Archives for November 2013

Deklaratë e Eliot Engel për Zgjedhjet Komunale të Kosovës

November 5, 2013 by dgreca

Washington DC – Anëtari i kongresit amerikan demokrati nga New Yorku, Eliot Engel ,anëtar i Komitetit të Punëve të Jashtme , lëshoi deklaratën e mëposhtme në lidhje me zgjedhjet e fundit komunale të Kosovës./

Nga BEQIR SINA, New York/

Engel : ” Zgjedhjet në Kosovë ishin një proces i suksesshëm zgjedhor i cili do të avancojë perspektivat për stabilitet dhe demokraci në Kosovë dhe në rajon më të gjerë.

Miku i dëshmuar i shqiptarëve kongresmeni Engel, thotë në dekleratën e tij se :”Unë dua të përgëzoj qytetarët e Republikës së Kosovës, të cilët shkuan në votime të dielën më 3 nëntor, për të votuar në zgjedhjet komunale . Procesi i votimit ishte, në përgjithësi , transparentë , i mirë -menaxhuar , dhe i rregullt , dhe me pjesëmarrje që ishte relativisht e lartë në tërë Kosovën . Si të tilla , këto zgjedhje paraqesin një hap të rëndësishëm përpara për demokracinë e re të Kosovës ,normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë , dhe rrugën e Kosovës drejt integrimit Euro-Atlantik . ” thekson kongresmeni Engel.
“Megjithatë , thotë ai në dekleratën e tij, unë gjithashtu dënoj fuqishëm dhunën në ditën e zgjedhjeve në disa lokacione në veri të Kosovës . Unë u bëj thirrje autoriteteve për të hetuar shpejt dhe ndjekur penalisht autorët , të cilët kërkonin për të parandaluar qytetarët të ushtrojnë të drejtën e tyre themelore për të zgjedhur lirisht përfaqësuesit e tyre . Unë gjithashtu thuhet në dekleratë u bëjë thirrje autoriteteve në Beograd të bashkëpunojnë plotësisht me Prishtinën dhe EULEX-in në çdo hetim.”

Në fund të dekleratës së tij, kongresmeni Elito Engel thotë se :” Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto incidente nuk i zbehin këto zgjedhje nga ajo që përndryshe ishte një proces i suksesshëm zgjedhor i cili do të avancojë perspektivat për stabilitet dhe demokraci në Kosovë dhe në rajon më të gjerë. ” ka deklaruar anëtari i kongresit amerikan demokrati nga New Yorku, Eliot Engel , anëtar i Komitetit të Punëve të Jashtme, dhe mik i dëshmuar i shqiptarëve në Kongresin amerikan.

Who are the Albanians?

November 5, 2013 by dgreca

Human Rights Institute at Kean University to host panel discussion featuring H. E. Ferit Hoxha, Ambassador and Permanent Representative of Albania to the United Nations, among others/

UNION, N.J. – During World War II, countless Albanians placed their lives at risk by sheltering Jews, both Albanian nationals and refugees from neighboring countries, from harm at the hands of the Germans.

Besa, the Muslim religious belief of honor, requires an Albanian to endanger his or her own life if necessary to save the life of anyone seeking asylum. This ancient code, which literally translates as “to keep the promise” is the basis for these righteous deeds—and which make up part of the hidden history of the Holocaust.

The Human Rights Institute at Kean University will host a lecture and discussion, titled Who are the Albanians? onThursday, November 14, at 6:30 p.m. in the University Center Little Theatre. His Excellency Ferit Hoxha, Ambassador and Permanent Representative of Albania to the United Nations, will discuss the political history and culture of Albania, Dr. Anna Kohen, president of the Albanian-American Women’s Organization, will share her and her family’s experience during the Holocaust, and Mr. Endri Merxhushi, chair of the Albanian-American Organization Chameria, will speak about his growing up during the communist regime as an Albanian with roots in Chameria. Dr. Gilbert Kahn, professor of political science at Kean, will moderate the panel.

“At this moment in history, when the media is filled with examples of human rights abuses taking place around the globe, it is inspiring to see how an entire nation placed their own family’s lives in danger to fulfill a religious and cultural commitment to protect strangers in need,” said Dr. Hank Kaplowitz of Kean’s Human Rights Institute. “We hope that the moral lessons from this thought-provoking lecture and discussion will motivate attendees to consider the plight of refugees and recognize how individual families can make a difference.”

Following the presentation, guests are invited to a reception at the The Human Rights Institute Gallery where they can view BESA: A Code of Honor-Muslim Albanians Who Rescued Jews in World War II, an exhibition of photographs byrenowned New Jersey-native photographer Norman Gershman. BESA features images of Albanian and Kosovar Muslim families who sheltered and saved Jews during the Second World War. BESA will be on exhibit until December 20, Mondays through Thursdays, 11 a.m. to 6 p.m., and Fridays, 11 a.m. to 4 p.m.

Sponsored by Kean’s Human Rights Institute, Master of Arts in Holocaust and Genocide Studies program, Holocaust Resource Center, Human Rights Club, Muslim Student Association, Jewish Studies program and Jewish Faculty and Staff Association.

The event and exhibition are free and open to the public. Educators are encouraged to bring their classes. For more information, please contact the Human Rights Institute at (908) 737-4670.

THE HUMAN RIGHTS INSTITUTE AT KEAN UNIVERSITY broadens Kean’s longstanding efforts to promote the awareness of human rights issues and violations across the globe and to develop initiatives designed to eradicate these atrocities and their root causes. The Institute sponsors a broad range of activities, including seminars and conferences that promote conflict resolution, and works with school districts to train teachers and produce curricula for New Jersey school children.

SPEAKER BIOGRAPHIES

H.E. Mr. Ferit Hoxha, Ambassador and Permanent Representative of Albania to the U.N, has been active in foreign affairs and international relations for more than 20 years. He has been a director for multilateral relations at the Albanian MFA, Ambassador to the European Union (1998-2001) and Ambassador to France (2001-226), while also covering other countries. H.E. Mr. Hoxha has served as Secretary General of the Ministry of Foreign Affairs (2006-2009). During this time he served also as National Coordinator for the Alliance of Civilizations and as Albania’s Governor to the International Atomic Energy Agency (IAEA) Board of Governors. H.E. Mr. Hoxha was awarded the Dignity of Grand Officer of the French National Order of Merit. He has served in his current position since 2009, and since January 2013 he serves also as vice president of the Economic and Social Council of the United Nations.

Dr. Anna Kohen, D.D.S., is president of the Albanian American Women’s Organization (AAWO). She was born in Vlora, Albania, after World War II. She left Albania in 1966 with seven family members and went to Greece. After earning her dentistry degree at the Ethnikon and Kapodistriakon University of Athens in 1970, she moved to the U.S. and earned her D.D.S. from New York University in 1976. She taught there for 10 years and has been practicing general dentistry ever since.
In 1990, Dr. Kohen brought 37 Jewish-Albanian relatives (a total of 10 families) to the U.S. The following year, she was invited to Albania to celebrate the formation of the Albanian-Israeli Society where she has been elected an honorary member. In 2004, the president of the Albanian Republic, Alfred Moisiu, recognized Dr. Kohen with a Special Civil Merits medal honoring her “valuable contribution to helping Albanians during the Kosovar humanitarian crisis; for precious aid given to the new Albanian emigrants in the United States of America.” In 2006, the Mayor of Vlora named Dr. Kohen “Honored Citizen of Vlora.” Recognizing the benefits of collaboration, Dr. Kohen has partnered with other nonprofit organizations to help improve the health, education and wellbeing of Albanian Americans.

Mr. Endri Merxhushi, born in the city of Tirana, Albania, with roots of Cham Albanian origin, migrated to the U.S. at the age of 18. He attended Pace University and graduated from Kean with a degree in political science. Merxhushi is the chair of the Albanian-American Organization Chameria (AAOC), a nonprofit organization whose mission it is “to promote and preserve the cultural, historic and ethnic heritage of Albanian-Americans from the region of Chameria who also seek justice via the American democratic standards of citizenship for the condemnation of the forced displacement of ethnic Albanians from Chameria and facilitate their return and resettlement in Chameria.

_____

Founded in 1855, KEAN UNIVERSITY has become one of the largest metropolitan institutions of higher education in the region, boasting a richly diverse student, faculty and staff population. Kean continues to play a key role in the training of teachers and is a hub of educational, technological and cultural enrichment serving more than 16,000 students. The Nathan Weiss Graduate College offers two doctorate programs and 35 graduate programs, professional diploma or state certification options, while the university’s five undergraduate colleges offer 50 undergraduate degrees over a full range of academic subjects. Visit us online at www.kean.edu, friend us on Facebook/KeanUniversity or follow us on Twitter @KeanUniversity.

Motra e Mitrovicës

November 5, 2013 by dgreca

Tregim nga Lek Gjoka/

Zhurma në Disko- Klub “Ujvara” e përzier me tym duhani dhe me dritat e shumëngjyrshe, që ngatërronin njëra- tjetrën, e bënte disi më egnimatik ambjentin. Bekimi mori një dopio uiski dhe zuri një cep të barit. Përjashta kishte filluar një shi i imët.

– Dreqi ta marrë edhe këtë kohë, – foli me vehte nëpër dhëmbë, – na kalbi ky shi gjithë javën. Një si mjegullnajë iu duk sikur i kaloi para syve. Mbylli sytë, vuri dorën në ballë dhe para i dolën kujtimet e Mitrovicës …

Sapo kishin kaluar Kukësin me një makinë me targa fallso dhe po i afroheshin kufirit të Kosovës. Ishte mesi i natës. Megjithëse gusht, një i ftohtë i lehtë vinte nga bjeshkët e Shqipërisë.

– Oh zot! – pëshpëriti Bekimi si me vehte, – kur do të mbarojë kjo luftë me shkjaun, se më ka marrë malli të kthehem në shtëpinë time, në Mitrovicë, sikur…

– The gjë! – dëgjoi zërin e shokut edhe ai ushtar i UÇK-së.

– Jo jo, thjeshtë po mendoj familjen se i kam …

– Ku i ke në Maqedoni apo Shqipëri?

– Nuk di asgjë më tepër. Shpresoj se janë larguar nga Kosova se ndryshe shkjau mund ti vrasë! – O tu thaftë goja, si thua ashtu!?

– Mendja më shkon… a e pe dje në televizor kur ishim në Tiranë për të blerë armët?

– Po pashë gjithë ato krime mbi civilët por edhe ne do të luftojmë e do i vrasin shkjatë e do ta çlirojmë Kosovën

. – Sigurisht që do të fitojmë sepse… – Po bëjmë luftë për liri e flamur! – e ndërpreu në çast! – Luftë çlirimtare po bëjmë por kurrë nuk do ta fitojmë këtë luftë pa mbështjen e plotë të Amerikës dhe Nato- s.

Disa krisma armësh jo shumë larg prej tyre ia ndërprenë bisedën e ata u shtrinë barkas në pozicion luftimi…

Dikush e tundoi fort nga supet duke ia ndërprerë mendimet në mes: – O Bekim Mitrovica! – dëgjoi një zë të fortë pas shpine. Si i lodhur u kthye mbrapa e dalloi kokën tullace të Sefës.

– Po ti këtu? Kur paske ardhur në Florida.

– Kam ca muaj. – S’të kam parë që atë natë kur hymë në Kosovë nga Kukësi. Çfarë kemi ndonjë gjë të re andej? Familja a të shpëtoi?

– Në përgjithësi jo shumë keq. Një vëlla ma vrau shkjau. Atë natë që ramë në pritë sa hymë në Kosovë u plagosa keq por shpëtova. Shtëpinë në Prizren ma dogjën të tërën. Po nga ana jote si i gjete?

– Keq Sefë, ma keq nuk ka. Familjen ma vranë krejt. Nënën, babën, hallën dhe motrën Besartën ajo që ma ka këputur fare jetën. Shpesh herë pi aq shumë dhe sa e kujtoj nga dhimbja bëhem gadi të vras vehten.

– A, ke luajtë mendsh? Gjithkush ka jetën e vet.

– Por jemi njerëz jo kafshë.

– Sigurisht njerëz jemi. Mblidhe vehten se jo më kot populli ka pas thënë i gjalli më të gjallët e i vdekuri më të vdekurit. A nuk i shikon së çfarë femrash të nxehta ka në Florida. Ai ktheu kokën, në një tavolinën ngjitur dalloi katër vajza që bisedonin. Njëra që ishte disi më e gjatë dhe kishte një hir bukurie në fytyrë sikur e turullosi disi.

– Oh zot! – foli lehtë nën buzë dhe nuk ia hiqte sytë, – sa shumë më ngjan me motrën time, me Besartën e shkretë që po kalben nën dhe. Sefa pa një e pa dy u afrua afër tyre dhe duke folur me zë të lartë se muzika nuk i linte të dëgjonin mirë prezantoi vehten. Pastaj thirri Bekimin.

– Eja Bese eja, ku ka më kënaqësi se me ndej në një tavolinë me katër bukuroshe të tilla. Ai u ngrit ngadalë dhe u nis drejt tavolinës së tyre. Një e nga një vajzat iu prezantuan. Kur shtrëngoi dorën me Besartën seç ndieu një si pështjellin por e mbajti vehten dhe i foli më zë të ëmblël: – Bekim Mitrovica. Ajo u shtang. I shtrëngoi dorën lehtë dhe sa i tha emrin e saj u lëshua në kujtime…

Zhurma e fortë e goditjes së derës e shqetësoi pamasë Besartën dhe u ngjit pas trupit të nënës. Babai u ngrit ngadalë nga karrigia. – Grua, më duket janë ushtarët e shkjaut. Ajo nuk foli. Fërkonte të bijën dhe dy bulëza loti i rrëshqitën nëpër faqe. Sa hap e mbyll sytë me tu hapur dera u lëshuan si të tërbuar në shtëpi. Duke i goditur me forcë me qytat e armëve i nxorrën në oborr.

– Ku i ke paratë! – iu hakërrua një ushtar serb rreth të pesëdhjetave.

– Nuk kam! – ia kthehu i qetë! – Dragan! – i thirri një ushtari të ri sërbisht, – merrja vajzën këtij derr shqiptari dhe bëj atë punën me të,

– Mooosss! – klithi i jati, është e vogël vetëm dymbëdhjetë vjeçare mos ma përdhunoni vajzën, iu jap gjitha paratë që kam. – Shpejt paratë, të gjitha market!

Ai u nis ngadalë dhe hyri në shtepi. Sa doli jashtë oficeri serb ia mori markat që kishte në një çantë dhe pa menduar më tej e qëlloi dy herë në ballë me pistoletë. Ashtu duke dhënë shpirt rrëshqiti këmbadoras pas shtëpisë që të mos e shihte e bija duke vdekur. Klithmat e grave nuk i shqetësuan aspak ushtarët. Kur po bëheshin gadi të iknin, në skuadër tjetër erdhi si rrufeja dhe spërkatën shtëpinë me benzinë dhe i vunë flakën. Në të ikur një ushtar i dehur që i merrshin këmbët sa pa gratë cep të oborrit qëlloi në drejtim të Besartës. E ema iu hodh përsipër saj. Plumbat e bënë shoshë.

– Bija ime! – i foli më zë të mekur, – edhe unë si yt atë po vdes, na vrau shkjau e i vraftë zoti, por Kosova do të çlirohet një ditë. Kërko e gjej Bekimin…

– Besarta, Besarta! – degjoi një zë pas krahëve. Sa hapi sytë e përlotur kujtimet iu davariten disi. U hodhi një vështrim enigmatik të gjithëve dhe zhurma e diskos ia ndryshoi pak fytyrën.

– Më duhet të iki! – ia tha shoqeve kaq leje kam nga familja. Bekimi ia kishte ngulur sytë. Një çast e mori vehten dhe i foli qetë. – Kam diçka për të biseduar më ty. A ka mundësi të më japesh numrin e telefonit? Ajo nuk i foli nxori një kartë bisnesi dhe si ia la në dorë u largua me hap drejt daljes…

Zëri i profesor Xhon sikur e tronditi disi.

– Të dashur student, – nisi të fliste ai qetë. Megjithëse jemi në një shekull të ri akoma bota zien. Paqes ia kanë futur ndenkamzën. Luftërat po shtohen përditë, bashkë me to dhe krimet e luftës. Sot do flasim për Ballkanin për luftën dhe krimet e makinerisë së luftës së Millosheviqit… Besarta u shtang dhe nuk e dëgjonte më, mendja nuk i hiqej nga dita e djeshme kur u takua në disko me dy djemt enigmatikë që njeri i ngjasonte shumë me të vëllanë e zhdukur në vrasjet masive.

– Ai regjim! – vazhdoi profesori, – përgjaku Bosnjen, duke vrarë dhjetëra e mijëra djem, përgjaku edhe shqiptarët etnike të Kosovës. Një shembull i këtij regjimi kriminal është midis nesh. Ai i vrau babain, mamanë, vëllain, të gjithë familjen ia zhduku, ndaj na vjen keq e dashur Besarta që…

..Besarta sa dëgjoi fjalët e tij iu kujtuan fytyrat e prindërve por u mundu të përmbahej. Kur dëgjoi edhe për të vellanë i doli para fytyre imazhi i atij djaloshi në disko që i ngjasonte shumë vëllait ndaj nuk u përmbajt dot e shpërtheu në dënesa lotësh me zë të lartë. Dy shoqet e ngushta Tatjana nga Kroacia dhe Amarida nga Bosnja u ngritën në këmbë dhe i shkuan afër. Profesori ndërpreu mësimin e prekur doli jashtë.

– Mos qaj zemër! – u mundua ta qetësonte Amarida ti e di se në Sarajevë regjimi serb më ka vrarë dajën bashkë me dy djemtë. Ashtu ishte fati ynë në këtë botë të rreme ku të gjithë flasin për paqe e cila vjen pasi të përgjaket mirë e mirë me gjak të pafajshmish. Besarta e mori disi vehten dhe u qetësua. Papritmas degjoi një zë pas shpine. Ktheu kokën. Dragani një serb i lindur në qytetin e Nju Jorkut diçka po fliste si me vehte.

– Na fal Besarta! – Për çfarë? – Për tragjedinë tënde familjare që ta shkaktoi regjimi serb i Millosheviqit.

– Nuk është faji yt Dragan!

– E di, se unë nuk kam qenë kurre në Beograd por ama kam gjak serb dhe ndihem pak fajtor për krimet e kombit tim ndaj shqiptareve etnikë të Kosovës. Ajo e mori disi vehten nga fjalët e tij. Iu duk sikur iu ringjallen prindërit.

– Jemi ballkanas ndaj…

– Po, po! – e ndërpreu në cast, – e di se jemi ballkanas me një ego të sëmurë. Nuk pranojmë fajin edhe kur e kuptojmë se jemi fajtorë. Jemi në shekullin e ri dhe ballkani zjarri i pashuar i përplasjeve etnike në Evropë vetëm ndizet e ndizet. Sa bëhet gadi të shuhet dikush me dashje i hedh benzinë por brezi ynë i ri duhet ta kuptojë se paqja me komshiun është pasuri e pazëvëndësueshme. Ajo luajti kokën në shenjë pohimi dhe u ngrit në këmbë. Fshiu lotët më një letër dhe u largua drejt derës…

Bekimi ndaloi afër në Qendrën e Biznesit në San Hose Blvd. Parkoi makinën dhe mori dy njëzet e pesë centëshe, iu afrua afër një telefoni public dhe pa u menduar gjatë i ra numrit të telefonit që ishte në karten që ia kishin dhënë në disko Ujvarën.

– Alo! – dëgjoi një zë të plake në anën tjetër.

– Dreqi ta marrë! – foli me vehte.

– Alo, alo! – dëgjoi përsëri zërin e saj. U mendua disi se si ta niste bisedën dhe për një sekond e mori vehten.

– Zoja Smith, më falni për shqetësimin. Këtë numër ma dha… – Besarta ta ka dhenë…?

– Po! – Kush jeni ju lutem, sepse në të vërtetë ajo është vajza ime e adoptuar por ka kaluar shumë tragjedi në jetë dhe nuk kam ndërmend ta le të ketë përsëri probleme në jetë

. – Zonjë unë jam shqiptar, jam nga Mitrovica e Kosovës

– Uuaa, – degjoi zërin në telefon, – ku mund të takohemi sepse edhe Besarta është nga Mitrovica. Atij i ra telefoni nga dora dhe iu mbyll linja:

– Oh zot! – thirri me të madhe, – mos është motra ime, vallë është gjallë. Si e mori pak vehtem shkoi tek makina dhe mori dy njëzetë e pesë cent të tjerë dhe i futi në telefon. Gjithë emocion me duart që i dridheshin formoi numrin. Zilja binte por askush s’i përgjigjej. I ra përsëri por e njëjta gjë. I dëshpëruar mbylli telefonin dhe u largua. Pa bërë as dy-tre hapa dëgjoi një si zile. U kthyhe me rrëmbim dhe e ngriti telefonin publik.

– Alo, alo! foli me ngut.

– Më fal, po flisja më dikë. Ky është numri juaj?

– Jo, unë nuk kam telefon. Po ju telefonoj nga rruga.

– Vajza ime është mjaft e tronditur. Më telefonoi profesori i saj. Edhe ai është tepër i shqetësuar.

– Më vjen keq, si mund t’iu ndihmoj.

– Në biznes kartë ke një adresë. Eja dhe bisedojmë.

– Në rregull, po nisem menjëherë. Si mbylli telefonin u nis drejt makinës.

– Oh zot! – foli me vehte, – që atë natë që takova atë vajzë më del në ëndërr fytyra e prindërve dhe e motrës që mi vrau shjau. Duke biseduar me vehte edhe për pak minuta arriti para biznesit të familjes Smith – Avokat Donald Smith! – lexoi më zë të lartë sa doli nga makina dhe u nis drejt hyrjes. Hapi derën ngadalë.

– Urdhëroni, uluni! – dëgjoi një zë të ëmbël sa hyri mbrenda. I dha dorën dhe u ul në një kolltuk. Ajo nuk vonoi shumë. Mori disa letra në një sirtar dhe u kthye drejt tij.

– Marta Smith! – prezantoi ajo vehten, – unë jam e ëma e Besartës.

– Besart Mitrovica! – ia priti më një frymë. –

Si quhesh? – Bekim Mitrovica.

– Oh zot i madh që je në qiell, çfarë po më ndodh?!

– Asgjë zonja Smith. Nuk mund ta ndërroj emrin.

– Jo jo, më fal, nuk e di se si kam një parandenjë.

– Ju më thatë se Besartën e keni adoptuar në Kosovë.

– Po, po është nga Mitrovica. A adaptuam në Shqipëri se ishte jetime, serbët ia kishte shfarosur tërë familjen.

– Të gjithë?

– Po po, të gjithë! Prindërit ia kishin ekzukutuar para syve ndërsa i vëllai i kanë thanë se kishte mbetur i plagosur në Prizren dhe i kishte vdekur. Bekimi mbylli sytë pak. Për disa sekonda iu kujtua lufta në Prizren. E mblodhi disi vehten.

– Mos prindërit e Besartës quhen Isa dhe Samira?

– Po! Ju i keni njohur?

– Po se ishin edhe prindërit e mi.

Asaj i ranë letrat nga duart. – Çfarë, çfarë the? Ti je Bekimi vëllai i saj? Qënke gjallë?!

– Më kanë plagosur por shpëtova në një spital.

– Ne të dinim të vrarë. Oh zot sa mirë! – thirri me të madhe, – vajza ime u bë me vëlla. U nis me nxitim drejt tij dhe e përqafoi. Të dy shpërthyen në lot. Ashtu me sy të përlotur u ngritën në këmbë. Pa bërë as dy-tre hapa u hap dera e zyrës dhe hyri mbrenda Besarta me dy shoqet e saja

. – Mama, mama! – i thirri me të madhe por u step pak kur pa në zyrë personin që e kishte takuar në disko.

– Eja bija ime, Ulu! Zoti ëshë i madh e mendon për të gjithë.

– Po këtë e di por nuk është e vërtetë për mua.

– Si nuk është e vërtetë. Ai vonon për nuk harron.

– Sigurisht për dikë por kurrsesi për mua që mbeta fillikat, ma zhduken krejt familjen.

– Jo jo bija ime. Prezantoju me djaloshin që po të pret ty.

– Askërkush nuk më pret mua. Unë nuk kam askënd, as familje e as të dashur.

– Besarta ime e shtrenjtë! – dëgjoi një zë pas krahëve. Ajo ktheu kokën. Ai i buzëqeshi lehtë e i tha me një frymë: – Sigurisht që po të pres, kam vite që të kërkoj. Jam Bekimi, jam yt vëlla.

– Të lutem i dashur mos mi lëndo plagët e familjes. Ai u mendua pak. Hoqi këmishen dhe doli në kanatjere. Ajo sa dalloi tatunë shqiponjë ngjitur me zemrën vrapoi drejt tij dhe ju hodh në qafë.

– Bekim, Bekim, ti je vëllai im. Filloi të qante me të madhe. Të gjithë u përlotën.

– Nënë, nëna ime që je në botën e të vdekurve a më degjon? O nënë eja, eja të lutem . Pse nuk vjen o nënë? Shikoje bijën tënde nuk është vehtem ka vellanë, jam bërë me vëlla! – thërriste më të madhe dhe e përqafonte pa pushim.

– Po motër e dashur qetësohu. Tani nuk të lë më vetëm, ti je jeta ime, shpirti im, motra më e shtrenjtë e Mitrovicës. Një eklips hënë kishte përqafuar Floridën por shumë shpejt u zhduk. Bekimi mori të motrën për dore dhe doli jashtë. Ashtu të përlotur ecnin koturu nëpër qytet. Jeta i kishte ledhatuar përsëri me të njejtën shije jete.

* LEK GJOKA-Marre nga libri me tregime “PËRROI I DJALLIT”

Tirane 2013

Shtepia Botuese ADA

BAJRONI PER SHQIPERINE DHE SHQIPTARET (SIPAS ANDRE MORUASE)

November 5, 2013 by dgreca

Solli ne Gjuhen shqipe:SPIRO GJIKONDI/ New York/

Shkrimtari francez Andre Morua (Andre Maurois, 1885-1967,) midis veprave te shumta letrare, monografike e memoriale, ne vitin 1930 botoi librin “Bajroni”, kupershkruan e analizon jeten dhe veprimtarine letrare te poetit te madh anglez Xhorxh Gordon bajron. Libri u perkthye ne anglisht nga Hamish Miles dhe u botua ne Amerike ne vitin 1964. Sipas nje reviste te kohes se botimit te pare, kjo eshte monografia me e sakte dhe me e lexueshme per poetin romantik te Anglise. Ne nje kapitull te vecante te librit pershkruhet udhetimi i pare i Bajronit ne vende te ndryshme te Evropes, ne te cilin vend te vecante i ka lene autori kalimit te poetit neper Shqiperi. Me poshte po japim te perkthyer nga anlishtja pjese qe permbajne opinione dhe detaje te autorit per Shqiperine dhe shqiptaret qe mendojme se jane me interes edhe aktual.

***

Me 26 qershor, 1809, te dy shoket, Bajroni dhe Hobhauz 1) hypen ne anijen “Bijte e Kapitenit”, qe shkonte ne Lisbone. Hobhauz, te cilit i silleshin neper tru copeza shenimesh arkeologjike, kishte mare me vete rreth njeqint pena, dy gallone boje shkrimi dhe disa pako me letra te bardha. Ndersa Bajroni ishte shnderuar ne nje “magnet natyror” per nje trupe te tere shoqeruesish. Meri plak, do te ishte me ta gjer ne Gjibraltar, pasi era e detit i bente shume mire shendetit te tij. Detyrat e tanishme te sherbetorit te trupes i ishin besuar Flecerit, garderobistit te Njustedit, icili kohet e funddit ishte martuar dhe qahej shume se po ndahej nga gruaja e tij, Sely. Vargu plotesohej nga Robert Rashton, nje pazh i ri i njohur si Bob, djale fermeri qe Bajroni e pelqente “sepse, ashtu si une, edhe ai duket si nje “kafshe pa shoqeri”, si dhe nga nje garderobist gjerman qe ja kishte rekomanduar dr. Batler i Harrout.

Hoxhson mori nje pershkrim ne vargje heroiko-komike per kete prag-udhetimi dhe per Hobhauz qe villte here ushqimin e mengjezit dhe here pershtypjet e tij per ate udhetim te pare. “Donte Providenca te futej midis tij dhe njerezve te tjere qe vuanin, duke i cuar nje here ndrydhjen e kycit te dores dhe nje here derdhjen e bojes se shkrimit, qe ai te mos shkruante.” “Po e le Angline me keqardhje, ( do shkruante Bajroni, shen.yni S.Gj).- Do te kthehem serish pa qejf. Une jam si Adami, i denuari i pare per tu larguar, por une s’kam Eve dhe s’kam ngrene molle te ndaluar, por dicka qe eshte me e tharte se gaforja.” Edhe Zonjes Bajron ai i shkroi letren e ti te lamtumires: “Bota eshte e gjitha para meje dhe po e le Angline pa keqardhje e pa ndonje deshire per te vizituar serish c’permban ajo, vec teje dhe baneses tende te tanishme.” E kishte lene ate te kujdesej per arushen, qenin e gjahut dhe vajzat gazmore…

Ne pershkrimin e kalimit te bajronit ne Shqiperi Morua thote:

Shqiperia ne ate kohe ishte nje vend pothuajse i panjohur. malet e eger i kujtonin Bajronit Skocine, te cilen ai e kishte njohur qe ne femijeri. Burrat vishnin fustanella qe u shkonin deri ne gju, jo tamam si keltet, si dhe guna te dhirta. Aliu, Pashai i Janines, nje burre i njohur per guximin dhe ashpersine e tij, ishte njoftuar prej Ministrit Anglez per ardhjen e xhentelmenit te ri prejfamiljeje fisnike dhe e ftoi per vizite ne sarajet e tij. Cdo gje qe e rrethonte e magjepste Bajronin. Shqiptaret e veshur me tunika te qendisura, Tartaret me kapucet e gjate, sherbetoret zezake, kuajt, daullet, madje edhe muezini qe therriste nga maja e minarese se xhamise: “Nuk ka Zot tjeter vec Allahut.”

(Te plote mund ta lexoni ne numrin shume faqe te DIELLIT me 28 Nentor)

ROLI HISTORIK I KLUBEVE SHQIPTARE DREJTË BASHKIMIT KOMBËTAR DHE SHPALLJES SË PAVARËSISË (1908-1912)

November 5, 2013 by dgreca

Shkruan: Prof. Dr. VEBI XHEMAILI/ Universiteti Shteteror i Tetoves/

Atdhetarët shqiptarë të etshëm për liri e barazi, filluan menjëherë të organizojnë klube të shumta në tërë Shqipërinë, të flasin e të shkruajnë shqip, pa frikë. Me të shpejtë u hapën shumë shkolla dhe klube shqiptare, në shumë qendra të krahinave tona. Patriotët shqiptarë në çdo tubim deklaronin, “Tani erdhi dita edhe për neve të themi lirisht që jemi shqiptarë, gjer më sot nuk mund të deklaronim këtë haptazi se na prisnin gjuhën ose na hidhnin në burgje”. U fol shqip për të parën herë në mbledhjen e mbajtur me patriotët shqiptarë në Selanik.[1]

Lëvizja kombëtare shqiptare u kthye ngadalë edhe kundër disa personave të Turqisë, të cilët më parë u përpoqën që t’i zbatojnë reformat në jetë. Sidomos kundër mytesarifit të Prishtinës, Ismail Agë Fejziut, pastaj edhe kundër Efendi Amed Hamdiut etj. Në lidhje me këto ngjarje, Austro-Hungaria ka sjellë këtë përfundim: “Në qoftë se Austro-Hungaria do të depërtonte në jug, do të vinte në kundërshtim me shqiptarët dhe do të humbte influencën e saj midis krerëve të saj politikë, e cila do të shkonte në favor të politikës italiane. Në raportin e 20 korrikut, Zamburi do të shkruajë Erentalit: ”Tubimi i Ferizajt në fillim pati karakter lokal e më vonë u përfshi e tërë Shqipëria Verilindore, ku fjalën kryesore e patën Prizreni, Tetova, Shkupi dhe Prishtina, ndërsa siç thamë edhe më lartë promotor i kësaj ideje ishte Rexhep Efendi Tetova”.[2]

Por, kjo dëshirë e madhe dhe e flaktë e atdhetarëve shqiptarë nuk vazhdoi gjatë, turqit e rinj së shpejti treguan fizionominë e vërtetë se janë nacionalistë e të pa epur. Edhe shqiptarët, si dhe udhëheqësit e tubimit nuk ditën ta shfrytëzojnë situatën e re të krijuar dhe ta kthejnë në interesin e tyre. Krerët shqiptarë treguan paaftësi dhe nuk ishin në gjendje të organizojnë një kryengritje të përgjithshme për t’u çliruar nga sundimi osman. Qëndrimi i tyre ishte i pavendosur, duke lënë fatin e lëvizjes në duar të disa hoxhallarëve fanatik, gjë kjo që u pa më së miri më 24 korrik, kur u mbajt konferenca e krerëve shqiptarë dhe u vendos që të dërgohet një delegacion te Sulltani. Krerët shqiptarë ishin të pavendosur dhe të ndarë në dy rryma. Kjo më së miri vërtetohet në raportin e konsullit serb nga Prishtina, i cili do të shkruajë në lidhje me revolucionin: “Shqiptarët nuk kanë një qëndrim të prerë në kërkesat e tyre me xhonturqit”.[3]

Dështimi i parë i shqiptarëve filloi që në tubimin e parë, të mbajtur në Shkup, më 24 korrik 1908, në solemnitetin për Kushtetutën, ku Turqit e Rinj nuk lejuan të marrin pjesë të gjithë ata që kishin ardhur nga Vilajeti i Kosovës, gjithsej 4000 kosovarë që ishin nisur me tren, por u lejuan vetëm 60 krerë më të zgjedhur, të cilët me tren të veçantë i sollën në Shkup, për të marrë pjesë në manifestimet gazmore që i kushtoheshin suksesit të lëvizjes revolucionare të Turqve të Rinj. Në këtë rast, komiteti i Shkupit manifestoi mosbesimin e tij të kujdesshëm, duke udhëzuar turmën e partizanëve të tyre që të qëndrojnë në largësi të caktuar prej qytetit.[4] Por, edhe këta, në fund, nuk morën pjesë në këtë solemnitet, pasi që me kushtetutë nuk ishin të pranuara kërkesat e tyre. Përfaqësuesit shqiptarë, në tubimin Shkupit u parashtruan xhonturqve kërkesa të reja; u kërkua anulimi i reformave dhe të institucioneve të tyre, si dhe largimi i të huajve nga Turqia e të tjera.[5]

Po ashtu, këtë mendim negativ për kushtetutën e dhanë edhe disa krerë shqiptarë në klubin e Shkupit, që u thirr me kërkesën e këshillit të oficerëve të Turqve të Rinj, që të marrin mendimin e shqiptarëve në lidhje me kushtetutën, si Ibrahim Zajmi, Zenjel Beu dhe Bajram Curri, të cilët u prononcuan për kushtetutën, por dhanë disa vërejtje për regjimin e ri. Në këtë mbledhje u vendos që të themelohet një klub i ri, i përfaqësuar nga të gjitha nacionalitetet, që do të merrte për detyrë mbrojtjen e kushtetutës dhe formimin e policisë prej tyre.[6]

Tanimë turqit e rinj, së bashku me përkrahësit e tyre, filluan përsëri fuqishëm të kërkojnë nga pushteti aktual i xhonturqve, një pushtet të dorës së fortë, me ndihmën e së cilës do të mund të turqizonin të gjithë popujt e nënshtruar në kuadër të Perandorisë Osmane. Politika Xhonturke filloi shumë shpejt restriksionin ndaj lirive të arsimit dhe gjuhës shqipe.[7] Kjo ishte arsyeja që ata caktuan dhe vunë menjëherë mbikëqyrës kudo nëpër klubet shqiptare, që do të përcillnin lëvizjet dhe tubimet e shqiptarëve, sepse dispononin me të dhëna për përcaktimet politike të shqiptarëve dhe luftës të tyre për autonomi.[8] Xhonturqit, duke u mbështetur në nenin 8 të Kushtetutës që vërtetonte “se të gjithë nënshtetasit që jetojnë në kuadër të Perandorisë Turke, prej cilës do përkatësie fetare që ishin, prej atij momenti do të quheshin vetëm qytetarë turq, apo osmanli”. Këtë e dëshmon më së miri Kryeministri turk, Ibrahim Haki Pasha, në diskutimin e vet në Parlament, ”statuti i ka shkri në një bashkim të gjithë kombësitë që përbëjnë mbretërinë otomane”.[9]

Turqit e rinj, pasi morën pushtetin në duart e veta, filluan ndër qytetet shqiptare organizimin e komiteteve turke të bashkimit, ku merrnin pjesë shqiptarë e turq. Klubet e para u organizuan në Shkup, Manastir, Selanik, Dibër e tjerë. Klubi i Shkupit, qysh në shator të vitit 1908, numëronte 120 anëtarë. Në këtë klub bënin pjesë nëpunës turq, oficerë dhe paria e vendit. Por, ka pasur për anëtarë edhe shqiptarë katolikë.[10] Gjatë kësaj kohe u formuan gjithsej 30 klube në Shqipëri. Por, rol të rëndësishëm jashtë Shqipërisë Etnike ka luajtur Klubi i Stambollit. Në Tetovë, klubin e xhonturqve e udhëhiqte Rexhep Efendi Tetova.[11]

Me këtë veprim antishqiptar, kur xhonturqit filluan përsëri të mbyllin klubet shqiptare, ata u bindën se ishin të mashtruar pas fitores së revolucionit dhe stabilizimit të pushtetit nga ana e Turqve të Rinj, prandaj këta atdhetarë kurrë nuk u pajtuan me servilizmin e bashkëpunëtorëve të tyre shqiptarë. Kjo rrymë progresive demokratike e përbërë nga një pjesë e shëndoshë e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, aspironte autonominë e Shqipërisë në kuadër të Perandorisë Osmane. Ajo filloi të organizohet duke aplikuar një rezistencë të fortë kundër veprimeve të parisë xhonturke. Krerët e Lëvizjes Kombëtare kërkonin me vendosmëri zbatimin e kushtetutës sipas premtimeve të dhëna; për shkollat, për gjuhën shqipe etj. Ndihmesë të madhe për ngritjen e vetëdijes kombëtare dha edhe shtypi i kohës si; “Bashkimi i Kombit” – Manastir, “Shkopi”-Kajro, “Drita” -Manastir, “Korça” -Korçë, “Dielli” -Boston, “Shqipja e Shqipënisë- Sofje e tjerë, që kërkonin të ndahen trojet shqiptare nga Perandoria osmane.

Patriotët shqiptarë kërkonin funksionimin e klubeve dhe zgjidhjen e autonomisë së Shqipërisë. Mirëpo, në këto rrethana të reja politike, kur turqit e rinj u forcuan në pushtet, ata dita-ditës filluan ta ashpërsonin sundimin e tyre, duke e absolutizuar veprimin politik dhe institucional kundrejt shqiptarëve. Ata ndaluan që publikisht nëpër mbledhje të flitej gjuha shqipe, duke i dënuar të gjithë ata pjesëmarrës që nëpër mbledhje kërkonin autonomi. Megjithatë, ligjëratat e patriotëve shqiptarë përfundonin si zakonisht me fjalët: “Rroftë liria, rroftë Shqipëria”. Shumica e patriotëve shqiptarë dhe e popullatës që i kishin besuar me të madhe politikës xhonturke dhe demagogjisë së saj, u gjetën të zhgënjyer. “Është e ditur që programi i turqve të rinj është krejt në kundërthënie me çështjen tonë kombëtare”, shkruante gazeta “Kombi”.[12]

Përfaqësuesit intelektualë në Stamboll, në bashkëpunim me krerët e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, nuk i habiti fare metoda e veprimit politik të turqve të rinj. Xhonturqit nga klubet e veta mënjanuan nacionalistët më të njohur (aktivistë) shqiptarë dhe i zëvendësonin me njerëz të tyre. Pas grabitjes së pushtetit, turqit e rinj kaluan në kontrarevolucion.[13] Këta reformistë, me këto veprime antishqiptare, “po rikthenin para shqiptarëve regjimin e vjetër të kamufluar, me rendin parlamentar”.

Në këto rrethana të vështira për Shqipërinë Etnike, rol të rëndësishëm në jetën politike-arsimore për shqiptarët ka luajtur komiteti “Bashkimi” nga Manastiri, kështu që gjatë muajt gusht-shtator 1908, me aktivitetin e tij kombëtar u themeluan shumë klube shqiptare. Klubi i parë kombëtar që u themelua vetëm pak ditë pas shpalljes së fitores së revolucionit xhonturk, ishte ai i Manastirit, i cili ka luajtur një rol të rëndësishëm për arsimim kombëtar në këtë periudhë. Pas tij u themeluan në Shqipërinë lindore edhe klube të tjera, si në Ohër, Strugë, Dibër, Kumanovë, Shkup dhe Tetovë.[14] Gjatë vitit 1909, numri i tyre me karakter politik dhe kombëtar u rrit në mbi 30 klube.[15]

Pas forcimit në pushtetin ekzekutiv, Turqit e Rinj kërkuan nga udhëheqësit e klubeve shqiptare që të shpallnin botërisht se nuk merreshin me politikë, por vetëm me çështje kulturore. Tanimë këto klube, e në veçanti ai i Shkupit, i cili ishte i shpallur si më i rrezikshmi për pushtetin aktual, mbikëqyreshin dhe kontrolloheshin nga emisarët e xhonturqve (në këtë drejtim ka pasur edhe shumë shqiptarë që e kishin harruar kombëtaren dhe punonin për interesat e tyre shtetërore. V.Xh).

Patriotët shqiptarë që ishin të vendosur për të fituar autonominë e Shqipërisë, u bindën në politikën totalitare të qeverisë së re në krye me udhëheqësit xhonturq, kur ajo botërisht nxori ligjin për zgjedhjet e reja parlamentare në shtator të vitit 1908, ku të gjithë votuesit dhe kandidatët e ardhshëm për deputetë, duhej të deklaroheshin si osmanli, që do të thotë se ishte obliguese njohja e gjuhës turke. Me këtë ligj, çdo kandidat i nominuar për deputet në parlamentin turk, duhej të hiqte dorë nga gjuha dhe përkatësia nacionale.[16]

Turqit e rinj, në të gjithë zonat votuese morën masa të ashpra që t’i pamundësojnë patriotët shqiptarë të zgjidhen për deputet në parlamentin turk. Në këto rrethana të vështira politike për shpëtimin e kombit, nga kjo situatë e krijuar, me të madhe kontribuoi Klubi i Manastirit, në ngritjen e frymës revolucionare dhe masivizimin e lëvizjes kombëtare të shqiptarizmit në Vilajetin e Kosovës dhe të Manastirit. Me udhëzimet e Komitetit Qendror “Bashkimi”, për lirinë e Shqipërisë u themeluan dhe vepronin edhe komitetet e fshehta lokale, me karakter politik, si në Prizren, Prishtinë, Pejë, Gjakovë, Strugë, Elbasan, Korçë, Ohër, Shkup dhe Tetovë.[17]

Për të pasur një kontroll më të mirë mbi lëvizjen e intelektualëve shqiptarë të asaj kohe, situatën politike në Shqipëri më së miri e përshkruan konsulli rus nga Manastiri: ”Për çdo lëvizje nëpër qytetet shqiptare kërkohej leje e posaçme”.[18] Në këto rrethana të vështira gjeopolitike, dominoi mendimi i intelektualëve vizionarë, “se për ta ruajtur Shqipërinë Etnike nga pansllavizmi serbo-bullgar, u propozua që Shkupi të njihej për kryeqytet të katër vilajeteve. Në atë kohë, si qendra më të mëdha të rezistencës shqiptare dhe luftës për autonomi ishin: Klubi i Manastirit, i Selanikut, i Stambollit dhe i Shkupit.

Klubi i Shkupit ishte më i fuqishmi dhe numëronte mbi 120 anëtarë, ku shumica ishin anëtarë të devotshëm dhe të rregullt.[19] Më i njohuri ishte Bajram Curri, që vlerësoi lartë shkollën dhe arsimimin shqip. Ishte kryetar nderi i Klubit shqiptar të Shkupit, që u solidarizua me Kongresin e Manastirit për alfabetin latin, ndërsa më 1924 e zgjodhën kryetar nderi të Kongresit Arsimor Kombëtar, që u mbajt në Tiranë. B. Curri hapi shkolla në Kosovë, në bashkëpunim me patriotë të tjerë dhe dërgoi studentë në Normalen e Elbasanit, sikundër që kishte bërë më herët edhe Hasan Prishtina. Në këtë drejtim, në pjesën e qyteteve të Shqipërisë Lindore, si në Strugë, Gostivar, Tetovë dhe Shkup, kanë zhvilluar aktivitete arsimore Hamdi Bej Ohri, i cili për këto aktivitete u burgos në burgun e Manastirit, ndërsa Dervish Hima u largua për Bukuresht. Në këto rrethana tejet të tendosura politike, kur qeveria xhonturke ushtronte presion të paparë kundër shqiptarizmit, populli i bashkuar rrethoi selinë e komandës në Manastir, ku ndodhej gjenerali Osman Pasha, i cili më në fund kur e pa se s’ka rrugëdalje tjetër, u përgjigj: “Edhe unë jam me popullin”.[20]

PËRJASHTIMI I MIT’HAT FRASHËRIT NGA DETYRA

Lëvizjen Kombëtare Shqiptare e ka ndihmuar me të madhe Klubi i Stambollit dhe ai Selanikut, ku për kryetar ishte Mithat Frashëri. Në Shqipërinë Lindore, si klube më të rëndësishme ishin: ai i Shkupit dhe “Bashkimi” i Manastirit. Klubi i Manastirit kishte një rol më nacionalist, në krahasim me klubin e Stambollit dhe të Shkupit, “të cilët në fillim ishin me politikën xhonturke”.[21] Por duhet potencuar se shumë klube shqiptare, pas revolucionit xhonturk, i kishin vu vetes për detyrë që të pavarësohen shkollat dhe kishat nga ndikimi tejet i rrezikshëm i Patrikanës greke. Më 1 shkurt 1909, në Korçë u formua Lidhja e veçantë, me emrin “Lidhja Shqiptare-Ortodokse e Korçës”. Sipas statutit të saj, lidhja kishte për qëllim mbrojtjen e gjuhës, ajo kërkonte nga Patriarku i Patrikanës greke në Stamboll, mbrojtjen e të drejtave nacionale dhe përdorimin e gjuhës shqipe në kishat e Shqipërisë, që do të plotësonte kërkesat e shqiptarëve ortodoksë.[22] Shqiptarët në këtë kohë i dhanë rëndësi shumë të madhe shtypit dhe alfabetit latin. Sipas njohësve të mirë të rrethanave të kohës, nënvizohet se në këtë kohë kombi shqiptar intensivisht e ka përjetuar periudhën më të fuqishme të ringjalljes së vet nacionale.[23]

Disa udhëheqës të klubeve politike shqiptare, në të njëjtën kohë ushtronin pozicione të larta në qeverinë xhonturke. Por, në anën tjetër, ata kurrë nuk e harruan Shqipërinë. Shembull tipik është Mit’hat Frashëri, i cili deri në prill të vitit 1910 mbante postin e drejtorit politik në udhëheqjen e Vilajetit të Selanikut dhe mori pjesë në Kongresin e Parë të Manastirit, si dhe atë të Elbasanit. Turqit e Rinj tentuan ta largojnë Mithat Frashërin për në Bagdad, për të qenë sa më larg popullit shqiptar dhe ngjarjeve politike në Shqipëri. Ky atdhetar, tanimë i njohur jo vetëm në Shqipëri, por edhe në qendra më të mëdha diplomatike si luftëtar i denjë për çështje kombëtare, nuk pranoi të largohet nga Shqipëria. Për këtë u dënua nga Qeveria turke me largim nga puna.[24]

[1] Albania, vep, e cit. f. 266.

[2] Raport i Zamburit, dërguar ministrit të punëve të Jashtme të Austrisë Erentallit, më 20 korrik 1908.

[3] Raport nr. 809, i konsullit serb nga Prishtina, më 7 korrik 1908.

[4] Shtojcë e raportit të Sir G. Loëther, nr. 105. Më 25 korrik 1908.

[5] I.G. Senkieviç, Osvoboditelnoe dvizhenie albanskogo naroda v 1905-1912, Moskë 1959, f. 106.

[6] Gazeta “Politika”, Beograd, më 24 korrik 1908.

[7] Shaban Demiraj-Kristaq Prifti, vep. e cit. f. 25-26.

[8]“Inostrani”, Beleshke o Albaniji, 1908-1912, “Srpski knizhevni gllasnik”, XX, Beograd 1937, f. 548.

[9] AIH-Tiranë, Kronika e ndodhive në Shqipëri 1908- 1912, (si mbas proces-verbaleve të Parlamentit Osman të botuara në Fletoren Zyrtare “Takvimi Vakaji”).

[10] Manol Pandevski, Politiçkite partii i organizacii…, f.282

[11] Tetovo i Tetvsko niz istorijata, vep e cit. f. 288.

[12] Gazeta “Kombi”, 24 korrik 1908.

[13] G. A. Aliev, Turcija v. period pravlenija mladoturk, Moskva, 1973. f. 99.

[14] Masar Kodra, Mladoturska revolucija i Albansko Osloboditellno Dvizhenje, “Gllasnik” INI, Shkup 1968, f. 125; Hysni Myzyri, Lufta e Shqiptarëve të Maqedonisë për shkollën shqipe gjatë viteve 1908-1912, botuar në librin, “Shqiptarët e Maqedonisë”, Shkup 1994. f. 299.

[15] Manol Pandevski, Politiçkite parti i organizaciji…, f. 414.

[16] I. G. Senkeviç, Osvoboditelnoe dvizhenie albanskogo naroda v 1905-1912 god. Moskva 1959, f. 124.

[17] Shukri Rahimi, Gjurmime historike të Rilindjes Kombëtare, Prishtinë 1986, f. 206.

[18] Raport i I. Zhivnojevit, nga Manastiri, Ambasadorit të vet Ivan Aleksejeviç, në Stamboll, Manastir, më 14 nëntor 1908.

[19] Masar Kodra, Mladoturska revolucija i Albansko Osloboditellno Dvizhenje “Gllasnik”, INI, punim i cit. f.125.

[20] Mihajl Grameno, Novela dhe kujtime, Prishtinë 1969, f. 210-212.

[21] I. G. Senkieviç, …, f.114

[22] Kanonizma e Lidhjes Shqiptare të Kongresit të Lidhjes Ortodokse, Korçë 1909.

[23] I. Gologanov, Albanskiot vapros, “Blgarska zbirka”, Sofje 1910, lib.IV, f. 224-230.

[24] A.M. Shkup, Raport i konsullit austo-hungarez nga Selaniku, nr.53/3. IV. v. 1911.