 21 prill 1943. Le ta ngrejȅ politika shqiptare atȅ memorial. Nuk ka punȅ ta ngrejȅ memorialin e Myzeqarȅve shȅnjtȅria e tij papa Franҫesku. Pak shenjtȅrim qoftȅ dhe i vonuar, nuk i bȅn keq askujt.