Ylber Vokshi – Page 2 – Dielli

Pse po vepron kështu o Baton Haxhiu ?

June 22, 2015 by dgreca

As që ia vlen ma të merrem me ketë temë të rëndësishme (ndasitë në mes arkitektëve),pasi si individ nëse kërkon ligjshmëri dhe rregull në shoqërinë kosovare, anatemohesh, izolohesh apo lëçitësh si i marrë, pasi te ne janë instaluar disa rregulla primitive që skajshmërisht dëmtojnë të gjitha proceset normale,posaçërisht në fushën e Planifikimit Hapësinor,Urbanizmit dhe Arkitekturës.

Se inskenimin e konfliktit në mes të arkitektëve të Kosovës e kishte sponsorizuar “dikush”,i cili duhet të gjendet vetëm me anën e mekanizmave legjitim shtetëror,në çdo hap po vërtetohet. Sot është e qartë, qëllimi parësor ishte me e bllokuar procesin e Licencimit të arkitektëve,për të vazhduar punët kundër ligjore në fushën e ndërtimit nga vitet e pas luftës. Si sponsor medial ishit zgjedhur ju për të dramatizuar ndasitë në mes arkitektëve kosovar,me emisionet tua atraktive “Zona B”,në Klan Kosova.

Disa të dhëna po i theksoi,por që ju do të duhej të ishit në dijeni,pasi e keni trajtuar ketë problematik në emisionet e juaja televizive nga viti 2013.

Licencimin e kishte organizuar MMPH (Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor) si obligim ligjor, pas aprovimit të Udhëzimit Administrativ nr 6/2011 të muajit maj 2011. Pati angazhime serioze nga ana e AsAK-ës ndërkohë, për funksionalizimin e procesit të komplikuar të licencimit të profesionistëve në fushën e ndërtimit. U themelua Bordi i Përkohshëm për Licencimin e Arkitektëve dhe Inxhinierëve,me rekomandimin e ndërkombëtarëve si fazë kalimtare drejt Odës së Arkitektëve,Planerëve Hapësinor,atyre Urban,Ndërtimtarëve, Elektro inxhinierëve etj. Kështu si tani që po kërkon Ministri aktual z. Agani.

U aprovuan një seri dokumentesh tjera dhe rregulloresh adekuate si dhe vendimi nr 2579/12 në muajin shtator të vitit 2012,për caktimin e anëtareve për Komisionin Vlerësues i cili pas disa trajnimeve dhe të një pune të përkushtuar i kaloi të gjitha fazat e procesit,për të ardhur në fazën përfundimtare të intervistës me kandidatët të cilët kishin kaluar fazat paraprake. I kisha rezervat e mija profesionale në ketë proces,por për qëllim të fillimit të Licencimit, jam dakordu që në të ardhmen e afërt të plotësohej ai.

Befasi,e pa imagjinuar për mua ishte kur MMPH bllokoi provimin dy herë në shtator 2013 dhe me 7 mars 2014. Për të dy rastet nuk u dhanë arsyet për veprime të tilla centraliste,që na rikujtojnë një kohë që kemi menduar se ka perënduar. Ministria në krye me Dardan Gashin,me këto veprime si duket qëllimisht e ka keqtrajtuar Bordin e përkohshëm për Licencim dhe 21 Vlerësuesit e zgjedhur,në një proces demokratik dhe transparent, të pa parë deri atëherë në Kosovë.

Për ju dhe disa të tjerë nuk do të jetë e qartë kurrë, se tërë kjo punë profesionale është bërë pa kompensime materiale, por vetëm me premtime mashtruese,edhe se në buxhetin e Ministrisë (MMPH-së) për disa vite ishin paraparë mjete materiale për procesin e Licencimit,ku shkuan ato para ? Kush i tjetërsoi ato ? Janë pyetje që duhet sqaruar organet e autorizuara shtetërore,punë e cila nuk u bë deri me sot.

Si një nga pjesëmarrësit aktiv në të gjitha ndodhitë hapësinore,urbane dhe arkitektonike në Kosovë në katërdhjetë (40) vitet e fundit,po i lejoj vetes të iu drejtohem me kritika konstruktive,se si iu jeni qasur kësaj problematike, në mënyrë të hapur anuese për një grup të caktuar të arkitektëve. Gjuha e juaj denigruese befason në disa emisione të “Zonës B”,ke ftuar akterë të ndryshëm që ishin përfshirë në këto ndasi, asnjëherë as që ke tentuar të zbardhësh arsyet përse ka ndodhur kjo ?

Shkaku kryesor ka qenë licencimi,inatet klasike ballkanike si dhe përvetësimi i një pune katër (4) vjeçare të bërë për procesin e licencimit nga ana e AsAK-ës legjitim. Kjo punë ishte përkrahur nga USAID-i dhe natyrisht MMPH-së si bartësi kryesor i projektit. Qëllimi parësor i Ministrisë ishte vendosja e kontrollit shtetëror të arkitektëve e kjo do të arrihej, sikur në të gjitha shtetet e civilizuara me anën e licencimit,gjegjësish mbikëqyrjes permanente të profesionistëve të kyçur në procesin e ndërtimit,për të filluar me e stabilizuar situatën në këtë sferë cila është kaotike edhe pas 16 vite.

Që nga viti 2013 i ke dhënë hapësirë televizive një grupi te caktuar të arkitektëve të Kosovës. Nga ju kanë dal shumë të pavërteta, të ndërlidhura me vlera milionëshe,që as për së afërmi nuk përkojnë me realitetin. Si duket je i informuar tërësisht gabim nga ata të cilëve iu ke besuar, apo ato janë bindjet e juaja djallëzore,apo je i urdhëruar me veprua kështu. Bashkëbiseduesi i juaj i fundit në “Zonën B” të datës 15 qershor 2015, pos shumë të pavërtetave,manipuloi edhe me çështje tjera si vlerat monetare 50 000 euro, që hapësira e kufizuar në shtyp nuk më lejon me i shpjeguar.

Ku ishin këta zotëri në vitet e pas luftës ? Që asnjë herë nuk reaguan për atë se çka po ngjante me urbanistikën në Kosovë. Kanë manipuluar- mashtruar arkitektët dhe ndërtimtarët e vjetër me një propagandë “Geobbelsiane”,e cila është manifestuar edhe me demonstrata të instrumentalizuara,që rezultuan me BLLOKIMIN e procesit. U tha se kinse të gjithë ata duhet t’i nënshtrohen provimit profesional që dikur e kishin dhanë. Në asnjë dokument ligjor nuk kërkohet një gjë e tillë,pasi është kundër-Kushtetuese.

E di se të qenit gazetar është shumë vështirë,ka raste të shumta kur të imponohen tema të ndryshme, kundër bindjes tënde apo kundër një realiteti faktik, si është rasti me mospajtimet në mes arkitektëve kosovar. Ato janë rezultat i mos funksionimit të shtetit e në rastin konkret të MMPH-së,e cila me veprimet e veta është fajtori kryesorë përse LICENCIMI i Arkitektëve dhe të tjerëve të kyçur në procesin e ndërtimi nuk ka filluar as pas 16 viteve. E sa ishin të interesua faktorët vendimmarrës që të ketë rregull në fushën përfituese të ndërtimit,në çdo hap po vërehet.

Për vendimet e marra nga departamenti i OJQ-ve në kuadër të MAPL (Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal) as që vlen të diskutohet,ajo mbet çështje e Prokurorisë së shtetit pasi regjistrimi i një OJQ-je me të njëjtin emër,me përvetësimin e xhirollogarisë rrjedhëse, mjeteve materiale dhe punës së mundimshme shumë vjeçare në procesin e Licencimit,në botën e civilizuar vlerësohet si vepër penale. Kjo i ka ndodhur AsAK-ës legjitim,nuk e di se për të cilat interesa personale po e bën këtë,ma së paku për të zbardhur të vërtetën e cila shumëkujt i dhemb,i pengon.

Theksohet për disa numra dhjetëra,qindra (10,100,…) anëtarësh, e harrohet se në Kosovë veprojnë mbi një mijë (1000) arkitektë aktivë,të cilët me siguri dëshirojnë të kenë një asociacion të dinjitetshëm,ashtu si ka tentuar të veproi nga viti 2008 AsAK legjitim. Mu këtu është thelbi dhe qëllimi i krijimit të situatës së tendosur,me ndërhyrjen e grupit që ju po e përkrahni,në emër të mbrojtjes së ligjshmërisë të cilën në këto 16 vite ma së pakti ose fare nuk e kanë respektuar haptas,për atë e kemi situatën e tillë urbane në Kosovë. Natyrisht në rrugëtimin e tyre ka pasur edhe të meta,të cilat nuk kanë ndikuar në esencën e funksionimit të asociacionit. Jam i bindur se nëse do të kishte vullnet të mirë do të tejkaloheshin së bashku,dhe nuk do të kishim këto ndasi të cilat ma së shumti po i dëmtojnë vet arkitektët.

A po mendoni se në ketë mënyrë të veprimit po i kontribuoni zgjidhjes se ndasive të mëdha në mes të arkitektëve,apo po hidhni “benzinë në zjarr” me këso emisione të porositura,apo me deklarata publike ku individët e caktuar ngritën në super-mena,apo anëtarët e kryesisë së AsAK-ës legjitim cilësohen me fjalë denigruese, çka aspak nuk korrespondon me realitetin. Kjo nuk të shkon për nderë z. Baton Haxhiu që me të pa vërteta dezinformon opinionin, edhe se e konsideroni veten si një pende serioze në realitetin e zymtë kosovar,korrigjohuni për hir të vërtetës.

Prishtinë arch. Ylber Vokshi -Ylli

22.06.2015 arkitekt i pavarur

ylberv@gmail.com

ose

Autori është ish-Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK)

Dokumentet Hapësinore dhe Urbane në Prishtinë

March 23, 2015 by dgreca

Shkruan: arch. Ylber Vokshi –Ylli/
Kur asamblistët e opozitës në Kuvendin Komunal të Prishtinës,këto ditë e akuzuan pozitën se përse nuk është punuar dokumenti hapësinor,“Harta Zonale e Komunës”,e cila kërkohet të bëhet sipas Nenit 16 të Ligjit Nr. 04/L-174 për Planifikimin Hapësinor,edhe se shumë mirë ishte e theksuar se “Ministria me akt nën ligjor përcakton elementet dhe kërkesat themelore për hartimin,zbatimin dhe monitorimin e Hartës Zonale të Komunës”,atëherë ishte e qartë se kjo kërkesë tërësisht e pa bazuar kishte konotacione puro politike,e asgjë tjetër.
Se si janë aprovuar dokumentet hapësinore (PZhK dhe PZhU) në Kuvendin Komunal të kaluar, më duhet ta njoftoi opinionin, pasi e kamë përcjell atë proces që nga fillimi,shtator 2012, deri te aprovimi i tyre,në gusht dhe shtator të vitit 2013. Atë kohë isha në cilësinë e Kryetarit të Këshillit të ekspertëve të planifikimit komunal të K.K. Prishtinë ( KEPK).
Gjatë kohës mbi një vjeçare, të përcjelljes dhe monitorimi të procesit të punimit të dokumenteve,është nevojitur një angazhim i madh profesional i cili nuk ka munguar. Ishin të angazhuara katër byro projektuese,nga Kosova,Italia dhe Kroacia,duke e supozuar volumin e madh të punëve që priteshin,e që në realitet doli tërësisht ndryshe. Në faza të caktuara janë mbajtur takime,punëtori dhe diskutime publike,ku ne si Këshill kemi qenë konstruktiv,me vërejtje dhe sugjerime,me të vetmin qellim që të fitojmë dokumente të mira dhe të aplikueshme,pas 12 vite pritje pas luftës. Koha e vërtetoi se ato vërejtje aspak nuk u respektuan nga përpiluesit e dokumenteve,pasi ato veprime i toleroi nomenklatura komunale e asaj kohe. Edhe sot nuk i di arsyet pse ashtu vepruan ashtu,kur vet e kishin angazhuar trupin konsultativ dhe këshillëdhënës të ekspertëve,që vepronin në kuadër të Këshillit.
Më duhet të theksoi se puna e Këshillit që në fillim ishte e vështirësuar me neglizhencën e organeve përgjegjëse komunale,si dhe pasivitetin e disa anëtarëve të Këshillit. Me angazhimin maksimal në tërë kohën e përgatitjes së dokumenteve, është arritur një nivel i dëshirueshëm i përcjelljes së punës. Anëtarët e Këshillit në faza të ndryshme nuk kanë pasur trajtim adekuat profesional, sa i përket anës materiale janë nënçmuar maksimalisht, me mos pagesën e punës dhe ekspertizës së kryer në tërësi.
Ishte qasje tërësisht e gabuar e strukturave komunale të Prishtinës, në këtë proces të rëndësishëm për përpilimin e dokumenteve të mirëfillta hapësinore komunale. Ashtu ishte vepruar edhe me planet rregulluese urbane në vitet e fundit, ishin punuar mbrapsht, thua se Prishtina ishte në një planet tjetër, aspak të bazuara në të dhëna reale, duke mos përfillur ligjin, standardet ndërkombëtare për ndërtimet, rehabilitimet apo zgjerimet urbane, të cilat i diktoi edhe perioda e pas luftës së vitit 1999.
Për të gjitha këto çështje e kam ngritur zërin në MMPH ku punoja,në Komunën e Prishtinës (Kryetari i Këshillit të Ekspertëve të Planifikimit Komunal të K.K.Prishtinë), në MMPH (Kryetar i Këshillit të Planifikimit Hapësinor të Kosovës),me anën e debateve publike dhe profesionale,e në dhjetë vjetshin e fundit edhe me shkrime në shtypin ditor,në revista apo simpoziume kombëtare dhe ndërkombëtare.
Për të gjitha këto ecuri të kaluara as që do të kisha reaguar,po mos të ishin reagimet e këtyre ditëve të Qeverisjes së re komunale,të cilët për çdo ndërmarrje në hapësirë po kanë vështirësi të mëdha,në implementimin e Dokumenteve Hapësinore dhe Urbane,të aprovuara në përbërjen e Kuvendit Komunal të kaluar.
I çuditshëm ishte aprovimi i atyre dokumenteve nga ana e asamblistëve të Kuvendit Komunal në gusht edhe shtator të vitit 2013. Tani një nga ish-këshilltarët në Kuvendin Komunal, deklaron se “ky është një mashtrim nga përbërja e kaluar e KK-së”.përse ai u mashtrua, apo i kishte kalkulimet e veta personale !? Kjo e tregon një të vërtetë se asamblistët (50 veta) fare nuk ishin interesuar apo njoftuar me përmbajtjen e “Vërejtjeve,sugjerimeve dhe Rekomandimeve për PZhU 2012-2022 + dhe PZhK 2012-2022 +”,të cilat Këshilli i ekspertëve të planifikimit i K.K. të Prishtinës,me kohë iu kishte dërguar.
Për hir të vërtetës do ti theksoi vetëm disa “Vërejtje dhe sugjerimet të PERGJITHSHME të cilat KEPK i ka theksuar në raportet voluminoze përfundimtare, për të dy dokumentet (PZhU dhe PZhK) të Komunës së Prishtinës.
E meta ma e madhe e dokumenteve (PZhU dhe PZhK) është mungesa dhe saktësia e të dhënave sipas të cilave janë përpiluar këto dokumente hapësinore. Për objektet private të infrastrukturës komunale nuk kemi evidenca fare ose të pakta dhe të mangëta.
Prishtinën duhet trajtuar si kryeqytet i Kosovës,të dhënat për fluksin e madh ditor,javor,mujor,dhe vjetor të popullsisë në Prishtinë nga aspekti hapësinor dhe urban duhet trajtuar veçmas me një studim të mirëfilltë i cili duhej të ishte pjesë e PZhU-së. …
Kufijtë e qytetit të cilët grafikisht janë definuar nga AKK (Agjensioni Katastral i Kosovës),duhet të jenë të plotësuara detal me numrat e parcelave apo ngastrave kadastrale,që mos të kemi probleme ndër-komunale si në të kaluarën me Fushë Kosovën. Si dhe të mundësohet të definohen aktivitetet urbane saktësisht.

Më duhet të theksoi se janë dhënë edhe “Vërejtjet dhe sugjerimet DETALE”, gjithsejtë 88 (39+49),të cilat së bashku me Rekomandimet për K.K të Prishtinës, që përpiluesit e dokumenteve në afatin e paraparë ligjor, të bëjnë plotësimet, korrigjimet, argumentimet e të gjitha vërejtjeve dhe sugjerimeve të dhëna nga Këshilli. Këto rekomandime tërësisht janë injoruar, prandaj situata në Komunën e Prishtinës ende është si është në aspektin hapësinor dhe urban.
Nga kjo shihet qartë se nga ana ynë që nga fillimi i procesit është kërkuar që të respektohen elementet kryesore teknike që duhej të përmbanin ato dokumente,si është saktësia e të dhënave hapësinore,caktimi i kufijve të ri të qytetit i bazuar në të dhënat kadastrale (numri i parcelave). Këto do të mundësonin të definohen zgjidhjet dhe aktivitetet urbane saktësisht, ku do të vinte në shprehje edhe kreativiteti artistik i përpiluesve të dokumenteve.
Por as këto kërkesa elementare teknike, për shumë arsye, nuk janë përfillur. Për atë i kemi këto dokumente hapësinore në pjesën ma të madhe të pa zbatueshme,edhe së nga ana e Këshillit shumë herë kanë qenë në dijeni të dy palët. Intenca ynë ishte që në të njëjtën kohë Prishtina të ishte model se si duhet të punohen këto dokumente,edhe për komunat tjera në Kosovë,pasi ato i kishin të njëjtat mangësi. Janë harxhuar mjete të mëdha materiale në tërë vendin, por ma tragjike është ajo se ende nuk kemi dokumente realiste hapësinore askund,e ky është dëmi ma i madh që po i shkaktohet Kosovës.
Kjo mënyrë e punës, ky nivel i përgatitjes së planeve të ndryshme urbane, në të njëjtën kohë ka mundësuar mos respektimin e tyre, janë bërë abuzime të ndryshme me hapësirën urbane dhe shumë veprime të jashtëligjshme, jo vetëm në komunën e Prishtinës.
Reagimi im tani dikujt do ti duket paksa i vonuar, është bërë ekskluzivisht për shkaqe të mos ndikimit në proceset politike, të cilat janë shumë të ndjeshme në Kosovë, Të vetmin qëllim e kamë pasur me e ndryshuar qasjen ndaj kësaj problematike, jetike për funksionimin e një kryeqyteti si është Prishtina. Domosdo duhet ndryshuar praktikat e gabuara ndaj hapësirës urbane në Prishtinë dhe në të gjithë vendbanimet tjera në Kosovë.

Teatri i operës dhe baletit

March 9, 2015 by dgreca

Nga Ylber Vokshi -Ylli/
Janë disa çështje të cilat as imagjinata ma ekstreme nuk mundet ti parashikoi,pasi ato aspak nuk përkasin me logjikën e shëndosh të një shoqërie. I tillë është rasti me “lojën” e propozimit të lokacionit të ri të objektit të Teatrit,operës dhe baletit të Kosovës. Me tri (3) arsyetime të çuditshme, nga garnitura e re qeverisëse në Ministrin e Kulturës,dilet në opinion se:1. Akustika objektit ka telashe të mëdha, (përse është bërë revidimi i projektit,problematikën e akustikës mundet ta konstatojnë vetëm kompanitë e specializuar të cilat janë të rralla në botë). 2. Projektit të parë i ka kaluar afati ligjor,( e pa kuptueshme,cili është ai afat ligjor për ndërtimin e një objekti të rëndësi së veçantë për Kosovën). 3, Projekti i kaluar ka kosto rreth 30 milion euro,(kjo vlerë ka qenë publike në fillim,askush nuk e ka kontestuar,sa jep merr është rregull i ekonomisë të tregut në botë,ashtu edhe te ne).
Iu nevojitën MKRS afro nëntë (9) vite,që nëpër mes zëdhënësit të saj,të ia shpjegoi opinionit arsyet për braktisjen e projektit të vjetër dhe synimet e projektit të ri. Pas tërë këtyre sihariqeve ministrore,mund të them së këto arsyetime janë tërësisht të pa qëndrueshme. Përse të propozohet ndërrimi i lokacionit të objektit,i cili kishte filluar të ndërtohet në vitin 2009,apo pas tërë kësaj loje fshihet diçka tjetër,koha do ta vërtetoi. E ne ende mbetemi pa një objekt të rëndësishëm të kulturës,për të promovuar atë në mënyrë të dinjitetshme,ashtu si i ka hije çdo shoqërie të civilizuar.
MKRS tërë ketë proces,caktimin e lokacionit të ri,ia kërkon Komunës së Prishtinës e cila, sipas tyre,duhet të caktojë një lokacion të ri për ndërtimin e këtij objekti,i cili në vitin 2006 një herë ishte caktuar. Edhe atëherë mënyra e përzgjedhjes se lokacionit deri diku ishte konfuze,por u tolerua për hir të një qëllimi madhor. Aty është bërë inaugurimi solemnisht i fillimit te punimeve në vitin 2009, janë investuar mjete të mëdha materiale, e këto ditë në vend që të vazhdojnë punimet,Ministria e Kulturës del me propozime të reja për lokacion dhe projekt të ri,i cili kushtimisht duhet me qenë në qendrën e kryeqytetit. Për ketë duhet pësuar rrënime të shumta,ashtu si është vepruar në vitet e pesëdhjeta të shekullit të kaluar dikur,e që është kritikuar nga njohësit e problematikës urbane të Prishtinës,por edhe nga të tjerët. Kjo me të vërtetë nuk përket as me normat elementare morale të një shoqërie ,që propozon të ndërron lokacionin sipas hireve të dikujt, pa u bazuar në argumentet profesionale urbane,si veprohet në tërë botën.
Se lokacioni i Teatrit të Operës dhe Baletit domosdo nuk duhet të jetë në qendrën e kryeqytetit e tregojnë rastet e shumta në tërë rruzullin tokësorë. Lokacioni i vjetër i caktuar që të plotëson kërkesat kryesore të komunitetit artistik dhe vizitorëve, në një zonë të qetë dhe atraktive,e që nuk është larg qendrës së qytetit,ky është avantazh i madh për kulturën kosovare. Duhet përmendur se edhe përpara kishte ide “përfituese”, edhe premtime të dyshimta se nëse gjendet një lokacion i ri mu në qendrën e kryeqytetit për ndërtimin e objektit, do të ndërtohet teatri i ri si donacion. Por ato qëllime abuzive me objektin ekzistues të teatrit dhe me identitetin urban të Prishtinës,me kohë u vërejtën dhe u stopuan,nuk u lejuan.
Është jashtë çdo aftësie profesionale të caktohen lokacionet e objekteve të rëndësishme,pa iu referuar dokumenteve ekzistuese hapësinore dhe urbane të Komunës të cilat edhe duhet rifreskuar kohë pas kohe. E jo të veprohet si deri me tani ku shumica e lokacioneve të ndara,nuk është e bazuar dhe nuk ka argumente të mirëfillta urbane. Kjo praktikë duhet ndërprerë një herë e për gjithmonë. Me mos respektimin e dokumenteve urbane ekzistuese,vetëm do të bëhen gabime ma të mëdha urbane, nëse përkrahën këto ide destruktive,të cilat nga aspekti financiar është vështirë të realizohen.
A thua se qytetet e vjetra në botë Venediku, Moska,Roma,Parisi,duhet të kishin pritur shekullin XXI për të ndërtuar operën në qendër të qytetit,jo ato objekte janë pjesë e qendrës urban të asaj kohe. Duhet analizuar se si kanë vepruar qytetet e mëdha në botë me caktimin e lokacioneve të reja të këtyre objekteve,specifike dhe me eskluzivitet të lartë shoqëror si janë rastet në Torino,Helsinki,Sofje apo afër neve në Shkup. Rasti i Sofjes dhe ndërtimi në periferi i objektit të operës së re,tregon një shembull interesant se si ka mundësi të plotësohen kërkesat e kohës,duke respektuar të gjitha kriteret e identitetit urban që i ka çdo qytet.
E tërë kultura e shtetit të Kosovës,në shekullin e ri,u zhvillua në mënyrën e vet në hapësira,të cilat as për së afërmi nuk i plotësojnë kushtet elementare për veprimtari e të gjitha kapaciteteve ekzistuese kulturore,të përthekuara në trupën e teatrit kombëtar,trupën e filarmonisë,trupën e baletit kombëtar dhe shumë institucioneve tjera që veprojnë në kryeqytetin tonë. Objekti ekzistues i Teatrit Kombëtar as për së afërmi nuk i plotëson kushtet elementare për të funksionuar trupa e teatrit dhe ajo e baletit kombëtar. Nevoja për ndërtimin e një objekti reprezentativ,me dashamirësi formalisht u aprovua nga vendimmarrësit Kosovarë të asaj kohe,por realiteti ynë e tregoi një të vërtetë të hidhët,se ne në Prishtinë deri sot nuk kemi asnjë hapësirë reprezentative ku do të luhej në pjesë teatrale,një shfaqje baleti,ndonjë opere apo ndonjë koncert i muzikës klasike.
Asaj që ma së shumti i jam frikuar,sot është realitet në fushën e kulturës dhe urbanizmit në kryeqytet. Është bërë modë që çdo grupacion që vjen në pushtet të bëjë ndryshime radikale, duke mos respektuar VAZHDIMËSINË e obligueshme institucionale, pa dhënë përgjegjësi për ato veprime. E tërë kjo bëhet për disa interesa të pa qarta duke mos qarë kokën për mjetet e shumta të shpenzuara materia. Njëherë është paguar për projektimin,revidimin,fillimin dhe vazhdimin e punimeve të objektit të Teatrit të operës dhe baletit të Kosovës në vitin 2006 gjegjësisht 2009,kur u vu gurë themeli i tij. Tani kërkohet një projekt i ri në emër të kush e di shkëfit,shpenzime të reja të parave të taksapaguesve kosovar. Në thelb,edhe pas shumë viteve ende Kosova po frymon dhe “funksionon” pa infrastrukturën elementare të kulturës ,por kjo fare nuk ka rëndësi për vendimmarrësit tonë. O tempora o mores!
Mjaft ma me rrënime,posaçërisht të objekteve apo komplekseve funksionale,të mendojmë dhe të veprojmë pozitivisht,të respektojmë fjalën dhe mendimin e profesionistëve,të jemi të ndërgjegjshëm që kur të propozojmë opsione të ndryshme,të kemi argumente të forta profesionale,të mësohemi që të respektojmë dokumentet e aprovuara hapësinore dhe urbane,të mos ndërhyjmë me caktimin e lokacioneve të ndryshme për disa objekte publike,që kanë ndodhur vitet e fundit në Prishtinë dhe Kosovë. Ky trend po ka tendenca të ketë vazhdimësi,por së pari duhemi me ia parashtruar vetë vetes pyetjen,përse po punohen dokumentet hapësinore dhe urbane në qytetet e Kosovës,kur askush nuk po i respekton. Është e pa mundur të udhëhiqet dhe të përparoi një shoqëri me filozofi provinciale e të menduarit urban.

Prishtinë arch. Ylber Vokshi -Ylli
09.03.2015 arkitekt i pavarur
ylberv@gmail.com

Prapë për vërshimet …

February 9, 2015 by dgreca

Nga arch. Ylber Vokshi –Ylli/
Sa i pafuqishëm ndjehet njeriu kur pranë ekranit televiziv i shef peripecitë e banorëve të sajë,se si po përballën me vërshimet e tokave,rrugëve dhe shtëpive të tyre të cilat janë vërshuar,si pasoj e shirave të pandërprera të këtyre ditëve në Kosovë dhe Shqipëri. Të zhgënjyer ata vetëm po e përjetojnë situatën e krijuar,e cila do ti dëmton ekstrem të gjithë,si ata që pësuan dëme në pasurit e tyre,në shtëpi,në ara me të mbledhura,në rrugë automobilistike,në makina,ashtu edhe në tërë shoqërinë e jonë.
Për çdo fillim vit me ankth po presim,se si do të jenë ndikimet e dukurive natyrore në jetën tonë të përditshme sa herë që bien shi,borë apo fryn ndonjë erë ma e fortë,ketë e potencoi se të gjithë ne jemi dëshmitar se si po lejohet të veprohet tek ne,në fushën e Planifikimit Hapësinor të territorit (urban dhe rural),Urbanizmit dhe Ndërtimit. Çdo shoqëri normale do të zbatonte rregullat dhe standardet minimale të ndërtimit,për të mbrojtur banorët e saj prej dukurive natyrore,që kohë pas kohe shfaqen në forma të ndryshme.
Njeriu gjithnjë për të mbijetuar ka tentuar dhe ka punuar që këto dukuri natyrore ti luftoi,që sado pak të zbut dëmet që i kanë shkaktuar këto fenomene natyrore,dhe gjithnjë ka tentuar ti shpjegoi me anën e shkencave ekzakte si janë kimia, matematika,fizika,astronomia,gjeografia etj. Sinkronizues i të gjitha këtyre proceseve,
si dhe elementeve tjera për funksionimin e një shoqërie-shteti duhej të ishte Planifikimi Hapësinor dhe ai Urban i territorit. Si nuk u mbush mend kjo shoqëri,të cilës për çdo vjet po iu përsëritën vërshimet,e nuk po ndërmerr masa preventive që sado pak të parandalon dëmet të mëdha që po i shkaktohen ?
Ende i kemi në kujtesë vërshimet e viteve të fundit,të cilat ishin ekskluzivisht si rezultat i mos respektimit se paku të traditës shekullore të ndërtimit. Kërkesa që të mos ndërtohet në zona potencialisht të rrezikuara nga vërshimet,ortekët e borës,rrëshqitja e dheut,shkrirjes së borës,e shumë elementeve tjera të sigurisë së ndërtimeve,në princip nuk zbatohen apo realizohen.
Këtë ditë,ishim dëshmitar të reshjeve të mëdha të shiu të cilat po na përsëriten çdo vit,që së bashku me shkrirjen e borës së pakët,shkaktuan vërshime të mëdha me pasoja e dëme të shumta materiale në të gjitha anët. Në Kosovë (Lipljam),në Shqipëri (Pogradec) dhe Maqedoni (Likovë),pati edhe viktima në njerëz.
Nuk po kërkohet që menjëherë të zhdukim ato veti të lidhura me shprehin e punës,që me shekuj na kanë imponuar sundimtarët e huaj. Sot kemi dijeni të mjaftueshme që të trasojmë rrugën për të përmirësuar dhe siguruar mjedisin ku jetojmë. Një është e sigurt se rehabilitimi i të gjitha atyre hapësirave apo lokacioneve të vërshuara kërkojnë mjete të konsiderueshme materiale.
Dëmet e shkaktuara nga këto fatkeqësi natyror janë të mëdha,të pa përballueshme nga individët e dëmtuar,komunat tona as që parashohin buxhet për këto çështje. Për të evituar këto dukuri diçka konkrete dhe realiste,duhet ndërmarrë pushteti Qendror,pasi jemi të vetëdijshëm me nivelin e ulët të trajtimit të kësaj problematike në Kosovë dhe Shqipëri. Ekspertiza dhe profesionistët e profileve të ndryshme,po e theksoi edhe një herë nuk mungojnë,parandalimi i këtyre dukurive do të ishte preventiva ma e mirë.
Nuk ndërtohet gjithkund ku të iu teket dikujt,së pari duhen analiza detale hapësinore dhe urbane,për të vendosur për zgjerimin e vendbanimeve tona,renovimeve të domosdoshme urbane apo ndërtimeve të reja. Ka disa kritere elementare të cilat duhen me qenë obliguese,kur lejohen ndërtime me leje e pa leje në të gjitha vendbanimet tona. Ndërtimet e pa kontrolluara vetëm po vështirësojnë dhe po varfërojnë popullin tonë,me pasoja të rënda për gjeneratat e ardhshme. Për tërë territorin e shtetit duhet planifikuar në mënyrë profesionale,së paku paraprakisht duhet marr qëndrimet e ekspertëve të fushave adekuate,e jo të bëjmë intervenime të pa kontrolluara në hapësirë.
Në një vend ku janë të evidentuar ma shumë se njëqindmijë (100 000) ndërtime pa leje në Kosovë,ngjashëm është edhe në Shqipëri,vetvetiu tregohet se çka mundesh me pritë nëse ndodhin vërshime,çka po e tregon realiteti ynë i këtyre ditëve. Problem edhe ma i madh janë ndërtimet me leje të cilat po atakohen nga vërshimet. Kjo tregon një realitet të hidhët se si janë punuar dokumentet hapësinore dhe urbane,të cilët fare nuk i kanë trajtuar seriozisht këto dukuri natyrore. Po e theksoi vetëm ekspertizën profesionale,dhe marrjen në konsideratë të vërshimeve gjatë përpilimit të dokumenteve hapësinore. Çështje e veçantë është trajtimi i atyre ndërtimeve,nga faza e ndërtimit e deri te shfrytëzimi i tyre,që tmerrësisht i anashkalojnë fatkeqësitë e mundura natyrore si janë vërshimet.
Se si neve ndërtojmë dhe i kontrollojmë (mbikëqyrim) ato në fazën e eksploatimit,kemi edhe raste konkrete ku janë investuar,shpenzuar mjete të mëdha materiale me vlera milionëshe,si janë rastet e autostradave nga Prishtina në drejtim të Shkupit dhe Pejës,të cilat në disa pika ishin bllokuar nga vërshimet. Arsyetimi i përgjegjësit në Ministrin e Infrastrukturës është se “privatët i kanë mbyllur gypat që e bëjnë bartjen e ujërave sipërfaqësorë”,kjo është e pa pranueshme e pa tolerueshme dhe tragjike. Është humbur koha e çmueshme,janë dëmtuar automjetet,për rrugët e reja ekspertiza do të tregon sa janë dëmtuar,e për anën emocionale as që duhet menduar apo diskutuar. Vetvetiu shtrohet pyetja a duhet dikush me dhënë përgjegjësi për gjendjen e krijuar ?
Të jemi objektiv,ka vërshime ekstreme që hyjnë në kuadër të fatkeqësive të mëdha natyrore,në ato raste faktori njeri është i pa fuqishëm dhe vepron vetëm si preventivë. Në Kosovë dhe Shqipëri të gjitha rastet janë si rezultat i mos planifikimit hapësinor dhe urban profesional,si dhe të mos mirëmbajtjes të hapësirave që na rrethojnë,të cilën në gjithnjë e anashkalojmë,me arsyetime absurde se gjoja nuk ka mjete materiale,kurse dëmet që po i shkaktojnë vërshimet janë shumëfish ma të mëdha. Në thelb jemi të varfër në kokë e jo në gjep,për atë po pësojmë gjithnjë,jo vetëm në planifikim hapësinor dhe urban të territorit,i cili është thuaj se i huaj për ne,për atë po e paguajmë shtrenjtë mospunën tonë si shoqëri. Mjaft ma me shprehjet “duhet”,ka ardhur koha të veprojmë konkretisht,
Të vetmen punë që dimë të bëjmë ne janë vizitat në zonat e vërshuara,formimet e “Komisioneve për vlerësim”,për të kërkuar mjete nga niveli Qendror për të sanuar pasojat e gjendjes së krijuar pas vërshimeve. Kjo është qasje tërësisht e gabuar,pasi së pari jemi të obliguar që brenda mundësive reale të shtetit,të përgatisim dhe zbatojmë projekte që duhet të rrjedhin nga Dokumentet Hapësinore dhe Urbane,për të evituar në maksimum dëmet të cilat do ti shkaktonin fatkeqësitë natyrore si janë vërshimet. Kjo qasje është vetëm një ilustrim i tërë asaj së ku jemi duke jetuar,ku kriteret ndërkombëtare për planifikim dhe ndërtime askush nuk i përfillë.
Prapë më duhet të përsërisë një veti të “trashëguar”që moti,se të gjithë ne dimë të ankohemi kur ngjajnë vërshimet,rrëshqitjet e dheut,tërmetet,rrënimet të ndryshme,sa herë që bien shi,borë apo fryn ndonjë erë ma e fortë. Këso rastesh kemi pa numër pasi nuk është duke u punuar ashtu si e kërkojnë rregullat teknike dhe ato të Planifikimit Hapësinor dhe Urban-Rural. Dashtë zoti mos të kemi ndonjë katastrofë ma të madhe se atëherë do të “vetëdijesohemi” se si jemi duke punuar dhe vepruar.
arch. Ylber Vokshi -Ylli
arkitekt i pavarur
ylberv@gmail.com
Autori është ish-Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK),

Zgjedhjet Lokale 2013 dhe Urbanizimi i vendbanimeve tona

November 2, 2013 by dgreca

Shkruan: Ylber Vokshi-Ylli/Prishtine/

Përfundoi fushata e konkurrences politike për zgjedhjet lokale të vitit 2013. Nga të gjitha subjektet politike premtohen shumë çështje jo reale për funksionimin e një pushteti komunal,posaçërisht në fushën e Planifikimit hapësinor,Urbanizmit dhe Arkitekturës. Gjatë muajit elektoral kishte shumë provokime nga gazetarët dhe moderatorët,me pyetje të ndryshme drejtuar kandidatëve për Kryetar të Komunave. Ishin interesante përgjigjet jo të sakta,shpesh konfuze dhe jo reale të pretendentëve (kandidatëve),nëse komunat do të kishin dokumentet hapësinore të zbatueshme ne të gjitha zonat e tyre.

Janë të kota ato premtime të konkurrentëve komunal të cilat nuk janë të bazuara në plane hapësinore dhe urbane realiste,të punuara në mënyrë profesionale,pasi duke premtuar “ad hoc” projekte të ndryshme e duke u bazuar në premtimet joreale,vetëm krijojnë huti dhe pakënaqësi e madhe të banorët. Për atë është kërkuar,nga ata që e njohin këtë lami,që së pari të përpilohen Planet Zhvillimor Komunal e pastaj Planet Zhvillimor Urbane e Planet tjera Rregulluese Urbane ashtu si janë të definuar shumë mirë në Ligjin e Planifikimit Hapësinor.

Kualiteti i jetës urbane në komunat tona është shumë i varfër,nga mënyra e zhvillimit të qyteteve tona mundësit për një jetë normale janë minimale. Ka shumë deformime urbane nëpër vendbanimet tona ato vërehen dhe preken nga të gjithë ne. Banori i thjeshtë i komunës i ka kërkesat realiste të bazuara në mundësit e Komunave tona. Ai kërkon kushte normale të strehimit,për të jetuar. Është interesant se Komuna nuk investon mjete materiale për obligimet e banimit.

Komunarët shpesh ankohen në mungesën parave në buxhetet komunale për Planifikim hapësinor dhe Urbanizëm,janë këto qëndrime aspak të qëndrueshme pasi thelbi i problemit është menaxhimi (drejtimi) i Komunës. Në esencë është mungesa e përgjegjësisë profesionale dhe asaj ligjore. Kemi raste të shumta që mjetet buxhetore teprojnë (suficit) në fund të vitit,duke mos ditur se çka të bëjnë me mjetet tepricë.

Problematika urbane është e margjinalizuar,as që dihet dhe çmohet rëndësia dhe domosdoja e ekzistimit të këtyre dokumenteve hapësinore,kryesore për funksionimin e një Komune. Edhe atje ku janë punuar ato dokumente as qe ka pasur vullnet dhe interesim politik dhe profesional për t’i zbatuar ato,pasi nuk çmohet rëndësia e tyre nga veprimet e profesionistëve (urbanistëve).Ndryshe si të arsyetohen ndryshimet e planeve ende pa filluar zbatimi i tyre pas aprovimit, duke mos respektuar së paku procedurat aktuale ligjore.

Mendohet dhe përfolët se ato munden me qenë vetëm pengesë për vazhdimësinë e abuzimeve shumëvjeçare me hapësirën komunale çka nuk përket me të vërtetën. Interesat e përbashkëta as që trajtohen,vetëm interesat i individuale janë të rëndësishme. Janë bërë keqpërdorime të mëdha me tokën ndërtimore,ka uzurpime të tokës shtetërore e të huaj,ka ndryshime dhe përvetësime të pa imagjinueshme të pronës kadastrale,të gjitha këto janë delikte të rënda të cilat në të ardhmen duhet trajtuar nga organet kompetente shtetërore.

Planet Rregulluese urbane sipas ligjeve aktuale duhej të ishin bazë për dhënien e lejeve ndërtimore, por përpilimi i tyre,ne shumicën e rasteve,nuk është punuar sipas ligjit dhe akteve nënligjore dhe si të tilla nuk i kanë shërbye qëllimit për çka janë paguar para të mëdha.

Kryesorët janë profesionistët ata që kanë “detyruar” banorët e Kosovës të ndërtojnë dhe të blejnë objekte të ndërtuara pa kontroll profesional shtetëror, ashtu si veprohet në të gjitha shoqëritë e civilizuara pjesë e të cilës kemi menduar se jemi. Kush i ka ndaluar Komunat të punohet me ligjet e planifikimit dhe ndërtimit,përse nuk veprojnë ato ?. Cili profesionist do të lejonte ndërtim në një hapësirë ku do të dëmtohen edhe ata që janë lejuar të ndërtojnë pa leje. Ma të dëmtuari do të jenë banorët e vjetër të qyteteve tona, është e pa qartë kush do të jetoj në ato objekte pasi as ata nuk do të kenë rehati,që banimi kolektiv në një vendbanim kërkon.

Deri me tani në Kosovë janë “prodhuar” vetëm dokumente hapësinore dhe urbane qe janë pluhurosur në raftet komunale,pasi nuk ishin realiste dhe nuk janë realizuar,si është duke ngjarë me disa plane rregulluese të cilët kanë kushtuar shumë KOHË të humbur,ngjashëm si ka ngjarë më pare gjatë planifikimit centralist – konvencional. Mos respektimi i kohës është shkaktari kryesor i tërë katrahurës urbane në Kosovë,ku interesat individuale janë si duket ende dhe do të jenë më të rëndësishme se ato të përbashkëta.

Në kohen kur në tërë botën preferohet SHKARKIMI i qyteteve si e vetmja mundësi e mbetur për tejkalimin e kaosit urbanistik që i kanoset gati të gjitha metropoleve botërore. Në Kosovë janë propozuar disa koncepte të tejkaluara që vetëm sjellin pasoja të pa riparueshme urbane,si modele plotësisht të tejkaluara, si zonat industriale në afërsi të zonave të banimit duke i harruar parqet industriale si njëra prej formave ma të sigurta për një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik të qyteteve tona.

Është domosdoshmëri të respektohet zhvillimi POLICENTRIK i qyteteve si një prej principeve themelore në planifikimin aktual hapësinor dhe urban në tërë rruzullin tokësor. Kjo nënkupton shkarkimin e qyteteve,por kështu nuk është duke u vepruar. Këto sugjerime nuk merren seriozisht as nga”ekspertët”e planifikimit edhe se ato ishin direktiva ndërkombëtare (ESDP-1999) që duhet respektuar nëse pretendojmë të jemi të barabartë me qytetet tjera Evropiane.

Më duhet theksuar se ajo çka është duke ngjarë në Kosovë nuk ka lidhje me Planifikimin Hapësinor,Urbanizmin dhe Arkitekturën,pasi kjo veprimtari esenciale për një komunë duhet vënë nën kontroll shtetëror e jo të veprohet si deri me tani. Duhen intervenime urbane,legalizime shumë të dhimbshme, përpilime dhe aprovime të dokumenteve hapësinore si një domosdoshmëri e cila sado-kudo do të kanalizoi problematikën esenciale për funksionimin e një komune.

Jo të ndërtojmë pa kontroll shtetërore,ku elementi i SIGURISË duhej të ishte esencial e jo mos të kemi,qasje te ekipeve shpëtimtare në raste emergjente të zjarreve,vërshimeve,rrëshqitje të dheut apo erërave si ka ngjarë në vitet e fundit. Të gjithë ne dimë të ankohemi kur ngjajnë rrënimet dhe vërshime të ndryshme sa herë të bijën shi apo fryn ndonjë erë ma e fortë. Këso rastesh kemi pa numër pasi nuk është duke u punuar ashtu si e kërkojnë rregullat teknike.

Qëllimi i komunës duhej të ishte që të gjithë të interesuarit të ndërtojnë me rregulla dhe ligje. Që moti ka kaluar koha kur banorët janë refuzuar me arsyetime banale se “nuk kemi plane”, atëherë ata janë detyruar të ndërtojnë pa leje në shekullin XXI. Metodat e vjetra të planifikimit konvencional me ndalesa janë të tejkaluara,sot bota preferon Planifikimin Hapësinor dhe Urban STRATEGJIK me respektimin e ligjeve në fuqi. Askush nuk ka të drejtë morale që tërë një shoqëri të dërgoi në greminën e një humnere të pa imagjinueshme,duke shikuar vetëm interesat e veta apo të një grupi të caktuar për një kohë të caktuar të cilët për përfitime personale marrin pjesë në këto procese jetike për një shtet.

Prishtinë arch. Ylber Vokshi-Ylli/arkitekt i pavarur