Archives for February 2014

ALI ASLLANI, PASQYRA E NJË KOHE TË TRAZUAR

February 25, 2014 by dgreca

nga Albert HABAZAJ /studiues*/

Politikani. Ali Asllani u shkollua në Vlorë, Janinë dhe Stamboll. Pas studimeve të larta në Stamboll, u dërgua të kryente stazhin në prefekturën e Janinës. Më 1908 zëvendësoi për tre muaj nënprefektin e Delvinës. Mori pjesë në Kuvendin e Dibrës si përfaqësues i klubit “Bashkimi” të Janinës. Më 1910, pas internimit, u kthye në Stamboll. Nga fundi i vitit 1912, u emërua nënprefekt në Akseqi, Ellgen dhe Boskër të vilajetit të Konjës. Pasi mori lajmin e ngritjes së flamurit në Vlorë, u kthye në vendlindje. Ismail Qemali i besoi detyrën e sekretarit të përgjithshëm të Presidencës e të Këshillit të Ministrave, si dhe të këshilltarit të kryeministrit. Gjatë kësaj kohe, kryen edhe detyrën e kryetarit të bashkisë së Vlorës. Shoqëria “Përlindja kombëtare”, gjatë Luftës së 1920 – ës, e ngarkoi me detyrën e hartimit të programit, kurse Komiteti “Mbrojtja Kombëtare” e zgjodhi kryetar të “Katundarisë së Vlorës”. Në vitet tridhjetë Ali Asllani përfaqësoi Shqipërinë në misionet diplomatike jashtë vendit si konsull në Trieste dhe ambasador në Sofie e në Athinë.

Mund të pohohet, se periudha e Rilindjes është dhe djepi ku u përkund Ali Asllani. Qëllimi politik i lëvizjes kombëtare – pavarësia, ishte arritur dhe shqipja qe bërë gjuhë zyrtare. Intelektualët shqiptarë filluan, ndoshta për herë të parë, të shohin se mundësitë e zhvillimit letrar e kulturor ishin të pakufizuara. Këtë e dëshmon krijimtaria e tre poetëve: Çajupi në Egjipt, Mjeda në Shkodër dhe Asdreni në Rumani.

Portreti poetik i Ali Asllanit nuk u mjaftua vetëm me mallin romantik të poetëve të mëparshëm. Në poezitë patriotike, si “Ç’do të thotë patriot?”, “Gjoni”, “Dëshpërim dhe shpresë”, “Buza ime kur do qeshë?”, “Do na bënet Shqipëria?”, “Sazani”, “Ismail Qemali”, “Unë dhe bota”, e sidomos vjersha e famshme “Vlora, Vlora!”, “Ah ky vend …” etj., të realizuara gjatë viteve 1916 – 1924, tok me idealizmin romantik kombëtar, dallohen dhe ngjyrat shqetësuese qytetare të krijuesit. Poezia “Vlora – Vlora” u bë himn e kushtrim në luftën për dëbimin e pushtuesit. Kur preken interesat e Atdheut, ai del në skalionin e parë të protestës dhe shkruan: “Shtatë prill / kopilove, o kopil / e u lute, u këpute / njëqind pashë në dhé u fute!”.

Poeti patriot. Tema atdhetare në poezinë e Ali Asllanit pati dy kulme: Ciklin për Luftën e Vlorës dhe poemën “Hakërrimi”. Në ciklin kushtuar Luftës së Vlorës, sundon dufi dhe sulmi ndaj armikut, lufta e përgjakshme e mbarë popullit, entusiazmi dhe heroizmi i luftëtarëve shqiptarë. Te “Hakërrimi” kanë ndryshuar situatat; s’ka më entusiazëm e dufe fitoresh mbi armikun. Poeti u vërsulet shërbëtorëve të fashizmit, “çakenjëve” që presin errësirën për të pasur “gostitë e veta”: “Hani pini dhe rrëmbeni, mbushni xhepa, mbushni arka / të pa bukë ju gjeti dreka, milioner’ ju zuri darka …” Ky teh i stigmatizimit të shërbëtorëve të fashizmit, futja në përmasa të mëdha e personazhit negativ të botës shqiptare, i jep dimensione të reja jo vetëm poezisë së tij, por gjithë poezisë shqiptare të kohës.

Poeti lirik. Ky poet është zëri më i bukur lirik i kohës që jetoi, një mjeshtër i fjalës në poezitë e dashurisë. Është ky poet qejfli që i këndon aq bukur vashës, guguftusë me atë ngjyrë të llahtarshme të dashurisë. Është ky Ali Asllan që këndon me po atë bukuri vendlindjes, fshatit Vajzë, Vlorës së mrekullive që, siç thotë autori, ka shkuar gjer në fund të botës, por “si Vlorën time s’pashë!” Dashuria për vendlindjen është sa e thjeshtë në të shprehur, aq e madhërishme në të ndjerë: “Vlorën, vetëm Vlorën/ Thelb e kam në zemër./ Ditën e kam dritë,/ Natën e kam ëndërr”.

Ndonëse, Ali Asllani ka shkruar lirika dashurie të ndjera – nënvizon prof. Aurel Plasari – ai përmendet veçanërisht për “Hanko Hallën” me ritmin e gjallë njëmbëdhjetërrokësh e me fjalorin e pasur popullor. “Hanko Halla” është një rrëfim plot humor në vargje, që pasqyron mundimet dhe frikën e një zonje energjike nga derë e madhe, që është vazhdimisht në mospajtim me modat e mënyrat që sjell në jetë rinia e që, njëherazi, vë në lojë konservatorizmin e vet. Robert Elsie, në veprën “Histori e Letërsisë Shqiptare”, shkruan: ““Hanko Halla” hyn në radhën e poezisë më të mirë të këtij zhanri në letërsinë shqiptare”. Poema rrëfimtare “Hanko Halla” shquhet për satirën e hollë dhe frymën e ngrohtë popullore: “Hedhur si lastare, hedhur si billonja; / Zonjat mu si çupa, çupat mu si zonja;/ Palët mu si valët, shkon e vjen një tjetër,/ Duket thanë e kuqe edhe femr’e vjetër!/ Dhe ajo që duket, ëngjëlleshë e butë,/ Në një shishe brenda dy shejtanër futë!/ Llëra lakuriq, këmba lakuriq,/ Demek, sa për mua… edhe burri vdiq!”. Me këtë poezi kaq lirike, në kohën kur Shqipëria qe katandisur “flamur zhele – zhele” i skamjes, varfërisë dhe injorancës, kur për shqiptarin drita e begatia e jetës qe “mollë e ndalueme”, siç thotë “uragani i ndërprerë”, Migjeni, ai duket sikur jeton në një vend dhe në një kohë tjetër nga ajo që gjejmë në veprën e Migjenit dhe të shkrimtarëve të tjerë realistë të mesit të viteve ’30.

Kjo vepër humoristike me Hankon krijoi tipin e gjyshes sonë dhe përmes kësaj poeti mishëroi kompleksin e ndjenjës e të mendimit me një gjuhë të thjeshtë e të bukur, plot fytyra plastike dhe krahasime poetike. Në të gjithë poemën përshkohet një frymë stërgjyshore shqiptare, që thithet me buzën në gaz e pa keqdashje nga çdo zemër vajzërore e djaloshare.

Ali Asllani hyri në historinë e letërsisë shqiptare me një tufë poezish. Poeti nuk kërkon brumë për poezinë e tij më larg nga zemra e vet, e cila nuk rreh për askënd dhe asgjë tjetër pos për një vashë guguftu. Nuk është e papritur që lumturinë jetësore e barazon me vashën dhe para vetes nuk shtron ideal më të lartë se këtë. Pra, ai këndon për veten, për lumturinë e tij dhe vetëm ta dojë guguftuja e çdo gjë vete si mos më mirë.

Figuracioni i pasur, rimat e zgjedhura dhe organizimi i përsosur akustik i vargut të poezisë dashurore i sigurojnë asaj një vlerë të pamohueshme artistike. Natyrshmëria dhe qartësia e shprehjes, pasuria, pastërtia dhe afërsia me gjuhën e unifikuar letrare pa dyshim i mundësuan një jetë të gjatë veprës së tij. Poezia dashurore e Ali Asllanit, edhe ajo liriko – epike në përgjithësi, është si një vajzë e bukur në kohë të lulëzimit e pjekurisë së saj femërore, që s’ia shohim dot veset, sepse na verbon bukuria. Ali Asllani kuptohet dhe vlerësohet i plotë si njeri, si poet, si shtetar e diplomat, për synimet e shumanshme që i vuri vetes dhe i realizoi mjeshtrisht në kohën, në të cilën jetoi, punoi dhe shkroi, ku gjurmët e tij të dukshme vazhdojnë të na lënë një frymë të ngrohtë.

*) Master Shkencor për Etnologji dhe Folklor, Qendra e Studimeve Albanologjike, Tiranë.

Drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”,

Universiteti i “Ismail Qemali”, Vlorë, Albania.

Shëmbulli i mirë i familjes Jashari

February 25, 2014 by dgreca

Shëmbulli i mirë i familjes Jashari që jeton e punon në Horby të Suedisë se si duhet Atdheu e si duhet të ndihmohen njerëzit me halle të mëdha/

Nga Xhavit Çitaku/

Ka sponsorizuar edhe botimin e librit të dytë të Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” të Suedisë me titull “Thesari Kombëtar 2” për Pavarësinë e Republikës së Kosovës dhe shumë aktivitete të tjera kulturore e sportive që organizohen në këtë vend nordik. Do përmendur se Alberti është anëtar i Kryesisë së SHSHASHS-së “Papa Klementi i XI Albani” dhe i Kryesisë së Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë.

Amaneti i babait të ndjer po përmbushet në plotni

*Dhjet familje në fshatin Dobërllukë të Vushtrrisë me mjetet e Albert Jasharit furnizohen me artikuj ushqimor për çdo muaj.- Kjo familje dha kontribut të madh material edhe në çlirimin e Kosovës, në Fondin e Trepërqindshit dhe tani në Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” në Suedi e kudo tjetër që e kërkon nevojaMërgata shqiptare, që fatkeqësisht po rritet e zhvillohet në dhe të huaj, diti për të rrezatuar po ato ideale që ushqyen më pastaj edhe të gjeneratat që po lindin me ndjenjen e të dashurit të atdheut. Është kjo një vepër e pandalur e prindërve atdhetar që kanë për dheun e bukurit e rralla që ka vendlindja. Në fakt, është dëshmuar sa e sa herë se vetëm ai që jeton në mërgim di ta dojë aq shumë atdheun, di të shkruaj aq bukur për atdheun, di të luftojë për atdheun, di të sakrifikojë për atdheun, di të ndihmojë në të gjitha format kur populli është me halle të mëdha. Për fat të mirë kjo atdhedashuri po përcjellet e po vjen në shprehje edhe tek gjeneratat e reja, të cilat edhe pse të lindur dhe të ardhur të vegjël në një shtet tjetër me kulturë e traditë krejt tjetërfare, iu nda zemra në dysh për gjithë atë tmerr që kishte ndodh në Kosovën e dashur. Këta të rinjë, patriot të vërtetë, nuk e tjerrën mendjen aq shumë për pasojat që do të mund të kishin por me një krenari shqiptare u mobilizuan në radhët e UÇK-së dhe ia kthyen pushkën armikut. Morën pjesë në shumë beteja dhe lufta e tyre heroike bëri që në shumë sosh të dalin fitimtar. Luftuan deri në çlirimin e vendit. Shumë prej tyre u vranë në altarin e lirisë e qindra të tjerë u plagosën. Të tjerët ia kishin mësyer rrugës tjetër për të ndihmuar popullin. Pa kursyer asgjë ndanë mjete të konsiderueshme materiale për shumë familje gjatë e pas luftës që edhe njëherë e vërteton konstatimin se sa shumë mërgata e donë atdheun e mendon aq shumë për një pjesë të popullit që vështirë e kanë të mbajnë ekonomikisht familjet e tyre.

Një shembull i mirë që duhet të shërbej edhe për të tjerët është ai i Albert Jasharit nga Vidishiqi i Mitrovicës, i cili në këtë vend skandinav kishte ardhur në vitin 1994 së bashku me familje kur i kishte vetëm 12 vjet. Vazhdoi shkollën fillore, kreu shkollën e mesme si dhe përfundoi me sukes kursin për biznes në Fakultetin Ekonomik të Lundit. Punoj në disa firma të ndryshme derisa i shkoi përdoresh që të hap edhe sallonin e veturave dhe dy restauronte që me sukses i udhëheq tash e tetë vite. Këtij të riu nuk i lë përshtypje ky biznes që ka aq më shumë kur populli ka aq probleme të mëdha ekzistenciale në Kosovë. Alberti e përmend në fillim amanetin që është duke ia përmbush në plotni babait të ndjer Enver Jasharit, një veprimtarë i madh këtu në Suedi, që kishte ndërruar jetë në vitin 2012. Në të vërtetë, tash e shumë vite më parë babai i tij kishte hapur një fond në një shitore në fshatin Dobërllukë të Vushtrisë, në të cilën dhjetë familje për çdo muaj furnizohen me ushqime dhe artikuj të tjerë të domosdoshëm jetësor. Kjo ndihmë vazhdon t’iu ndahet këtyre familjeve edhe më tej derisa ato të kenë nevojë. Dhe jo vetëm kaq. I lidhur shumë me vendlindjen Alberti udhëton katër pesë herë për në Kosovë në vit dhe për çdo vizitë ndihmon edhe shumë familje të tjera dhe merr pjesë në shumë aksione humanitare që organizohen. Ka sponsorizuar edhe botimin e librit të dytë të Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” të Suedisë me titull “Thesari Kombëtar 2” për Pavarësinë e Republikës së Kosovës , me mjetet e tij ka blerë tërë inventarin e nevojshëm për zyrën e kësaj shoqate si dhe ka ndihmuar shumë aktivitete të tjera kulturore e sportive që organizohen në këtë vend nordik. Po ashtu, ka hequr të gjitha shpenzimet e delegacionit të kësaj shoqate për të marrë pjesë në formimin e Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë, në Kuvendin zgjedhor mbajtur më 23 Nëntor 2013 në Koblzen të Gjermanisë. Ky i ri dorëshlirë ka plane mjaft ambicioze që edhe në të ardhmen të shtrijë ndihmën në formë edhe më të ndjeshme për shumë segmente të nevojshme hëpërhë në Kosovë. Do përmendur se Alberti është anëtar i Kryesisë së SHSHASHS-së “ Papa Klementi i XI Albani” dhe i Kryesisë së Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë.

Do t’i kishim mbet borxh kësaj familje po të mos i kishim thënë edhe dy- tre fjalë edhe për babain e Albertit, Enver Jasharin, që la një bagazh të pasur të veprimtarisë atdhetare në Suedi. Punoj natë e ditë në sensibilizimin e situatës së rëndë në Kosovë, mori pjesë e organizoj dhjetra protesta kundër okupimit serb, dha kontribut të çmuar në Fondin e Trepërqindshit, ndërsa luftën çlirimtare e ndihmoi me qindra mijëra korona si dhe shumë aktivitete tjera të organizuara. Pos atyre dhjetë familjeve që i zumë në gojë më lartë, Enveri ka ndihmuar edhe “ Hendikosin” në Mitrovicë, arsimin në Kosovë dhe shkollën fillore në vendlindje. Ishte njëri ndër themeluesit e formimit të Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klementi XI Albani” në Suedi dhe ishte zgjedhur anëtar i Kryesisë. Vdiq në fund të shtatorit të vitit 2012 në Kosovë nga një sulm në zemër. Vdiq aty ku deshi, aty ku kishte gjithnjë mendjen, aty ku kaloi pjesën më të bukur të rinisë, duke ua lënë amanet fëmijëve që ta vazhdojnë rrugën e mbarë për të kontribuar në interesin e çështjes kombëtare dhe humanitare.

Për një Tour D’Horizon Shqiptar dhe Evropian (II)

February 24, 2014 by dgreca

NGA GENTI MIHO*/

Në ditët e sotme gjeopolitika dhe zhvillimet botërore ushtrojnë më shumë ndikim në rajonin tonë nëpërmjet diskursit shoqëror, politik, diplomatik e fetar sesa nëpërmjet sektorit privat, ndryshe nga ç’ndodh në Islandë. Disa nga këto ndikime, së bashku me praktika monopoliste në vend, pavarësisht doktrinës ekonomike të majtë apo të djathtë që përfaqësojnë, pengojnë mirëqenien e njeriut të zakonshëm dhe zhvillimin e vendit. Mendimet në këtë shkrim të dytë janë një tour d’horizon, sic kanë parë marinarët me shekuj horizontin për të drejtuar anijen larg rrezikut dhe drejt erërave të mbara.

Bllokimi i pjesshëm i tregut dhe shkëmbimit të lirë në rajon është një nga arsyet kryesore të mungesës së mirëqenies ekonomike ku gjenden sot shqiptarët, si rrallëkush në kontinentin evropian.Një zonë e lirë është lehtësisht e realizueshme, jo vetëm në letër, por si praktika të njësuara që prekin cdo aktivitet të sektorit privat. Do të krijonte një hapësirë me burime më të shumta njerëzore, toke dhe kapitali vendas mes të paktën tre shteteve me shqiptarë dhe do të përfaqësonte më shumë fitim për firma investitore. Më rëndësishëm, është ekosistem për të vendosur kapacitete të mëdha prodhuese për shitje gjetkë, nga rrjedh një treg më i fuqishëm për produkte të tjera nga jashtë. Ky do të ishte ambient më i përshtatshëm për investime gjermane dhe amerikane. Po të kishte treg të lirë, kompanitë gjermane dhe amerikane do ta shikonin më pozitivisht edhe rrezikun politik, situatën e sundimit të ligjit dhe nivelit arsimor në rajon.

Bllokimi i pjesshëm por dominues i këtij tregu të lirë dhe shkëmbimi të lirë është simptomë e një krize të thellë shumëvjecare: shkërmoqjes së ekonomisë në themelet e saj. Një stimul ekonomik i ngjashëm me Planin Marshall, si politikë ndërshtetërore evropiane “Rindërtim, jo Meremetim!” duhet të kishte filluar sa më shpejt që të ishte e mundur, për shembull në Shqipëri menjëherë pas rënies së komunizmit. Sipas rëndësisë, në radhë të parë mungesa e vullnetit në Evropë, së dyti udhëheqjet e ndryshme brenda shteteve me shqiptarë dhe së treti politika e jashtme amerikane në mbështetje të integrimit evropian janë tre faktorët që nuk kanë dhënë rezultat për stabilitet dhe zhvillim mes shqiptarëve.

Pa këtë stimul ekonomik nuk ka pasur asnjë shans për të sjellë ndryshime rrënjësore pozitive dhe zhvillim të qëndrueshëm, sidomos në Shqipëri e Kosovë. Mungesa e stimulit përbën edhe bazën e vërtetë të një destabilizimi të vazhdueshëm shoqëror, politik, fetar apo kriminal në rajon, por edhe të dëshpërimit dhe varfërisë në masë të shqiptarëve. Mungesa e këtij stimuli ekonomik, që shfaqet edhe si vonesë, për cfarëdolloj arsyesh, e hyrjes në Bashkimin Evropian është kërcënim për sigurinë jetike kombëtare të shqiptarëve në të paktën një nga disa skenarët e mundshëm në të ardhmen.

Pasojat janë të njohura dhe në shumë raste të provuara: largon njerëzit nga mirëqenia individuale drejt nacionalizmave boshe. Krijon ambient për kaos, i cili mund të përhapet lehtë për qëllime politike, fetare apo interesa personale, si nga brenda edhe nga jashtë vendit. E bën të lehtë edhe kontrollin e institucioneve nga një individ ose grup me interesa të ngushta. Përfaqëson “brishtësi” për demokracinë si mosaftësi për të detyruar pushtetin të përmirësohet ndjeshëm nga një cikël zgjedhjesh në tjetrin. Si rrjedhojë, nxjerr jashtë loje konkurencën ekonomike si motor për të krijuar pasuri, në pamundësi të së cilës diskutimet dhe energjitë e shqiptarëve kanalizohen vetvetiu drejt shpërndarjes së pasurisë ose fjalosjes. Pasoja më e rëndë është se tkurr hapësirën për përdorimin e dijeve dhe praktikave të mira të punës qe shpie në degradimin e pashmangshëm të tyre dhe realizimin e hapësirës shqiptare si hambar aftësish të pakualifikuara për tjetërkund.

Pamundësia për sundimin e ligjit krijon njëkohësisht mundësi për kontroll të lehtë mbi shoqërinë si shprehje e progresit të vetëm një segmenti të vogël të shoqërisë. Nga ana tjetër, legjitimimi i strukturave kriminale, brenda ose jashtë shtetit, ndodh jo vetëm si pazotësi apo mungesë vullneti nga shteti për t’i eliminuar, por edhe si alternativë e vetme për njeriun e ndershëm të ndjekë rrugë të paligjshme në kërkim të mirëqenies legjitime personale.

Ky fenomen mund të barazohet, pa frikë se mund të gaboj, me totalitarizëm të pranuar si e keqja më e vogël nga të gjithë – zaptim të shtetit nga pamundësia për zhvillim – dhe zhvlerësim të shoqërisë dhe të njeriut, karakterit kombëtar dhe vullnetit të tij të lirë. Si situatë është e përafërt me një gjendje pas lufte apo fatkeqësie natyrore të përmasave kombëtare të cilat autori i këtyre radhëve i ka parë nga afër në disa shtete. Një situatë e ngjashme ndodhi në Gjermani pas Luftës së Parë Botërore që solli në pushtet Hitlerin.

Në këtë rast udhëheqja evropiane, megjithëse me eksperiencë të gjatë në situata të ngjashme, e anashkalon realitetin. Retorika evropiane nuk duhet parë vetëm si dështim për të ndihmuar siç duhet, por edhe si fshehje e realitetit dhe me përgjegjësi të parë. Udhëheqësit vendas kanë kontribuar dhe e kanë pranuar këtë realitet si fait accompli, pjesërisht si vendosje e interesave të tyre personale para interesave të popullit të vet apo për të mos turbulluar ujërat. Po ashtu kanë përgjegjësi të parë.

Pamundësia për zhvillim prek interesat e te gjithëve, por sidomos ato të njerëzve të thjeshtë, të cilët s’kanë faj dhe asnjë gjë në dorë në këtë rast. Si kaos ky manifestohet shpesh si i organizuar në zanafillë, fillon me skript dhe vazhdon i çrregullt dhe shpesh i pakontrollueshëm në nivel institucional, në dukje i padeshifrueshëm, por gjithnjë me logjikën e vet. Prandaj mund të gjykojmë se krizat politike dhe ekonomike mund të ndryshojnë pak nga njëra-tjetra, por të ngjashme priten edhe në të ardhmen.

Të mos bëhet pre dhe pjesë e këtij rreziku si kaos është motiv kryesor i autorit të këtyre radhëve, pasi i ka menduar me vite para se të arrijë me siguri të lartë në këto përfundime. Ndarjet politike apo të cfarëdolloji, jo vetëm si pasione të natyrës njerëzore, por edhe si kaos deri diku i qëllimshëm për interesa të ndryshme së bashku me fshehjen e së vërtetës edhe si frikë e trashëguar nga totalitarizmi duhen larguar që të mund të kuptojmë së bashku më mirë çështjet me rëndësi jetike. Vetëm pas kësaj mund të ketë përmirësim të ndjeshëm dhe të shihet sa janë shanset reale për shqiptarët për t’u vetzhvilluar si popujt e tjerë evropianë dhe sa mund të japin kontribut me ide dhe prodhimet e tyre në tregun e lirë evropian dhe botëror.

Këto fakte ekzistojnë jo si teori konspiracioni, por si skenar i njohur shtetndërtimi në nivel doktrine, që rezulton me lënien në mjerim e varfëri të shqiptarëve si evropianë në nevojë nga evropianët e pasur. Kjo duhet të shihet edhe si krizë identiteti evropiane dhe e popujve përbërës të Evropës që duhet të na bëjë më të vetëdijshëm për rëndësinë e veçantisë shqiptare dhe karakterit kombëtar shqiptar që shfaqet edhe me mbrojtjen e më të dobëtit. Po të fliste Evropa shqip si shqiptarët folën si shtet dhe si popull në Luftën e Dytë Botërore duke rrezikuar veten dhe familjet e tyre për të shpëtuar hebrejtë, por edhe ish-pushtuesit italianë, shqiptarët do të ishin shumë më të zhvilluar ekonomikisht.

Rreziku për destabilizim dhe përhapje kaosi nuk është kërcënim vetëm për shqiptarët, por edhe për interesat e Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës në rajon, sidomos ato evropiane, përderisa shqiptarët jetojnë në Evropë.

Mungesa e angazhimit evropian për zgjidhje afatgjatë, jo vetëm të kurimit të simptomave të sëmundjes, ishte një nga arsyet kryesore që Shqipëria përfundoi si Koreja e Veriut, kur mund të ishte si Koreja e Jugut. Kaosi që pasoi, sidomos nga varfërimi në 1991 dhe në 1997 preku edhe shtete të tjera në Evropë. Fatkeqësisht për ta ky problem ka rëndësi të dorës së dytë dhe konsiderohet si i pranueshëm dhe i menaxhueshëm përderisa nuk i prek direkt dhe po aq fort sa shqiptarët. Megjithatë, në një situatë të ngjashme në Evropë do të kishte shqetësime serioze në rrugët e Parisit apo Berlinit, gjë që do të pasonte me veprime konkrete stimuli ekonomik atje. Ky përfundim i autorit të këtyre radhëve vjen nga studimi, por edhe nga eksperienca në shtetndërtim për periudha të gjata në katër kontinente.

Kjo situatë, në dukje “pa shpresë”, por e ndryshueshme në nivel politikash shtetërore dhe ndërshtetërore, duhet ngritur si çështje alarmante me shkrim e me gojë. Autori vetë e ka ngritur në publik të gjerë me zotin Romano Prodi, ish-President i Komisionit Evropian, në vitin 2011 në Boston, me zotin Peter Feith, ish-Përfaqësues i BE në Kosovë, në Universitetin John Hopkins SAIS në 2012 dhe me zyrtarë të tjerë evropianë nëpërmjet pyetjeve në forume të ndryshme në Washington D.C. Duhet ngritur jo vetëm si çështje e Kosovës dhe e Shqipërisë por evropiane në radhë të parë, si barazi e shqiptarëve apo banorëve të tjerë evropianë njësoj si evropianët në Francë, Greqi apo Gjermani.

Kjo është njësoj çështje e SHBA, pavarësisht se Bashkimi Evropian de facto ka rol parësor në krahasim me SHBA.

Vet Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë themeluar “nga njerëz që qeverisin veten” dhe qëndrojnë pas atyre që kërkojnë të drejtat e tyre dhe sjellin paqe, stabilitet dhe drejtësi në botë. Duke pasur parasysh argumentet më sipër por edhe detyrimin moral të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, para disa ditësh autori, si përfaqësues i organizatës “Vizion 21” të shoqërisë civile në Washington D.C., i bëri një pyetje në publik Zotit Jonathan Moore, Drejtor i Zyrës së Punëve në Evropën Jugqendrore në Departament të Shteti: i përmenda “situatën e nderë” mes Kosovës dhe Shqipërisë si një nga rastet e mungesës së tregut dhe shkëmbimit të lirë në Ballkanin Perëndimor. Siç e pata parë vetë në terren para disa ditësh, kur pyeta njerëz të zakonshëm kudo në Kukës, në Morinë e Prizren, realiteti ishte se 25 vjet pas rënies së komunizmit ishte e vështirë të kalosh pa pengesa serioze edhe “dy kilogramë” suxhuk mes shumë rastesh të tjera, pa pasur rëndësi nëse ishte për arsye administrative apo në nivel politikash shtetërore.

Politikat e Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës mund të shkojnë përtej kontrollimit të problemeve njëdimensionale, drejt parandalimit strukturor të destabilizmit në Ballkanin Perëndimor, me rezultate afatgjata për begatinë e të gjithë evropianëve. Kjo mund të realizohet nëpërmjet një stimuli ekonomik me kosto të ulëta për Bashkimin Evropian, si në rastin e Spanjës.

Kështu iu përgjigj Zonja Madeleine Albright pyetjes sime në public, se pse ndihmoi shqiptarët në Kosovë: “Rugova kërkoi respekt për njerëzit e tij dhe ne ia dhamë atë”.

Në këtë përvjetor të papërfunduar të Pavarësisë së Kosovës, mendimet e shprehura për këtë tour d’horizon përfundojnë me respektin që duhet të fitojnë në radhë të parë udhëheqësit shqiptarë si dhe udhëheqësit evropianë nga populli shqiptar evropian. Shumë shqiptarë pa faj janë të ngujuar nga gjakmarrja, nga më të varfërit në Evropë, lindin në familje ku nuk ka asnjë libër dhe janë pre e krimit edhe pse janë popull po aq heroik dhe i veçantë, sa francezët dhe amerikanët.

Konvergjenca e ngadaltë ekonomike dhe ndihma e deritanishme kanë rezultuar në varfëri në masë mes shqiptarëve evropianë midis shkëlqimit dhe bollëkut evropian. Udhëheqësit evropianë duhet ta kërkojnë respektin siç duhet nga shqiptarët përtej retorikës politike, fajësimit të faktorit vendas dhe politikave ndërshtetërore të pjesshme. Trajtimi njësoj i çdo evropiani është bazë për identitetin evropian dhe për të ardhmen në kontinentin tonë.

*Genti Miho është bashkëthemelues i “Vizion 21”, organizatë në Washington D.C., që punon edhe për ndriçimin dhe vetrealizimin e shqiptarëve. gentimiho@gmail.com

HARKU I TRIUMFIT I POETIT GJON NEÇAJ

February 24, 2014 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/

1. E njoh një shenjt të gjallë. Gjon Neçaj i thonë. Njeri i letrave shqipe: poet, prozator, publicist, studiues. Autor i mbi dhjetë librave e qindra shkrimeve. Fitues i disa çmimeve lokale e kombëtare. Nënkryetar i Forumit Shqiptar të Kulturës, Edukimit e Shkencës. Dy vëllimet e fundit poetike të tij janë botime në disa gjuhë të huaja: “Haiku i bjeshkëve” në shqip-anglisht (Elbasan, 2009), “Sinus” në shqip-anglisht-italisht-greqisht (Tiranë, 2011). Disa poezi i kanë zanë vend në antologji poetike në Shqipëri, Kosovë, etj.

Gjon Neçaj në mbi katër dekada krijimtari ka emrin e tij, profilin e tij, veprat e tij, udhën e lartësitë e tij letrare.

Në hapa e vargje ndihet “i qasur kah mjeshtrat e mëdhenj të lirikës poetike”, pas lisave poetik bregdrinas e kombëtar: Martin Camaj që e ka njoft nga larg dhe Ndoc (Anton) Papleka, që e pati gjithmonë afër, kryehere, përkrah, i të njëjtit fis, në të njëjten udhë.

Në koft se fjalaflet me poetin Gjon Neçaj ka me i hap dritaret e shpirtit e i pëllumb përmallshëm e lartnueshëm dy miqtë e tij të sofrës së bukës e të poezisë, Ali Podrimja e Din Mehmeti, dy bregdrinas të Gjakovës, dy lisa poetik kombëtar.

Gjon Neçaj ndan mirënjohje me zemër e letër për miqtë e tij, si për poetin elbasanas, Milianov Kallupi: “mjeshtër i haikut shqiptar” i cili e nxiti në “lëvrimin e kësaj gjinie magjike” (vëllimi poetik “Ju që më shihni çdo ditë”, Tiranë, 2007, fq. 59). Diku, para një viti, poeti e studiuesi Haki Zllami tue hulumtue e hulmue vlera të haikut tropojan Gjon Neçaj e ka cilësue si “Haiku i Alpeve”.

Poetin Gjon Neçaj duhet me e thirr me emën e mbiemër plotor, pasi vllaznia e tij ka edhe poetin Pal Neçaj, prej vitesh shtetas shqiptaro-amerikan, autor i disa vëllimeve poetike dinjitare. Djali i tij, Sokol P. Neçaj, ishte një prej diplomatëve të parë shqiptar postkomunist në Uashington. Qytetarin e pushtetarin Pal Neçaj e ka njoft për mirë Malësia e Gjakovës, Dukagjini me rrethina, Puka e Përtejdrinit. Duket se pushtetari Pal Neçaj e ka ruejt shpirtin e bardhë për me ujvarue në moshën e tretë poezi me dritë.

Gjon Neçaj shkon në tre breza me Pal Kokrrin, “axhën” e tij, që kishte humor plot filozofi e urti deri në “institucion” e shpesh i lëshonte si “kokrra rrufeje” në kohë e mjedise të jehonshme, aqsa e ka shtyrë edhe shkrimtarin Pjetër Meta me i tufalakue ato në monografinë 390 faqëshe “Ka thënë Pal Kokrri (Neçaj)!…” (Tiranë, 2011). Kjo monografi më ka lanë pa fjalë, se shfletimi i faqeve të saj më përngjan sikur hedh hapa në auditor dijeje, sikur marr leksione universitare.

Në vitet ’70 e kam pasë mësues kujdestar në tetëvjeçare Pjetër Neçajn, mësuesin e matematikës që na mësonte aritmetikën e jetës, na e bante me u rrit me shkollën, na e brumoi nderimin për mbiemrin Neçaj.

Perajt e kanë një tjetër poet si të ardhun prej Perëndie: Jak Perpalin, të cilit vargjet e vëllimet poetike ia kanë thur emrin mbi heshtjen e thjeshtësinë e tij, mbi moshën e epokën e tij, me jehonë magjike e magnetike drejt të nesërmes. Ai nuk ka vargje çimçakiz, po hoje mjaltimi poetik me realitete përjetuese, ndëshkuese, triumfuese. Jak Përpali e Gjon Neçaj janë miq ndërveti, të cilët i lidh edhe vendlindja e poezia, sikurse edhe me poetin tjetër, Gjin Gjonpali i Perajve, autor i disa librave të jehonshëm e dhjetra poezive të mirëpritura në shtypin elektronik e me letër.

Një triptik për vendlindjen ka Pjetër Meta i vllaznisë Përpali të Perajve: romanin historik “Fundi i Kalvarit” (2010) i nisur në rininë e moshës e i botuem në rininë e tij letrare; monografinë “Ka thënë Pal Kokrri (Neçaj)!…” (2011) e monografinë “Gruaja që sfidoi fatin”, një trajtesë teme që do ta nderonte edhe penën e Kadaresë dhe ekranin botëror të Hollivudit në Amerikë. Në maje të penës i ka disa vepra, që me sa duket po krijon një korpus letrar, si emblemë, si gjerdan të tij me dekorata të përjetshme.

Nga Perajt alpin me 730 metra lartësi mbidetare, pak ma i ulët se qyteti i Korçës, vjen në skenën e kohës politikani Lush Perpali, studenti me medalje të artë, profesor doktor me disa libra për ekonominë e financat, i cili ia ka mbrri të ngjitet në pushtetin legjislativ deri nënkryetar i Parlamentit të Shqipërisë e në pushtetin ekzekutiv deri në ministër i Pushtetit Lokal.

Nga Perajt perlë natyrore, nuk janë botue vetëm libra të bukur, po ka dalë edhe “Mis Shqipëria – 2000”, Elisabeta Gjonpali, e cila mori pjesë edhe tek “Mis Europa”.

Jeta ka shenjat e veta. Pal Kokërr Neçaj ishte mësues letërsie në shkollën 7 vjeçare në Gjonpepaj të fisit Nikaj kur nipi i tij, Gjon Neçaj, publikoi me bukurshkrim tek “Letrari i ri” ma të paren poezi e, asokohe, i patë thanë fjalën e së mbares: “Ti do të bëhesh poet, shkrimtar”. Ajo poezi mbante titullin e thjesht “Fshati im” e kishte një madhështi të papërseritshme, një fuqi magjike, titanike, një lartësi alpine, pasi i kushtoj Perajve, tokës ku Gjon Neçaj pa diellin qiellor e i lëshoi rrezatimet e tij poetike, letrare, veprimtare.

Gjon Neçaj në poezinë “Erdha” flet për ëndrren e kahershme për me trokit, për me u ulë këmbëkryq në Lidhjen e Shkrimtarëve, pasi kishte pengesa e vështirësi të kahershme në udhën e fjalës poetike e letrare, ndaj i ka parasysh porositë profetike të babës të tij: Kujdes biro, rruga është e gjatë / lakadredha, e shtrembër / në këtë botë…/ Monopateve kur ngjitesh / rrugëve rrenacake / ulu pusho pak…/

Poeti, prozatori e publicisti Gjon Neçaj i përket fisit Nikaj (degëzim i Krasniqes), një fis me emra të mëdhenj në letërsinë e gazetarinë kombëtare shqipe si Dom Ndoc Nikaj (1864-1945), Padër Pjetër Mëshkalla (1901-1988), Ndoc (Anton) Papleka, e të tjerë.

Shpesh më kanë fjalathanë për Dom Ndoc Nikaj: “mos i jep hapët”, “mos e fut në Enciklopedinë e Tropojës se nuk është nga Nikajt”, “jo gjithmonë mbiemni përcakton origjinën”, etj. Sot, n’mujsha, po e mbylli disi kit’ debat të hapur. Historiani, koleksionisti, veprimtari i njohur, miku im, Shpëtim Sala, e përktheu nga gjermanishtja një libërth të albanologut të shquar, akademikut austriak, Maksimilian Lamberc me titull: “Raport mbi studimet e mia linguistike në Shqipëri nga mesi i majit deri në fund të gushtit 1916”, që u shtyp në Shkodër më 2011 nga “Botime Françeskane”, ent prestigjioz i veprave të Fishtës e “Hyllit të Dritës”, të cilët më nderuan me besimin që të jem redaktor i këtij botimi me interes shkencor. Në faqen 29 të tij Lamberci i madh shprehet tekstualisht: “Dom Ndoc Nikaj më thotë se të parët e tij kanë dalë nga fisi i Nikajve të Malësisë”. Albanologu austriak, Lamberc, që mbështeti idetë e projektet e “Komisies Letrare” për dialektin e Elbasanit për “me u bam gjuhë zyrtare dhe gjuhë arsimore”, i njihte mirë fiset Nikaj e Krasniqe, Mërtur, etj., pasi kah vera 1916 ishte edhe në Malësinë e Gjakovës, aty ku bigohet dy herë Valbona, me Drinin, me Bushtricën.

Një emën tjetër i madh i Nikajve është edhe Pjetër Mëshkalla që i kreu studimet e larta për teologji-filozofi në Vjenë e shërbeu fillimisht në Poloni, Itali, etj. e mbasandejna edhe në Shkodër e Tiranë, i cili u dënue me 25 vjet në burgun famëkeq të Burrelit nga E.Hoxha e M.Shehu. Padër Mëshkalla ka botue e dorëshkrimue dhjetra poezi e artikuj, iu dha nga Presidenti i Republikës titulli “Martir i Demokracisë”, monumenti i tij hijeshon e lavdimon para Katedrales së Shkodrës, etj.

Nga fisi i Nikajt, përveç personaliteteve të fshatit Peraj, ka me dhjetra emra të tjerë të njohur në letërsinë, gazetarinë e shkencën shqiptare si prof. asoc. dr. Murat Gecaj–historian-shkrimtar, gazetar; dr. Afrim Krasniqi–pedagog, analist, poet, publicist; prof. asoc. dr. Lush Susaj–pedagog, poet, publicist, studiues; poetët Nikoll Ulndreaj, Ndue Vatnikaj, Ndoc Qokaj; prof. asoc. dr. Gjin J. Ndrepepaj–mjek kardiolog e dr. Filip Mëshi–mjek zooveterinar; studiuesit Mark Palnikaj, Frrok Vukaj, Ylli Prebibaj; publicistët Agron Prebibaj, Mejdan Zhivani, Blerta Mrishaj, Besnik Palnikaj e të tjerë.

Një nga emrat e njohur të fisit Nikaj, poeti i letrave shqipe Gjon Neçaj, në vëllimet e tij poetike ujëvaron dimensionet e tij njerëzore me poezi kushtimore për njerëzit e letrave shqipe: Ibrahim Rugovën e Kosovës, Din Mehmetin e Ali Podrimjen e Gjakovës, Bilal Xhaferin e Çamërisë, Dhimitër Shuteriqin e Milianov Kallupin e Elbasanit, Sotir Andonin në Amerikë, për Martin Camaj e Anton Paplekën, e të tjerë. Në poezinë “Përkthyesi” për ikjen e Robert Shvarc elegjon: Prilli lule çeli / Zogjtë ndërprenë këngën / Ah, iku Roberti / E mira e marrtë! / Luhatet Harku i Triumfit / i shkrimtarit Remark/.

Koha, poetin, prozatorin e publicistin Gjon Neçaj në 63 vite jetë në udhë e gjurmë të hapave të tij, në dritën e zemrës, në të qeshuren e syve, në shpirtin e fjalës poetike, e njohu qëndrestar të themeltë. Si shtiza e flamurit të bajrakut të tij të Nikajve të pushkës e të penës. Si palca e gurit të kullës trekatëshe në trollin e tij.

Gjon Neçaj, në ma të parin vëllim poetik të tij “Mrizi i Zanave”(1994) një poezi me pak vargje e shumë domethanie, ia kulmon vendlindjes së tij, amfiteatrit natyror, historik e kulturor Nikaj-Mërturit:

Në lartësinë e bjeshkëve të tua,

Kam matë dashurinë për Ty…

Tek unë nuk ke fund as skaj,

Zemra ime këngë,

Shpirti im mall.

Në këtë “Hark Triumfi” midis dy qafave të Kolçit e të Morinës, midis tre lumenjve të historisë e bukurisë Drinit, Valbonës e Nikajt, qëndron forca e madhështia e Gjon Neçajt, jeton shenjtëria e tij poetike, njerëzore, burrërore.Poeti Gjon Neçaj nga ky Hark Triumfi i vendlindjes dritëron me vargjet e tij në horizonte të kohës, lartësi të qiellit, vargni të brezave: “Njerëz të mirë të dheut tim”, “Shumë ëndrra do të kryej nesër”, “Pres Diellin të lind në agim…”

Familjet e viktimave të trafikut ne Nju Jork protestuan për t’i dhënë fund akisdenteve të Trafikut

February 24, 2014 by dgreca

Në New York u formua shoqata : “Familjet për Shpëtim në Rrugë – Families for Safe Streets “, një shoqatë, kjo, e cila thotë se ka për luftuar zbatimin e çdo ligji të trafikut dhe do të mbrojë jetën e qytetarëve nga aksidentet e trafikut në rrugët e qytetit

Nga BEQIR SINA, New York City/
CITY HALL NEW YORK CITY : Familjet, të dashurit e të cilëve humbën jetën, apo u plagosën nga ngasësit e pakujdesshëm të automjeteve të tyre, u mblodhën përpara shkallve të bashkisë së qytetit të New Yorkut, të dielën pasdite, si thanë ata për të protestuar dhe njoftuar njëhereshit formimin e një grupi të ri – shoqatën, e ashtuquajtur” Familjet për Shpëtim në Rrugë – Families for Safe Streets “, një shoqatë, kjo, e cila thotë se ka për luftuar zbatimin e Vizionit Zero. Megjithëse, natyrisht, nuk priteshin shumë njerëz, mbasi edhe aksidentet e trafikut në New York, sipas statistikave jan nga më të ulëtat në SHBA, thekson shtypi vendas për nga numëri i popullsisë dhe makinave (çdo dy banor ka një makinë në qytetin e New York-ut, jehona e saj – tek autoritet dhe shtypi i qytetit ishte i madhë.

Në protestë folën edhe disa nga autoritetet e qytetit, avokat dhe veprimtar të dalluar të cilët kërkuan nga kryetari i bashkisë të marrë masa – në disa nga rrugët kryesore të qytetit dhe rrugët e brendshme që të ulet sa më shumë numëri i aksidenteve, në qytetin e New Yorkut.Më pasë folën edhe miqtë dhe anëtarë të familjeve të këmbësorëve të vrarë ose të plagosur në aksidentet e trafikut. Në protestën, e cila u mbajt në shkallët e Bashkisë, të dielën pasdite ata duke njoftuar dhe formimin e një grupi të ri avokimit, thanë se do të jenë një zë i fuqishëm për jetën e njerëzve në qytet . “Familjet për Safe Streets”, thanë se kan si qëllim të shtyjnë Bashkinë e qytetit të New Yorkut, për zbatimin e shpejtë të planit të Kryebashkiakut de Blasio ” Vizioni Zero ” të premtuar nga ai në fushatën elektorale vitin e kaluar, plan i cili synon për të ulur dhe eventualisht eliminuar numërin e aksidenteve dhe vdekjeve të trafikut në qytetin e Nju Jorkut . ” Njerëzit kanë filluar të kuptojnë se kjo është një çështje serioze , ” tha avokati i njohur njujorkez David Shepherd , e dashura e të cilit , Sonya Powell , vdiq 5 vjet më parë në rrugën Baychester Avenue në Bronx në 2009 . Ai u bashkua me Familjet për Safe Streets mbas disa viteve që ai ishte duke kërkuar me grupin e avokatëve të tij përfshirë edhe atë të shoqatës “Transporti Alternativë” , një organizatë avokuese që promovon sigurinë e këmbësorëve , si dhe përdorimin e Biçikletave dhe tranzitit publik, në qytet .Në mitingun e së dielës , familjet mbanin në duar pankartat me fotot e të dashurve të tyre, që ata kishin humbur jetën si viktima të trafikut , dhe mbanin disa shenja trafiku – ku kërkohej që në qytet automjetet në rrugët e vogla dhe të brendshme – të mos qarkullojnë më shumë se 20 milje -per – orë – shpejtësi për qytetin e New Yorkut.Sipas shtypit lokal nxitje për këtë protestë, u bë aksidenti më i fundit në qytet kur një burrë 25 – vjeçar u vra nga një kamion i pastrimit të rrugëve të qytetit të New Yorkut, ndërsa ai po kalonte në kryqëzimin e rrugës në Crown Heights të dielën në mëngjes

Muajin e kaluar , një lagje tjetër në qytet u përfshi në një seri të vdekjeve si shkak trafikun në Upper West Side dhe çoi banorët e saj që t’i bënin thirrje Bashkisë, për ndryshime të menjëhershme të ligjeve shpejtësisë në qytet .
Në përgjigje të protestës kryetari i ri i bashkisë De Blasio, në një dekelratë në faqen e tij të internetit njoftoi se ka në plan që 63 – rrugë në qytet të përfshihen në planin e tij “Vizioni Zero”. Ky plan do të nisë zbatimin qysh nesër. Plani përfshin propozimet e tij për rritjen patrullave të NYPD në të gjitha rrugët e qytetit . Zbatimin më përpikëmëri të ligjit për tejkalim të shpejtësie , dhe përdoruesit e alkolit. Do të rritet kontrolli ndaj taksive në qytet, duke zbatuar një teknologji të re, për tu instaluar çdo taksie një aparat që tregon tejkalimin e shpejtësisë, dhe një kamer . Pas tubimit të dielën , anëtari i Këshillit bashkiak Ydanis Rodriguez shprehu mbështetjen e tij për Familjet për Safe Streets . ” Ne nuk mund dhe nuk do të lejojmë dhunë të trafikut – po qe se nuk kemi për ta trajtuar seriozisht këtë problem, që po merr jetë njerëzish – gati për çdo ditë në rrugët e qytetit , ” shkroi ai në një deklaratë . ” Qysh, nesër ne do të kërkojmë vënjen në zbatim të planit Vizioni Zero në Këshillin Bashkiak , në përputhje me kërkesat e paraqitura nga shqetësimet e publikut në mënyrë që ne mund të punojnë së bashku për të bërë NYC qytetin më të sigurt në botë . ”
Plani “Vizioni Zero” thekson shtypi gjithashtu bën thirrje për një reduktim të shpejtësisë brenda rrugëve të brendeshme në qytet në kufirin e shpejtësisë nga 30 mile për orë deri në 25 mile në orë, megjithëse Familjet për Safe Streets , kërkuan dje se kufiri duhet të jetë 20 mile për orë.