Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for November 2013

KTHIMI I ILIR KERNIT NË SHQIPËRI SI DREJTOR I TOB

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Ilir Kerni, primobalerin dhe baletmaestro i Teatrit të Baletit në Zagreb, braktis normalitetin e jetës të artistit të suksesshëm në një metropol të Europës dhe pranon të kthehet në Tiranën e metropolit dhe rrëmujës ballkanase si drejtor i ri i TOB me synimin për t’i kthyer dinjitetin e humbur këtij teatri e për ta bërë realitet ëndërrën e shndërrimit të tij në kult të Kulturës shqiptare dhe shtëpi të përbashkët për të gjithë artistët shqipfolës kudo që ata ndodhen.
Kam dëgjuar histori të pafundme të trishta për TOB këto vitet e fundit. Ajo më e njohura dhe më skandalozja është se nuk i ftonte yjet shqiptare nëpër botë të jepnin shfaqje, me gjithë mallin dhe dëshirën e artistëve për të dalë gratis në skenën shqiptare. Merrni me mend këngëtarë, këngëtare, instrumentistë e balerinë me famë botërore që nuk kanë marrë ftesa nga ky institucion. Të shpallur në heshtje „non grata“. Kam dëgjuar histori se si TOB i largonte artistët kur i trokisnin në derë; se si TOB ua refuzonte projektet e tyre artistike dhe në vend që të jepte mbështetje financiare për të zbukuruar jetën artistike dhe shpirtërore të qytetarëve bënte të kundërtën. Kuptoni?! Dmth kërkonte para prej tyre! Pra ishte një TOB si nata me ditën krahasuar me ëndërrën e Ilir Kernit.
E dëgjuam Ilir Kernin të intervistuar nga moderatorja e Top Channel Arbana Osmani tek Tête-à-tête në programin E Diell. I thjeshtë, modest, i kursyer në fjalë, pa shitmendje, pa megallomani, pa kryeneçësi, pa blablabla. Gjëja që më mbeti në mendje ishte kur tha „se na kanë mbetur disa sekonda për të shpëtuar këtë vend“. Përdori një metaforë shumë dramatike, që të rrënqeth mishin, për të treguar situatën reale. Ashtu është, shteti, demokracia dhe qytetari i këtij vendi ndodhen në zgrip – gati për t’u humnerisur.
Jemi shumë që mendojmë si Ilir Kerni. Se vendi dhe demokracia shqiptare po fundosen dhe kërkojnë ndihmë përmes SOS – Save Our Spirits. Ky ideal, për të ndihmuar vendin tonë duhet të na bashkojë të gjithëve.
Sot Shqipëria ka nevojë për shqiptarët më të mirë. Sot shteti shqiptar ka nevojë për sakrifica, për ideale, për unifikim, për konsensus, për dialog, për bipartizanizëm, për konstruktivitet, për ura, për respektim të ligjeve, për zbatim të rregullave, për meritokraci, për integritet, për njerëz fjalëpak e punëshumë, për njerëz dinjitozë që kanë ëndërra dhe që aspirojnë t’i realizojnë ato.
Kur Ilir Kerni u emërua drejtor i ri i TOB, askush nuk tha se ky emërim është politik. Sepse nuk ishte i tillë. Emërimet politike po e kthejnë Shqipërinë në Titanik.
Ilir Kerni e ka ndërtuar jetën e tij dhe të familjes me talentin dhe arritjet personale. Shteti i tij ishte në tranzicion. Nuk pyeste për artistët. Artistët ashtu si 3 milionë shqiptarë kishin marrë rrugat me fëmijët e plaçkat në krahë. Sikur të kishte pritur shtetin Ilir Kerni nuk do të ishte ky që është sot. Ai nuk u bë balerin i parë dhe baletmaestro në Teatrin e Zagrebit me abra kadabra. Atij iu desh që ta derdhte djersën lumë. E fitoi atë vend me meritokraci. Prandaj shqiptarët besojnë tek Ilir Kerni, se do t’ja dalë. Tek kjo lloj kategorie dëshirojnë shqiptarët të mbështeten, duke qenë të bindur se nuk do të nëpërkëmben, nuk do të zvarriten, nuk do të tallen nga një strukturë si ajo e mëparshmja që e kish transformuar TOB në një vend të ndarjeve politike, të antikulturës, si një shpellë të ftohtë, të ndyrë, kur në dimër të duhet të shkosh me batanije të ndjekësh shfaqjet.
Nuk ka shtet pa Teatër – tha Ilir Kerni. Ai shtet që nuk ka Teatër nuk është shtet. E njëjta vlen edhe për letërsinë, për pikturën, për poetët, për shkrimtarët. Ai vend që nuk ka poetë, shkrimtarë, piktorë, balerinë, aktorë nuk është vend. Ai vend është shkretëtirë.
Diçka e ngjashme ku ndodhej TOB, sikur të ishte qendër zëri e propagandës e sherreve partiake. Si të ishte pushtuar nga barbarët këta 23 vjet tranzicion, si të ishte plaçkë tregu e zhvleftësuar, të cilin sot Ilir Kerni synon që ta shndërrojë në një tempull paqeje për artistët, në një metropol të kulturës të kontinentit europian, në një kryeqendër të Artit Shqiptar, kudo ku flitet gjuha shqipe. Let‘ it be! le të bëhet! Ashtu të bëhet!

Verërat pellazge-ilire

by

Nga Fahri XHARRA/

”Natën kur flinja, më tha shpirti: Pi !/

Në gjumë dhe në Varr s’ka lumëri;/

Ngrehu! Sa rron, zbras Kupa dhe puth Çupa;/

Ke shekuj që të flesh në qetësi”.    (Rubairat ,Omar Khajami(1048-1131)/

Hardhia e rrushit është mbi 60 milion vjet. Gjatë kohës së pas-akullit (10 000-5 000 vjetë më parë ,verërat  e bënë rrugën e  tyre përgjatë lumit Danub e drejt veri-perëndimit të Europës . Homo sapiens e zbuloi dhe e kultivoi verën e egër  e cila u bë vera e përbashkët  e sotme europiane (austrianwine.com ).( Të kemi parasysh edhe Kulturën e Vinçës , kulturën pellazge të zhvilluar rrethë rrjedhës së Danubit , rreth Vinçës.)

Albanologu arbëresh Giuseppe Catapano në punën e tij thekson se arti i vitikulturës dhe i enologjisë së Egjyptit dhe vendeve  tjera ishte i lidhur ngusht me para ardhësit e Ilirëve , Pellazgët. Gavraniç (1983) shkruan ndër tjerash se Ilirët dhe Keltët e Panonisë e kishin zhvilluar vitikulturën shumë më herët se ardhja e Romakëve. Qartas ,thot ai që Iliria ishte  zemra e shumë pemëve. Për të vazhduar më tutje enologu i njohur francez (1995) ,në librin e tij : “Les vinsmets et alcohols des pays de la loire” thot që hardhitë e njohura si “Cabernet Sauvignon”. “Merlot” dhe “Gamay” , janë të origjinës nga Shqipëria . Ai shton se vend-origjina e llojeve të ndryshme te fiqve , ullinjëve, dardhave dhe mollave  ishte Iliria e vjetër.

Në portalin Wine Albania shkruan se historiani francez Enjalbert  e konsideron Shqipërinë , ishujt e detit Jon të Greqisë së sotme  si dhe jugu i Dalmacisë ishin vendi i verës pas epokës së Akullit. Ka shkrime shumë për vitikulturën Ilire , ashtu si ishte e njohur në kohërat e vjetra, se ajo egzistonte më herët se shek 8-të prK. Autorët e vjetër latin shenojnë që Iliria ishte burimi i verërave shumë cilsore të shpërndara nëpër Itali.

 

Kerkimet më të reja për verën e Bordos me origjinë nga Iliria, sjellin rezultate ë duhura dhe e kthejnë kohën prapa gati 2000 vite kur romakët e sollën ne Galinë e largët hardhinë  e rrushit) nga trojet shqiptare per ta kultivuar nga fiset e këtij vendi që  quheshin Biturgët dhe regjioni i tyre Biturica(biturika) në afersi te Bordos së sotme.

Për të vërtetuar kulturën Ilire të verës tek shqiptarët është e mirë të ceket se në Shqipëri sot janë 108 ekotype të hardhive Zhvillimi i kësaj kulture i ka kalur shekujt duke i dhënë verës veti të vlerëshme dhe të posaçme (kvvvsh.org)

Është më rëndësi se çka shkruajnë austriakët për verën e tyre dhe historinë e saj :” Keltët por me më siguri para ardhësit e Ilirëve (pellazgët fxh) e kanë kultivuar verën në formën e tyre primitive dhe që hardhia “vitis vinifera” daton që nga koha e Kulturës së Hallstatit ( viti 700 prK ) , e gjetur në fashtrat Zagersdorf në Burgenland..Në Austrinë e poshtme ka shënime pë llojet e hardhive që datojnë që nga koha e Bronzit dhe se vera ishte kultivuar  ne Traisental (Au) si dhe në Stillfried dhe në Weinvirtel.”

 

 

Rrugët e verës dhe vinaritë në ishullin Peleshac (Dalmacia) paraqesin një ndjenjë të posaçme të traditës së rrushit dhe verës. Reth shek. të 5-të prK fisi i Ilirëve u quajtur -Plerianët jetonin në këtë ishull.( Pleraei , Pyraei ose Palarioi  ;Illyrian tribeHistory of the provinces of the Roman Empire by J. J. Wilkes,) Sipas gjurmëve të gjetura , Peleshaci  e kishte një dendësi të madhe te banorëve ilir ,Plereian,   ku në shpellën e madhe Nakovani ,në cepin verior të ishullit janë gjetur gotat keramike të verës. Vëra prodhohej dhe pihej në atë kohë. Romakët në tokat e pushtuare të Ilirisë  e gjetën një kulturë të lartë të verës.

Thuhet se ishin romake ,Villat Rustike të ndërtuare në ato vende  ku rritej rrushi  dhe piqej vera.Villat Rustike ishin për klasën e lartë të shoqerisë së kohës. Në Peleshac ,vendin më i njohur për verëra  janë gjetur shumë villa Rustike : në Dingaç, Postup,Perna, Viganj, Tëstenik dhe në Zhulana.. Po pse romake?

Rreth viti 385 prK ,grekët kishin shkuar si kolonist në ishullin  dalmatin të Hvarit i cili që nga ajo kohë e deri më sot kishte ndërruar mbretër ,perandori dhe ushtri të uaja të cilat vinin dhe shkonin . Sot shihen gjurmët dhe vrragët e ndodhive të cilat mbesin si një pjesë e identitetit kulturor të këtij vendi , por një gjë që nuk ka ndërruar hiç është rritja e hardhisë së rrushit dhe e prodhimit të verës të cilat i kanë mbijetuar  rënjëve dhe ngritjeve të ndryshme shoqërore. “Gjatë kohës së Demetrit , një ushtaraku të besueshëm të mbretëreshes Teuta , ishulli Hvar ishte rikthyer nën udhëheqjen e ilirëve(Ivana Krstulović Carić, dipl.ing.agr.)

Histritët , fisi ilir nga të cilët e mori Ista emrin, ishin vitikulturistë(kultura e verës) Zbulimet arkeologjike dhe treguan që kishte komplekse të tëra agrokulturore në këto anë, dhe se zhvillohej një jetë e shëndoshë e njohur villea rusticea.Verërat e njohura histrite janë Marzamina e kuqe . Malvazia e bardhë dhe Teroni i kuq. Po ne, si vllezër të bregdetit dalmatin ,si u verbuam në terrin 6oo vjeçar ,duke e humbur lidhëshmërinë tonë me një kulturë aq rustike po aq edhe fisnike, të cilën bota e muarr nga ne ?

Sipas historian Appian, fiset ilire të bregdetit të Adriatikut e trajtonin verën si një të mirë me vlerë të madhe dhe të çmuar.Amforat e gjetura rishtas në Lumin Neretva e tregojnë rëndësinë e madhe të verës si një stil kulturor dhe historik të atij vendi.
Në shtratin e lumit ,së bashku me anijet u gjetën me qindra e qindra amfora të verës si edhe mbi 700 kapakë të këtyre shtambave të verës.Prof .Adam Lindhagen ,specialist ne amfora nga universiteti i Osllos , e vërteton prejardhjen e tyre duke thëneë që ato janë prodhuar eksluzivikisht në Dalmaci -prej nga eksportohej vera në të gjithë Imperatorinë Romake . Sipas Julius Caesarit (100-44 pr.K) , galët shumë lehtë e shkëmbenin një sklav për një shtambë (25 litërshe) me  verë

Dhe poeti i madh persian Omar Khajami në shek e XI-të këndonte:

“ Mbi lulet po pikojnë vesë retë,

Dhe me një zë qiellor, Bilbil’ i shkretë:

Ah, Verë! Verë! Verë! Trëndafilit

I lyp t’i skuqë faqëzën e zbehtë. “

* Nje dokument i gjallë i vërtetimit se hardhia e rrushit eshte sjellur nga Shqipëria në Gali, Franca e sotit

Rruga e Arbërit arrin 4000 nënshkrime

by

Nga Mevlud Zenelhasani/Student, Fakulteti i Farmacisë/Universiteti i Mjeksisë, Tiranë /

Është premtuar shumë në prag zgjedhjesh dhe është harruar me numërimin e votës së fundit. Dibranët kanë besuar verbërisht dhe pse në këmbim vuajnë ende largësinë me Shqipërinë. Janë kaq pranë. Janë një gjymtyrë a shqisë e pamjekuar e Shqipërisë.

Por së fundi, rikthimi i “legjendës – Rruga e Arbërit”, duket se po ndiqet nga fati i mirë. Ishte dr. Gëzim Alpion, me origjinë nga Dibra, që do të merrte një nismë të re për të ngritur zërin e dibranëve. Në një nga website-t më të rëndësishme për një shoqëri të denjë, ai hartoi peticionin online për ndërtimin sa më të shpejtë dhe standarde të rrugës së Arbërit.

Rruga e Arbërit, e dëshiruar prej vitesh nga dibranët, është e vetmja mundësi për të shkurtuar distancën kilometrike deri në 70km. Mungesa e kësaj rruge bën që qytetarët dibranë të shpenzojnë 5 orë për të arritur në kryeqytet. Kjo e fundit e përkthyer në një nivel të ulët ekonomik, social e kulturor. Dibra përfaqëson rajonin më të varfër në Shqipëri. Edhe pse dy vitet e fundit vihet re një investim modest nga qytetarët dibranë, të dhënat e përgjithshme rrëzojnë gjithçka.

Kthimi i emigrantëve si pasojë e krizës ekonomike ka bërë që numri i të papunëve të rritet përtej skajeve. Vetëm një pjesë e vogel e tyre investoi në pemëtore, vreshtari dhe prodhime të tjera bujqësore. Por edhe kjo nuk rezultoi e suksesshme. Ata mbollën, korrën dhe nuk shitën. Distanca e largët dhe mungesa e infrastrukturës bëjnë që prodhimet të mos i rezistojnë udhëtimit të tyre për të mbërritur në kryeqytet.

Nuk duhet harruar që përveç kësaj plogështie ekonomike ekziston dhe një jetë e varfër social-kulturore. Mungojnë aktivitetet artistike, përfshirja në audicionet për zbulimin e talenteve të reja dhe mundësia për të promovuar shpirtin artistik dibran.

Por Rruga e Arbërit nuk është vetëm për dibranët. Është një arterje kryesore që do të lidh të gjithë truallin shqiptar ,e zemrën e tij: Dibren. Ajo afron jo vetëm qytetin e Peshkopisë, Bulqizës dhe Klosit por sjell më pranë Maqedoninë. Është një mundësi e mirë për të ruajtur lidhjet me shqiptarët jashtë kufijve të Shqipërisë dhe jo vetëm.

Si pasojë përfitimet e kësaj rruge nuk janë vetëm rajonale dhe në rang kombëtar po edhe në atë ndëkombëtar. Kjo shfaqet dhe në dëshirën e madhe të shqiptarëve për të përkrahur peticionin online. Zërit të dibranëve i janë bashkuar qytetarë të diasporës. Në këtë peticion mungon ndarja gegë e toskë. Është e mrekullueshme të dëgjosh nga një tiranase me rrënjë këto fjalë : “Më pëlqen shumë bulevardi i blirëve të Peshkopisë!”. Duket sikur të gjithë janë bërë NJË për t’i thënë PO Rrugës së Arbërit. Dhe këtë e dëshmon firma e 4 mijtë.

Ju lutemi nënshkruani peticionin duke shkruar Emrin, Mbiemrin, Adresën e Emailit, Qytetin tuaj dhe pastaj klikoni ‘Sign’:

http://www.change.org/en-GB/petitions/complete-the-construction-of-the-arb%C3%ABri-road-nd%C3%ABrtoni-sa-m%C3%AB-shpejt-dhe-me-standarde-rrug%C3%ABn-e-arb%C3%ABrit?utm_campaign=petition_created&utm_medium=email&utm_source=guides

Jo ushqimimit të pa arsyeshëm të panikut

by

Nga  Bardhyl Ukcamaj/

Në botën e rrjeteve sociale ka nisur fushata shqiptare sezonale anti-kimike. Dëshiroj të besoj se shumica motivohet nga dashuria (përfshi edhe disa miq të mij) dhe friga e justifikueshme, kur ende ka mungesë informacioni. Duhet të ketë transparence të plotë. Ka syresh, sidomos ata që trashin më shumë zërin, që as duan të dinë se për çfarë bëhet fjalë, për çfarë po diskutohet dhe, në këto kushte, kanë mbërritur menjëherë te kundërshtimi. Të habit zelli me të cilin keta te fundit përpiqen të perhapin alarmin se SHBA dhe NATO, në aleancë të fshehtë me Edi Ramën po “punojnë në errësirë për të shkatërruar Shqipërinë, jetën e tyre dhe të femijëve”.

NATO dhe SHBA me ose pa vetëdije na paraqiten me këtë rast, si organizata terroriste, të cilat, nga njëra anë, largokan armët kimike të një diktatori arab për të shfarosur në masë femijët e një vendi evropian, anëtar i vetë NATO-s. Edi Rama si Esat Pasha. Disa thonë se Edi po përfiton, të tjerë thone se Edi po dorëzohet. Burra e gra në këmbë para zyrës së Kryeministrit, për të shkatërrur komplotin e fshehtë ndërkombëtar Evropë-SHBA që po përgatitet kundër Shqipërisë. Më tingëllon e njohur si melodi!

Kjo turmë laramane e protestuesëve me flamur sirian para kryeministrisë përbën atë që përfaqëson “botën e lirisë civile dhe ambientaliste”. Ka aty, për fat të keq, edhe politikanë, ka fshatarë e banorë të grumbullimeve urbane, shkollarë e të pa shkollë, kryesisht të papunë, pa përjashtuar abonentët e të të gjitha llojeve të demonstratave. Dhe në këtë botë larushe shndërit përkufzimi i një “analisti” protestues i kudondodhur dhe asgjëkund mbetur Fatos L, sipas të cilit, “angazhimi i Shqipërisë në problemin e armëve kimike të Sirisë është një servilizëm i turpshëm ndaj Amerikës”. Shkohet edhe me tej: organizatorët “kërcënojnë” me demonstratë edhe para Ambasadës Amerikane në Tiranë.

Demonstratë përpara Ambasadës Amerikane…? Ky do të ishte një TURP kombëtar! Megjithatë, nuk do të habitesha nëse do të udhëhiqet nga një grusht ”intelektualësh” të tipit Fatos L….! Ky është personazh tipik mediokër i shoqërisë ende të tramatizuar ballkanike, pas lufëtrash të përgjakura, shembje sistemesh dikatoriale e konfliktesh qytetrimore e zhvillimore. Pa asnjë vepër të dallueshme në fushën e dijes, më pak se gjysmë i shkolluar, ky “analist” i gjithckaje e dijetar i pakgjëje, ka pasur mundësinë, që nga frëngjia e një televizioni në Tiranë javë per javë (pas transmetimit të “Sulejmani i Madherishem”), të përbuzë lidhjen dhe krenarinë kombëtare të shqiptarëve për Gjergj Kastriotin e Nënë Terezën; të denoncojë Tribunalin e Hagës për pafajsinë që ky Tribunal shpalli për njërin nga luftëtarët e lirisë së Kosovës Ramush Hajredinaj; të shërbejë si tellall politik i Zani Qaushit. Po ky ish-pjesëtar i hiearkisë së lartë të familjeve të diktaturës, më pas viktimë tragjike e saj, duket se ushqen një mungese patologjike respekti ndaj popullit linguistik, që i perket dhe traditës së tij të vjetër qytetrimore!

Demonstratë përpara Ambasadës Amerikane në Shqipëri…? E turpshme, thjesht edhe të mendohet. Nëse ekziston një gjë e shenjtë për të gjithë shqiptarët, pas atdheut e flamurit të tyre, ajo është aleanca shqiptaro-amerikane dhe ideali euro-prëndimor.

Po për çfarë demonstrohet. Thuhet se do të ketë një marrëveshje të Shqipërisë me faktorin ndërkombëtar për shkatërrimin e armëve kimike të Sirisë në tokën shqiptare. Ka pasur diskutime, disa shkrime kryesisht të botës së Rusisë me një premtim dymilionësh, lehtësisht të lexueshëm për të nxitur reagime anti-amerikane dhe disa sqarime të ministrit të Jashtëm shqiptar. Shtypi njofton edhe për një bisedë mes kryeministrit Rama dhe Sekretarit Amerikan të Shtetit.

Deri më tash kemi një qëndrim të njohur, për tu përshëndetur, të kryeministrit Rama lidhur me pastërtinë e ambientit. Kaq kemi parë e kaq dimë! Kemi qindra shembuj se SHBA-ja ka mbeshtetur më shumë se udheheqësit e vendit, Shqipërine dhe shqiptarët në rajon në rrugën e demokracisë dhe zhvillimit dhe asnjë rast që përligj paragjykim. Më është dukur serioz qëndrimi i kryetarit të Partisë Demokratike lidhur me këtë diskutim publik dhe e mbështes plotësisht në këtë rast. Por ky nuk është si duket qëndrimi i pjesës tjetër të PD-së. Opozita duhet të ketë një qëndrim zyrtar.

Jam i një mendjeje me një mikun tim, i cili në FB shkruante: “Unë mendoj se askush, aq më pak SHBA apo NATO, nuk po përpiqet ta bëjë vendin tonë një vend të pajetueshëm apo të rrezikshëm, nuk po duan të shkatërrojnë jetën tonë sot, dhe as të fëmijëve nesër”! Ky është qëndrimi i përgjithshëm, i përgjegjshëm e normal.

Sa i përket SHBA-së, ju kujtoj se me paratë dhe ekspertizën e tyre janë shkatërruar armët kimike shqiptare, dhe jo siriane, në vitet e post komunizmit, kujtoni iniciativen Lugar. SHBA-ja është atdheu i lirisë, demokracisë dhe garantues i rendit botëror. Përgjegjësitë e këtij vendi të madh jane globale dhe ne shqiptarët jemi të bekuar me mbështetjen e tyre historike. Pra nga rrjedh gjithë kjo mungese besimi ? Nga historia, jo…!

Po, Shqipëria ka nevojë të shfaqet si një shtet serioz, që merr përgjegjësi dhe krijon një imazh pozitiv për veten brenda rajonit dhe më gjerë. Po, Shqipëria ka përfitime dhe detyrime nga anëtaresia në organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe duhet të marrë përsipër sigurisht brënda mundësive të saj edhe përgjegjësi globale. Jemi apo jo anëtar të NATO-s?

Prisni, e më pas le të nisin diskutimet, pikësëpari të specialistëve e më pas demonstrojmë, apo të duartrokasim ne të tjerët. Në të gjitha rastet drejtimi i ketij operacioni nga NATO dhe SHBA jep garanci të plota sigurie. Nuk ka asnjë arsye për panik !

 

9:06am

Bardhyl Ukcamaj

Nje shkrim per Diellin…!!! te pershendes miku im…!!!

Today

 

1:43pm

Bardhyl Ukcamaj

Jo ushqimimit të pa arsyeshëm të panikut. Bardhyl Ukcamaj

Në botën e rrjeteve sociale ka nisur fushata shqiptare sezonale anti-kimike. Dëshiroj të besoj se shumica motivohet nga dashuria (përfshi edhe disa miq të mij) dhe friga e justifikueshme, kur ende ka mungesë informacioni. Duhet të ketë transparence të plotë. Ka syresh, sidomos ata që trashin më shumë zërin, që as duan të dinë se për çfarë bëhet fjalë, për çfarë po diskutohet dhe, në këto kushte, kanë mbërritur menjëherë te kundërshtimi. Të habit zelli me të cilin keta te fundit përpiqen të perhapin alarmin se SHBA dhe NATO, në aleancë të fshehtë me Edi Ramën po “punojnë në errësirë për të shkatërruar Shqipërinë, jetën e tyre dhe të femijëve”.

NATO dhe SHBA me ose pa vetëdije na paraqiten me këtë rast, si organizata terroriste, të cilat, nga njëra anë, largokan armët kimike të një diktatori arab për të shfarosur në masë femijët e një vendi evropian, anëtar i vetë NATO-s. Edi Rama si Esat Pasha. Disa thonë se Edi po përfiton, të tjerë thone se Edi po dorëzohet. Burra e gra në këmbë para zyrës së Kryeministrit, për të shkatërrur komplotin e fshehtë ndërkombëtar Evropë-SHBA që po përgatitet kundër Shqipërisë. Më tingëllon e njohur si melodi!

Kjo turmë laramane e protestuesëve me flamur sirian para kryeministrisë përbën atë që përfaqëson “botën e lirisë civile dhe ambientaliste”. Ka aty, për fat të keq, edhe politikanë, ka fshatarë e banorë të grumbullimeve urbane, shkollarë e të pa shkollë, kryesisht të papunë, pa përjashtuar abonentët e të të gjitha llojeve të demonstratave. Dhe në këtë botë larushe shndërit përkufzimi i një “analisti” protestues i kudondodhur dhe asgjëkund mbetur Fatos L, sipas të cilit, “angazhimi i Shqipërisë në problemin e armëve kimike të Sirisë është një servilizëm i turpshëm ndaj Amerikës”. Shkohet edhe me tej: organizatorët “kërcënojnë” me demonstratë edhe para Ambasadës Amerikane në Tiranë.

Demonstratë përpara Ambasadës Amerikane…? Ky do të ishte një TURP kombëtar! Megjithatë, nuk do të habitesha nëse do të udhëhiqet nga një grusht ”intelektualësh” të tipit Fatos L….! Ky është personazh tipik mediokër i shoqërisë ende të tramatizuar ballkanike, pas lufëtrash të përgjakura, shembje sistemesh dikatoriale e konfliktesh qytetrimore e zhvillimore. Pa asnjë vepër të dallueshme në fushën e dijes, më pak se gjysmë i shkolluar, ky “analist” i gjithckaje e dijetar i pakgjëje, ka pasur mundësinë, që nga frëngjia e një televizioni në Tiranë javë per javë (pas transmetimit të “Sulejmani i Madherishem”), të përbuzë lidhjen dhe krenarinë kombëtare të shqiptarëve për Gjergj Kastriotin e Nënë Terezën; të denoncojë Tribunalin e Hagës për pafajsinë që ky Tribunal shpalli për njërin nga luftëtarët e lirisë së Kosovës Ramush Hajredinaj; të shërbejë si tellall politik i Zani Qaushit. Po ky ish-pjesëtar i hiearkisë së lartë të familjeve të diktaturës, më pas viktimë tragjike e saj, duket se ushqen një mungese patologjike respekti ndaj popullit linguistik, që i perket dhe traditës së tij të vjetër qytetrimore!

Demonstratë përpara Ambasadës Amerikane në Shqipëri…? E turpshme, thjesht edhe të mendohet. Nëse ekziston një gjë e shenjtë për të gjithë shqiptarët, pas atdheut e flamurit të tyre, ajo është aleanca shqiptaro-amerikane dhe ideali euro-prëndimor.

Po për çfarë demonstrohet. Thuhet se do të ketë një marrëveshje të Shqipërisë me faktorin ndërkombëtar për shkatërrimin e armëve kimike të Sirisë në tokën shqiptare. Ka pasur diskutime, disa shkrime kryesisht të botës së Rusisë me një premtim dymilionësh, lehtësisht të lexueshëm për të nxitur reagime anti-amerikane dhe disa sqarime të ministrit të Jashtëm shqiptar. Shtypi njofton edhe për një bisedë mes kryeministrit Rama dhe Sekretarit Amerikan të Shtetit.

Deri më tash kemi një qëndrim të njohur, për tu përshëndetur, të kryeministrit Rama lidhur me pastërtinë e ambientit. Kaq kemi parë e kaq dimë! Kemi qindra shembuj se SHBA-ja ka mbeshtetur më shumë se udheheqësit e vendit, Shqipërine dhe shqiptarët në rajon në rrugën e demokracisë dhe zhvillimit dhe asnjë rast që përligj paragjykim. Më është dukur serioz qëndrimi i kryetarit të Partisë Demokratike lidhur me këtë diskutim publik dhe e mbështes plotësisht në këtë rast. Por ky nuk është si duket qëndrimi i pjesës tjetër të PD-së. Opozita duhet të ketë një qëndrim zyrtar.

Jam i një mendjeje me një mikun tim, i cili në FB shkruante: “Unë mendoj se askush, aq më pak SHBA apo NATO, nuk po përpiqet ta bëjë vendin tonë një vend të pajetueshëm apo të rrezikshëm, nuk po duan të shkatërrojnë jetën tonë sot, dhe as të fëmijëve nesër”! Ky është qëndrimi i përgjithshëm, i përgjegjshëm e normal.

Sa i përket SHBA-së, ju kujtoj se me paratë dhe ekspertizën e tyre janë shkatërruar armët kimike shqiptare, dhe jo siriane, në vitet e post komunizmit, kujtoni iniciativen Lugar. SHBA-ja është atdheu i lirisë, demokracisë dhe garantues i rendit botëror. Përgjegjësitë e këtij vendi të madh jane globale dhe ne shqiptarët jemi të bekuar me mbështetjen e tyre historike. Pra nga rrjedh gjithë kjo mungese besimi ? Nga historia, jo…!

Po, Shqipëria ka nevojë të shfaqet si një shtet serioz, që merr përgjegjësi dhe krijon një imazh pozitiv për veten brenda rajonit dhe më gjerë. Po, Shqipëria ka përfitime dhe detyrime nga anëtaresia në organizata të ndryshme ndërkombëtare dhe duhet të marrë përsipër sigurisht brënda mundësive të saj edhe përgjegjësi globale. Jemi apo jo anëtar të NATO-s?

Prisni, e më pas le të nisin diskutimet, pikësëpari të specialistëve e më pas demonstrojmë, apo të duartrokasim ne të tjerët. Në të gjitha rastet drejtimi i ketij operacioni nga NATO dhe SHBA jep garanci sigurie. Nuk ka arsye për panik !

 

Pandeli Evangjeli,Luftëtar i paepur i tërësisë tokësorë shqiptare

by

Ne Foto: Kryeministri Pandeli Evangjeli dhe Ministri i Brendshëm Koço Kotta.Tiranë 1928/

Shruan:Eugen Shehu/ Zvicer/

Kur fatet e burrave lidhen me fatet e kombit të cilit i përkasin,atëhere çdo rrahje e zemrës së tyre është një gur themeli në kontinuitetin Etnik të popullit.Për më tej ,kur Brenda kësaj rrahjje ngjizen aspiratat shumshekullore të arbërorëve,nga murgujt e decenieve të shkuara shkundet sakaq pluhuri i harresës duke i lënë gjeneratat të mendohen përballë veprës së tyre.Gjeneratat  kurdoherë mendojnë dhe krenohen për veprat atdhetare të paraardhësve të vet.Këtë krenari ata e ndjejnë akoma më të madhe,duke soditur jetën dhe veprën e Pandeli Evangjelit.

Lindi në Korçë,në vitin e largët 1859.Origjina e familjes së tij është në të vërtetë Shalësi i Kolonjës por ngase aty pat qënë shumë i vështirë shkollimi i fëmijëve ,i jati i Pandeliut,Jano,u vendos  në qytetin e Korçës.Dihet tanimë se përpjekjet e atdhetarëve shqipëtarë për çeljen e shkollave shqipe,në mesin e shekullit të 19-të nuk kanë munguar askurrë.Por Porta e Lartë,duke ndjekur politikat e veta skllavëruese nuk lejoi çeljen e shkollave shqipe.Për rrjedhojë Pandeli Evangjeli mësimet e para i mori në shkollat greke,të cilat falë propagandës së Patriakanës së Stambollit patën lulëzuar asaj kohe në gjithë Shqipërinë e Jugut.Në pranverën e vitit 1877,Pandeli Evangjeli mbaroi me rezultate tejet të mira gjimnazin dhe ndonëse propaganda helene bënte çmos të çorientonte shqiptarët,falë edhe edukatës familjare,në shpirtin e djaloshit të Shalësit  kishte bërë fole shqiptarizma.Menjëherë pas mbarimit të gjimnazit,Pandeliu  do të përballej me vështirësitë e jetës ashtu si të gjithë shqiptarët e asaj kohe.Ai e pat kuptuar se për të jetuar në atdheun e vet me nderin dhe dinjitetin e  duhur,duhej medoemos të merrte rrugët e kurbetit,të mblidhte pak para për të hapur ndonjë dyqan apo aktivitet tjetër në Korçën e vet të shtrenjtë.Për këtë arsye në vjeshtën e vitit 1878 ai niset për në Rumani,ku gjen përkrahjen e kolonisë shqiptare të vendosur aty më parë.Në sajë të kësaj përkrahje,Pandeli Evangjeli jo vetëm punoi me nder për disa vite me radhë,por iu bashkua pa kursyer asgjë lëvizjes së shqiptarëve të Bukureshtit për pamvarësinë e atdheut të tyre.Çdo ditë që kalonte,e bënte djaloshin e zgjuar të Shalësit më të ndërgjegjshëm për rolin që duhej të luante dhe kontributin që duhej të jepte në shërbim të kombit.

Në vitet 1986-1987,shqiptarët me banim në Bukuresht e rrethina,u organizuan rreth shoqërisë “Dituria”, e cila pati qëllim rritjen e vetëdijes sonë nacionale.Kjo shoqëri,ndonëse me luhatjet e veta nëpër vite,mundi të shtyp mjaft literaturë në gjuhë shqipe,të shpërndajë atë anekend trojeve tanë etnikë e mbi të gjitha të shndërrohet në pararendëse të ideve autonomiste shqiptare.Në janar të vitit 1896,duke parë aktivitetin e dendur atdhetar të Pandeli Evangjelit,”Dituria” zgjedh kryesine e re dhe kjo me shumicë votash emëron si kryetar Pandeli Evangjelin.Vite më vonë një bashkpunëtor i Evangjelit do të shkruante në memoriet e veta: “Pandeli Evangjeli më mbante gjithmonë pranë,më jepte libra për të lexuar dhe pasi i kisha lexuar më pyeste për përmbajtjen e tyre.Ai kënaqej nga leximi im dhe herëpashere më shpinte në bibliotekën e dyqanit të tij e cila shërbente edhe si zyra e shoqërisë “Dituria”(Th.Mborja  “Kujtime nga lëvizja për çlirimin kombëtar”,Tiranë 1962,faqe 7).

Fundi i shekullit të 19-të ,pas rreziqeve të coptimit të trojeve tanë etnikë,do të potenconte edhe rrezikun e vet egzistencës së kombit tonë.Ka qënë kjo arsyeja që atdhetarët më të mëdhenj shqiptarë të asaj kohe si vëllezërit Frashëri ,Hoxha Tahsim,Naim Veqilharxhi,Koto Hoxhi,Mihal Grameno,Shahin Kolonja,Ibrahim Temo,Mithat Frashëri etj, vinin në dukje rëndësinë e madhe që kishte për kombin gjuha dhe kultura jonë kombëtare.Në këtë plejadë burrash të shkëlqyer nuk do të mungonte tanimë  edhe kontributi i vyer i Pandeli Evangjelit,i cili, në shtypin që botohej asaj kohe në Bukuresht do të shkruante tekstualisht:”Duhet të përpiqemi dhe të hapim shkolla shqipe në Shqipëri,të mësojmë me gjuhën tonë se vetëm kështu do të mundim të njohim veten tonë,cilët jemi e do të na dhëmbet mëmëdheu… Po s’bëmë kështu do të qajmë fatin tonë”(Gazeta “Shqipëria”, Bukuresht 2 gusht 1987).

Ngase në ag të shekullit të 20-të,lëvizja autonomiste shqiptare  vlente të mbështetej veçanërisht me shtypjen dhe shpërndarjen  e teksteve në gjuhën shqipe,Pandeli Evangjeli , në krye të shoqërisë “Dituria” bëri çfar ishte e mundur të përmbushte nevojat e kësaj lëvizjje.Tanimë në adresë të tij ,në shtëpinë e vogël në Bukuresht,vinin varg letrat nga Janina dhe Preveza,nga Delivina dhe Manastiri,nga Shkupi e Prishtina,nga Vlora,Shkodra,madje deri nga mërgimtarët shqiptarë në Amerikë,të cilët kërkonin tekste në gjuhën e mëmës së tyre.Duke bashkpunuar me atdhetarë të tillë si Dervish Hima,Ibrahim Temo,Kristo Dako etj.Pandeli Evangjeli mundi të shtypë mijra tekste në gjuhën shqipe dhe njëherazi t’i shpërndajë këta.

Në pranverën e vitit  1906,fill pas vrasjes  në Korçë të mitropolitit grek Fotit,atëherë kur patriarkana e Stambollit nisi hakmarrjen e verbër ndaj atdhetarëve shqiptarë,vëllezërit Bajo e Çerçiz Topulli,Shahin Kolonja dhe Rexhep Efendiu i Tetovës,kanë bujtur me javë të tëra në shtëpinë e vogël por mikpritëse të Pandeli Evangjelit në Bukuresht,në shoqërinë e përzemërt të tij dhe gruas besnike Maries.Kjo shtëpi në një farë mënyre u shndërrua në shtabin e Komitetit të Fshehtë të Manastirit.Prej aty kanë dalë sa e sa vendime të rëndësishme jo vetëm për Shoqërinë  “Dituria” por edhe  Komitetet e fshehta shqiptare në disa qytete të tjerë.Intuitiv dhe atdhetar,duke parë se kombit të vet i nevoiteshin supe dhe mendje të bashkuara,Pandeli Evangjeli kapërxeu një varg vështirësish dhe jep ndihmesën e vet të çmuar në krijimin e shoqërisë “Bashkimi” të Bukureshtit ,në të cilën u përfshinë jo vetëm tri shoqatat kryesore në Rumani por edhe një varg atdhetarësh të asaj kohe,të cilët për një arsye apo tjetër kishin qendruar në hije. Vetëm dy muaj pas krijimit të shoqërisë “Bashkimi”ishin disa prej shoqërive kryesore të shqiptarëve të Amerikës,të cilët donin t’i bashkangjiteshin asaj të Bukureshtit.Në fillim të vitit 1911,athere kur kryengritja shqiptare ishte në prag të shpërthimit të saj, plaku Ismail Qemali dergon në Bukuresht Luigj Gurakuqin,i cili do të kerkonte ndihma për lëvizjen kulmore.Në krye të kolonisë shqiptare te Bukureshtit ,Pandeli Evangjeli jo vetëm që do të kontribonte me të holla nga kursimet e veta familjare,por nuk do të mungonte aspak të trokiste nëpër dyert e emigrantëve të tjerë,duke shtruar përpara tyre çështjen e kontributit për realizimin e kryengritjes.Ndërsa në verën e vitit 1912,athere kur Porta e Lartë u duk se i pranoi kërkesat e parashtruara nga kryengritësit shqiptarë të udhëhequr nga Hasan Prishtina,atdhetari Pandeli Evangjeli nuk mund të entusiazmohej si disa të tjerë.Mbi shpatullat e tij ,kishin rënë një varg mundimesh të osmanllinjve,ndaj me të drejtë ai shkruante në ato momente mikut dhe bashkpunëtorit të ngushtë të tij Mid’hat Frasherit:”Si i vështron zotrote punerat e Shqipërisë ? A do të marrin fund të mirë apo prapë do të na genjejnë?”(Arkivi qendror i shtetit-Tiranë.Fondi 35,dosja 36/5,fleta 1088,dt.19.09.1912).

Dihet tamime se shpallja e pamvaresise së Shqipërisë në 28 nëntor të vitit 1912 , shënoi një kthesë vendimtare për fatet e kombit tone.Vetëm dy ditë pas kësaj ngjarje të lavdishme,kolonia shqiptare në Bukuresht e drejtuar dhe organizuar nga Pandeli Evangjeli,i drejtoi një mocion Fuqive të Mëdha  dhe gjithë opinionit ndërkombëtar ,në të cilën kërkonte pos të tjerave njohjen e Shqipërisë së pamvarur,në të cilën të përfshihen katër vilajetet e saj: Shkodra,Kosova,Manastiri dhe Janina.Njëherazi krahas veprimtarisë diplomatike,nuk munguan edhe aksionet konkretë të mërgimtarëve shqiptarë në Rumani.Në njerin prej takimeve,Pandeli Evangjeli,i cili mbante korespondencë më qeverinë e Vlorës,i informoi bashkombasit e vet për vështirësitë që i dilnin kësaj qeverie.Madje nga ky tubim iu derguar edhe një telegram Fuqive të Mëdha,ku midis të tjerave i kërkohej:”Kufijtë tanë duhet të caktoheshin drejtësisht duke hedhur poshtë pretendimet e shteteve ballkanike mbi krahinat tona”(Arkivi i Institutittë Historisë,Tiranë.Dok.të Vjenës.dok. nr.4835 dt 2 dhjetor 1912).Një ngjarje e shënuar në jetën e atdhetarit Pandeli Evangjeli do të ishte padyshim kërkesa e atdhetarëve shqiptarë në pranverën e vitit 1914 e cila lidhej me kthimin e tij në atdhe dhe për më tepër në qytetin  ku u lind  dhe kaloi rininë e parë,në Korçë.Për hir të së vërtetës duhet thënë se Pandeli Evangjeli pati vënë  një ekonomi të mirë në Bukuresht dhe prania e familjes i sillte veç lumturi,por shpirti i burrit të madh është kurdoherë aty ku e kërkon fati i kombit.Ai lë ngrohtësinë familjare për t’ju përgjigjur kërkesës së atdhetarëve shqiptarë dhe në prillin e vitit 1914 merr detyrën e prefektit të Korçës.Ka qënë sigurisht Themistokli Gërmenji komandanti i forcave vullnetare të Korçës i cili siguroi qetësinë në vend,u dërgoi ultimatumin qarqeve shovene greke dhe në mënyrë tejet ceremoniale mblodhi 4000 vet të cilët e pritën plot dashuri e brohërima prefektin e parë të qytetit.Shtypi i kohës do të shkruante rreth kësaj ngjarjeje pos të tjerave:”Dita e 5 prillit , e shtuna e madhe,ishte një nga më të shënuarat dhe më gazmoret  ditë të popullit korçar,se në këtë ditë erdhi i pari qeveritar shqiptar i kazasë së Korçës z. Pandeli Evangjeli.Zemrat e të gjithë korçarëve ndjenin gëzim të patreguar ,të gjithve buza u qeshte dhe lavdëronin Perëndinë për këtë ditë fatbardhë (Gazeta “Koha” Korçë 17 Prill 1914.)

Që  në ditët e para të aktivitetit të tij si prefekt i Korçës , Pandeli Evangjeli do të ndeshej me një varg vështirësish nga më të ndryshmet .Në marsin e atij viti autoritetet greke me ndihmën e andartëve  grekë patën organizuar në Gjirokastër një kongres i cili shpalli autonominë e Vorio-Epirit ,madje formuan me këtë rast edhe një të ashtuquajtur qeveri të përkohshme.Disa ditë pas këtij aksioni,Athina ndermori edhe një hap tjetër në Himarë,ku me ndihmën e majorit të ushtrisë greke Spiro Milos nga Himara,shpalli autoniminë e qytetit ,përfshi 7 fshatrat që përmblidhte kjo qëndër administrative .Përballë kësaj gjendje,Pandeli Evangjeli u përpoq jo vetëm të luftonte propogandën shoviniste greke por edhe të merte masa energjike ndaj rrëzikut për shpërbërjen e kufijve tanë jugorë.Me largimin e Princ Vidit nga Shqipëria,situata në Korçë ,Gjirokastër,Përmet erdhi duke u përkeqësuar.Ushtritë helene mësynë serish kufijtë shqiptarë,duke dashur të bënin realisht endrrën vorio-epiriote.Në fundmajin e vitit 1914,kur e pa se forcat e vullnetarëve korçarë nuk mund ti bënin ballë sulmeve të hordhive helene, Pandeli Evangjeli,me cilësinë e prefektit të Korçës,i lutej Aqif Pashë Elbasanit ,prefektit të Elbasanit të dërgonte sa më shpejtë përforcime sepse pamvarësia e Shqipërisë së Jugut  ishte më  e rrezikuar se asnjëherë.Në këtë telegram midis të tjerave thuhet:”Sa të mundni më parë dërgoni forca ushtarake ,u lutemi fort … atyre që janë mbledhur të vijnë sa më shpejt të shpëtojnë nderin e Shqipërisë(Arkivi Qendror i Shtetit Tiranë,fondi 68,dosja 5 fleta 75-76).

Ngjarjet e Luftes së Parë Botërore do të përfshinin në rrjedhën e tyre edhe Shqipërinë. Shteti shqiptar pas largimit të Princ Vidit  futet në kaos dhe Pandeli Evangjeli jep dorëheqje në pamundësi të vijojë misionin e vet fisnik.Disa atdhetarë shqiptarë mund ta përcjellin atë deri në Shkup dhe prej këtej Evangjeli niset sërish në Bukuresht.Por edhe këtu ai nuk do të rreshte për asnje cast së punuari për kombin e vet.Në verën e vitit 1915,duke qënë në krye të shoqërisë “Kolonia shqipëtare e Bukureshtit”Pandeli Evangjeli u dërgoi Fuqive të Mëdha  disa peticione ku i kërkonte atyre që të mos nëpërkëmbeshin të drejtat e shqiptarëve.Ndërsa në marsin e vitit 1919,Pandeli Evangjeli do të kryesonte grupin e atdhetarëve shqiptarë në Konferencën e Paqes në Paris.Një tog dokumentash arkivorë na bëjnë me dije se akti i përfaqësimit të Pandeli Evangjelit në këtë Konferencë ishte jo vetëm miratim nga kolonitë shqiptare në Rumani por aty patën firmosur edhe dhjetra personalitete të lëvizjes autonomiste shqiptare nga Gjakova,Drenica,Gjilani,Tetova,Shkupi dhe Manastiri.

Përgjatë  dy viteve të qëndrimit të tij në Paris,Pandeli Evangjeli në bashkëpunim të ngushtë me Ibrahim Temon,Mid’hat Frashërin,Parashqevi Qiriazin,Dhimitër Beratin etj. u përpoq me çdo mjet ndaj sulmeve të egra të fqinjëve tanë shovenë,të cilët kërkonin të zhduknin njëherë e  e përgjithmonë  Shqipërinë nga harta e Ballkanit.Në mënyrë të veçantë si banor i jugut të Shqipërisë dhe si ortodoks ai u përpoq të demaskonte të gjitha demagogjitë e Athinës për përrallat e saj vorio-epiriote.Është i njohur tanimë fakti qe rreth 2000 shqiptarë grekomanë,të cilët ndodheshin në SHBA ,të joshur nga premtimet e Athinës, i dërguan një memorie Konferencës së Paqes , nëpërmjet të cilës , në mënyrë të paturpshme kërkonin bashkimin e Korçes dhe Gjirokastres me Greqinë.Në letrën që Pandeli Evangjeli , u dërgonte  atdhetarëve shqiptarë në SHBA ,midis të tjerave thoshte tekstualisht :”Jam I bindur,se nënshkruesit e një akti të tillë antikombëtar  nuk janë shqiptarë”.(AQSH,Tiranë,fondi 30,dosja 12 , fleta 1)

Në mesin e vitit 1920 ,meqënëse punët në prefekturën e Korçës nuk shkonin mirë,kryeministri shqiptar i kohës Iliaz Vrioni i propozon Pandeli Evangjelit të zerë sërish funksionin e prefektit të ketij qyteti.Pandeliu lë Parisin ,shkon disa ditë në Bukuresht pranë familjes dhe niset përsëri në Korçë.Siç dihet në fillim të dhjetorit 1920, qeveria nën kryesinë Iliaz Vrionit  shpalli zgjedhjet e para parlamentare në qeverinë e pamvarur.Pandeli Evangjeli me këtë rast u zgjodh deputet i Korçës dhe pikëridht në seancën e parë plenare të parlamentit të parë shqiptar ,falë meritave të shquara të tij në shërbim të çështjes sonë kombëtare,Pandeli Evangjeli me vota unanime zgjidhet kryetar i këtij parlamenti.Rreth kësaj ngjarje shtypi shqiptar i kohës do të shkruante:”Z.Pandeli Evangjeli u zgjodh me shumicën e votave president i parlamentit shqiptar.Është e tëpert të bëjmë fjalë duke numëruar veprat  e këtij burri të mençur në tërë jetën e tij,veçse ta urojmë nga zemra dhe të përhirojmë gjithë ata deputetë që çmuan njerinë e merituarshëm”(gazeta “Mbrojtja Kombëtare” nr.35 dt.23.maj 1921).

Pak kohë do të qëndronte Pandeli Evangjeli në këtë detyrë.Në korrikun e vitit 1921 formohet kabineti i ri  ministror dhe kësaj radhe u pa e arsyeshme që Pandeli Evangjeli për shkak të njohurive të thella  në rrafsh të dipllomacisë,për arsye se pati mbrojtur me devocion dhe dinjitet çështjen shqiptare në Konferencën e Paqes në Paris dhe pasi gëzonte reputacion në kanceleritë evropiane,të emërohet në postin e Ministrit të Jashtëm.Burri i Korçës jep dorëheqjen nga funksioni i kryetarit të parlamentit, i bindur për t’i shërbyer atdheut dhe kombit atje ku e thërrasin.Në funksionin e ministrit të punëve të jashtme,Pandeli Evangjeli do te shprehte në mënytë të dukshme,jo vetëm prirjet e veta atdhetare,por sidomos aftësitë në fushën diplomatike.Një varg takimesh,konferencash , në Shqipëri ,Romë,Paris,Gjenevë dhe Londër do të zbulohen cilësitë e diplomatit të klasit të parë tek burri i mençur i Kolonjës.

Për hir të së vërtetës duhet thënë se në verën e vitit 1921,gjendja në Shqipëri ishte tejet e nderë.Fuqitë e mëdha ende nuk patën caktuar statusin e Shqipërisë ndërsa mësymjet e vazhdueshme të grekëve në jug dhe të jugosllavëve në veri të vendit,kërcënonin dukshëm edhe atë pak territor shqiptar.Në kushte të tilla,dy grupet parlamentare shqiptare formuan koalicionin me emrin “Bashkimi i Shenjtë” nga i cili doli qeveria e re.Me shumicë votash,parlamenti votoi  në krye të kësaj qeverie,si kryeministër z.Pandeli Evangjeli.Edhe në këtë detyrë  ra në sy përkushtimi i madh i kryeministrit shqiptar.Burrit të Kolonjës i duhej të punonte deri në 16 orë në ditë sa për të rregulluar gjendjen e brendshme,aq edhe për të zgjidhur një varg problemesh në rrafshin nderkombëtar,siç ishte njohja përfundimtare e shtetit Shqiptar dhe përcaktimi  definitiv i kufijve politikë.Po tu shtosh të gjithë këtyre problemeve edhe intervencionet ushtarake të Beogradit dhe Athinës,bindesh lehtë për rolin e pazëvëndësueshëm të Pandeli Evangjelit.Pikërisht në këto momente shtypi shqiptar i kohës do të shkruante pos të therave:”Kabineti i ri ndënë kryesinë e z.Pandeli Evangjeli përmbushi tërë shpresat e nacionalistëve shqipëtarë duke punuar në çdo pikpamje me një paanësi shembullore”(Gazeta “Shqipëria e re” Nr.59,11 dhjetor 1921).

Në vjeshtën e viti 1922,situate politike Brenda vendit ishte përkeqësuar,ndaj u votua për një tjetër qeveri,tanimë nën kryesinë e Ahmet Zogut.Në këtë kabinet  Pandeli Evangjeli mori funksionet e ministrit të punëve të jashtme dhe duke qënë në korent të gjithë ngjarjeve politike  dha kontributin e vet të çmuar qysh në ditët e para të marrjes së detyrës.Ai do të jepte dorëheqjen nga kjo detyrë vetëm më 27 shkurt 1924,dy ditë pas dorëheqjes së kryeministrit Ahmet Zogut.Burri i mençur do të largohej në majin e vitit 1924 për në Rumani, duke mos u bërë dot ballë sulmeve dhe shpifjeve të atyre që organizuan në qershor të vitit 1924 grushtin e shtetit.Ndërkaq,ai do të kthehej sërish në atdhe në janar të vitit 1925 ,si deputet i Korçës,i dalë nga zgjedhjet e fundvitit 1924.Më 24 shtator 1925,Kryetari i Republikës  Ahmet Zogu,firmosi dekretin  për emërimin e Pandeli Evangjelit në funksionin e rëndësishëm të Kryetarit të shtetit.Midis të tjerave Ahmet Zogu iu drejtua Pandeli Evangjelit me fjalët:”Jeta e kalueme plot nder,shërbimet tuaja patriotike dhe besnikëria juaj ndaj statutit dhe regjimit,na jep sigurinë  e duhur që kjo periudhë ka për të qënë për  fat  të  mirë të kombit”.(gazeta “Dajti”, Tiranë 30 shtator 1925).

Edhe në detyrën e kryetarit të Senatit Pandeli Evangjeli rrëfen mënçurinë dhe atdhetarinë e vet.Deri në fund të vitit 1928 ,Senati i Shqipërisë nxorri një varg ligjesh dhe dekretesh përmes të cilave rregullohej jeta ekonomike ,politike e shoqërore e shqiptarëve.Brenda logjikës së këtyre ligjeve,ishte padyshim urtësia dhe mendimi i pjekur i Kryetar Evangjelit.Nderkaq në pranverën e vitit 1928 u hodh në Shqipëri ideja e Monarkisë.Nga disa burra të kombit si dhe vet Ahmet Zogu ishte parë e arsyeshme se ndryshimi i rregjimit për vet kushtet e vendit do të mund ti çonte më përpara punët.Në këto kushte duheshin zhvilluar zgjedhje të reja për krijimin e Asamblesë Kushtetuese.Siç dihet zgjedhjet u zhvilluan më 17 gusht 1928,ndërsa më 25 gusht,një javë më pas,në mbledhjen e parë të kësaj Asambleje,Pandeli Evangjeli u zgjodh unanimisht si Kryetar i Asamblesë Kushtetuese.Më 1 shtator 1928,në fjalën e vet emblematike të shpalljes së monarkisë ,midis të tjerave  Pandeli Evangjeli do të kumtonte:”Shqipërisë kurdoherë ky regjim i asht tregue i arsyeshëm për mirqeverimin e saj dhe sa më shumë impozohet sot,kur për t’i dhanë fuqitë mbretnore,kemi Naltmadhëninë e Tij A.Zogun,shpëtimtarin e kombit…”(10 vjet mbretni 1928-1938,Tiranë 1938,faqe 37).

Në vitet 1930-1935 Pandeli Evangjeli do të zgjidhej plot tre herë kryeministër i Shqipërisë.Përkrah Mbretit Zog ai do të vinte në dobi të çështjes shqiptare jo vetëm urtësinë dhe largpamësinë e vet por edhe ato energji të pakta që i patën mbetur.Shtatëdhjetë e ca vjeçar do të vazhdonte të digjej si qiriu që ti bëntë shqiptarët të shihnin më mirë njeri-tjetrin dhe vetë të ardhmen e tyre.Është kjo një ndër arsyet që edhe shqiptarët nuk e hoqën askurrë nga zemra  këtë burrë të Kolonjës.Kështu,kur në janarin e vitit 1937 u bënë zgjedhjet e reja parlamentare,ai u zgjodh serish deputet në Korçë.i prekur,sigurisht,nga dashuria me të cilën shqiptarët përcillnin këtë atdhetar të flaktë,në mbledhjen e parë të Parlamentit në muajin shkurt të vitit 1937,midis të tjerave Pandeli Evangjeli do të shprehej tekstualisht:”Në aktivitetin tonë të vazhdueshëm,me seriozitetin që do të tregojmë… ne do të kemi bërë detyrën tonë me nder,do të kemi plotësuar misionin politik dhe patriotik që na ka ngarkuar populli dhe do të dalim faqebardhë karshi këtij populli dhe kundrejt Mbretit tonë shumë të dashur”.(AQSH Tiranë,fondi 246,dosja 72,fleta 19).

Edhe në vitet 1937-1939,roli i Pandeli Evangjelit në politikën parlamentare shqiptare ka qënë i pazëvëndësueshëm.Ndonëse tek të tetëdhjetë vitet ai do të kishte një qartësi të admirueshme politike dhe për më tej energji të habitshme.Jo rrallë Pandeli Evangjeli do të ishte i ftuar në Oborrin Mbretëror dhe vet Mbreti Zog,për orë të tëra do të bisedonte me plakun patriot.Në dhjetë vitet e mbretërisë shqiptare Pandeli Evangjeli kreu me përkushtim dy funksionet më kryesore ,atë të Kryetarit të Parlamentit dhe të Kryeministrit të vendit.Ka qënë kjo një ndër arsyet që fjala e tij të dëgjohej e përcilllej me respektin e duhur jo vetëm Brenda Oborrit Mbretëror ,por kudo në rrethet e politikanëve dhe atdhetarëve shqiptarë.Në prillin e vitit 1939 Pandeli Evangjeli do të ndjente dhimbjen si gjithë shqiptarët ,por ishte shumë plak të rrëmbente pushkën.U mbyll në shtëpi dhe nuk pranoi të bashkëpunonte me askënd.Ndofta kjo e shpëtoi nga plumbat e komunistëve shqiptarë të cilët sidoqoftë e internuan në Korçë ku mbylli sytë në tetorin e vitit 1949.

Bern -Zvicër