• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Ali Asllani dhe :”Kënga e një plaku”

September 8, 2020 by dgreca

-Ne Foto: Busti i Ali Asllanit-

Nga Gëzim Llojdia-

1.Kur dilte në rrugë Ali Asllani ishte veshur shik me kostum dhe ecte një zotni.Vashat dhe gratë  të marrosura pas asaj bukurie, pas penxhereve përgjonin këtë dalje në rrugët e kryeqendrës .

-Shikoni moj gra, në rrugë po ecën poeti!Kështu e kujtonte një miku im kur për herë ta parë shikonte poetin lirik dhe autorin e shumë poezive të tjera,diplomatin apo ish kryetarin e bashkisë së Vlorës.

Në Vlorë poeti ka  jetuar në një banesë afër Skelës,atje ku sot jeton F.Sh.E shikoja dhe nuk ngopesha me aromën, që kishin mbajtur këto murre,frymën dhe djersën e poetit lirik shqiptar.Ja shkallët që ngjiti sipër në tarracë.Atje ishte F.Sh. i cili zbriti me kujdesë.Dhoma e madhe kishte një bibliotekë të madhe aq sa mund të kenë sot institucionet bibliotekare në këtë vend.Poeti ishte transferuar në Tiranë dhe shpesh ai vizitonte atje ngrehin e artit ku mblidheshin shkrimtarët për një dorë muhabet për të dëgjuar lajmet fundit apo të biseduar për krijimtarinë  e tyre.Poeti rrinte i heshtur nw atw kulvi ngase se shokwt  evjetwr ishin larguar  . Mirëpo duke zgjedhur të qëndronte nën një regjim, që nuk e shikonte më sy të mirë,poeti s’kishte rrugë tjetër.N, Jorgaqi ka shkruar rreth kësaj çështje. Nëse Lasgushi u mbyll nën vetëvete ngaqë edhe në shkollarët e dinim të vdekur ,madje u habitën kur shtypi dha njoftimin për ikjen e tij në parajsë,poeti lirik lab provoi më kotë të vazhdonte atë rrugë me poezinë e bukur të tij ,poezinë e lirë ,të pastër dhe të sinqertë, që e kishte shkruar vite më parë dhe nën një regjim tjetër.
Shumë nga miq të tij,i propozuan Ali Asllanit,në përfundim të luftës,që të largohej nga Shqipëria,por ai një gjë të tillë nuk e pranoi. Ja vlerësimi i Ago Agaj nga Smokthina në librin për luftën e Vlorës,1920,faqe 149:”Qofsh i mallkuar-o Ali Asllani,në të dyja jetët-që s’u arratise “bashkë me ne dhe ti kishe kënduar lirisht,dhe denjësisht këngët e kësaj epopeje…”.Autori shkruan me respekt për Ali Asllanin,kur përmend atje poemën “Vlora-Vlora” dhe me të vërtetë ,në ato vende të lira që Ali Asllani i njihte shumë mirë,patjetër që do të këndonte më shumë e më bukur,asaj ngjarje,sepse kushtet , andej ishin më të mira e të favorshme për të. Por ai,si patriot,atdhetar i madh që ishte,nuk u largua nga vendi i tij,duke mbetur kështu një shembull i shkëlqyer .

2.

Ja  poezitë e tij botuar në gazetën :”Drita” viti 1966.

 Kënga e një plaku

Them të shkruaj një poemë
qoftë lirike,qoftë epike,
do ma vargjet me derhem,
të mos dalin shtatanike.
Rrëmoj gjurmët titanike,
Dëgjoj këngët heroike,
Dëgjoj këngët,ato këngë,
Këngë e gunave pa mëngë.
A e njihni Arbërinë,
mos ja prekni krenarinë,
tanimë na erdhi radha,
e udhëhequr nga një dritë,
Shqipëria monolitë,
merr e jep me re të bardha.
Po ju flas sepse këtu,
treqind muaj edhe t’hu,
e vërteta ja bën mu.
Vendi ynë tani po thuaj,
di ta ndez dhe di ta shuaj,
le të jetë lumi turbull,
ne do hidhemi përtej,
kjo shqiponjë që di e ngrihet,
e di mirë se ku do vej*.
Pra poemë e një poeti,
S’do rëkojë pas këtaj
kjo muzikë eterniteti,
do vazhdoj në tel të saj.
Vendi ynë përherë’ nerënzë
kurdoherë sumbulloret,
kënga jonë përhera këngë,
sevdallesh e këtij vendi,
veshur petka prej argjendi,
mot e jetë do rrotullonet.

3.

Poezit e tjera të panjohura të botuara në këtë gazetë në vitin e ikjes së poetit lirik.Në gazetën :”Drita” të vitit 1966 gjejmë edhe poezi të tjera të cilat nuk kanë atë shkëlqimin e dikurshëm të lirikut poet,që ashtu si kishte mbiemrin kishte edhe vargun poetik:asllan. Sigurisht, që në kontekst të kohës, Asllani ashtu vetëm mund të gjente hapu,r për autorin e këngës së Vlorës,pra një dritare të vogël botimi .Poeti ishte gjallë,mirëpo poezia e natyrës së tij, mund të thuhet në këto vite kishte lindur e vdekur. Kur vdiq poeti ,këto poezi të kësaj kohe janë anashkaluar me të drejtë,mirëpo për hir të së vërtetës, po i risjellim, 65 vjetë më pas .Poti A.Asllani mbahet mënd për lirikat e bukura aq poetike e shpirtërore saqë një poeti tillë mundtë ti thurte e ti latonte mjeshtërisht e bukurish ,bukur. Shiko si e thur ai poezinë e lirë ,atë që shpirti i buron vetë. Ali Asllanit për fshatin Vajze:”

Në krye të fshatit, ka një deli krua,

uj’ i tija akull derdhet në përrua,

dhe në krahun tjeter varet nga një mal

një përru’ i rreptë me utrim’ e val’.

Mu në mes të tyre bregu – Allatoj-

dhe shtëpit e fshatit si fole fajkoj.

fshati babëgjyshit, fshati më i mirë,

nga ata që thuhen: Labëri e lirë.

Aty nënë shkallë blegërin shelegu,

aty përmbi shkallë po gjëmon dybeku,

rreth e rrotull lëmit djemtë hedhin valle,

nënë rrap, në hije, pleqtë qajnë halle….

Lab mor tunjatjeta, s’ka më shumë nevojë,

ky punon për nam, nuk punon për gojë,

S’ka sevda për leka, s’ka sevda për grosh,

nuk e ha meraku për gjë e për llosh.

Po ku ja do qejfi, di për fjal’ të nderit,

di e kren kafshitën nga sqep i skyfterit.

Dimrit nëpër fshatra, verës nëpër stane,

e ç’kërkon më mirë në këtë jallane!?

 Nje poete e huaj shkruante e duke e shkruar e mendonte kështu kohë vdekjen e saj.Unë nuk jam kështu. Unë s’do të dua kurrë të mos të jetë kështu, edhe pse unë bisedoj me njerëz të tillë, çdo ditë dhe unë nuk them asgjë e pse, kjo më bën mua të ndjehem e vështirë….

Filed Under: LETERSI Tagged With: Ali Asllani, Gezim Llojdia

Ali Asllani, dritëhijet dhe vepra e rrallë “Mbreti ynë”, 1935, që mori në qafë lirikun e madh

July 6, 2016 by dgreca

50 vjetori i vdekjes së poetit Ali Asllani/

Shkruan:MSc. ALBERT HABAZAJ/ studiues*/

Kemi plot 50 vjet pa e parë me sy Ali Asllanin. Po bëhen 80 vjet pa i parë më të ribotuara në libër 8 vjeshërimet e para të poetit elegant, përkthyesit brilant, atdhetarit të zjarrtë, diplomatit largpamës, pushtetarit punëmbaruar, politikanit shqiptar, qytetarit aristokrat e dashnorit të vesuar të poezisë, Ali Asllani. (Bëjmë fjalë për vjershat e botuara, jo ato të pabotuarat, që s’i pamë kurrë). Ali Asllani u lind në Vlorë, me baba Asllan Sulejmanin nga Vajza e Lumit të Vlorës, Labëri dhe nënë Hyrie Meminaj nga Trevllazri i Topalltisë më 28 nëntor 1884. [Studiuesi Bardhosh Gaçe paraqet datëlindje të poetit 20.11.1882, ndërsa kritiku Mark Gurakuqi nëntorin e vitit 1883, mbështetur në bisedën e bërë me xha Aliun, në Tiranë, më tetor 1960]. Mbylli sytë në Tiranë, më  20 dhjetor 1966, në moshën 82, 83 apo 84 vjeçare. Në Vajzë e kaloi fëmijërinë poeti, tek të afërmit nga baba, se, kur qe 6 vjeç e la i ati, e, kur u bë 9, i iku dhe nëna …Tipik qe Ali Asllani, i ngjashëm me vetveten. Aqsa emër i përveçëm dhe i veçantë në letrat shqipe, aq dhe figurë komplekse me qëndrime kontradiktore. Veçse gjithmonë një fisnik i klasit të lartë. Dhe ishte 51, 52 apo 53 vjeç kur botoi libërthin e tij të parë në shtypshkronjën “Atdheu”, Vlorë …

Edhe në kohën e kaluar, tek-tuk, janë botuar libra me poezi të Ali Asllanit. Por, si të thuash, qe gjetur një “status quo”. Edhe sipërorët e ububushëm të kohës “as i bënë, as u bëri zhurmë”[1]. Marrëveshje e dëshiruar apo e detyruar Poet – parti shtet: “Mos më nga, mos të ngas!”, këtë veç e hamendësojmë, se s’mund ta dimë të saktën. Po kush është ai njeri, që s’e do qetësinë në jetë, që nuk e ka tendencën e një jete të rehatshme?! Edhe pse plak, Ali Asllani mbahej pastër e bukur dhe një ditë s’e hiqte kravatën nga jaka e këmishës, sikur të ishte ende ambasador në Europë (siç qe në kohën e Zogut) apo Sekretar i Përgjithshëm i Ismail Qemal bej Vlorës (në kohën e Pavarësisë). Biografia politike, diplomatiko-shtetërore e “Bilbilit të Vlorës”, siç e quanin miqtë poetin e Labërisë, tashmë njihet nga lexuesi shqiptar, prandaj nuk e shikojmë të arsyeshme ta trajtojmë në këtë punim.

Poezia e tij ka qenë përherë e frymëzuar, me ndjenja të holla e të larta, e sinqertë, e dashur, sociale, sa autoktone, aq universale. Përherë binte era trëndelinë, zbukuruar natyrshëm me ngjyrën e lirisë. Në luhatjet që ka pasur gjatë jetës, nuk ka asgjë oportuniste përveç iluzioneve të zakonshme, që mund të ushqehen në çaste të caktuara të historisë nga cilido qoftë. Portreti poetik i Tij është diellor, veç jo si ai dielli i nxehtë që të djeg, por si një diell i ngrohtë, që të shëron xhanin me vargjet e tij më të mira. Dhe e fshehim akoma, se paska dritëhije në udhëtimin politik të xha Aliut?!… Dhe i themi me gjysmë zëri apo fshehurazi, me pësh-pëshe e cepeve si ato gratë e liga?! Bëjmë mirë apo i bëjmë mirë poetit kështu? Patjetër, jo. Na vjen në ndihmë dhe na kthjellon mendimin vërejtja e studiuesit, poetit dhe përkthyesit të paharruar Jorgo Bllaci, kur shkruan: “Në disa parathënie e pasthënie të librave të tij, botuar pas vitit 1962, si dhe në disa monografi, më ka rënë në sy pasaktësi (të mos them dashakeqësi) për qëndrimin e poetit ndaj okupatorit fashist thuhet se gjatë kohës së Luftës Nacionalçlirimtare, ai ishte anëtar i Këshillit të Naltë të Shtetit. Në fakt, këtë emërim e ka marrë para zbarkimit të trupave fashiste në trojet tona. Vërtet emri i tij figuron në listën e atij këshilli, madje edhe në atë të dërgatës që do t’i shpinte Viktor Emanuelit në Romë kurorën e Skënderbeut, por vetë ai, në shenjë proteste ndaj pushtimit, u tërhoq nga jeta politike, braktisi kryeqytetin dhe vajti në fshatin e prindërve të tij, në Vajzë të Vlorës”[2]. Dhe atje, në Vajzë, në fillim të vitit 1942, xha Aliu shkroi “Hakërrimin” aq tronditës, më të fuqishmin krijim që qe shkruar gjatë Luftës, të cilën ata të “nacionalçlirimtares” e shpërndanë me traktet e tyre. Por, pas Çlirimit xha Aliu s’kish as “triskë fronti”, as shtëpi, as pension. Me pak të ardhura që nxirrte nga përkthimet në Institutin e Shkencave rronte, veç nuk ulej.

Ai e adhuronte poezinë e Fan Nolit, sepse e vlerësonte shumë “Viganin liberator” për forcën e ndjenjave, mjetet stilistike të një mjeshtërie të përsorur, edhe për poezitë me motive biblike, për sistemin stilistiko-figurativ alegorik. Ali Asllani e çmonte Theofan Stilianin sidomos për diturinë, që, siç do ta vlerësonte më vonë Kadareja, qe “Kryeministri më i kulturuar evropian, në vendin më të prapambetur”[3]. Poeti lab i dinte përmendësh dhe i recitonte me dëshirë kryeveprat e Nolit: “Elegji për Luigj Gurakuqin”, “Himni i Flamurit”, “Elegji për Bajram Currin”, ndërsa vjershën “Tomsoni dhe kulçedra” e citonte shpesh si kulm të forcës dhe muzikalitetit të fjalës shqipe. Noli, me pseudonimin Rushit Bilbil Gramshi, kishte përkthyer Rubairat e Kajamit). Asllani kishte kulturë të gjerë dhe ia kishin nevojën në të tri kohët që jetoi (të Ismail Qemalit, të Zogut, të Enverit). Qe mik i Gjergj Fishtës homerik e Lasgush Poradecit kozmogonik, i nobelistit indian Rabindranath Tagore dhe klasikut të poezisë greke Kostis Palamas. Ai e kishte shumë qejf poezinë persiane, sidomos rubairat e Omar Khajamit (Hajamit) i përpinte, saqë kuptohet ndikimi dëshiror nga liriku magjepsës i vendit të trëndafilave (Persia, Irani i sotëm). Lexohet patjetër ndikimi nga lirika popullore shqiptare, sidomos nga poezia gojore e trevës së Lumit të Vlorës nga kishte origjinën, jo vetëm në motivet labërishte. Edhe dimensioni lindor i rubairave të Omar Khajamit, që vjen si reminishencë me musht, i rri bukur vargut të freskët të Ali Asllanit. Por Asllani nuk imiton majmunërisht si ndoca poetucë liliputër të kollarepsur e që fryhen si kokoshat e vitit të ri, të shkretët…

Vjershat dashurore – erotike, që ka krijuar pena e shpirtit të tij si modeli i Princit të Kaltër Lirik, kënga e popullit i ka në gjirin e saj si thesar shpirtëror. Qytetarët i dinë përmendësh këngët e Ali Allanit, të rinjtë i përdorin si citate dashurie, ndërsa të plagosurit nga dashuria si receta shërimi. Në Vlorë dhe në Labëri të thonë se dashuria e ka selinë në vargjet e Ali Asllanit… Po ai valëzim baladesk i fjalës poetike, po ajo frymë e ëmbël mitike që të shkrin e të njëson me shpirtin aliasllanian a nuk është vetë dashura e jetës e për jetën, të dashur deri në qelizë? Prof. Aurel Plasari ka pikasur se poeti lab “edhe në poezinë politike apo dhe në atë atdhetare u bie fort notave erotike”. Por, ç’t’i bësh? S’i ndalon dot vargjet e tij që t’i dinë dhe një tufë nga këta horrat e zuzarët që kemi në krye, që janë bërë si derra e dosa, por fare të padobishëm për integrimin europian e qytetar të Shqipërisë tonë të dashur e hallemadhe nga zorzopët e drejtimit. Duke u ruajtur se mos biem në eufuizëm, gjykojmë se sikurse Gëte shkonte aq mirë letrarisht me Shilerin edhe Ali Asllani me Lasgushin “në sojin e vet rri i rinuar harmonishëm, si një disktik që secili ka shok veten”[4], siç bën bukur cilësimin studiuesi dhe poeti Agim Shehu. Ka raste që na vijnë paralele drite nga Gëte për Ali Asllanin. Sinqerisht, na krijohen ca paralele të largëta e të zbehta midis gjeniut Gëte të Gjermanisë së madhe dhe grimcëzës gjeniale Ali Asllani të Shqipërizës së vogël: 83 vjeç qe Gëte kur mbylli sytë. Më 1785 ftohet nga dukesha e Vajmarit dhe i biri Karl Augusti. U bë poet oborri dhe funksionar i lartë i këtij oborri, ministër shteti. I një shteti që bëri kushtetutë. Johann Wolfgang von Goethe (Gëte, 28 gusht 1749-22 mars 1832) lidhi një miqësi të ngushtë letraro-diturore me Johann Christoph Fridrich von Schiller (Shiler, 10 nëntor 1759-9 maj 1805). Gëte dhe Shiler, në fillim të jetës letrare u vunë në ballë të lëvizjes iluministe romantike “Stuhi dhe vrull”. Ata bënë epokë në letërsinë gjermane. Por, edhe këtu në Shqipërizën tonë të vockël, një Ali Asllan i madh iku 83 vjeç. Edhe ai i shërbeu mbretit dhe u bë poet oborri. I një shteti që bëri kushtetutë. Ndër të metat e shumta që ka Zogu, mbarëpranohet pozitivisht që bëri kushtetutë. Edhe Asllani njohu një lirik të përvëluar zemrash, zotni e aristokrat i lartë. Ai ishte Lasgush Poradeci (Llazar Sotir Gusho, 27 dhejtor 1899-12 nëntor 1987). Pati miqësi të mirë vlonjati me pogradecarin dhe koha i klasifikoi si dy lirikët më të mëdhenj të poezisë shqipe, duke e tejkaluar kohën që jetuan. Edhe sot pëlqehen po aq sa në vitet ’30, kur shkëlqyen. Ali Asllani, ashtu siç qe në fillimet iluministe dhe romantike, rrojti romantik dhe romantik vdiq, “or tungjatjeta! Amore felicita!”. Femrën e donte të shëndetshme e plot hire, dashurinë pa moshë. Për xha Aliun, njërin nga qytetarët e parë të Republikës sonë të Letrave, i papërsëritshmi Fatos Arapi më ka thënë: “Ali Asllani është gjurmë ku shkel vetëm suferina shqiptare”. Dhe vërtet, korpus madhështor me vlera është vepra e Ali Asllanit në Republikën e Letrave Shqipe, se është një nga poetët më të mëdhenj të letërsisë shqipe, ashtu sikurse e kanë vlerësuar studiuesit seriozë.

Qëndrimin ndaj rilindasit realist të Letërsisë shqipe të kohës që jetoi e përcakton drejtë prof. Muzafer Xhaxhiu: “… vepra poetike e Ali Asllanit (me ndonjë përjashtim të rrallë) është gjykuar së prapthi, nuk është parë me objektivitetin e duhur, sidomos pas vitit 1944, ajo i është nënshtruar “analizës” me tendenciozitet politik ideologjizues”[5], që bëri të shmangej gjithë ai emër fisnik i letrave shqipe, deri në mospërfillje. Miku im, Ferdinant Sulaj, nip i Poetit, duke pirë kafe buzë detit, para nja 15 ditësh, na thotë: “Harrimi, indiferenca dhe lënia në hije janë goditje më e rëndë se çdo dënim çfarëdo, ngaqë dënimi publikohet, merret vesh dhe interpretohet, kurse këta tregues përmbledhin ndalimin e botimit e përndjekjen, sepse, në fund të fundit, Ali efendiu, – siç i flisnin më të mëdhenjtë në shtëpitë tona dhe në odat e Vlorës – shihej me sy të shtrembër, apo jo? Megjithatë, këto rrethana nuk e penguan elitën e poetëve shqiptarë, me Dritëroin, Jorgo Bllacin, Kin Dushin, Drago Siliqin, Dalan Shapllon, Nasho Jorgaqin e miqtë e mirë të letrave që ditën kur vinte Ali Asllani në klubin e Lidhjes ta kthenin në ditë feste e gëzimi letrar, sepse humorin, qytetarinë, fjalën, sqimën liriku aristokrat i kishte magjike”. Si duket, Ali Asllan = magnetizim.

Ndërsa, në kohën e sotme janë bërë botime e stërbotime, duke pretenduar se publiku po njihet me veprën e plotë letrare të tij. Megjithë reklamimet e bëra aq bujshëm, poeti, diplomati dhe atdhetari i madh i vargut elegant dhe i veprimit qytetar, ende s’është thënë e lexuar i tëri.

Do të ravijëzojmë sadopak çështjen se përse Ali Asllani ende s’është lexuar i tëri. Përgjigja e parë që na vjen ndoresh është se ai patjetër s’është botuar i tëri. Më moshatarët në Vlorë thonë se, ende nuk po e shohim atë Ali Asllan që kemi njohur, që na kanë rrëfyer të parët tanë; ata, të cilët e kanë njohur vërtet të plotë atë, emrin, bëmat dhe veprën letrare të tij, lënë shkruar. Në poezitë e xha Aliut, ku spikat furishëm shpirti atdhetar trazuar bukur dhe me finesë me ndjenjën poetike, vërejmë se vjershërimet romantike i ka entuziaste dhe s’bën t’u futësh gërshërë e t’i qethësh, (aq më tepër sot, kur kemi veshur poture moderniciteti dhe gunë të qytetarisë demokratike). Është i turpshëm dhe i pamoralshëm gjesti i “bllokimit” që i bëhet asaj pjese të krijimtarisë letrare të Lirikut të madh të Labërisë, Vlorës dhe Shqipërisë, e cila, nga “pronarët” e shkrimtarisë shqiptare, ende gjykohet si letërsi dekadente e “pa partishmëri proletare” (sot kupto: interes ose para). Poeti ka krijuar si i ka ardhur muza, ato i që ka ndjerë shpirti. Ai ka shkruar për ndjenja, mendime, vende, njerëz, ngjarje, edhe për persona, që me bëmat e tyre “pozitive” apo “negative”, patjetër janë futur në fondin e historisë së popullit shqiptar, por  nga të pasmit e vertikalitetit drejtues u trajtuan si personazhe historikë të liq, të zinj, jo të mirë, të kuq. Hajde, dakort për dje, po sot, një çerek shekulli demokraci?!…Është thënë e shkruar që A. Asllani ka shkruar vjersha që në moshë të re, por u bë i njohur me poemën “Hanko Halla”, që e botoi në vitin 1942 (në fakt poema është shkruar në vitin 1929 dhe botimi i parë i saj është bërë në vitin 1932). Në librin “Studime për letërsinë shqiptare” (1988), gjatë analizës që i bëhet poemës së Musarajt “Bujku i Hanko Hallës” (vb. 1934) shkruhet: “Në këtë poemë për herë të parë Shevqet Musaraj ka përdorur gjerësisht gjuhën, frazeologjinë, sinkaksin poetik dhe vargun popullor, vërtet sipas modelit të përpunuar prej Ali Asllanit, po të pasuruar e të përshtatur temës së veprës dhe tipit që është vënë në qendër të saj”[6]. Edhe në disa libra të lirikut vlonjat apo kushtuar atij (që panë dritën e botimit pas viteve 1990-të) jepet e paplotë bibliografia e botimeve të autorit. Por, specialistët e fushës në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë, njerëzit e arsimuar dhe të specializuar për katalogimin e librit e bëjnë mirë punën; atë që u takon, që duhet të bëjnë, e bëjnë detyrën me korrektesë shkencore. Gjykojmë se një studiuesi të veprës poetike të Ali Asllanit, mund t’i vlejë informacioni i mëposhtëm, të cilin po e paraqesim vërtetësisht, (dhe e ndjejmë si detyrim, mundësi dhe kënaqësi), meqenëqë kemi arsimimin e specializimin në fushën e shkencës së Bibliotekonomisë. Numri i regjistrimeve të gjetura në faqen elektronike të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë në Katalogët Online për autorin Ali Asllani është 17 dhe numri i regjistrimeve të shfaqura është 17. Dhe konkretisht, nga vepra letrare e botuar e Ali Asllanit, në Bibliotekën Kombëtare janë regjistruar këto njësi bibliografike:

  1. “Mbreti i ynë”: vjersha; Vlorë, Shtypshkronja “Atdheu”, 1935, 10 faqe, (4 kopje);
  2. “Mbreti i ynë”: vjersha për zogun; Vlorë, Shtypshkronja “Atdheu”, 1936, 10 f., (3 kopje), [Libri që kam unë (i vitit 1936) ka 12 faqe];
  3. “Hanko Halla“: Tiranë; “Kristo Luarasi”, 1942, 54 f., (5 kopje);
  4. “Vidi vidi pullumbeshë dhe Hanko Halla”: vjersha, paraqitur dhe red. nga Razi Brahimi, Tiranë: “Naim Frashëri”, 1960, 144 f. (18 kopje);
  5. “Shqipëria kryezonjë”: vjersha; Tiranë, “Naim Frashëri”, 1962, 63 f., (5 kopje);
  6. “Vajzat dhe dallëndyshet” Tiranë, “Naim Frashëri”, 1964, 83 f., (7 kopje); [libri ka red. Donika Omarin, por nuk është shënuar në përshkrimin bibliografik të katalogut të Bibliotekës Kombëtare, Tiranë];
  7. “… Ku merr zjarr rrufeja: vjersha të zgjedhura dhe “Hanko Halla“, [përmbledhje, (antologji)]; Tiranë: “Naim Frashëri”, 1966, 211 f., (5 kopje);
  8. [Poezi]; [Titulli i serisë: Poezia shqipe]; Tiranë, “Naim Frashëri”, 1975, 89 f., 1 fletë portret, (4 kopje);
  9. “Vepra”, zgjodhi dhe përgatiti: Kajtaz Rrecaj, red. Fahredin Gunga; Prishtinë, Rilindja [(Ky titull përbëhet nga V. 1: Poezi; V. 2 Poezi. Jeta dhe vepra): Vepra 1, 1984, 187 f., me 1 fl. portr., (3 kopje);
  10. Vepra 2: Poezi. Jeta dhe vepra, 1984, 221 f. me 1 fl. portr. dhe bibliografi], (3 kopje);
  11. “Poezi të zgjedhura”, përgat.: Jorgo Bllaci, red.: Jorgo Bllaci, Bardhosh Gaçe; Tiranë: “Naim Frashëri”, 1996, 209 f., me il., (5 kopje);
  12. “Vidi-vidi pëllumbeshë”: poezi të zgjedhura; red. Bardhosh Gaçe, Tiranë, Toena, 1999, 294 f.; (Titulli i serisë: Kambana. Poezia e zgjedhur shqipe), (4 kopje);
  13. “Hanko Halla”: poezi të zgjedhura, përgat. për shtyp: Përparim Xhixha, Tiranë: Mësonjëtorja e parë, 1999, 142 f., 1 fl. port., me parathënie një esse e Fatos Arapit “Kohët dhe poeti”, (5 kopje);
  14. “Këngë të dashurisë”: poezi, red. Xhevahir Lleshi, Tiranë: Uegen, 2004, 84 f., (5 kopje);
  15. “Hanko Halla”: poemë, red. Xhevahir Lleshi, Tiranë: Uegen, 2004, 48 f., (5 kopje);
  16. “Hanko Halla”: poemë, Tiranë: “Naim Frashëri”, 2006, 94 f., (5 kopje);
  17. “Vepra e plotë poetike”, përg.: Nasho Jorgaqi, Ardian Klosi; Tiranë: K & B, 2011, 381 f.; kopert. mbi aut. – dy fjalë në hyrje: f. 11-13 nga përgatitësit, (5 kopje).

Ndër studimet e reja kushtuar veprës së tij kujtojmë 3 monografitë e përgatitura nga prof.dr. Bardhosh Gaçe:

  1. “Ali Asllani, liriku i madh i poezisë shqipe”, Tiranë, Eurorilindja, 1998, 39 f.];
  2. “Ali Asllani në kujtimet dhe studimet letrare”, red. Nasho Jorgaqi, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1997, 302 f.;
  3. “Ali Asllani në kujtimet dhe studimet letrare”: ribot. i ripunuar, Tiranë, Toena, 2006, 440 f.;

– përmbledhjen “Ali Asllani, princi i lirikës shqiptare: konferenca shkencore”, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Akademia e Shkencave, Tiranë, Universiteti Teknologjik “Ismail Qemali”, Vlorë; Tiranë, Maluka, 2007, 164 f.;

– si dhe monografinë e autorit Shkëlqim Zotaj: “Tipologjia e lirikës së Ali Asllanit”, sprovë letrare, red. Bardhosh Gaçe, Tiranë, Globus R., 2007, [164 f.]

Ndërkohë, që vërejmë se vepra e plotë, (ajo e plota fare, jo ajo që reklamojnë botuesit e derisotëm) e Ali Asllanit ende nuk është botuar as sot, një gjysmë shekulli pas vdekjes së Tij. Nuk njihet deri në fund vepra e tij apo ende sundon mentaliteti? Pse? Nga kush paskemi frikë xhanëm? Vuakemi nga komplekset e së kaluarës. Na mundoka mirëfilli apo s’e pranokemi dot hapësirën e pastër, të kaltër, të bukur, të mirë e të dobishme të demokratizimit qytetar të vetvetes, të shpirtit tonë, vetëdijes sonë, fjalës së folur dhe  sidomos asaj së shkruarës. Pse, o, kaq keq na paska kompromentuar e deformuar pjesa e poshtme e letërsisë ideologjike socrealiste, me kornizat e shkrimit bardhë e zi, me funksionimin e skemave të krijimit në rresht?! Me çfarë sonde u dashka larë stomaku i këtij lloj mendimi të indoktrinuar që na paska pushtuar materien dhe ndërgjegjen tonë segmentare, saqë nuk u çliruakemi dot?! Apo, mos vallë duam vetë të vuajmë nga ky lloj pushtimi?! Akoma vetëm poetët partiakë me poezi partististe do të promovojmë? (Sot: parti = interes+para). Kujtesa e leximit në këtë situatë po na sjell në ekran të vështrimit studimor thënien famëkeqe e me flamë të Leninit: “Poshtë letrarët pa parti!” Botojeni, ore të mjerë, poetin siç ka shkruar! Pse e censuroni kaq rreptë? Ç’keni ju?! Është stafeta e brezave që e gjykon veprën e tij. Është koha që i vë notën poetit për krijimtarinë letrare, në të cilën ka shprehur në mënyrë figurative mendimet, idetë e ndjenjat me anë të fjalës së bukur. Është përsëri koha që i vë notën poetit për nivelin artistik, morfologjinë poetike, rregullat e metrikës, stilin apo dhe stilistikën e gjuhës poetike të autorit, ritmin, përdorimin e mjeteve të ndryshme të përforcimit të shprehjes së fjalës, deri tek përdorimi i veçorive akustike të asaj fjale aq të ëmbël. Ali Asllani krijimtarinë letrare e ka tërësisht në formë vjershe dhe ajo na rrëmben, na bën për vete. Ka një bukuri magjepse, si ndër pak autorë. Asllani është një poet shqiptar që u lind, jetoi, luftoi, punoi, ndërtoi, udhëhoqi, gaboi, dashuroi, u plak e vdiq për Shqipëri dhe në Shqipëri. Ai donte një Shqipëri të mirë, me emër, me dinjitet, qytetare, të dashur, të bukur. Kjo vihet re në çdo vjershë të autorit e prandaj lajtmotivi i veprës së Tij letrare ngelen vargjet brilante: “Vlorën edhe Vlorën/ thelp e kam në zemër,/ ditën e kam dritë,/ natën e kam ëndërr…”[7] Ai është gjitholog i vërtetë dhe një bilbil i bukur i poezisë shqiptare. Krijimtaria e Ali Asllanit, për veçoritë që ka, për individualitetin, tipiken, kontekstin, nëntekstin, këndvështrimin e trajtimit si poezi e rrethanave apo qëllimore, si art i Ali Asllanit mund të jetë shumë bukur një shkollë letrare për shkrimtarët e tjerë, një shkollë e mjeshtërisë artistike. Po atëhere, përse nuk botohet i plotë Ali Asllani? Se ka shkruar për Zogun? Edhe?!… “Ku është problemi”?! … Ai, po ashtu, ka shkruar poezi të mrekullueshme dhe për Perlat Rexhepin, (njërin nga 3 heronjtë e Shkodrës, që, bashkë me Branko Kadinë dhe Jordan Misjen, ranë në përpjekjen legjendare më 22 qershor 1942 kundër fashistëve në Shkodër). Poezia “Perlat Rexhepi” e Ali Asllanit me 5 strofa 4 vargëshe, me rimë melodioze të kryqëzuar abab, është e dashur, frymëzuese, ka gjuhë të sinqertë e burrërore, vargje të mbrujtura me thekse shumë prekës, një gjashtërrokësh të thjeshtë e magjik, nota retorike, ku ngrihet i gjallë e madhështor portreti i bashkëfshatarit të tij – dëshmor lirie në përfytyrimin e lexuesit. Edhe për Vajzën (vendlindjen e tij), edhe për Vlorën, edhe për Labërinë, edhe për Shqipërinë ka shkruar me shpërthime romantike, herë me nota iluministe e himnizuese, herë me ngjyra realiste. Ai është qejfli në varg, qejfli në jetë, i ndezur në vargje siç qe në jetë, i pastër në vargje, siç qe një jetë. Qibar në çdo gjë, siç e njohin në Vlorë dhe Sovran i fjalës. Ai është Këngëtari i Lirisë. Madje, edhe nga personalitete politike të regjimit të kaluar ai është cilësuar KËNGËTARI I LUFTËS SË VLORËS, sepse i tillë ishte, sepse ai dhe askush tjetër e bëri Himnin e Luftës së Vlorës, atë këngë solemne kushtuar asaj beteje çlirimtare me dobi kombëtare, këngë që mbahet si simbol i asaj ngjarjeje të shënuar. “Vlora – Vlora” e Ali Asllanit u muzikua nga Thoma Nasi, vatrani atdhetar, i cili erdhi me bandën muzikore “Vatra”, që nga Amerika, se e thirri gjaku, kocka, zëri i të parëve, e kërkoi mëmëdheu, bashkë me trimat. Dhe kështu, vjersha e poetit, kryekatundarit, kryebashkiakut vlonjat u bë një vepër muzikore lirike, me përmbajtje patriotike, që këndohej jo vetëm nga kori, por nga gjithë luftëtarët e Njëzetës.

Le të kthehemi tek “dregëza” e xha Aliut, tek ajo kleçka në biografi, që ende mundoka keq botuesit tanë të shqyer (më falni … të shquar…). I thonë dhe rapsod ca nga këta kritikët tanë profanë me fasadë kollaresh a mjekrash të ditura. U duket se e zbresin nga piedestali, por s’e luptojnë që kohë e kohëra kalojnë e Ali Asllanit vetë vepra e tij e tejkohshme, e fuqishme e aktuale e bën profét të bardhë të artit të fjalës. Po çfarë thotë Ali Asllani në ato vargjet e pa njohura sot e 80 vjet, xhanëm? Nga leximi i libërthit kuptojmë se poeti (në atë kohë 51, 52 apo 53 vjeçar) ka krijuar 202 vargje, të thurura përkatësisht në vjershat “Zog i Parë”, “Fat’ i yn’ i mir’ udukë”, “Rreth Mbretit gjith vëllezër”, “Ka më tepër duf shqiponja, se kur fryn e vetëtinë”, “Me ty jemi”, “Mbani kokat atje sipër, ku mer zjarr’ e flak’ rrufeja”, “Në Atdheun e Shqiponjës” dhe “Flamurit kombëtar”, që janë vjersha lirike madhështore, ku lavdëron e himnizon mbretin e vendit në ato vite. Ali Asllani është shfaqur një zë i vërtetë i kohës që jetoi dhe vjen tek ky libërth siç qe, zëri i kohës së tij. Nuk mund të dilte nga koha dhe personazhet e asaj kohe që jetoi, (se e punësoi, e vlerësoi, e kënaqi, e joshi, e ndëshkoi, e shqetësoi dhe prapë e nderoi). Ky pra është Ali Asllani. Ka përdorur gjuhë romantike, lëvdata të tepruara dhe i ka bërë ca lajkatime të tepruara Zogut?! Po, i ka bërë. Është poet ai. Dhe poeti njeri është. Njeri i ndjeshëm, si të tjerët (më pak a më shumë – tjetër gjë), por që mund ta shprehë edhe artistikisht në vargje ndjesinë që ka. Ashtu e ka ndjerë. Ashtu i ka ardhur. Ashtu i paskej thënë, si duket, kali me fletë i Pegasit, kur poeti i hipi dhe u pa nga të tjerët për herë të parë më 1935 – ën me zërin e tij më vete, jo në kor me të tjerë. Nga Nexhat Hakiu mësojmë se vjershat e para A. Asllani i ka shkruar turqisht, kur ishte nxënës në gjimnazin e Janinës, [pas viteve 1898], sidomos në vitet 1902 – 1903 në të përkohshmet: “Malumat” (“Dituria”-Stamboll) “Mysaver fen e edep”, (“Përfytyrimi i shkencës dhe edukatës”, “Baballëk”, që dilte në Konjë[8], etj. Ndërsa, nga vjershat fillimtare poeti nis t’i botojë aty nga vitet 1913-’14. Në vitin 1914, kur ishte internuar në Itali hartoi një poemth me karakter patriotik, që mund të merret si pikënisja e veprimtarisë së tij letrare në gjuhën shqipe. Janë më tepër se 53 vjersha të shkruara me frymë patriotike, por shumica nuk e panë dritën e botimit. Ai botoi në shtypin e kohës në gjuhën shqipe krijimet “Mir’se ardhët” e “Marshi i Vlorës”, gazeta “Mbrojta Kombëtare”, Vlorë, 28 Tetor 1920; “Vjersha për shkollarë”, revista “Minerva”, nr. 1, 1932 (të vetmet për të vegjël që ai botoi). Në vëllimin “Vajzat dhe dallëndyshet” janë botuar fragmente nga poema didaktike “Kujtime të vjetra” (97 vargje në 5 kre) me shënimin në fund të faqes: “Poema “Kujtime të vjetëra”, prej së cilës botojmë disa fragmente, është shkruar në vitin 1921 në formën e këshillave për brezin e ri, i cili duhej ta shihte çdo gjë nën prizmin e interesave t’atdheut dhe të mos binte në kurthin e të liqve dhe armiqve”[9]. Po në këtë vëllim është botuar vjersha “Një flamë” (një spiuni) me shënimin fundor: “Vlorë, 1917”.[10] E famshmja “Hanko Halla” u botua pjesë-pjesë në “Kosova”, nr. 1, 2, 3, maj 1932, Kostancë, Rumani (shkruar në Sofje, 1929), bot. i plotë i poemës: revista “Shkëndija”, nr. 24-25/ 1942); në vitin 1932 “Në Atdheun e Shqiponjës”, gazeta “Besa”, nr. 1273, viti 1935, etj.

Sipas M. Gurakuqit, në vitin 1932 do të gjejmë vjershën e parë të Asllanit kushtuar Zogut, titulluar “Mbreti ynë” (shih: “Besa”, 1932, viti II, Nr. 435, f. 2) botuar edhe në “Minerva” (shih: “Minerva”, 1932, nr. 2, f. 1). Një vjershë me të njëjtin titull do ta gjejmë prapë te “Minerva” dy vjet më vonë (shih: “Minerva”, 1934, nr. 23-24, f. 3), ndërsa më 1935 me të njëjtin titull do të botojë një libër. (shih: “Ali Asllani “Mbreti ynë”, Vlorë, shtyp. “Atdheu”, 1935). Ai vijon të botojë disa vjersha me karakter patriotik dhe shoqëror. Kështu më 1933 në “Minerva” boton vjershën “Zonjat hedhin valle” (shih: “Minerva”, 1933, Nr. 12-13, f. 8). Po në këtë revistë “Soirèe” (Festë) (shih: “Minerva”, 1933, Nr. 6, f. 14), në “Besa” vjershën “Flamurit kombëtar” (shih: “Besa”, 1933, viti III, nr.715, f. 3). Një pjesë të poemës së tij të dëgjuar “Hanko Halla” e botoi së pari në revistën “Minerva” më 1933 (shih: “Minerva”, 1933, Nr. 10, f. 4) e po në këtë vit, në të njëjtin organ, do të botojë një pjesë tjetër. Ali Asllani do të bashkëpunojë edhe në organe të tjerë, si “Ilyria” (vjersha “Ismail Qemali”, 1935), “Kombi” (vjersha “Gjoni”), “Bota e Re”, “Vatra shqiptare”, “Tomorri i Vogël”, Fryma”, “Revista Letrare” etj.

Në librin me poezi të zgjedhura “Vidi-vidi pëllumbeshë”, (1999) gjejmë krijime: nga cikli i lirikave të dashurisë si “Vajzat heqin valle”, e cila ka në fund shënimin 1929 dhe vjersha e gjatë “Vajza Shqiptare”, qershor 1930; nga cikli i poezive patriotike “Ç’do të thotë patriot?”, 1916; “Dëshpërim dhe shpresë”, 1918; “Buza ime kur do qeshë?”, 1918; “Do na bënet Shqipëria? (Si përgjigje pyetjes që bëri Halim Xhelua)”, 1919; “Sazani”, 1919; vjersha e gjatë “Ismail Qemali”, 1919, poema “Fejzo Xhafua”, 1919; “Unë dhe bota”, Vlorë, korrik 1919; “Vlora, Vlora! (Pjesa I – para luftës)”, 1919; “Vlora, Vlora! (Pjesa II – pas luftës”, 1920; “Mir’se ardhët” Vlorë, shtator 1920; “Këngë”, 1921; “Për dëshmorët”, 1922, “Ah, ky vënd…”, 1924 dhe “Mbani kokat sipër ku merr zjarr e flak’ rrufeja”, 1935; nga cilki i poezive shoqërore (satirike) “Një flamë (Një spiuni)”, 1917; “Ja programi im është ky”, nuk ka vit të shkruar, por shënimin “Kjo vjershë është shkruar me rastin e zgjedhjeve të deputetëve  në kohën e Zogut” (shih: f. 164) dhe poema e gjatë “Dasma shqiptare”, Sofje, qershor 1928.

Në librin “Vajzat dhe dallëndyshet”, botuar pas çlirimit është edhe poezia “Flamuri kombëtar”[11] me 27 vargje dhe 7 thyerje vargfundorësh me fjalë 2-3 rrokëshe. Poezisë i është bërë një dush i mirë, duke i pastruar strofat ku përmendet Zogu. S’do mend shumë të kuptohet që poezia është qethur mirë e mirë nga vargjet e strofat me Mbret, sepse në botimin e vitit 1936 kjo vjershë ka 50 vargje[12].

Kritiku Mark Gurakuqi na ka lënë një ndër botimet më serioze për jetën dhe veprën letrare të Ali Asllanit, studim monografik (me gjithë ndonjë rezervë që mund të kemi, e cila do të dalë në vijim të kësaj trajtese). Ai shkruan “Një ndër krijimet ma të mirë poetike patriotike të Ali Asllanit asht vjersha “Mbani kokat atje sipër, ku merr zjarr e flak’ rrufeja!” (Asht vjersha e besimit, e bindjes se për Shqipninë do të vijnë ditë të bukura, edhe për ata që i kanë zemrat e plagosuna nga lufta, burgjet, “kurbetet e flamosura”. Këndej del edhe thirrja e poetit: “Pra të gjith’ për njëri-tjetrin dhe me bindje të patundur,/ Rreth flamurit të pandarë, rreth atdheut të pamundur,/ Të patundur, të pamundur, as nga era as nga reja,/ Mbani kokat atje sipër, ku merr zjarr e flak’ rrufeja!”[13]. Ky variant është botuar dhe në poezinë me të njëjtin titull në vëllimin me poezi të zgjedhura të vitit 1996[14]; po ashtu, pa asnjë ndryshim edhe në botimin tjetër vijues me poezi të zgjedhura të vitit 1999[15]. Kjo poezi është botuar edhe tek libërthi “Mbreti i ynë” me po të njëjtin titull: “Mbani kokat atje sipër, ku mer zjarr’ e flak’rrufeja”, por në 12 vargje. Në të dy botimet poezia ka 16 vargje dhe në fund të faqes vitin [e botimit] 1935. Në botimet e 1996-ës dhe 1999-ës strofa e parë: “Kurse dimri bën të tijat, faq’ e dheut ngelet keq,/ kurse dega, fleta thanen [thahen është në bot. e v. 1935[16]], çdo gjë vuan e çdo gjë heq!/ si një dorë, dor’ e zotit [në origjinal është shkruar me shkronjë të madhe: Zotit], ajo dor’që s’ka të dukur,/ dalngadalë, nënë tokë, përgatit behar’ e bukur”[17] pothuaj nuk është ngacmuar. Strofa e dytë me vargjet 5-8 në botimet e 1996-ës dhe 1999-ës vjen në formën: “po ashtu dhe këtë ditë, ku gjith’ bota u goditë/ dor’ e bardh, e patriotve pa dyshim që përgatitë,/ përgatit një dit’ të bukur, një të arthme më të pasur!/ ku do qesh’e do dëfrej edhe zemra më e plasur![18]”. Në variantin e parë, që përbën strofën e dytë të vjershës, është shkruar kështu nga Ali Asllani: “Po ashtu dhe këtë ditë, ku gjith’ bota u goditë/ Dor’ e bardhë e Zogut t’Parë pa dyshim që pregatitë,/ Pregatit një dit’ të bukur, një të arthme shum’ të pasur!/ Ku do qesh’e do dëfrejë, edhe zemra më e plasur.[19]” Është shtuar në të dy rastet një strofë, vendosur e treta në trupin e poezisë dhe pikërisht vargjet 9-12 “ku do qesh e do dëfrej’ajo nënë dhe ajo…haj!/ ajo nuse shamizezë rreth govatës laj’ e qaj’,/ rreth govatës laj’ e qaj’ me ca halle e plagosur,/ me ca halle, me ca burgje, me kurbete të flamosur!”. Duke u bazuar tek kjo strofë (e shtuar) M. Gurakuqi komenton poezinë patriotike të Asllanin, siç e sipërcituam (shih referencën 13). Por, në dy botimet e para, të viteve 1935-‘36 kjo strofë nuk është …

 

Strofën e tretë dhe të fundit e vjershës, në botimin e parë, e lexojmë me këto vargje të Ali Asllanit: “Pra të gjith’ për njëri-tjetrin dhe me bindje të patundur,/ Rrotull Mbretit të pa ndarë, rreth’ Atdheut të pa mundur,/ Të pa tundur’ të pamundur, as nga era as nga reja,/ Mbani kokat atje sipër, ku merr zjarr e flak’ rrufeja!”[20]. Në botimet e viteve 1996 dhe 1999 kjo strofë vjen në variantin që përmendëm nga kritiku Gurakuqi dhe nuk e quajmë të nevojshme ta përsërisim.

Në librin me poezi të zgjedhura “Vidi-vidi pëllumbeshë”, (1999), siç vëmë re, është botuar dhe poezia “Mbani kokat sipër ku merr zjarr e flak’ rrufeja”, në 16 vargje me 3 strofa, e cila është gjetur e gjashta në ciklin 8 vjershor të libërthit “Mbreti i ynë”, po me titullin “Mbani kokat sipër ku merr zjarr e flak’ rrufeja”, 1935, por me 3 strofa katërvagjgjëshe=12 vargje. Në botimet e viteve 1935-‘36 nuk gjendet strofa e tretë që është shtuar në botimin me poezi të zgjedhura të vitit 1999. Vargu 6, strofa 2 (1936) është “Dor’ e bardhë e Zogut t’Parë, pa dyshim që pregatitë” (shih: bot. cit., f. 7), ndërsa po ky varg i kësaj strofe (1999) bëhet “dor’ e bardh, e patriotve pa dyshim që përgatitë” (shih: bot. përkatës, f. 146); pra është zëvendësuar emri i përveçëm Zog i Parë me emrin e përgjthshëm patriot. Vargu 10, strofa 3 (1936) është “Rrotull Mbretit të pa ndarë, rreth’ Atdheut të pa mundur” dhe bëhet “Rreth flamurit të pandarë, rreth atdheut të pamundur” (shih përkatësisht librat në faqet e sipërcituara). Në botimin e vitit 1999 është përfshirë vjersha “Flamuri Kombëtar”, f. 93 – 94, por pa vit botimi. Ka 27 vargje  në 8 strofa, kurse në botimin e v. 1936 ka 50 vargje në 16 strofa. Pra, në botimin e vitit 1999  vjersha vjen e qethur mirë, e përgjysmuar, ku, patjetër, gërshëra ka  hequr emrin e Zogut dhe vargjet idilike kushtuar atij nga autori, ato vargje ku fluturimet romantike asllaniane nuk mbajnë më fre: “Me një fat të bardhë borë,/ Më të bardh’ nga bor’ e malit;/ Bashk’ me ZOGUN me kurorë,/ Me një yll në mes të ballit”. […]

Pezmatueshëm, shtrojmë pyetjen: Akoma do të ecim me metodën e realizmit socialist, karakterin klasor të letërsisë, revolucionarizimin e mëtejshëm e të gjithanshëm të jetës së vendit, luftën dhe përpjekjet e masave punonjëse për kapërcimin e vështirësive të shkaktuara nga bllokada armiqësore, dënimin e njëzëshëm nga masat punonjëse të armiqve dhe tradhëtisë revizioniste, vizatimin e njeriut të ri muskuloz, heroik e vetëm me anë pozitive e me të tjera e të tjera lodhësira të tilla zverdharake e të bezdishme?! E pra, pse?! Se i ka shkruar ditirambe Zogut?! I ka thurur ode?! Po njihet ditirambi në letërsi. Është i ngjashëm me oden. Qysh në lashtësi, në Greqinë e Vjetër këndoheshin këngë korale, të gëzueshme e plot gjallëri për nder të Dionisit, perëndisë së rrushit e të verës. Edhe odet, si vjersha lirike a këngë solemne, me frymë të ngritur, që u kushtohen ngjarjeve historike të shënuara a njerëzve të shquar ose që shprehin me forcë ndjenjat e dashurisë, të nderimit, të gëzimit, të miqësisë, etj., janë përdorur për të shprehur diçka të rrallë, ndjesore sipërore, një mirënjohje të veçantë. Njihet dhe poezia e angazhuar. Pse gjeniu gjerman Gëte a nuk qe poet oborri i Weimarit? A nuk i ka thurur ditirambe ai dukës Carl-August [në fund të shek. XVIII (vitet 1775 e më pas)]? Por, në Vajmar Republika e parë Gjermane nxori kushtetutën e saj, ndërsa sot Vajmari njihet si kryeqytet i kulturës europiane. Mos të ikim tutje. Noli a nuk i ka kënduar ditirambe Skënderbeut?! Po të quajturat rapsodi të Lasgushit apo kënga e popullit tonë për Ismail Qemalin a nuk janë ditirambe?! Vetë vjersha e gjatë e Ali Asllanit kushtuar “Plakut profit” a nuk është e tillë?! Dritëroi e Kadareja a nuk i kënduan himne e ditirambe Enverit?! (Nuk po merremi me kakarisjet letrarucka që u lëpihen këtë çerekshekullin e fundit karagjozopolitikanëve tanë, jo vetëm të nivelit të sipërm, por edhe atyre më minorë, por të trashë nga qeseja dhe gjëmat që të bëjnë …). Gjithsesi, ky realitet shkrimor nuk ua ul vlerat dhe lartësinë letrare, që kanë fituar me penë e dinjitet krijues. “Bota, fatkeqësisht është reale”, shkruan Jorge Luis Borges. Pse u dashkan mohuar të vërtetat? Aq më tepër në letërsi. Poeti është pena artistike e kohës, është zëri i saj i zbukuruar me figura letrare. Bota ka kënduar dhe këndon ditirambe. Dhe do të këndojë. Edhe të pamerituara. Jetëgjatësia e tyre, udhëtimi që bëjnë në kohën e nesërme është treguesi konkret i vlerave artistike dhe estetike, apo dhe atyre morale, atdhetare, qytetare e universale të këtyre lloj krijimeve letrare, (të merituara apo të pamerituara). Ndërkohë, 76 vargjet sarkazmatike të “Hakërrimit” të tij të fuqishëm: “Hani, pini e rrëmbeni, mbushni xhepe, mbushni arka,/ të pabrek’ u gjeti dreka, milioner’ ju gjeti darka!/ Hani, pini e rrëmbeni, mbushni arka, mbushni xhepe,/ gjersa populli bujar t’ju përgjgjet: peqe, lepe!/…Hani, pini e rrëmbeni, është koha e çakenjvet;/ hani, pini e rrëmbeni, ësht’ bot’ e maskarenjvet/…Dallavera nëpër zyra, dallavera në pazar,/ dallavera me të huaj, dallavera me shqiptar’/…Ja, ja grushti do të bjeri përmbi kokat e zuzarëve,/ koha është e maskarenjve, po Atdheu i shqiptarëve!… [1942] janë si 76 vetëtima titanike për pushtetarokaragjozët e sotëm, që nuk i reciton vetëm Reshat Arbana, Mirush Kabashi, Bujar Asqeriu apo Vaso Godo, por mbarë shqiptarët, të 10 miljonët!

Burimi i frymëzimit poetik dhe prodhimi letrar origjinal, autentik i Ali Asllanit përbën një rast unikal të krijuesit shkëlqimtar dhe të pashtershëm, që di si ta shfrytëzojë gurrën popullore, që di ta përzgjedhë ujin e kulluar folkorik, që di ta pijë, që di si dhe sa të pijë, me synimin që t’i bëjë mirë për shëndetin letrar të tij dhe të shqiptarëve. Krijimtaria e tij është bio labe, bijë letrare e natyrës shqiptare, e pastër, e virgjër, si ajo. Gjuha e tij lokale, kur shpërthen nga pena e mjeshtrit, merr përmasa universaliteti. Asllani është vështrirë të përkthehet në gjuhë të huaja, për të mos thënë që mund të jetë poeti i vetëm shqiptar, që më bukur se në shqip s’tingëllon në asnjë gjuhë tjetër të botës. E kush mund ta përkthejë, fjala vjen, vargun e tij: “Gugu-gugu guguftu!”, etj., etj. Se ka atë visar fjale, se përdor ato idioma të rralla si thesare shpirti, se ka atë magji arti, muzikalitet e fuqi vargu, lartësisht të bukur në thjeshtësinë dhe spontanitetin befasues të të krijuarit, ndaj Ali Asllani është ALI ASLLAN. Edhe ironinë e ka të bukur, jo fyese. I shkon, se di kur, ku, në ç’masë dhe për ç’efekt ta përdorë. Ai të kënaq shpirtin e të shëron xhanin në shqip. Si ai. Ku të gjendet një Fan Nol i Ri, që, ashtu si Noli i madh pruri në shqip Kajamin, Shekspirin, Servantesin e viganë të tjerë të letrave të globit, ta japë në gjuhë të huaja Ali Asllanin me tërë madhështinë e ndritshme të artit poetik që na la trashëgim si një shufër e rrallë floriri në letrat shqipe?!

 

*) Drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Fasalchi”,

                    Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë, ALBANIA

 

[1] )Shehu, Agim: “Nënshtetas i mbretërisë së lirikës”, shih: Gaçe, Bardhosh, “Ali Asllani në kujtimet dhe studimet letrare”, Tiranë, Toena, 2006, f. 111.

 

[2] ) Bllaci, Jorgo: “Miku i të gjithëve, Ali Asllani”, shih: “Ali Asllani në kujtimet dhe studimet letrare”, vep. e cit., f. 103-104.

[3] ) Hamit, Sabri: “Letërsia moderne shqiptare”, Tiranë, Alb-ass, 2000, f. 311.

[4] ) Shehu, Agim: “Nënshtetas i mbretërisë së lirikës”, vep. e cit., f. 113.

[5])  Xhaxhiu, Muzafer, “Kush është Ali Asllani”, po aty,  f. 77.

[6] ) “Studime për letërsinë shqiptare”, Pj. 2, Tiranë, Akad. e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Inst. i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, 1988, f. 398.

[7] ) Asllani, Ali; “Poezi të zgjedhura”, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1996, f. 39.

[8] ) Hakiu, Nexhat; “Shkrimtarët shqiptarë, prej Lidhjes së Prizrendit deri sot [v. 1930]”, “Ali Asllani” Tiranë, Botim I Ministris’ Arsimit, 1941, XIX, Pj.2,  f. 326-327.

[9] ) Asllani, Ali; “Vajzat dhe dallëndyshet”, Tiranë, “Naim Frashëri”,1964, f. 13.

[10] ) Asllani, Ali; “Vajzat dhe dallëndyshet”, vep. e cit. f. 41.

[11] ) Asllani, Ali; po aty, f. 49-50.

[12] ) Asllani, Ali; “Mbreti i ynë”, “Atdheu”, 1936, [f. 10-12].

[13] ) Gurakuqi, Mark; “Jeta dhe vepra letrare e Ali Asllanit”, studim monografik, shih: “Ali Asllani në kujtimet dhe studimet letrare”, vep. e cit., f. 235.

[14] ) Asllani, Ali; “Poezi të zgjedhura”, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1996, f. 49.

[15])  Asllani, Ali; “Vidi-vidi pëllumbeshë”: poezi të zgjedhura; Tiranë, Toena, 1999, f. 146.

[16] ) Asllani, Ali; “Mbreti i ynë”, “Atdheu”, 1935, [f. 7].

[17] ) Asllani, Ali; “Poezi të zgjedhura”, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1996, f. 49; Asllani, Ali; “Vidi-vidi pëllumbeshë”: poezi të zgjedhura; Tiranë, Toena, 1999, f. 146.

[18] ) Asllani, Ali; “Poezi të zgjedhura”, Tiranë, “Naim Frashëri”, 1996, f. 49; Asllani, Ali; “Vidi-vidi pëllumbeshë”: poezi të zgjedhura; Tiranë, Toena, 1999, f. 146.

[19] ) Asllani, Ali; “Mbreti i ynë”, “Atdheu”, 1935, [f. 7].

[20] ) Po aty.

Filed Under: LETERSI Tagged With: 50 vjetori, Albert Habazaj, Ali Asllani, Vepra"Mbreti Yne"

Shqetesimi i Hanko Halles ne Filadelfia

June 20, 2016 by dgreca

Shqetesimi i Hanko Halles/

Ne stilin e poemes “Hanko Halla”, me rastin e 50 vjetorit te ndarjes nga kjo bote te poetit dhe atdhetarit Ali Asllani (1884 – 1966)/

Na jane se c’na jane ca burra, djem te ri/

Rrine s’bashku, bisedojne ne Filadelfi/

Gjithnje te bashkuar, nuk ndahen kurre/

Mblidhen te shoqata cdo dite te merkure/

Pine kafe dhe nga nje gote raki/

Fort e kane lidhur kete miqesi/

Vetem t’i shikosh eshte kenaqesi/

Zoti e bekofte kete vellazeri!/

Shembull i mire ky me te vertete

Se erdhen kohe te tjera qe te vene n’siklet

Njerezit sot s’i njohin as prinderit e vet

Vetem per percareje kudo degjon

Prandaj per te mire ky grup befason

Jane burra te dale nga dera e pare

Te denje per ministra, te denje per pashallare

Vijne nga te gjitha viset e shqiptarise

Nder i bejne kombit, nder i bejne Shqiperise

Gezojne respektin e tere mehalles

Dhe adhurimin e Hanko Halles

Halles nuk i hahet, Halles nuk i pihet

Ulur ne nje vend Halles nuk i rrihet

Madje edhe me nusen ka filluar te zihet

Nje shqetesim i madh se c’na e ka marre

Per keta burra me shpirt e zemer zjarr

A kane cka te pine, a kane cka te hane?

Mos u eshte ftohur kafeja ne filxhan?

A i kane te mbushura gotat me raki?

Si po u shkon biseda, a jane bere qejfli?

Sadiku a ka mundur t’u shkruaje poezi?

Por tryeza bukur ishte shtruar

Me t’gjitha te mirat Zoti qe ka dhuruar

Biseda rridhte qetas si ujet e kulluar

Dhe vargje t’bukura t’gjithe duke degjuar

Halla sic duket pak eshte qetesuar

Duket se Halles zemra ne vend i ra

Kete pamje t’bukur kur me sy t’vete e pa

Gezuar te gjithe, burra edhe gra!

Shenim: Cdo te merkure ne mjediset e Shoqates “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia mblidhet nje grup bashkatdhetaresh dhe kalojne se bashku ca caste te hareshme. Autori i ketyre vargjeve shpesh u dergon poezi me motive humoristike.

Sadik Elshani

Filed Under: Komunitet Tagged With: Ali Asllani, Sadik Elshani, Shqetesimi i Hanko Halles

Mësues shkodranë në Vlorë,miqësia e tyre me Kryetarin e Bashkisë, poetin e mirënjohur, Z.Ali Asllani

March 7, 2014 by dgreca

Nga Pertefe Leka/Kur Ministri i Arsimit Dr.Prof.Mirash Ivanaj po zbatonte reformën arsimore,.programi  bazohej në luftën kundër padijes dhe plogështisë intelektuale,dhe  në luftën   që pengonte lirinë e mendimit dhe  kërkimin shkencor.Kontradikta, që lindi ndërmjet kërkesave pedagogjike dhe aftësive konkrete të kuadrove kërkonte   spastrimin e shkollës nga të paaftit dhe të papërkushtuarit  duke futur ligjin e kategorizimit përmes testimit. Në Vlorë ka pasur shumë mësues të ardhur nga Shkodra,  të përzgjedhur  nga ministria e arsimit si mësues  me experience te mire  për ta bërë shkollën  sa me funksionale me programet bashkëkohore.Vlorës nuk i mungonin mësuesit e aftë por reforma arsimore përfshiu të gjitha rrethet e Shqipërisë për të këmbyer metodat më të mira të mësimdhënies.

Edhe para reformës arsimore, një gjurmë të pashlyeshme   në Vlorë dhe në historinë e arsimit kombëtar ka lënë mësuesi i nderuar  shkodranë Kolë Kamsi, i cili  qe një shembull i përkryer për mësuesit e tjerë që erdhën pas tij.Në vitet 1930, në Shkollën Tregtare të Vlorës ishte mësues edhe Ernest Koliqi, të cilin e përmend me krenari,i madhi  Petro Marko, si mësuesin e tij të nderuar.

Në një foto të marrun nga fototeka e familjes së Jahja Domnorit,e vitit 1935, paraqitet një grup  mësuesish, shumica e tyre janë nga Shkodra. Mbrapa kësaj fotografie janë shkruar emrat e personave, që për kënaqësi të trashëgimtarëve të këtyre familjeve ,pasi është një foto 80-vjecare,janë shënuar këto emra:Nga e djathta në të majtë,dominon familja Beltoja  nga Shkodra,dy bashkëshortët  Cuku e Zina Beltoja,Neta, vajza e tyre studente ne  Tiranë dhe dy djemtë,ngjitur me to është mësuesja  Varvara Miho,me skufe të bardhe në kokë  dhe   Gjena  me  Jakun.Në qendër të fotos është  drejtori i shkollës,Jahja Domnori nga Shkodra ).

Historiku i kësaj fotoje është i thjeshtë:Ky grup mësuesish pasi kanë festuar së bashku ditën e Pashkës katolike,në familjen Beltoja, kanë dalë së bashku  me përcjellë për në Tiranë, Neten(vajzën e tyre ), e cila vazhdonte shkollën në Institutin “Nëna Mbretëreshë”. Është një foto mbresëlënëse, personat në fjalë, i përkisnin  të tri feve dhe  moshave të ndryshme. Vlorës nuk i mungonin  pamjet mahnitëse,as institucionet fetare,apo qendra të trashëgimisë kulturore, që të pozonin para tyre,por ato zgjodhën të faleshin përpara Tempullit të Pavarësisë.

Pasi  kishin celebruar me shumë mirëkuptim  një festë fetare katolike,paçka se  disave prej tyre  nuk u përkiste ai religjion.kishin dalur  së bashku të shoqëronin mësuesen e ardhshme, Neten, e cila së shpejti do te ishte kolegia e tyre.

Ata  i  bashkoi një ndjenjë e pastër, pa dallim veri a jug, feje apo moshe, ishte dëshira  për të  transmetuar një mesazh:Të gatshëm  për t’i shërbyer Atdheut në çdo skaj..

Në mes  të grupit bie në sy  mësuesi,Jahja Domnori, i emëruar  drejtor i shkollës, në Lagjen Zogu i parë,Vlorë.

Ministri i Aresimit, Prof.Mirash Ivanaj,i kishte  bërë thirrje ish studentit  të tij,në Gjimnazin e Shkodrës, të shkonte  atje  pasi kishte larguar  disa mësues  të padisiplinuar.(jo vlonjatë) Ministri  i  njihte  mirë aftësitë pedagogjike dhe organizative të ish nxënësit tij, kur Ivanaj  ishte mësues  dhe drejtor  i  atij gjimnazi.

Nga ditari i mësuesit J.Domnori mësojme se e kishte marrë në dorëzim shkollën, në skelë të Vlorës, me 80 nxënës,E kishte filluar punën vetëm me një mësuese, Varvara Miho,një zonjë shumë e nderuar.  Shkolla kishte shumë nevoja, por mbi të gjitha  duhet të përfshiheshin edhe femijët e portit që nuk kishin frekuentuar asnjëherë  në shkollë.

Me një punë këmbëngulëse,drejtori i emëuar, arriti të  regjistrojë shumë nxënës që punonin ose endeshin në port.Ai arriti ta trefishojë numrin e nxënësve.

Duke pasë një kontigjent nxënësish të vështirë,drejtori i kërkonte vazhdimisht Ministrit t’i dërgonte mësues,”dorë e fortë”,veçanërisht burra, por ministri  kishte besim te kuadrot që kishte emëruar atje,prandaj  i shkruante- po të dërgoj mësuese të afta- .

Kështu u rrit personeli mësimor me mësueset,Razije Kallulli (Nëna e Adriatik Kallullit),Ifet Asllani(vajza e Ali Asllanit), Hava  Xhaferi,të cilat punuan me përkushtim dhe krijuan me drejtorin e shkollës një kolektiv shumë kompakt dhe serioz.

Në mes të kolektivit përmendet edhe Kadriu nga Dukati i cili bënte punën e higjenistit  në shkollë.

Drejtori i shkollës shkruan për te se ai na ndihmonte në kontrollin e pastërtisë se çdo nxënësi, para se të futeshin në mësim.

Për këte,drejtori, kishte blerë peshqire,sapun dhe një fuçi të cilën Kadriu e mbante me ujë të ngrohtë, per t’u larë kokat e  nxënësve që  vinin të papastër.Ndërsa,për nxënësit  që kishin nevojë më shumë kishte blerë makinë qethëse  të cilën e bënte vetë drejtori dhe pastaj e mësoi edhe Kadriu.

Ai  e bënte punën me shumë përkushtim  dhe ishte bërë pjesë e pandarë e trupit mësimor.  Drejtori i shkollës shkruante me shumë respekt për Kadriun sa nuk e dallonte nga mësueset e tjera. Mirëkuptimi në kolektiv,me mësuese të përgatitura dhe organizimi me një disiplinë shembullore  bëri që shkolla të dali shumë shpejt nga prapambetja.

Për  t’i angazhuar nxënësit me punë,drejtori, kishte,krijuar kopshtin e shkollës ku fëmijët  praktikonin,mësimet  e tyre.po ashtu edhe një biblotekë modeste. Botimet e metodistit,Kolë Kamsi,  “Mësime përmbi natyrën”dhe “Lulet e mendimit”(1919),ishin  present  në përgatitjen e mësuesve,për të ofruar  dijet nxënësve  me natyrën.

Në ditarin e drejtorit theksohet se në shkollë kishte shumë femijë të familjeve ebrej.Ata sapo mbaronin mësimin shkonin në pikat e shitjes, ku i kishin caktuar prindërit.Një praktikë që i stimulonte fëmijët e tyre akoma më shumë për mësim dhe fitim,që  t’i  dinin më mirë  vlerat e shkollës e për ta përballuar me shpenzimet e tyre.

Interesante ishte ,njohja e drejtorit të shkollës me Kryetarin e Bashkisë, Z.Ali Asllani.Për ate flet me një konsideratë të admirueshme,jo vetem në sjelljen e tij prej diplomati,por edhe në sjelljen e tij,si njeri i thjeshtë i punës,organizator që kontrollonte në terren  detyrat e ngarkuara prej tij,si Kryetar Bashkie.

Një ditë, Kryetari i Bashkisë,Z.Ali, po shkonte të verifikonte,një punë që ua kishte ngarkuar punonjësve  të tij. Kur po kthehesh,  afër shkollës dëgjoi shumë fëmijë, që flisnin me një dialekt tjetër.U ndal të takonte drejtorin e shkollës të cilin e vlerësonte shumë për punën cilësore që kishte bërë në ate shkollë.Në bisedë e sipër e plot humor i tha:- Z.Jaho të përgëzoj për të gjitha punët e mira, por si është e mundur që fëmijët flasin në dialektin tuaj.-

Drejtori në bisedë e sipër i ishte  pergjegjur.-Në kopshtore është mësuese Zina Beltoja,ajo  flet një shkodranishte të pastër, ndërsa  unë jam lidhur shumë me femijët e portit për t’i tërhequr  sa më shumë pas shkollës,kështu që fëmijët së bashku me mësimet kanë pëlqyer  edhe dialektin e Shkodrës, janë fëmijë shqiptarësh,Zoti  Ali,kjo tregon  se dialektet kapërcehen lehtë.

Drejtori në vazhdim të bisedës  i kishte thënë: edhe ju, Zoti Ali, e keni pëlqyer shumë,  kur unë shqiptoj në dialektin tim, Vlona për Vlora sepse,   siç jeni shprehur ju,në Vlonë, vlon shpirti i vlonjatit. Dhe plot dashamirësi, Drejtori  i kishte thënë:  edhe unë Z.Ali,ta  kam mësuar përmendsh “Hanko Hallen”  në toskërishten  tuaj të bukur.Kështu e gjithë biseda  kishte kaluar  me humor pozitv.

Drejtori,J.Domnori komunikonte shumë mirë me Kryetarin e Bashkisë jo vetem për probleme pune por edhe  në diskutime të ndryshme për kulturen botërore.Te dy njihnin gjuhët orientale,dhe shpesh ndaleshin në poetët Persianë, Saadi e Rumi,Kajami,Avicena por edhe në kulturën përendimore.  Të dy e kishin për zemër Gëten. Drejtori shkruante: “Z.Ali Asllani si në bisedë edhe në poezi  kishte një humor të hollë,çfarë kishte në shpirt ja pasqyronte shprehja e fytyrës,të cilën e përcillte  me një buzëqeshje të ëmbël.Por kur shpërthente në poezitë e tij kundër padrejtësive ishte i rreptë dhe shpesh  më kujtonte Fishten tonë të shtrenjtë”

Si në zyrë ashtu e dhe në shtëpi kishte një sjellje  dhe një etikë që rrallë mund ta gjeje te intelektualët e kohës. Kur Z.Ali bashkë me Zonjën e tij, më ftonin në shtëpi, më  bënin një pritje  shumë të ngrohtë dhe të kulturuar.

Ishte interesante  se në  marrëdheniet me njerëzit ishte shumë i thjeshtë, por kur i shkonin ne zyrë  i donte njerëzit  me një paraqitje dinjitoze  dhe me një  veshje të rregullt sepse siç thoshte vetë, respektojnë institucionin”

Inisiativen e drejtorit,  për të hapur kurset kundër analfabetizmit  për vajza dhe gra Kryetari i Bashkisë e   përshendeti   me entuziazëm. Ishte shumë përparimtar,shumë modern,  emancipimin e gruas shqiptare e shihte me përparësi.,dhe këte e kishte shumë të qartë se këte zhvillim  mund ta bënte vetem shkolla.

Në afishen e shpallur në shkollë shkruar në dialektin verior nga drejtori i shkollës shkruhej:

”Zoja e zojusha – Çdo punë para se m’ba duhet me ditë se si bahet, për me ditë asht nevoja që të mësohet .Prandaj çdo nanë apo vajzë e rritshme do të mundohet të mësojë sa të jetë e mundur.Pra, për me zhdukë analfabetizmin e kësaj lagje ç’me sod asht cilë nji kurs për femna .Për  këtë punë janë ngarkue dy mësueset: Zoja Hafa Xhafa e Zojusha Ifet Asllani ,për të mësue çupat e rritshme e grat që s’kanë pasë fatin me mësue në shkollë.Prandaj ata që dishrojnë le të merren vesht me to e t’urdhnojnë ditën e enjte pas drake. Me kaq ju falnderojmë nga zemra me gjithë personelin t’im,që keni pasë mirësin me urdhnue.”(Jahja Domnori 1935)

Mbështetja që  na dha Z.Ali, për ndryshimet progresive në edukimin arsimor,ishte ndihma me e madhe  që i bëhej shkollës sonë.Ishte fat i madh për mua,që  nepërmjet Z.Ali  dhe Kadriut nga Dukati njoha Labin bujar,trim e patriot.(shkruan Jahja Domnori)

Kështu, reforma arsimore,bëri një mobilizim të përgjithshem duke i korrur   shpejt frytet e punës.Nuk ishte thjeshtë një dukuri e re për arsimin por ishte një thirrje për të punuar se bashku,në çdo skaj të vendit aty  ku ishte e nevojshme;  pa dallim krahine, feje, e ideje ne dobi të popullit dhe të  Atdheut.Ky ishte  orientimi i Ministrit  të Arsimi, M.Ivanaj për Shkollën e Shtetit ose shkollën e lirë  të cilën e shikonte si shkollë të Atdheut. “Shkollë të mendimit të lirë e të përparimit.Shkollën për djelmërinë e tri besimeve,për të forcue ate bashkim që vetë zoti na e ka dhanë  me nje gjak,me nje gjuhë ,me nje interes,megjithëse me tre besime të ndryshme.”

 

Filed Under: Histori Tagged With: Ali Asllani, me kryetarin e Bashkise, Mesues shkodrane ne Vlore, miqesia, Pertefe Leka

ALI ASLLANI, PASQYRA E NJË KOHE TË TRAZUAR

February 25, 2014 by dgreca

nga Albert HABAZAJ /studiues*/

Politikani. Ali Asllani u shkollua në Vlorë, Janinë dhe Stamboll. Pas studimeve të larta në Stamboll, u dërgua të kryente stazhin në prefekturën e Janinës. Më 1908 zëvendësoi për tre muaj nënprefektin e Delvinës. Mori pjesë në Kuvendin e Dibrës si përfaqësues i klubit “Bashkimi” të Janinës. Më 1910, pas internimit, u kthye në Stamboll. Nga fundi i vitit 1912, u emërua nënprefekt në Akseqi, Ellgen dhe Boskër të vilajetit të Konjës. Pasi mori lajmin e ngritjes së flamurit në Vlorë, u kthye në vendlindje. Ismail Qemali i besoi detyrën e sekretarit të përgjithshëm të Presidencës e të Këshillit të Ministrave, si dhe të këshilltarit të kryeministrit.  Gjatë kësaj kohe, kryen edhe detyrën e kryetarit të bashkisë së Vlorës. Shoqëria “Përlindja kombëtare”, gjatë Luftës së 1920 – ës, e ngarkoi me detyrën e hartimit të programit, kurse Komiteti “Mbrojtja Kombëtare”  e zgjodhi kryetar të “Katundarisë së Vlorës”. Në vitet tridhjetë Ali Asllani përfaqësoi Shqipërinë në misionet diplomatike jashtë vendit si konsull në Trieste dhe ambasador në Sofie e në Athinë.

Mund të pohohet, se periudha e Rilindjes është dhe djepi ku u përkund Ali Asllani. Qëllimi politik i lëvizjes kombëtare – pavarësia, ishte arritur dhe shqipja qe bërë gjuhë zyrtare. Intelektualët shqiptarë filluan, ndoshta për herë të parë, të shohin se mundësitë e zhvillimit letrar e kulturor ishin të pakufizuara. Këtë e dëshmon krijimtaria e tre poetëve: Çajupi në Egjipt, Mjeda në Shkodër dhe Asdreni në Rumani.

Portreti poetik i Ali Asllanit nuk u mjaftua vetëm me mallin romantik të poetëve të mëparshëm. Në poezitë patriotike, si “Ç’do të thotë patriot?”, “Gjoni”, “Dëshpërim dhe shpresë”, “Buza ime kur do qeshë?”, “Do na bënet Shqipëria?”, “Sazani”, “Ismail Qemali”, “Unë dhe bota”, e sidomos vjersha e famshme “Vlora, Vlora!”, “Ah ky vend …” etj., të realizuara gjatë viteve 1916 – 1924, tok me idealizmin romantik kombëtar, dallohen  dhe ngjyrat shqetësuese qytetare të krijuesit. Poezia “Vlora – Vlora” u bë himn e kushtrim në luftën për dëbimin e pushtuesit. Kur preken interesat e Atdheut, ai del në skalionin e parë të protestës dhe shkruan: “Shtatë prill / kopilove, o kopil / e u lute, u këpute / njëqind pashë në dhé u fute!”.

Poeti patriot. Tema atdhetare në poezinë e Ali Asllanit pati dy kulme: Ciklin për Luftën e Vlorës dhe poemën “Hakërrimi”. Në ciklin kushtuar Luftës së Vlorës, sundon dufi dhe sulmi ndaj armikut, lufta e përgjakshme e mbarë popullit, entusiazmi dhe heroizmi i luftëtarëve shqiptarë. Te “Hakërrimi” kanë ndryshuar situatat; s’ka më entusiazëm e dufe fitoresh mbi armikun. Poeti u vërsulet shërbëtorëve të fashizmit, “çakenjëve” që presin errësirën për të pasur “gostitë e veta”: “Hani pini dhe rrëmbeni, mbushni xhepa, mbushni arka / të pa bukë ju gjeti dreka, milioner’ ju zuri darka …” Ky teh i stigmatizimit të shërbëtorëve të fashizmit, futja në përmasa të mëdha e personazhit negativ të botës shqiptare, i jep dimensione të reja jo vetëm poezisë së tij, por gjithë poezisë shqiptare të kohës.

Poeti lirik.  Ky poet është zëri më i bukur lirik i kohës që jetoi, një mjeshtër i fjalës në poezitë e dashurisë. Është ky poet qejfli që i këndon aq bukur vashës, guguftusë me atë ngjyrë të llahtarshme të  dashurisë. Është ky Ali Asllan që këndon me po atë bukuri vendlindjes, fshatit Vajzë, Vlorës së mrekullive që, siç thotë autori, ka shkuar gjer në fund të botës, por “si Vlorën time s’pashë!” Dashuria për vendlindjen është sa e thjeshtë në të shprehur, aq e madhërishme në të ndjerë: “Vlorën, vetëm Vlorën/ Thelb e kam në zemër./ Ditën e kam dritë,/  Natën e kam ëndërr”.

Ndonëse, Ali Asllani ka shkruar lirika dashurie të ndjera – nënvizon prof. Aurel Plasari – ai përmendet veçanërisht për “Hanko Hallën” me ritmin e gjallë njëmbëdhjetërrokësh e me fjalorin e pasur popullor.  “Hanko Halla” është një rrëfim plot humor në vargje, që pasqyron mundimet dhe frikën e një zonje energjike nga derë e madhe, që është vazhdimisht në mospajtim me modat e mënyrat që sjell në jetë rinia e që, njëherazi, vë në lojë konservatorizmin e vet. Robert Elsie, në veprën “Histori e Letërsisë Shqiptare”, shkruan: ““Hanko Halla” hyn në radhën e poezisë më të mirë të këtij zhanri në letërsinë shqiptare”.  Poema rrëfimtare “Hanko Halla” shquhet për satirën e hollë dhe frymën e ngrohtë popullore: “Hedhur si lastare, hedhur si billonja; / Zonjat mu si çupa, çupat mu si zonja;/ Palët mu si valët, shkon e vjen një tjetër,/ Duket thanë e kuqe edhe femr’e vjetër!/ Dhe ajo që duket, ëngjëlleshë e butë,/ Në një shishe brenda dy shejtanër futë!/ Llëra lakuriq, këmba lakuriq,/ Demek, sa për mua… edhe burri vdiq!”.  Me këtë poezi kaq lirike, në kohën kur Shqipëria qe katandisur “flamur zhele –  zhele” i skamjes, varfërisë dhe injorancës, kur për shqiptarin drita e begatia e jetës qe “mollë e ndalueme”, siç thotë “uragani i ndërprerë”, Migjeni, ai duket sikur jeton në një vend dhe në një kohë tjetër nga ajo që gjejmë në veprën e Migjenit dhe të shkrimtarëve të tjerë realistë të mesit të viteve ’30.

Kjo vepër humoristike me Hankon krijoi tipin e gjyshes sonë dhe përmes kësaj poeti mishëroi kompleksin e ndjenjës e të mendimit me një gjuhë të thjeshtë e të bukur, plot fytyra plastike dhe krahasime poetike. Në të gjithë poemën përshkohet një frymë stërgjyshore shqiptare, që thithet me buzën në gaz e pa keqdashje nga çdo zemër vajzërore e djaloshare.

Ali Asllani hyri në historinë e letërsisë shqiptare me një tufë poezish. Poeti nuk kërkon brumë për poezinë e tij më larg nga zemra e vet, e cila nuk rreh për askënd dhe asgjë tjetër pos për një vashë guguftu. Nuk është e papritur që lumturinë jetësore e barazon me vashën dhe para vetes nuk shtron ideal më të lartë se këtë. Pra, ai këndon për veten, për lumturinë e tij dhe vetëm ta dojë guguftuja e çdo gjë vete si mos më mirë.

Figuracioni i pasur, rimat e zgjedhura dhe organizimi i përsosur akustik i vargut të poezisë dashurore i sigurojnë asaj një vlerë të pamohueshme artistike. Natyrshmëria dhe qartësia e shprehjes, pasuria, pastërtia dhe afërsia me gjuhën e unifikuar letrare pa dyshim i mundësuan një jetë të gjatë veprës së tij. Poezia dashurore e Ali Asllanit, edhe ajo liriko – epike në përgjithësi, është si një vajzë e bukur në kohë të lulëzimit e pjekurisë së saj femërore, që s’ia shohim dot veset, sepse na verbon bukuria. Ali Asllani kuptohet dhe vlerësohet i plotë si njeri, si poet, si shtetar e diplomat, për synimet e shumanshme që i vuri vetes dhe i realizoi mjeshtrisht në kohën, në të cilën jetoi, punoi dhe shkroi, ku gjurmët  e tij të dukshme vazhdojnë të na lënë një frymë të ngrohtë.

*) Master Shkencor për Etnologji dhe Folklor, Qendra e Studimeve Albanologjike, Tiranë. 

Drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”,

Universiteti i “Ismail Qemali”, Vlorë, Albania.

 

 

Filed Under: Kulture Tagged With: Albert Habazaj, Ali Asllani, pasqyra e nje kohe te trazuar

  • 1
  • 2
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • PER KRISTAQ DHAMON…
  • TË ARRITURAT E AMBASADORËVE TË KULTURËS, GJUHËS DHE TRADITËS SHQIPTARE NË SKANDINAVI NUK KANË TË NDALURA
  • Në Prishtinë hapet Seminari i 40-të Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare
  • Një atentat për shqiptarët dhe një dhuratë për Serbinë !
  • Kryeministri Kurti e Presidentja Osmani pritën në takim Presidentin e Republikës së Shqipërisë, Bajram Begaj
  • Luftëtarë e shkrues në Pashallëkun e Janinës
  • Roli i Medias në Moralin Publik
  • Lamtumirë Diregjenti i regjisurës së filmit shqiptar
  • Në Prizren u mbajt edicioni i 21-të i DokuFest
  • Dy libra të çmuar të Qerim Vrionit, në dy vitet e fundit: “Miq në 50 foto” dhe “Shqetësime qytetare”
  • REZISTENCA ANTIFUNGALE: NJË SHQETËSIM GLOBAL SERIOZ PËR SIGURINË USHQIMORE DHE SHËNDETIN PUBLIK
  • U NDA NGA JETA ‘MËSUESI I MERITUAR‘ SADIK SEJDI LEKA 
  • Monsinjor Dr. Zef Oroshi dhe persekutimi i familjarëve të tij
  • LE TË PIMË…
  • PUBLIÇISTIKA  E  DON LAZЁR SHANTOJЁS  DHE NYJET  E PAZGJIDHURA  TE HISTORIOGRAFISЁ  SHQIPTARE

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT