Sokol Demaku – Page 13 – Dielli

….E PASKE BËRË LIBRIN

February 27, 2014 by dgreca

-Bisedë me Sadulla Zendeli-Daja në prag të botimit të fjalorit shqip-suedisht/

Nga Sokol Demaku /

Çdo shqiptar që ta pyesesh diçka, ai ka një poezi të veten. Edhe unë kam një poezi timen, ishte një poezi e dhimbjes dhe titulli i librit është ”Ditari i dhimbjeve” edhe ai libër është kur unë kam shkruar kur kam qenë i vogël diku 10 vjeç, pra ishte viti 1945.

Jemi këtu në Muzeun Kombëtar Historik në Tiranë në Republikën e Shqipërisë, ku mysafir kemi Sadulla Zendelin -Dajën për një intërvistë rreth punës së tij këto ditë këtu në Tiranë lidhur me shtypjen e Fjalorit Shqip-Suedisht në Shtëpinë Botuese ”Toena” në Tiranë dhe deri ku ka arritë Daja me këtë projekt madhor të tij.

Dajë, sa kohë ka që jeni në Tiranë?

Profesor mr.fil. sci. Sadullah Zendeli – Daja (Daja): Ka afërsisht dy javë!

Si jeni akomoduar këtu në Tiranë?

Ishte fjala që Fjalori im të shypet dhe të kemi në dorë me promovimin e librit tash më datën 13-të. Ishin disa punë që unë kisha, sidomos me z. Rami Memushaj, që ishte redaktori i fundit këtu në Tiranë dhe më atë u takuam. Pastaj ndërmjet kohës kam edhe një libër me poezi, e cila edhe ajo redaktoheshe nga profesori shumë i nderuar z. Kujtim Dashi, dhe unë erdha këtu të shoh se çfarë kanë bërë. Pak jemi vonuar, mirëpo, nuk është fatkeqësi ajo, sespe është bërë punë e madhe. Fjalori, sa unë kam menduar, ai duhej të është nja 1.200 faqe, mirëpo, kur u redaktua nga e respektuara Lavdie Cenëmurati, dual se Fjalori do t’i ketë 1.600 faqe dhe Shtypëshkronja ”Toena” vendosi që Fjalori të shypet jashtë Shqipërisë, do të thotë të shypet në Greqi ose diku tjetër. Dhe, kështu me shpresë se do e kemi fjalorin, se do e shohi dritën tani në Panairin e Librit, por nuk u bë, sepse nuk do arrijnë me lidhjen e Fjalorit, atëherë do të prezantoj vetëm librin me poezi, i cili libër është shumë i mirë, ka disa vjersha satirike, sipas meje janë vetëm një këshillë, nuk janë kritike, vetëm se një këshillë se si të ecën populli, njeriu apo mërgimtari kudoqoftë shqiptari në jetën e vet, se ashtu né jemi popull dinamik, popull shumë i fortë, jemi popull shumë i mirë edhe ké femrat tona edhe ké mëshkujt tonë që historia i ka vërtetuar vet, kur femra shqiptare ka dalë me pushkë në dorë për ta mbrojtuar atdheun e dashur, si në Drenicë e kudoqoftë…

Daja, ky është Fajlori i katërt dhe nuk është suedisht-shqip, por është SHQIP-SUEDISHT. Të tre fjalorët e parë janë suedisht – shqip, e ky fjalori i katërt është në katër gjuhë. Është interesant pak për dëgjuesin të na thuani për këtë Fjalorin e katërt, është Fjalor me njëmijë fjalë, me njëmijë fotografi në katër gjuhë, cilat janë ato gjuhë?

Ky Fjalor është një Projekt i bërë nga një grup ekspertësh nga Milano e Italisë dhe këtë Projekt, është përkthye në Suedi dhe Licencën e atij fjalori e ka blerë Shytpëshkronja ”Toena” në Tiranë, e cila Shtypëshkronjë përafërsisht të gjitha librat e m’i i ka botuar dhe Drejtoresha znj. Toçi , e cila ka bërë shumë për mua, e cila më ka stimulua që unë të shkruaj. Dhe këta ma dhanë mua që ta përkthej fjalorin në Suedisht, kështu që Fjalori është në Anglisht-Italisht-Shqip dhe Suedisht. Secila gjuhë e ka Fjalorin e vet, sidomos për fëmijë, se kanë fjalorin aty, por edhe për të rritur që mund të mësojnë edhe gjuhën Angleze, me lehtësira të mëdha – përmes fotografive.

Ju keni bërë punë të madhe për shqiptarët në Skandinavi. Po Fjalori i ri në Shqip-Suedisht, çfarë vlere ka?

Fjalori ka vlerë shumë të madhe. Numrohet që të jetë ndër fjalorët më voluminoz – ka rreth 35 mijë fjalë, është në 1.600 faqe, por presim se ketë punë do e vazhdojnë edhe gjeneratat tona të ardhshme. Fjalori i ri u ngjanë Fjalorëve të Mëdhenj te Akademisë se Shkencave në Suedi. Pra, kuptohet, është Fjalor i Madh, është Fjalor shumë mirë i punuar. Në të kanë punuar katër redaktorë, ndër të cilët profesori i nderuar Xhevat Lloshi, pastaj kemi prof.dr. Shefkije Islamaj, që është nga Instituti Albanologjik në Prishtinë dhe profesoreshë univërsiteti, e cila ka qenë një stimulans shumë e madhe ndaj meje. Secilën shkronjë qe ajo ka parë ka thënë: ”Dajë, shumë mirë, Dajë shumë mirë…!” E pas këtyre fjalëve më ka ardhë ajo forca e dhënë nga një shkencëtare që e kemi në Kosovë. Pastaj u gjend se ishin bërë shumë lëshime, ndër të cilat të shumtat ishin lëshime të mia, por edhe lëshime të vogla dhe këto bërën që Shtypëshkronja ”Toena” të angazhoj edhe redaktor të tjerë. Kështu që redakturën e bëri profesori shumë i respektuar i dëgjueshmi prof Rami Memushaj, i cili ishte shkencëtar shumë i madh, kështu që Fjalori im do të ketë tre emra të tre njerëzve të mëdhenj që e kanë redaktuar, e këta janë: 1.Xhevat Lloshi, 2. Prof.dr. Shefkije Islamaj dhe 3. Rami Memushaj, pra ka tre emna me peshë të leksikografisë shqiptare. Këta të tre shkencëtarë kanë bërë një punë të jashtëzakonshme. Të them të vërtetën se edhe unë kam punuar gjashtë (6) vite, duke shfrytëzuar përvojën time të madhe me Fjalorin e Parë, të Dytin, të Tretin…dhe m’u duk se unë mund të punojë, se jam i gatshëm për Fjalorin e Ri, Fjalorin e Madh dhe ia dola që ta bëjë të njejtin, i cili do jetë një Fjalor i Madh shumë…Nuk do e krahasoi me ”Mus’hafin, Kur’anin” apo me ”Biblen” si dy Libra të shenjtë, por po them se vërtetë duhet të jetë si një nga Librat e Shenjtë veçanërisht për shqiptarët në mergim apo kudo qofshin shqiptarët.

Dajë, ju thatë se Leksikologjia ështëe lëmia e juaj, lëmi të cilën e keni kultivuar me vite. Mirëpo, si duket, kohëve të fundit Daja ka kalua në një lëmi jtetër letrare, ka fillua ta kulitvojë edhe poezinë. Sa di unë, ky është libri i dytë me poezi. Cili ishte libri i parë dhe ku e keni botuar, kush e redaktoi librin e parë?

Librin e parë e redaktoi i ndjeri Skënder Hasko, i cili ka qenë një çudi! Unë atë libër e shkruajta herën e parë, unë nuk jam poet dhe më thënë se jam poet atëherë nuk do ishte mirë. Interesant, poezia qenka ke çdo shqiptar?! Çdo shqiptar që ta pyesesh diçka, ai ka një poezi të veten. Edhe unë kam një poezi timen, ishte një poezi e dhimbjes dhe titulli i librit është ”Ditari i dhimbjeve” edhe ai libër është kur unë kam shkruar kur kam qenë i vogël diku 10 vjeç, pra ishte viti 1945. T’hjekat (vuatjet) e mia që i patëm né prej armikut që na okupoj, pra prej sllavëve, atëherë u mblidhen tek unë si pëngesë, sepse u shkruajten ato vjersha u hudhen, u lanë në një vend edhe para mërgimit dhe kur dola në mërgim. Ka qenë situata e Xhemë Gostivarit kur unë kam qenë vetëm 10 vjeçar, kur nga Shkupi e kanë sjellur kokën e Xhemë Gostivarit dhe ia kanë tregua njerëzimit (publikut) spektatorëve që: ”…né e kemi vrá një antijugosllav, apo s’di çka…!” dhe ka qenë një gjë shumë e çuditshme! Të gjithë brohoritnin ata, më në fund nuk kishte asnjë brohoritje, dhe filluan të brohorasin shqiptarët e kjo brohoritje e shqiptarëve ishte shumë e çuditshme – kështu brohoritnin shqiptarët: ” Urra, urra, këtu e kemi, urra-urra ky është i joni…!” dhe do pëngesa më vonë… e unë duke u rritur e duke parë, vendosa ta shkruaj këtë libër. E kam marrë dhe ua kam treguar disa poetëve, por me marre/turp se thoja se s’kisha bërë asgjë…kisha deshirë t’i shkruaja diku ato fjalë…ua tregova dhe thuaja se ata nuk më dhanë rrugë mua, më thanë shkruaj si do te jetë ose jepja dikujt! Edhe unë atëherë do të vija në Shqipëri, e mora materialin, e rregullova bukur, e pata shkruar bukur dhe erdha të shtypëshkronja ”Toena” dhe jam ulur me të nderuaren Irena Toçi e i them: ” Irena, unë vetëm me ju do të bisedoj, jo me Fatmirin Pse Daja, a ka ndonjë fshehtësi, po na jemi një ( kupto me Fatmirin)!? – më pyeti e unë i thashë: ” Jo, jo nuk ka asnjë fshehtësi, po më mirë ju do ma mbani sekret këtë material, të cilin dua dikush ta shohi, ta shoh ndonjë poet!”? – e ajo më thotë: ”Ké shkruajt poezi? – më pyeti. ”Po e nderuar!” iu përgjigja! E ajo ma bëri: ”Dajo, pa e parë atë materialin tënd, ti je poet edhe kur fol, o Dajë!” – kështu ma bëri z. Irena Toçi, e unë i thashë: ”Mos të lutëm se shumë lavdata është shumë keq!” Irena me mua shkojmë të Fatmiri e po i thotë: ”- Ore Fatmir, ky ka shkruar një poezi, por ka droje se…? e duhet né ta shohim!?- i tha Irena. Z. Fatmiri ma bëri: ”Kështu ka nisë poezia të çdonjëri nga né, kështu edhe njerëzit e mëdhenj që janë, kështu edhe ata kanë filluar, edhe né do të thirrim profesorin e nderuar (tani të ndjerin) Skënder Hasko e ai do ta shoh atë material!? Ma bëri Fatmiri, dhe Skënder Hasko erdhi menjëherë. Kur e shiqova, Skënder Hasko ishte ”burrë i vogël”. Unë kur e pashë atë se ishte ”burrë i vogël” – se kam pasë disa komplekse në jetën time, e i bleja kundrat me taka pak më të gjata, si të ”rritëm”pak – dhe thashë: ”Shyqyr Zotit qe pashë një burrë që është më e i vogël se unë – jo me diturinë e tij, po me veshjen e tij, unë isha më i rregulluar- me krevatë e kështu…! E ai Skënder Hasko) do ta marri materialin e do ta lexojë, por kisha deshirë që vetëm unë e ai të gjëndeshim në sallë, në dhomë, e askush tjetër. Mirëpo, aty erdh i gjithë personeli i ”Toenës”… dhe ai (Skënderi) kishte aty afër një shportë, e unë mora një letër A/4 e theva në dysh dhe e hudha dhe i thashë: ”- Profesor, hudhe materialin tim në shport pa problem hudhe!?” Ai qeshi e s’më tha sgjë! Ai e mori materialin (pasi e lexoj) e theu në katërsh, e futi në xhep. Ai ishte materiali im, por pasi futi në xhep më tha: ”Më duhet nja një muaj, se kam shumë punë të tjera, se ky qenka një material shumë interesant, material i qëlluar,një material shumë interesant!” Veç më tha ashtu, e ata të gjithë fillua me duartrokitje dhe ma uruan duke me thënë se ”…e paske bërë librin!” dhe… duel ajo poezi. Kur e bëra këtë Fjalorin e ri, të madh, kisha disa idé dhe ato idé më çlodhnin sa herë kisha ato idé, u tërhiqesha nga Fjalori dhe pushoja, ato idé më pushonin, u ulesha në një ”kolltuk” aty dhe bëja disa vjersha, kur zgjohesha i shiqoja i kontroloja dhe thoja:” Të mira janë!” Dhe fillova të shkruaj edhe do vjersha dashurie, disi nuk dija të hyja n’ato rrugë por shoh që kishin shkruar shumë nga të tjerët dhe vjersha shumë të mira. Ngadalë! – thashë, çfarë do të bëja të tjera, do i kompletoj të gjitha letrat që i kisha marrë nga bashkëatdhetarët– edhe ato për Fjalorin me 28.500 fjalë, që u botua dhe që u promovua në Ambasadën e Shqipërisë në Stockohlm të Suedisë, me të nderuarin Ambasadorin z. Shaban Muratin, edhe ashtu ndodhi, të gjitha ato letra i grumbullova, disa letra që nuk i kisha, i thirra me telefon të mi dërgojnë dhe i grumbullova ato letra, i kompletova dhe kjo do ishte ajo që, të gjitha këto letra që i kompletova, jam mundua që t’i shpreh ndërmend ato, i kam shprehur, jo kundër ndokujt, por i kam shprehur për atë se kam menduar se ndokush do i lexojë!?

Dajë, krejt në fund, një pyetje: Kur pritet të dal inga shtypi ky libri me poezi?

Po, ky libri me poezi, tani sa ka dalë!

FJALORI ME I RI SUEDISHT-SHQIP

February 21, 2014 by dgreca

ME FJALORIN ME TË RI SHIQP-SUEDISHT TË AUTORIT SADULLA ZENDELI-DAJA GJUHA SHQIPE ËSHTË MË E PASUR/

Shkruan: Sokol Demaku/

Çdo punë e bërë për komb, për atdhe, është me vlerë, është gurë që zë vend dhe peshon në sirtarët e historisë kombëtare. Êshtë një fidane e mbeltuar në aspektin e ruajtjes dhe kultivimin e gjuhës dhe kulturës sonë. Këto ditë, në sajë të bashkëveprimit dhe punës së palodhshme të autoritt të fjalorti të parë Shqip-Suedisht Sadulla Zendeli-Daja dhe Shtëpisë botuese Toena nga Tirana pa dritën edhe ky thesar i kombit dhe se tani do jetë një ndihmes në punën e shumë bashkëkombasve, studiusve, gjuhëtarëve por edhe njerëzve të thjeshtë në përditshmërinë e tyre.

***

Autori i këtij fjalori, krahas disa penave tjera të mërgatës shqiptare, mund të konsiderohet si leksikograf i dejne shqiptar në mërgatë. Duke deshifruar sensin e frymëzimit të tij, konstatojm se brengat e mërgimtarit që i ndjen çdo ditë mbi supe, janë brenga që krahërorin ta shtërngojnë dhe rrudhat në ballë t’i shtojnë, dhe fuqinë e trupit çdo ditë ngadalë ta shkallmojnë. Brenga e mërgimtarit të kaplon hajnishëm dhe trazon shpirtin e tij me vite të tëra në mërgim, duke menduar në ate se si tu lehtësoj jetën bashkëkombasve te tij atje, cila do jetë ajo vepër që do ndihmoj ata në këte drejtim dhe Daja ka gjetë ate, e kjo vepër është fjalori Shqip-Suedisht që keto ditë doli nga shtypi dhe shpejtë do gjendet në duartë e cod njerit, atij që ka nevojë për te. Janë hartuar fjalorë, jo vetëm nga filologë shqiptarë, por edhe nga albanologë të huaj, të cilët kanë pasur dhe kanë luajtur një rol mjaft me rëndësi. Këta fjalorë kanë ndikuar që shqipja të përballet me shumë gjuhë, ku si rrjedhojë e kësaj pune të palodhur të filologëve dhe leksikografëve tanë, shqipja është vënë në krah të të gjitha gjuhëve të Ballkanit, në kushtet e bashkësisë së territorit, të nevojave të komunikimit ndërgjuhësor e të shkëmbimeve ndërkulturore. Pjesë e kësaj pasurie janë padyshim edhe Fjalorët suedisht-shqip, të autorit Sadulla Zendeli Daja, që po paraqesim këtu sot. Këta glosarë janë të parët në llojin e vet, botuar në Suedi, dhe është fryt i një pune të kujdesshme, mbledhëse, përzgjedhëse e sistematizuese të poetit, përkthyesit, mësuesit, atdhetarit dhe leksikografit tonë të njohur, Sadulla Zendeli-Daja.

Një anë shumë e vlefshme e Fjalorit të dajës, që duhet venë re në veçanti, është karakteri i tij normativ, që përfshinë të gjitha rrafshet e gjuhës, që nga fonetika, morfologjia, sintaksa, leksiku, fjalëformimi, deri edhe rrafshin e stilistikës. Me këtë rast, mund të themi lirisht se ky Fjalor, padyshim, është me një rëndësi të lartë, sepse pasuronë leksikografinë e dy gjuhëve, përmbushë të gjitha kriteret, mbi të cilat ndërtohen fjalorët dygjuhësorë bashkëkohorë, përmbanë kuptime-shtesë për kulturën e psikologjinë e popullit shqiptar edhe pse ka anën e tij praktike të përdorimit. Prandaj, ky botime është mirëprit me interes të madh nga lexuesit e përdoruesit shqiptarë, por edhe nga ata suedezë.

Ana normative e fjalorit përfshin të gjitha rrafshet e gjuhës: fonetikë, morfologji, sintaksë, leksik, fjalëformim dhe në rrafshin e stilistikës, për çka, mendojmë se do të ketë një rol të madh edhe në përvetësimin e normës së gjuhës letrare. Shfrytëzimi i përvojave të të dy leksikografive, shqiptare dhe suedeze, i kanë ndihmuar autorit të zgjidhë me sukses një numër problemesh që dalin në hartimin e fjalorëve të këtij tipi. Mund të thuhet, se Fjalori pasuron leksikografitë e të dy gjuhëve, shqiptare suedeze , plotëson zbrazëti të ndjeshme për fjalorë të këtij lloji, përmbush të gjitha kriteret mbi të cilat ndërtohen fjalorët dygjuhësorë bashkëkohorë, përmban informacione shtesë për jetën, kulturën e psikologjinë e popullit shqiptar dhe sepse ka anën e tij praktike të përdorimit dhe këtë anë e siguron përzgjedhja e duhur teknike e trajtimit të lëndës gjuhësore.

Fjalori përmbanë fjalë dhe shprehje të përdorimit të përditshëm dhe të vencantë të gjuhës shqipe dhe në gjuhën suedeze. Kur kemi të bëjmë me pjesën e shqipes këtu është përfshirë leksiku aktiv, por jo rrallë edhe leksiku pasiv dhe ai potencial i shqipes për t`i dalë ballë fjalësit të suedishtes. Në fjalorë janë përfshirë edhe një numër fjalësh të reja, fjalësh pak të njohura, fjalësh të huaja që kanë karakter ndëkombëtar, dialektizma që janbë marrë nga të dy krahët, pra nga dy dialektet e shqipes nga gegërishtja e toskërishtja, në mbështetja të vlerës së tyre objektive brendapërbrenda strukturës leksikore të tyre për të ndihmuar shpjegime saktësore dhe përkufizimeve të termave profesionale. Hasim në diku mbi 1000 emërtime nga sfera shoqërore, të cilat janë të shoqëruara me shpjegime dhe sqarime të nevojshme për përdoruesit e tyre.

Pra trajtimi i njësive leksiko-semantike, të çdo zëri leksikografik përkufizon shpjegimet e sinonimeve dhe autonimeve me shembuj ilustrues dhe frazeologji si dhe me karakteristika gramatikore të shkurtesave me kujdes dhe në mënyrë profesionale nga ana e autorit. Sinonimet janë shfrytëzuar duke pasur për mbështetje përdallimin dhe marrëdhënjet sematike midis tyre. Këtu hetohet përpjekja e autorit që në çdo rast të jepet kuptimi i përgjithshëm e më i saktë i ngjyrimeve kuptimore, te kuptimi figurativ dhe përdorimet e tjera funksionale të fjalës. Autori në shumicën e njësive leksikore jep shembuj të shumtë ilustrues kur kemi të bëjmë me përdorimine frazelogjisë. Por është shumë me vlerë se këta fjalorë ndjekin rrugë të fjalorëve dy gjuhësor. Mbetet që gjuhëtarët tanë, por edhe Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore në Shkup, si i vetmi institucion shkencor, të kërkojë mundësinë për të vepruar brenda sistemit arsimor të Republikës së maqedonisë dhe të marrë masa e të gjejë mënyrë për ndërmarrjen e hapave për kërkime të dokumenteve të reja, në mënyrë që kështu të shpëtohen nga dhëmbi i kohës, por edhe nga situata reale në të cilën procesi i asimilimit të popullsisë ortodokse është në përfundim e sipër. Por edhe insititucionet e kulturës dhe arsimit të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës duhet angazhuar në këtë drejtim. Me një qasje shkencore e pa ngarkesa politike mendoj se do të kryhej me sukses ky mision i rëndësishëm, i cili i pret gjuhëtarët dhe dijetarët shqiptarë.

E me rastine daljes nga shtypi të fjalorit të parë shqip-suedisht në hisotinë e gjuhes shqipe botuesi nga Tirana i shtëpisë botuese Toena , autoritt ë fjalorit i shkruan sa vijon:

I dashur Daje, pershendetje,

Uroj te jeni mire me shendet e me punet tuaja te perditeshme.
Kam ne dore fjalorin shqip – suedisht, punen tuaj me te fundit, botim i Toena-s, dhe dua t’ju them qe ne fillim se jam shume i impresionuar nga puna juaj prej murgu, durimi i jashtezakonshem dhe ngulmimi per ta cuar deri ne fund nje pune te nisur vite me pare.
Ju jeni, padyshim, njeriu me i njohur nder shqiptaret dhe suedezet qe ka vene prej kohesh urat e komunikimit midis dy gjuheve, dy kulturave dhe dy kombeve, Suedise dhe Shqiperise. Dhe perpos edhe kontributit tuaj per clirimin e Kosoves dhe ceshtjen kombetare shqiptare ne teresi, kontributit per arsimimin e femijeve shqiptare ne emogracion ne Suedi e gjetke, ky fjalor 1600 faqesh eshte, dua te besoj, nder gjerat me te cmuara e me me vlere qe keni bere gjate gjithe jetes tuaj. Ndaj duhet te ndiheni krenar per kete pune madhore qe keni kryer.

Krenar dhe te gezuar ndihemi edhe ne miqte e bashkepunetoret e tu dhe me urimet me te sinqerta e miqesore te urojme nga zemra per kete arritje shkencore, kulturore e didaktike ne ndihme te te gjithe atyre qe kane nevoje te mesojne dhe te thellohen ne mesimin dhe perfeksioimin e gjuhes suedeze dhe shqipe.
Me urimet me e mira, ju pershendes dhe perqafoj nga Tiana.
Fatmir Toci

Ndersa më këtër rast autori i këtij fjalori Sadulla Zendeli Daja me shkruan sa vijon: I nderuar zoti Demaku, Ju dërgoj urimin e Fatmir Toçit nga Shtëpia Botuese Toena Tiranë. Fjalorin shqip-suedisht që doli në dritë këto ditë në Tiranën tonë të Dashur. Sigurisht do të gëzohi për këtë shkrim të qëlluar. Angazhimi juaj me Universitetin Shteteror të Tetovës e vërteton dhe e forcon Kumtesën tuaj për krijimtarinë e Dajës 50 vjeçare. Ju faleminderit duke ju dëshiruar sukses në punën t´uaj të shkëlqyer që bëni për bashkatdhetarët tanë në Suedi. Përkthimi i librit t´uaj për fëmijë „Djali dhe Tigri“ është një ndihmesë e veçantë për shkollat shqipe dhe fëmijët e mërgimtarëve tanë në Suedi.

Nderimet e mia duke Ju përshëndetur me fjalët e Nuses Aurelia të Familjes Voka nga Shipkovica e Tetovës. ”Rroftë Shqipëria dhe na ndihmoftë Perëndia“.

Sadulla Zendeli-Daja

SOKOL DEMAKU: E KEQJA ËSHTË SE POLITIKA SHQIPTARE PRISH… EDHE FE, EDHE KULTURË E LE MË LETËRSINË…

February 4, 2014 by dgreca

Bisedoi: Zyba Hysen Hysa/

– Sa më larg vendlindjes shkojmë, aq më të fortë bëhen litarët që na lidhim me të, litarë të padukshëm, me fuqi magjike, se askush nuk e kupton, se si gjithë jetën, na mbeten në mendje kujtimet e fëmijërisë, apo të asaj pjesë jete që kemi kaluar atje dhe si çdo njeri, dhe ju Zoti Demaku, keni ato “litarët” tuaj që të mbajnë mbërthyer për të qënë përjetësisht i lidhur me vendlindjen?

Së pari ju përshëndes nga veriu i largët, nga vendi i Vikingëve të lashtë, nga Suedia ku njeriu dhe jeta e tij janë të shenjta. Nga vendi ku edhe më herët ka lulëzua letërsia, nga vendi ku dikur edhe këta vetë kanë ikur nga këtu nga mjerimi që kishin, sikur edhe ne bëmë nga trojet tona, nga vendi ku edhe sot ka respekt fjala, gjuha, letërsia dhe njeriu pikë së pari. Po ta them të drejtën me vendlindjen çdo njeri e lidhin shumë gjëra sepse atje njeriu merr hapat e parë të jetës sikur fëmija kur fillon të ecën, njeriu aty bënë fillimet e çdo gjëje, e kjo njeriun e bënë krenar dhe ndjehet madhështor me atë, dhe asnjëherë në asnjë moment vendlindja nuk mund ti largohet nga mendja. Por, edhe pse jemi larg prapë se prapë ne jemi mundua që të mbajmë një lidhje shpirtërore me atje. Ne këtu mundohemi që në mënyrë të thjeshtë ta jetojmë jetën e vendlindjes, ta prezantojmë atë në ketë truall të huaj, përmes fjalës së folur, fjalës së shkruar, prezantimit të së bukurës, të kulturës e traditës sonë. Por kjo nuk është e lehtë, sepse na mungon shumëçka, edhe pse kushtet dhe mundësit për një gjë të tillë këtu ku ne jetojmë dhe veprojmë ekzistojnë.Një udhëtim në vendlindje, lë mbresa të veçanta te çdo bashkëkombës, që jeton larg Atdheut të shqiponjave.Një natyrë e njëjtë e përshkon tërë atdheun, nga Veriu deri në Jug. Është një natyrë emocionuese për ata, të cilët për herë të parë, por ndoshta edhe që pas ca kohësh, kthehen në vendlindje dhe magjepsen nga pamjet më interesante, të cilat njeriu thotë se vetëm natyra shqiptare ka ditë t’i krijojë. Kjo është në të gjitha viset shqiptare, duke u nisur nga Veriu, me fushëgropën e Llapit, nga pjesët kodrinore – malore të malit të Albanikut, në perëndim dhe maleve lindore kosovare, në lindje dhe deri ne pjesët më jugore të vendit: Gjirokastra, Saranda, Poliçani, Delvina, Çorovoda, Përmeti, Tepelena, Selenica, Memaliaj, Himara, Orikumi, Libohova, Konispoli dhe Këlcyra.

– Nëpër botë ka shqiptarë të emigruar, si u përshtatët me jetën e atjeshme?

-Më shumë se 15 milionë shqiptarë në të gjithë Botën.Faktet tregojnë se shqiptarët kanë emigruar në vite në gadishullin Iberik, Turqi, Greqi, Bullgari, Rumani, Amerikë dhe vende të tjera. Mbështetur në një sërë dokumentesh arkivorë, shpjegohen se ku u vendosën dhe si e ruajtën gjuhën, kulturën arbëreshët e Italisë, arvanitasit e Greqisë dhe të tjerë, deri në ditët tona, me gjithë trysninë e kohës për t´i asimiluar. Që në vitet e para të erës sonë, shqiptarët synonin të vendoseshin në brigjet jugore të Italisë, në zona që u siguronte atyre mbrojtje. Asnjëherë nuk ka pasur një regjistrim të saktë për emigrantët e hershëm shqiptarë në Greqi, pa i ngatërruar këta me shqiptarët që ishin në trojet e tyre, që në vitet 1912-1913 mbetën jashtë kufijve të Shqipërisë.

Shqiptarët, në periudha të ndryshme të historisë kanë emigruar, duke krijuar edhe kolonitë e tyre kryesisht në Itali dhe Greqi. Ne krahasim me Greqinë pseudoortodokse qe s’njeh minoritete nacionale, arbëreshët e Italisë katolike kane ruajtur me besnikëri gjuhen, traditat, kulturën dhe shpirtin shqiptar, qe nga Mesjeta e Skënderbeut, e deri ne këto çaste.

Por kur kemi të bëjmë me Skadninavin të ikurit e parë nga Kosova arrijnë në qytetin suedez Uddevala gjatë vitit 1985, por shumë prej tyre kanë marrë përgjigje negative të azilit dhe janë kthyer sërish në vendlindje. Por në Suedi do kemi mërgimtarët e parë shqiptar sa duket diku nga viti 1958. Por ikja masive do vijon pas viteve 90-ta. Kjo është koha e reprezaljeve të regjimit të diktatorit serb Slobodan Miloshevic ndaj shqiptarëve, te cilët me plotë të drejtë kërkojnë pavarësi dhe shtetësi në Krahinën e tyre. Gjatë vitit 1991 mbahet referendum nga ana e popullatës shqiptare të Kosovës ku 90 % e qytetarëve marrin pjesë në të, e 98 % te tyre përkrahin pavarësimin e vendit nga Serbia dhe regjimi diktatorial i Millosheviçit. Suedia gjatë viteve 1960 deri ne vitet 1970 ka marre fuqi punëtore nga Jugosllavia, por në këtë fuqi nuk kanë hyrë shqiptarët. Kryesisht si fuqi punëtore kanë emigruar në Suedi serbët, sllovenët dhe kroatët, për shqiptarët as qe ka mendua kush për kushtet dhe jetesën e tyre në këtë kohë.

Gjatë viteve 1980 dhe 1990, në Suedi fillon ajo vala më madhe e refugjatëve shqiptarë nga Kosova. Momentalisht sipas disa statistikave por jo zyrtare ne Suedi duhet te këtë mbi 60000 shqiptar. Një gjë është për tu lakmua dhe për tu mbështetur sepse shqiptarët këtu në këtë vend nordik kanë gjetur vetën dhe janë sistemua ashtu si më mirë në jetën e këtushme, çka është për lakmi. Edhe vet shteti ndihmon në të gjitha aspektet e jetës, duke fillua nga familja, vendosja, punësimi e deri tek shkollimi. Është ndoshta shteti i vetëm në botë që financon shkollim e fëmijëve të huaj pa pagesë me të gjitha atributet sikur për fëmijët vendës.

– Sa dhe si njihet Shqipëria në Suedi? A kemi ne ambasadë në Suedi dhe si janë lidhjet e emigrantëve me këtë ambasadë, a kujdeset ajo për ju, pra ndjeheni se keni një mëmëdhe që kujdeset edhe nga larg? Nëse jo, pse ndodh kjo?

-Me ardhjen tonë këtu vendasit kanë fillua të marrin njohurit e para për shqiptarët dhe vendlindjen e tyre, por me tepër këta kanë ditur për Kosovën sepse shumica e te ardhurve këtu janë kosovar, por fal punës së shoqatave kulturore, intelektualëve, poetëve, shkrimtarëve dhe publicistëve tanë në mënyrë të denjë është bërë prezantimi edhe i shteti amë Shqipërisë këtu. Pra vendësit kanë njohuri për dy shtetet tona. Këtu në Mbretërinë e Suedisë kemi dy Ambasada shqiptare, por ato janë ambasada e jo me tepër, ato kujdesën ndoshta për vete.

Këtu dua të potencoj se shoqata ku unë aderoj Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni në Borås të Suedisë me mjaft sukses prezanton gjuhën, kulturën dhe traditën tonë këtu, është mjaft aktive në vënien e lidhjeve me vendlindjen përmes organizimit të aktiviteteve kulturore e letrare këtu dhe në vendlindje. Bashkëpunimi me poet, shkrimtar, shoqata të ndryshme ne vendlindje, binjakëzime mes shkollave suedeze me ato shqiptare si në Kosovë njashtu edhe në Shqipëri, binjakëzim bibliotekash si është rasti i Bibliotekës Durrës me atë në Borås, vërja e kontakteve mes Shkollës së lartë këtu në Borås me Universitetin Akademia e biznesit në Tiranë, me ndërmjetësimin e QKSH Migjeni, por asnjëherë me ndonjë këshillë apo përkrahje të ambasadave apo dy shteteve tona. Ka tetë vite qe boton revistën në shqip “Dituria” shtatë vite me radhë emiton program në gjuhën shqipe në Radio dituria për bashkëkombësit që jetojnë dhe punojnë këtu e nga qershori i vitit që shkoi me mjaft sukses ka fillua emetimi ne një programi Televiziv në gjuhën shqipe këtu, e gjithë këtë me mbështetje dhe ndihmë të shtetit suedez.

Sa më kujtohet vitin 2012 kishim mysafirë nga republika e Shqipërisë në festimin e pesë vjetorit të shoqatës sonë dhe njeri nga mysafirët në fjalën e tij sa me kujtohet mua u shprehë se ne qenkemi ambasadorë të vërtetë të vendit tonë, çka na dha shtytje dhe kuraja për një punë dhe angazhim edhe më të madh në prezantimin tonë këtu.

– Në librin tënd “Një aventurë me drojën e një emigrant “pa atdhe”’, vura re një fakt, se shqiptarët nuk i njohin si kombësi elite, por is “popullsi dygjuhëshe”, mendoni ju që në arenën ndërkombëtare, politikanët tanë nuk bëjnë prezantim dinjitoz të kombit tonë dhe si të duket fakti që kur shkojnë nëpër institucionet ndërkombëtare nuk flasin shqip? Të lutem, më jepni mendimin tuaj se si mund të prezantohemi ashtu siç na takon në botë dhe kush duhet ta bëjë këtë?

Unë shkrova librin “Sadulla Zendeli Daja në aventurën e një emigranti të pa atdhe” dhe dua ta them atë se çfarë më shtyri në këtë. Unë e thash edhe me lartë se ne në mërgatë kemi intelektual, poet, shkrimtarë, publicistë, njerëz të aftë por ata nuk kanë përkrahje nga askush, kjo është defekti në jetën tonë. E Daja, si e quajmë ne leksikografin më të madh dhe me të njohur në përpilimin e fjalorëve së pari suedisht – shqip e tani edhe atij shqip-suedisht, meriton një prezantim, meriton një përkrahje morale, një mbështetje në punën e tij, e ne duhet të jemi krenar që ne kemi në mërgatë një të tillë. Se Daja është edhe pishtar i mbajtjes së mësimit të Gjuhës amtare në Suedi me hapjen e paraleleve në shkollat suedeze ne vitin 1976 për herë të parë. Në fakt dua të them se ne mundohemi te bëhemi më të ditur se të tjerët e në realitet të tjerët nuk e humbin vetën por ata e ngjisin lart atë çka ata kanë.Çështja e gjuhës është më shumë rëndësi mendoj unë kur kemi të bëjmë me përfaqësimin tonë jashtë trojeve tona. Mendoj se çdo herë dhe në çdo vend duhet të përdorët shqipja, ajo është gjuha jonë, gjuha e nënës, dua ta them këtë se suedezët janë shumë të mençur në ketë drejtim dhe gjuhën amtare që fëmija e mësojnë në shkollë e quajnë me këtë emër, pra është e jotja, në këtë rast e jona. Por ne jemi ata që jemi, kam vrenjtur edhe në Tiranë edhe në Prishtinë se më me kënaqësi përdorim një gjuhë të tretë se atë amtare në biseda, e kjo nuk është në rregull.

– Si mendoni ju, emigracioni shqiptar do të jetë përherë masiv?

-Një sëmundje mija vjeçare, unë në shkrimet e mia e quaj kështu, këtë plagë kancerogjene të popullit tonë. Një plagë që është aktuale nga koha e Skenderbeut e deri në ditët e sotme bashkëkohore dhe se as sot nuk ka të ndalur. Unë ndjej se emigrimi do jetë aktual edhe për shumë gjenerata në trojet tona, do jetë një e keqe që do na përcjellë edhe shumë kohë e këtë me vet fajin tonë dhe punën tonë jo të mjaftueshme në ndërtimin e drejtë të jetës në vend. Ne jemi ata që japim vlerësime kuturu për shumë gjëra por nganjëherë edhe vlerësime se prapështi kur kemi të bëjmë me të ligat që na vinë dhe vet i krijojmë duke i radhitur ato në rezultate e në të kundërtën ato janë fiasko për ne.Edhe suedezet e kanë pasur emigrimin si plagë e brengë një kohë, por sot jo, e pse edhe ne mos te jem ata që do e ndalojmë një të ligë të tillë?

– Ju jeni gazetar, shkrimtar, poet… çfarë shkruani zakonisht më me pasion, ku e gjeni veten më shumë? Çfarë tematike kanë shkrimet tuaja që botoni në shtyp? Ku e gjeni kohën që shkruani dhe sa libra keni botuar? Ç’plane keni për të ardhmen porsa i përket fushës së krijimtarisë?

-Po e thatë me vend këtë, se me shkrime kam fillua të merrem që herët në bankat e Shkollës fillore, e pasion e kam poezinë, por tani kultivojë edhe prozën. Kohëve të fundit kam pasur si projekt realizimin e intervistave me figura të ndritshme të kulturës, traditës dhe shkrimit në shqip, çka dhe kam realizua këtë në tri vëllime botuar deri më tani nën titullin “Kujtime nga diaspora I, II dhe III” e kam në dorë edhe vëllimin e katërtë. Thënë realisht kohë ecën, nuk mjafton por atë duhet shfrytëzua maksimalisht në mënyrë që të del diçka në dritë. Unë kryesisht shkruaj për mërgimin, vendlindjen, njeriun, këto janë tema të cilat i kam për zemër. Kohëve të fundit kam fillua të merrem edhe me përkthime, kështu që këto ditë me doli nga shtypi libri im i parë i përkthyer nga suedishtja dhe se jam i kënaqur me atë çka kam bërë dhe me kritikën rreth librit. Kam botua deri me tani 14 tituj, e kam në dorë dy libra në dorëshkrim, besoj se do i botoj gjatë pjesës së parë të këtij viti.

– Cili, apo cilët janë shkrimtarët shqiptarë dhe të huaj që preferoni t’i lexoni? A keni ndonjë idhull? Po në Suedi keni shoqatë shkrimtarësh dhe si funksionon ajo?

-Po i adhuroj shumë shkrimtarët tanë dhe punën e tyre bërë me vite, Çajupi ka lenë mbresa në mua, Naimi, por ai i cili prekë thellë ndjenjat tona është poeti i mjerimit e që ne e ndjejmë këtë edhe sot në vatrat tona, pra Migjeni. E adhuroj Nazmi Rrahmanin dhe Spassen e madh. Këtu adhuroj Astrid Lindgren.Po ne kemi këtu Shoqatën e shkrimtarëve shqiptar, anëtar i së cilës jam që nga fillimi dhe jam i kënaqur me punë që ne bëjmë përmes saj. Por dua të them se unë jam edhe anëtar i Shoqatës së shkrimtarëve të Suedisë.

– A keni miq të vërtetë dhe sa u besoni atyre, jeni zhgënjyer nga ndonjë mik idealesh? Po me suedezët krijoni marrëdhënie miqësie, si bëhen këto lidhje, apo janë popull i ftohtë? Ndjehet diskriminim racial atje dhe çfarë problemesh ka aktualisht komuniteti shqiptar në Suedi?

Po tek unë nga vendlindja atje thonë me një fjalë popullore se “Miqtë janë krahët e njeriut”, kjo ka domethënie të madhe, por sot ka pësua shumë, sepse miku më nuk është ai që duhet të jetë, interesi ka prishur njeriun. U besoj miqve, por edhe jam zhgënjyer shumë herë nga ta, kjo është koha bashkëkohore, koha e interesit e thash me lartë.

Kam edhe miq suedez dhe jam krenar me atë dhe ndihem mirë në mesin e tyre, sepse janë njerëz me traditë, me kulturë dhe ajo më kryesorja kanë respekt për njeriun. E thonë atë se janë njerëz të ftohtë, por ndoshta klima dhe vendi i tyre e bënë ketë, por në përgjithësi njeriu kalon mirë me ta. Unë dhe miqtë e mi më të cilët punojmë këtu bashkë ndihemi mirë në mesin suedezve, sepse ata janë ata të cilët na inkurajojnë në punën tonë dhe në prezantimin e çdo gjëje pozitive të kulturës dhe traditës sonë në këtë vend nordik.

A mendon ti që letërsia shqiptare nga e politizuar, është kthyer në shkrimtarë politikë? A mund të jesh krijues i lirë nëse merr favore nga politika, sidomos në Shqipëri, ku politika ende është në kundërshtim me krijuesit e vërtetë?

-Eh, kjo është e cila ne nuk na është dashur, por thotë një fjalë popullore “Koha e ha kashtën”.Unë tani jetoj në një vend ku politika është larg nga jeta e njerëzve, është nga çdo gjë dhe më beso çuditem kur jam atje kur dëgjoj gjëra të tilla, por ne jemi mbrapa më shumë gjëra këto vitet e fundit, në vend se te ikim përpara ne numërojmë ne vend duke menduar se kemi bërë përparim, por jo, është kundërta si thotë ajo fjala “tre hapa mbrapa e një para”, por jeta vazhdon. Dhe atëherë edhe ata që nuk kanë erë në poezi bëhen poet, edhe ata që nuk kanë erë në gjuhësi bëhen gjuhëtar siç ndodhë tek ne. Se sot kush do mund të publikoj pa kurrfarë kriteri, e kjo e dëmton dhe shkatërron imazhin e një letërsie me famë botërore.

– Ju jeni për vazhdimin e “miteve” në letërsi? Ku është e keqja e kësaj tradite? Mendoni ju që letërsia e vërtetë shqipe nuk është kjo që propagandohet? Mendoni ju se ka krijues brilant që nuk po e shikojnë dritën e diellit prej egoizmit të shkrimtarëve politikë, se gjoja vetëm ata janë ajka e letërsisë?

Mendoj se nuk ka diç të keqe në këtë drejtim. Bëjë një krahasim me këtë që kultivohet këtu dhe shoh se edhe këta mbajnë këtë traditë dhe respektojnë mitet e tyre, pse mos te respektojmë edhe ne ato mite të cilat me shekuj mbajtën gjallë letërsinë tonë popullore. Por e keqja është se politika prish çdo gjë edhe fe edhe kulturë e le më letërsinë.

– Si mendoni ju, a duhet të ketë një Lidhje Shkrimtarësh dhe Artistësh shqiptarë mbarëkombëtarë, se kjo formë, ku secili më vete mbledh disa shokë e miq, si të fejohej, a të martohej, apo të festonte ditëlindjen, vetëm duke e uruar dhe e lëvduar dhe kaq, asgjë nuk organizohet, asgjë nuk kalon në sitën e kritikës artistike… Jeni i mendimit se shtetit sot nuk i intereson letërsia dhe arti si në komunizëm, por njerëzit që bëjnë letërsi dhe art?

– Po ndoshta do ishte mirë, por kështu si jemi, kam mendim se nuk arrihet dot, sepse edhe në këtë lami ne jemi të ndarë, pra nuk ka mundësi të jemi unik e të bëjmë atë më të mirën në ruajtjen dhe kultivimin e traditës sonë letrare, sepse secili do ketë interesat dhe atëherë do jetë me vështirë. Nëse ne do jemi a polikë, do ishte me vlerë dhe do realizonim atë çka edhe Rilindësit tanë bënë vite me radhë, por kështu si jemi pak vështirë. Po ne kemi kohëve të fundit shoqata shkrimtarësh në shumë vende të botës, por se vështirë të arrihet një koncenzus për një bashkëpunim të mirëfilltë në ketë drejtim. Por shpresa mbetet e të shohim.

– Ndonjë mesazh për krijuesit shqiptarë…

– Ta çojmë përpara atë çka Rilindësit bënë më vite sepse meritojmë më shumë dhe të jemi krah për krah me letërsitë e popujve të përparuar sot.

–Faleminderit Zoti Sokol Demaku që pranuat të bisedonit! Suksese në krijimtari dhe mbarësi në familje!

DOLI NGA SHTYPI NË SHQIP LIBRI”DJALI DHE TIGRI” I AUTORIT SUEDEZ LARS WESTMAN

January 29, 2014 by dgreca

Nga Viron KONA/

Në kuadër të redaksisë së botimeve të revistës Dituria këto ditë doli nga shtypi libiri ”Djali dhe Tigri” i autorit suedez Lars Westman në përkthim të shkrimtarit dhe publicistit Sokol Demaku. Libri është redaktua nga Viron Kona, me recenzet Dr. Rovena Vata, Ismet Hasani dhe Mr. Kadrije Meniqi, si dhe nënë përkujdesjen editoriale të Mr.fil Sadulla Zendeli Daja, e me përkujdesje në shtyp të shtypëshkronjes nga Tiaran Westprint.Libri ka gjithësejt 145 faqe dhe është shypurë në 1000 egzempalr e do të shpërndahet falas për nxënësit e shkollave fillore në Republikën e Kosoves, në Republikën e Shqipëri dhe diasporë.

Faleminderit Lars!

Lexuesit e vegjël shqiptarë e kanë njohur letërsinë suedeze veçanërisht nëpërmjet librave të nobelistes Selma Lagerlof dhe të magjishmes Astrid Lindgren. Ashtu si fëmijët në Skandinavi dhe në botë, ata e kanë lexuar me ëndje “Udhëtimin e mrekullueshëm të Nils Olgerssonit” dhe “Pipi Çorapegjatën”, kurse tani, kanë në dorë një tjetër libër të mrekullueshëm nga letërsia suedeze, “Djali dhe Tigri” të shkrimtarit të njohur Lars Westman.

Që në fillim të këtij shkrimi, dëshiroj të them se shkrimtari suedez, na ka dhuruar një libër me vlerën e një margaritari vezullues. Me penën e tij të artë, ai na rrëfen me një stil tërheqës dhe gjuhë të figurshme, aventurat e Djalit që e donte aq shumë macen e tij, Tigrin, saqë, për tre muaj resht, pa u lodhur dhe pa u tërhequr nga vështirësitë, e kërkoi atë deri në skajet më të largëta të atdheut, Suedisë së bukur. Në çdo faqe, libri mban të ndezur zjarrin e kureshtjes për të mësuar fatin e Djalit dhe të Tigrit dhe, krahas emocionit dhe kënaqësisë së madhe, na jep artistikisht mësime të vlefshme për gjeografinë dhe historinë e Suedisë, na nxit shpirtin e guximit dhe të vendosmërisë, për të njohur edhe më mirë botën e njerëzve dhe të kafshëve. Tregimet, shfaqin episode, ngjarje, aventura, dialogë, batuta, fjalë të urta të mrekullueshme pa fund, të cilat ushqejnë pareshtur flakët e dëshirës për ta lexuar me pasion çdo rresht, paragraf dhe faqe të librit. “Djali dhe Tigri”, nis me arratisjen e papritur të Tigrit, shqetësimin dhe vendosmërinë e djalit për ta kërkuar dhe për ta gjetur doemos atë. Njerëzit që ai takon, thuajse të gjithë e këshillojnë Djalin që të kthehet në shtëpi, por ai nuk mund të kthehet, ai nuk mund ta braktisë dhe ta lërë në mëshirë të fatit Tigrin, mikun e tij të dashur.

Episodet vijojnë si sekuenca filmike: biseda me parashikuesen e fatit, episodi, se si Djali, përtë siguruar ushqimin e ditës bëhet fotograf, dialogu i këndshëm me urithin, i cili ndihet keq sepse nuk ka krahë që të fluturojë së bashku me shpendët dhe, në pamundësi, ëndërron të hapë një tunel të gjatë të nëndheshëm deri në Lapland, tregimi për salmonin madh, që ndonëse me plagë në trup, priti natën me hënë që të kërcente fluturimthi në ujëvarë dhe të shkonte doemos në vendlindjen e tij, tregimi për shitësin shëtitës, për macet e egra, shtegtimin e zogjve drejt Afrikës, takimi i Djalit me vajzën që donte të shkonte në Paris, përshkrimi i aventurave të Vjedullës, tregim për djemtë që mblidhnin kanoçe, për vajzën refugjate në kambanore, tregimi që na mëson se dhelpra dhe kusarët janë e njëjta gjë, tregimi për jetën e samve dhe të drerëve në Veri të Suedisë…

Duket sikur autori ngjyen penën e tij në ngjyrat e mahnitshme të aurorave polare dhe përhapë nuancat e tyre të freskëta nëpër faqet e librit, duke na treguar se bota është e madhe, se jeta është e bukur kur i jep vlerë dhe kuptim, se mirësia dhe dashuria njerëzore duhet të triumfojnë mbi gjithçka, se është gjithnjë në rrugë të mbarë dhe nuk gabon kurrë, ai që ecën në rrugën e së vërtetës, se e drejta për të jetuar është e drejtë e çdo gjallese të rruzullit tokësor…

Njëri tregim më i interesant se tjetri, njëri më tërheqës se tjetri, një bukuri e pafund fabulash, përshkrimesh, shprehjesh me hijeshi artistike pasqyrohen në faqet e këtij libri të magjishëm, që e ka sjellë në gjuhën shqipe me përkthimin e tij poeti, shkrimtari dhe gazetari i njohur Sokol Demaku.

Në libër përshkruhet Suedia, mjediset dhe peizazhet e saj magjepse, qytetet, krahinat, bregdeti, ishujt, klima dhe natyra e këtij vendi të mrekullueshëm. Përshkruhen, skaliten dhe portretizohen njerëzit, personazhet e librit, që të mbeten në mendje për karakterin e pa përsëritshëm, zakonet, bisedat, fjalët që përdorin, mendimet që shfaqin, humori, të veçantat e secilit. Përshkruhet llojshmëria e kafshëve dhe e shpendëve, jeta e tyre, respekti, kujdesi dhe dashuria e suedezëve për çdo gjallesë të rruzullit tokësor.

Duke lexuar të 140 faqet e këtij libri, kuptojmë se jemi bërë më të ditur, më të pasur shpirtërisht, më të vendosur në qëllimet tona për të mësuar dhe për të përballuar jetën dhe vështirësitë e saj, për të dashur më shumë atdheun dhe njerëzit, për të respektuar lirinë dhe mendimin përparimtar, por jemi bërë edhe më të ndjeshëm ndaj natyrës, drurëve dhe pemëve, kafshëve dhe shpendëve. Ndërkohë që, mendimet dhe përjetimet tona, imagjinata dhe frymëzimi ynë, kanë fituar hapësira dhe dimensione të reja. Shkrimtari na ka vënë në mendime, ka nxitur tek ne përfytyrime për gjëra që nuk i dinin përpara se të lexonin këtë libër, ka bërë që t’u tregojmë me padurim shokëve dhe miqve se çfarë libri të rrallë kemi lexuar dhe, pastaj, bashkërisht, të përpiqemi të vëmë në skena të improvizuara teatri, episode, ngjarje, rrëfenja të këtij libri.

E përshëndes kolegun suedez për librin e bukur, edukativ, tërheqës dhe mbresëlënës që na ka dhuruar. Kam ndjerë shumë gjatë leximit të librit, kam përjetuar emocione të bukura dhe befasuese, jam përfshirë në valë respekti dhe dashurie për jetën dhe njerëzit e guximshëm, këmbëngulës në arritjen e qëllimeve që i vënë vetes. E falënderojë nga zemra dhe e urojë shkrimtarin suedez për krijime të tjera të bukura, që na pasurojnë dhe na zbukurojnë mendimin, fantazinë, imagjinatën dhe jetën tonë.

Faleminderit Lars Westman!

KUVENDI VJETOR I SHOQATES SË SHKRIMTARËVE SHQIPTARË NË ÄNGELHEOLM TË SUEDISË

January 19, 2014 by dgreca

Nga Sokol DEMAKU/

Në qytezën e vogël të Krahinës së Skånës në Ängelholm të Sueisë u mbajt Kuvendi vjetor i Shoqatës së Shkrimtarëve, Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Suedi Pappa Klemnti i XI Albani.

Fillim viti cdo herë është koha kur bëhen rezymet e punës së shoqatave, asociaocioneve të ndryshme për vitin që lem pas, e kjo është një kënaqësi e vertetë për të gjitha ata të cilat në këte apo atë mënyrë kanë kontribua në arritjen e rezutateve të kolektivit të cilit ata i takojnë.Edhe Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptar në Suedi mbajti Kuvendin e saj vjetor në të cilin Kuvend në menyrë kritike u paraqitë puan e bërë dhe rezultatet e arrituran ë vitin që lam pas. Raportin mbi punën e kësaj Shoqate e paraqitit para Kuvendit Kryetari Hysen Ibrahimi, i cili mes tjerash theksoi se viti që po lëm ishte një nder bvitet më të suksesshme të kësaj shoqate në tre vitete e egzistimit të saj. Këtë vit tha ai arritëm që ne të nxjerrim në dritë librin dy të ”Thesarit kombëtar të mërgatës shqiptare në Suedi”, cka është një e arritur shumë e madhe e anëtareve të kësaj Shoqate, e në bazë të angazhimit dhe punës së palodhshme të anëtarvë ne arritem që promovimin e këtij libri dhe librit numer një ta bëjmë në Republikën e Kosovës e edhe me më shumë suskes në Republikëne Shqipërisë falë baashkëpunimit që kemi me miqtë tanë poetë e shkrimtarë atje.

Në raport u tha se anëtarët e Shoqatës janë shumë aktiv dhe me punën dhe vullentin e tyre poetët dhe shkrimtarët kanë arritur që lexuesit dhe opinionit ti dhurojnë libra të reja për lexim, piktorët dhe skulptorët të jenë prezent me punimet e tyre artistike si dhe në lamin e muzikës mos të ngelim prapa me konserte dhe prezentimin e këngës dhe valles shqipe në mërgatë. Është bërë punë e madhe në thellimin e bashkëpunimit me shoqtat kulturore këtu por edhe jashta Suedisë e njëherit kemi marrë pjesë aktive në themelimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptar në Europë me seli në Gjermani. U tha në raport se mungon bashkëpunimi me shoqatat e shkrimtarëve në Kosovë e në ketë drejtim duhet shtuar kontaktet atje.

Kryetari i shoqatës paraqitit edhe planin e punës për vitin vijues në të cilin sic u pa vend i posaqëm nga ana e anëterev këtë vit do ti kushohet prezentimit të Shoqatës në gjithë teritorin e vendit ku vepron me anë të orëve letrare, prezentimit të veprave të botuara nga ana e anëtarëve si dhe kontaktet me artdashsit. Do shiqhet mundësia e spornzorimit të botimit të veprave letrare, të ndihmohen artistët në hapjen e ekspozitave vetiake e kolektive, te ndihmohen grupet artisike në vend, hulumtohen mundësit e finansimit të evenementeve kulturoe e letrare.

Raportin finansiar për vitin që lam pas e paraqiti arkëtari i Shoqatë, ku në bazë të raportit dhe punës së bërë nga ana e komisonit mbikëryes del se Shoqata ka një bilans pozitiv finansiar dhe se egzisotjne të gjitha parakushtet se edhe ky vit do jet vit i suksesshem në aspektin finansiar duke falenderuar anëtarësin si dhe sponzoret që nuk kursejnë ndihmen e tyre që kjo Shoqatë të jetë e suksesshme.

Në bazë të propozimit të anëtarësisë së shoqatës u propozuan edhe ndryshime në Statutin e Shoqatës, kështu që me vendimin e Kuvendit mbajtur me datë 18 janar 2014 në Ängelholm të Suedisë Shoqata do thirret:
Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptar Papa klementi i XI Suedi

Miku, biznismeni dhe anëtari i Krysisë së kësaj Shoqate nga Ängelhom Mursel Shkupolli, shtroj drekë në restorantin e tij për të gjithë të pranishmit.