Archives for February 2014

Rudina, pse humbi ky emër? Si lindi Gjakova?

February 18, 2014 by dgreca

Nga Fahri Xharra/

Kosova nuk është djep i serbëve , por është pre pirateske e tyre. Politikanët dhe intelektualët serb duhen ta dinë që kjo krahinë shqiptare ” banohej nga shqiptarë , bashkëatdhetarë dhe vëllezër qysh prej kohës së pellazgëve”( V.Bernard ;”Maqedonia dhe Helenizmi”) . Por si e thot Aristidh Kola në librin e tij ” Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviqit ” (f.67) se në të vrtetë Kosova ,:” falë pozitës gjeografike të saj. është e tillë që kush e zotëron atë ; zotëron gjithë vendkalimet për Adriatik, për në Egje e për Shqipëri . Pra përbën një nyje të rëndësishme ekonomike dhe strategjike, prandaj edhe thuhet në trajtë hiperbolike, që kush e zotëron Kosovën e zotëron Ballkanin”.

E verteta e Gjakoves ! Keni dëgjuar për nahijën e RUDINES ?

“Të mbrosh çështjen kombëtare në opinion përmes mediave, kur të cënojnë integritetin, territorin e kombit, të mohojnë gjuhën apo historinë dhe kulturën e të parëve, është atdhetari dhe asnjëherë nacionalizëm”.(Vilhelm Vranari Haxhiraj). Gjakova apo Rudina ,nje pyetje që më ngarkon. A me të vertetë lindi jeta pas Hadum Agës në Gjakovë? . Pa ofendime ,pa parabindje fetare, pa lokalizëm shpirtëror, në shërbim të së vertetës e cila na është mohuar dhe meshefur.Ne duhet t´a zbulojmë. ”Xhamia e Hadumit është një objekt sakral në Gjakovë, Kosovë. Objekti është ndërtuar gjatë sundimit të Perandorisë së Osmanlinjve, në dekadën e fundit të shekullit XVI.[1]

Në defterin zyrtar te Perandorisë të vitit 1571, Gjakova (?) përmendet si fshat, ndërsa tregu i saj konsiderohet si qendër tregtare rajonale. Në atë periudhë, konkretisht në në vitet 1594/1595, Hadum Sylejman Efendia – i njohur si “Hadum Aga”, vendos ta financojë ndërtimin e një xhamie e cila do ta bartte emrin e tij. Pas ndërtimit të xhamisë në territorin e fushës së Jak Vulës, fillon zhvillimi i hovshëm i ekonomisë, pasi zejtarët nisin të vendosen në afërsi të objektit të saj. Në këtë mënyrë krijohet struktura e kompleksit të Çarshisë së Madhe, e cila më vonë luan rol të jashtëzakonshëm në zhvillimin social, ekonomik dhe kulturor të Gjakovës.”

A me te vertet lindi jeta në Gjakovë pas Hadum Ages ? A kishte jetë andejpari ,dhe para tij? Po si quhej ai vend ku Hadum Aga vendosi të ngriste xhaminë?Si do që të jetë qyteti ekzistues i takon periudhës osmane. Në fakt, në bazë të të dhënave historike, Gjakova njihet qysh nga dekada e pestë e shekullit XIV, më saktësisht nga viti 1348, kur i takonte nahijes së Alltun-Ilisë, me qendër në Junik. Ndërkaq, sipas burimeve të kulturës materiale, ndërtimeve arkitekturale monumentale, ajo njihet nga dekada e fundit të shek. XVI. : Po mirë në dokumentat e e vitit 1348 , nuk ka mundur ta ketë emrin Jakova.Si e kishte atëherë, dhe pse u mshef ai emër ? Po , pse Hadum Aga e zgjodhu mu këtë vend (sot Gjakovë) , e jo për shembull Junikun?

”Kryepyetja eshte cila ishte tradita, toponomia , onomastika, historia shqiptare ne brezat familjar para Jak Vules sepse ekzistenca shqiptare dhe e vete Gjakoves dokumentohet para pushtimit osman ne Ballkan… Në tëkundert vetem historiografia serbe thotë se para ardhjes se perandorisë osmane nuk kishte shqiptarë në Kosovë. Një deshmi e qartë është se kodi i Stefan Dushanit ishte bëre para ardhjes osmane si projekt serb qe katoliket shqiptare ti ortodoksoj me qellim te qartë ti sllavizoj. Këto dëshmi dëshmojnë ekzistencen shqiptare ne keto hapësira prandaj historia duhet te shkruhet drejte në interes te kombit pa paragjykime dhe manipulime për interesa ditore…!!!(Eduard Frrokaj)

Sigurisht ,sepse për paradoks po të pranojmë teorine se ka filluar me Hadum Agën atëherë ju japim të drejtën serbëve dhe historiografisë se tyre se jemi ardhacak të vonëshem . Pra qëllimi i shkrimit është hulumtues , thënë më mirë një nxitje më shumë për të vërtetën shqiptare në këto troje.Nuk guxohet ti ipet kahje tjetër , se vetëm që e rëndojmë qëllimin . Një gjakovës thoshte: duhet ti percjell rrefimet e baballarëve tanë se Xhamija e Hadum Ages ështe ndertuar me gurët e kishes që ishte aty.” Sa është kjo e vërtetë?

“Sipas regjistrimeve regjistrimeve të vitëve 1571 dhe 1591 regjioni Verilindor i Sanxhakut të Dukaxhinit , ose sipa emrit të dhënë në shek.XVI-të , regjioni i Hasit ishte tërësisht i banuar nga shqiptarët . Regjioni i Hasit ishte i ndarë në tri nahije: Nahija e Rudinës (Gjakova e sotme dhe fashtrat e saja në jug), Nahija e e Domeshtiçit (fshatrat në mes Gjakovës së sotme dhe Prizrenit) si dhe Nahija e Pashtrikut ( fshatrat në lindje dhe në perëndim të malit Pashtrik).Kjo mbyllet me faktin që ngjajshëm me banorët e regjioneve malore të Shqipërisë Veriore edhe banorët e këtyre tri nahijeve kishin emrat tipik Shqiptarë: Gjin, Gjon, Gac, Bac, Kol, Gjec, Doda, Prend, Biba, Nue, Dida, Shtepan, Vata,( Burimi: http://archive.is/tr44YThe albanians in Kosova through the centuries, by S.Pulaha – www.ezboard.com )

Të analizojmë : regjistrimi ,edhe i vitit 1591 këtë lokalitet e shënonte si Rudinë , kurse Xhamia e Hadumit u ndërtua në vitët 1594-1595 ; dhe që nga atëherë humbi çdo gjurmë e Rudinës .( Rudinë;Shesh i gjerë me bar të njomë në mal; lëndinë. Rudinat e bjeshkëve. Kullotin nëpër rudina ) Dashtas apo jo, të sillet ndërmend se a mos ishte diçka shumë e rëndësishme në tokat e Rudinës që duhej të zhbëhej ? Pse humbi emri i Rudinës ? Si lindi Jakova ? Por edhe një gjë , perderisa te sqarojmë fatin e Rudinës ; Jakova rrjedhë nga emri i Jakov Vulajt ,pra Jakovaj e më vonë Jakova e kurrësesi nuk ka të bëj me kompozimin Jak+ova (ova ,turqisht fushat ) . Por me rëndësi është ,se a e dinte Jakovi (shkurtimisht Jaku) se Rudina do të emrohet sipas tij më vonë ? Pse duhej humbur gjurmët?

Duke u nisur nga stili i ndërtimit të jashtëm , madhësisë së tempullit vetvetiu lind pyetja se a mos ishte ndonjë objekt tjetër aty , mu aty ku Hadum Aga vendosi të ndërtonte xhaminë e tij. A mos u rrënua ai objekt tërësisht , apo a mos u adaptua për nevoja dhe qëllime të Hadum Agës. Hadum Aga kishte lindur në fshatin Guskë ,afër Gjakovës.

Në librin e cekur më lartë të Selami Pulahës ceket : Ndikimi i Antroponomisë Sllave në këto anë ishte shumë i vogël. Ndryshimet në mes të banorëve me antroponomi shqiptare dhe antroponomi sllavo -(ortodokse fxh)jane të pa besushme të mëdha.Prej 2507 krerëve shtëpimbajtës të cilat ishin të krishterë , 1768 kishin emër katolik Shqiptar, 648 emra të përzier katolik shqiptaro-sllav (ortodoks ,shkizmatik fxh) dhe vetëm 96 ishin e emër sllav(shkizmatik fxh): Banorët musliman me emër shqiptarë ishin 492 . Po ata ortodoksët (shkizmatikët ) si flisnin , a mos flitnin shqip ? Sigurisht që po.

Ne Gjakovë ,pra në qytet duhet te kryhen kërkime arkeologjike duke u nisur nga të dhënat apo hartat qe mund te jene ne arikivat e Vatikanit. Manstriri i Deçanit ?, por atje nuk ka interes. A e imagjinoni një vend ku jane zhvilluar pjesë te rëndësishme të historisë europiane që ende te mos dihet asgjë se çfarë ka nentoka. Enigma e pa zgjidhur kurrë është vendi ku është ndërtuar objekti i parë i fabrikës së tekstilit ”Emin Duraku” , (Vektaria ) në Gjakovë. Flitet por s ´ka guxuar të publikohet se aty ishte gjetur një shkritore e vjetër metalesh qe duhej të ketë datuar nga Kultura e Vinçës. Ishin kohërat tjera atëherë ,vitet e 50- ta shekullit të kaluar. Pra jemi në një kohë që duhet të punohet në këtë drejtim dhe të gjëndet e vërteta e Rudinës.

Monolog dhimbjesh, dashurie, malli e proteste….

February 18, 2014 by dgreca

Esse-analizë e vëllimit me poezi, “Dhimbjes i rrinë të vogëla këpucët e heshtjes” e Poetit e Publicistit -Vasil Tabaku)/

Shkruar nga Raimonda MOISIU/

Poeti dhe publicisti i njohur, Vasil Tabaku i prezantohet audiencës së lexuesve dhe botës shqiptare, si një ndër autorët mjaft interesantë e mbreselënës i dhjetra vëllimeve në të treja gjinitë; poezi, prozë dhe publicistikë, ndërkohë është autor i mijra editorialeve gazetareske, esse, analiza dhe opinione social- ekonomike- politike e kulturore. Dhe kjo nuk erdhi krejt rastësisht, por as e papritur. Ato janë dëshmi e prirjeve të shpirtit letrar-artistik, psikikes e filozofikes, aftësisë dhe kredencialeve të identitetit krijues të tij. Në një nga ato ditët e nxehta të korrikut, 2013, isha në Tiranë, kur në celularin tim u shfaq numuri i poetit e publicistit Vasil Tabaku. Deri atë cast njiheshim nëpërmjet eksperiencës krijuese si dy miq e kolegë virtualë në rrjetet sociale. E lamë të pinim kafe në qendër të Tiranës, te Bar – Kafe “Europa”, mjedis i njohur ky, ku mblidhen e takohen intelektualë, shkrimtarë, poetë e gazetarë, kafe e biseda “për qejf të poezisë e të letërsisë”. Ishte një ditë e këndshme dhe impresionuese mes kolegësh. Por edhe dicka më shumë! Vasili më dhuroi dy libra të tij, -romanin “Baleti i drerit të plagosur” dhe vëllimin me poezi “ Dhimbjes i rrinë të vogëla, këpucët e heshtjes”. Poezinë e poetit Tabaku e njoh mirë për harmonizimin e bukur, zhvillimit të identitetit të pjekur poetik dhe gjetjes poetike brenda detajit artistik, kujdesit estetik e filozofik, tonit qytetar e intelektual dhe vargjeve lirike, c’ka ai deklamon atë që askush nuk e mendon, imagjinon dhe të paparashikueshmen. Poezia e poetit Tabaku deklamon më shumë se fjalët që reflektohen në tekstin melodioz muzikor të një kënge. Ne dëgjojmë përmes tingujve muzikorë të ndryshëm notat e shpirtit tradicional e klasik, por poetët nuk janë pinjollë të muzikës, ata janë njerës të talentuar që krijojnë vargje falë dhuntisë dhe imagjinatës poetike të tyre. Si poezia dhe muzika të ngjallin emocione se i këndohet, jetës, dashurisë e dhimbjes,-asaj njerëzores. Argumenti është sekondar, finishi poetik i vargjeve është primar. Fjalët dhe veprat janë mënyrat indiferente të energjisë hyjnore e njerëzore, ku fjalët janë vepra dhe veprat në një farë mënyre janë fjalët. Nëpërmjet metaforës poezia prodhon afërinë mes detajeve jetësore e njerëzore, filozofike e artistike, që kurrë nuk i kemi menduar më parë se ato do të mund të bashkëjetojnë të veshura me artin e fjalës së bukur. Teksa lexoj poezitë e vëllimit “Dhimbjes i rrinë të vogëla këpucët e heshtjes”, mendoj se poeti Tabaku nuk është një poet “ i famshëm”, por ai është një poet i mrekullueshëm dhe njeri i jashtëzakonshëm. Ky fakt është shumë më e rëndësishme e domethënës për mua, se sa pyetjes që mund të lindë, se a po shkruaj për dikë të njohur…?! Ky vëllim poetik reflekton personalitetin e maturuar poetik të autorit, që është i dallueshëm për qartësitë dhe skepticizmin e tij ndaj realitetit e përvojave jetësore, kur koha duket sikur mbaron. Karakteristikat e tjera të stilit të tij poetik plot ajër dhe liri, janë forma të strukturuara të hapjes me botën shpirtërore, psikiken e humanen, tërheqjes drejt momentit poetik nga njëra anë dhe ndaj jetës në anën tjetër, imazhin e simbolit të dhimbjes e harmonisë, dashurisë dhe përjetimit shpirtëror, dhembshurinë, heshtjen dhe pikëllimin, vetëdijen e mosvetëdijen, pranë e larg. Të gjithë takohemi në këtë jetë jo thjesht për mirë apo për keq, por në marrëdhëniet me njerëzit gjithsecili prej nesh, pret një përgjigje sa herë ka pyetje në “fushëbetejën”-e jetesës e mbijetesës.

Stili poetik e poetit Vasil Tabaku, është dyvalenca e ekzistencës njerëzore.

Vëllimin poetik autori nuk e ka ndarë në kapituj, por ndërsa shfleton atë dhe lexon poezitë kupton se është cikël poetik i plotë alegorik, inteligjent dhe ambicioz. Autori me mjeshtëri letraro – artistike e filozofike prezanton kontrastet e dy aspekteve të personalitetit të tij poetik; 1-nga njëra anë vargje entusiaste ku brenda realitetit human është njeriu, me kompleksitetin e larminë e ndjenjave e emocioneve, të strukturuara këto me imtësira psiko-analitike dhe metaforike:

“Thesari i vetëm që kemi/është puthja…/Meteorin e këputur të kokës së kaprollit/mban në duar/ /kërkon të mbështetesh/tek një përqafim.”(poezia “Realitete”,f.51).

Poeti përkufizon pikëpamje komplekse dhe intensitetin simbolist njerëzor me simbolikën e lidhjes të fortë të lirisë së shpirtit, gjëndjes emocionale të natyrës njerëzore, si pozitive ashtu edhe negative, dhëmbshurisë e etjes për të dhuruar e marrë dashuri.

“Dhimbja vesh këpucët e heshtjes,/mbi rrugën e kafshuar,/nga hapat e varfërisë,/supet e mi,/janë frymëmarrja e detit ,/me hënën,/nga zambakët e bardhë./Duart/kanë/humbur ndjesinë e prekjes./Pëllumbat e gjinjve fërfëritës/qajnë/nga mungesa e dashurisë.”,(poezia “Shpërbërje”f.53).

– 2-nga ana tjetër të vërtetën e pamëshirshme me mall e brengë, melankoli e heshtje, trishtim e gëzim, vargje që motivojnë luftën për jetën dhe përmirësimin e të kundërtave në hapësirën e dimensionit njerëzor dhe stalagitet e shpërbërjes në hapësirën e boshtë të farsave sociale, në dritën e gjërave të shkruara në heshtje nga mendja e dhimbja, monologon sinqerisht dhe emocion poetik dhimbjen e dashurinë njerëzore, dhe arrin në përfundimin se poezia e poetit Tabaku është dyvalenca e ekzistencës njerëzore.

“Ne ishim bashkë/ kisha pirë vesën e syve të bukur/kisha puthur lulet/zjarri ishte derdhur brenda meje/si shkrepëtimë rrufesh…/Kisha ndjerë ftohtë/kisha ngrirë përpara syve,/statuja e dhimbjes sime/kishte mbetur memece/.(poezia “Sytë e bukur”f.170)

Poeti Vasil Tabaku në këto vargje ka saktësi lirike, sinqeritet e ciltërsi të drejtëpërdrejtë të ndjenjës e shpirtit poetik. Përzgjedhjet e figurave letrare janë jashtëzakonisht të goditura e të zbuluara, të lakmuesheme dhe i pavëndshëm ndaj energjisë simbolike. Autori me termat – “sytë e bukur, puthja, zjarri, shkrepëtima, ftohtë, ngrirë, dhimbje, rrufesh, memece”, terma që nënkuptojnë – dashuri, besnikëri, durim, kurajo dhe ka argumentuar vecorinë për të monologuar me lexuesin me forcën krijuese artistike e filozofike të dala nga shtrati i ndjenjave të fuqishme. Poezi të tilla si “Ajkuna qan Homerin”, “Dashuri e dashuruar”, “Krizë”, “Me c’dhimbje të dua”, “Puthja e zambakëve”, “Etyd”, Të ndezësh zjarre”, etj, janë ndërtuar me vargje lirike që dramatizojnë kontrastet mes jetës, artit dhe krijesave natyrore përreth, dashurinë e dhimbjen ndaj paqëndrueshmërisë së natyrës, këndvështrime lirike origjinale e të arrira, psikikja dhe përjetimi shpirtëror që demonstrohen nëpërmjet artit e forcës së fjalës artistike e filozofike, -magjia e artit në të përditshmen. Poeti demonstron mjeshtërisht dualitetin; me brengë e trishtim, gjuhë të figurshme e letrare për vashën e heroin lirik në kohë e hapësirë, sikundër; “Ajkuna fshin lotët e derdhur për Homerin/vetëtimat/ka varur në qafë/Me yjet si gurë të cmuar”, dhe emërton përshkallëzimin e intensitetit të tyre me epitete, krahasime e metafora, nën vëzhgimin e hollë e të vëmendshëm të personazheve, temperamentet e emocioneve individuale, të gjallë e të paharrueshme. Vetëdija e poetit Tabaku monologon me lotët e gurët e cmuar, të Ajkunës që fshin lotët për Homerin –një vajtim ky, që ka muzën dhe perëndinë e saj brenda mjedisit elegjik e poetik.

“Prej kënge është bërë edhe zemra ime/Po shpirti eh shpirti/Qënka një humnerë/shpresë e dhimbjeje…/Ku bisqe drite/Ushqehen me frymën time/Me dashurinë dhe puthjen/me zjarrin e thinjur e ëndrrat.”(poezia “Me c’dhimbje të dua”).

Ndjeshmëria e nevoja e poetit për të zbuluar shtigje e gjetje poetike, mediton e monologon, i ngroh brenda shpirtit të tij që është zjarr nga ndjenja e dashurisë, poeti identifikon tensionin qëndror të subjekt/objektit, tërheqjen e tyre drejt artit të fjalës nga njëra anë dhe ndaj jetës nga ana tjetër, mision për të transmetuar filozofinë e jetës, dhimbjes e dashurisë njerëzore.

“Me emrat e Mujit e Halilit/Me vajin madhështor të Ajkunës/një qarje,/Që rrëqeth planetët dhe njerëzit/Me qumështin mitik të zanave/Dhe pluhurin qiellor/të kreshnikëve…./Bota/ Ka shtangur/Dëgjon këngët hyjnore/Nga gurrat e zërave të aedëve popullor.”(poezia “Eposi shqiptar” (f.129).

Kjo është poezi –baladë me temë historie me mendim, sqimë e klasike. Ka edhe të tjera poezi të tilla baladike, elegjike, historike dhe sonetë. Por zgjodha këtë se më tërhoqi vëmendjen si krijim i individualitetit të vecantë dhe përmasat artistike e filozofike. Paraqitja e heronjve me emrat e tyre, nuk se është prirje e rastësishme për poetin Tabaku, por është aftësia krijuese tij, koeficenti artisik me koeficentin filozofik që kristalizojnë dhe evokojnë historinë, heronjtë, traditën, krenarinë, dashurinë dhe përcohet thelbi i përjetësisë të vetëdijes e kujtesës njerëzore e historike, të vërtetën e kumtuar nga dialektika e kreshnikëve me qumështin mitik të zanave. Poezia e poetit dhe e publicistit Vasil Tabaku ka ritëm funksional, metafora lehtësisht të kuptueshme, të cilat të fusin në teleskopin poetik, zbulojnë prirjet e mesazhit të tij pozitiv që nxisin vetëdijen njerëzore, meditimet, intimitetin, shqetësimin e poetit, tematika të vecanta me tendencën e vargut tradicional, estetik e bashkëkohor, tematika që përcaktojnë biografinë kolektive të vetvetes e brezit që jeton e i përket. Kemi poezi lirike që i dedikohen atdhedashurisë, si; “Të puth Shqipëria ime”,(f.10), “Brenga e Mërgimtarit”(f.11), “Vështrim mbi Tiranë”(f.156), “ Realitete shqiptare”,(f.180), “Luaj dramën time”( f.172), etj,

dhe semantika e ideve të tyre, është dashuria, historia, ndjenjat patriotike, krenaria, guximi për të thënë të vërtetën e realitetit gri, të veshura këto me ngjyra gazmore e të dhimbëshme, shpirtërores e psikikes, dhimbjes e mallit, vuajtjes e sakrificës, mungesën e njerëzve, shpresës e spekulimet mbi njerëzoren, pesimizmin dhe optimizmin, shpirtin intelektual, qytetar e protestues, për të thënë të vërtetën, ëndrrën e ndaluar dhe ëndrrën e së ardhmes. Kemi poezi me ton qytetar, social e intelektual, ku shpaloset aspekti human i poetit, sikundër; “Gjëra të trishta”(f.146), “Kthim te e vërteta”(f.128), “Reale” (f.124), “Fundi” (f.129), “Arratisje” (f.127), etj.

Është një mision i tërë me konvecione të goditura artistike e filozofike, që poeti Tabaku penetron në dramën cinike e tragjedi të ngurtësuara; “Shqipëri/dhimbje e dimërt/e shpirtit tim/Dimërzuar dimërisht/hesht/në cep të shekullit të ri./Nëpër zërin tim/rrokullisen gurë/si tragjedi të ngurtësuara nën një qiell klithmash.”

Në këto vargje ndjejmë nervozitetin, stresin, virtuozitetin dhe kujdesin human, si thirrje e ankthit të kohës së mbarsur nga stereotipet e kontrasteve të mëdha, farsave sociale dhe bujarinë njerëzore. Me inteligjencë, grintë ironie, poeti monologon raportin shpirtëror intim me atë që është shpallur botërisht; e varfëra me të pasurën, të vërtetën e të pavërtetën, e anashkaluara me gjërat që janë në skenën e jetës, vlerën e antivlerën, zotin, ankthin, grotesken e sarkazmën, qytetaren dhe intelektualen, realitetin e hidhur dhe shpresën e pashpresë, me vitalitetin e pushtetin e habitshëm moral, social e politik të tyre -mes të bukurës e së përditshmes njerëzore.

“Hap qiellin/kërko/sytë e humbur të të verbërit…/duart e mija/janë mbushur/me shi lotësh…/I verbëri/vërtitet brenda natës së vet/gishtat /I digjen/nga copëzat e thyera të dritës.”(poezi “Dhimbje qielli”,(f.92).

Në këteë poezi kemi imazhin e dukshëm. Hija e copëzave të thyera të dritës ndaj hijes së errësirës në sytë e të verbërit, mbulon plotësisht imazhet e tjera, që dëshmojnë sfidën në kohë e hapësirë të imponuara vetvetiu me vizionin ekspresionist poetik. Poeti e ka formuar këndvështrimin e tij poetik me anë të rrënjës së ideve, figurave retorike dhe metafizike, prirje kjo drejt qasjes të intimitetit personal e kolektiv, ku poeti edhe ne të gjithë banorët në tokë e qiell, por pak prej nesh guxojnë apo ta përshkruajnë atë me ngrohtësi, sic bën autori Tabaku. Poeti shpengon dhe shpëton veten nga heshtja e syve të të verbërit, një heshtje që i ngjan dhimbjes qiell…vdekjes….

Poeti dhe Publicisti Vasil Tabaku përmes krijimit letrar artistik e filozofikes, përmes grintës poetike të imagjinatës, lirikes, psikikes e shpirtërores, në vëllimin poetik “Dhimbjes i rrinë të vogëla këpucët e heshtjes”, i dalë nga shtëpia botuese “Ada”, na ka dhënë mjeshtërisht monlogun e dhimbjes, dashurisë mallit e protestës – me besimin dhe aftësinë e shpirtit krijues, qytetar, intelektual e njerëzor, jo vetëm ngjall emocione e mbresa të jashtëzakonëshme për audiencën e lexuesve e dashamirësve të poezisë, por përcon edhe mesazhin botës, që të mendoje më ndryshe, i jep optimizëm e shpresë se e ardhmja ekziston e i përket jetës e dashurisë njerëzore

Raimonda MOISIU

Hartford CT USA

Shkurt 2014

Ish kryeministri Sali Berisha kerkon rrezimin e bustit te kryeministrit Edi Rama

February 18, 2014 by dgreca

Proteste, me 20 Shkurt te gjithe se bashku ne sheshin Skenderbej!/

Ne faqen e tij te facebook-ut ish kryeministri Berisha u ben thirrje shqiptareve qe te mos mungojne ne protesten e 20 Shkurtit sepse ka dhe nje bust per te rrezuar, dhe ky sipas ish kryeministrit, eshte kryeministri actual Edi Rama. Ja mesazhi i plote:
Te dashur miq, kete foto e mora nga nje faqe e te rinjve qe me padurim po presin 20 shkurtin, diten e protestes me te fuqishme popullore kunder Edvin Kristaq Rames. Kunder neobllokmenit, qe ne shembullin e eterve hoxhist qe permbysem 23 vjet me pare, mashtroi shqiptaret dhe boten. Per te grabitur votat ai u zotua per 300 mije vende pune, sherbim shendetesor falas, mosprishje te banesave pa leje dhe legalizime falas, ulje te taksave dhe te çmimeve per ushqime dhe energji, rend dhe siguri por qe ne 4 muaj, nuk ka krijuar as edhe nje vend pune dhe ka shkaterruar dhjetera mijera vende pune, ka rritur te gjitha çmimet dhe taksat per 100% te qytetareve, gjobit pa te drejte çdo dite dhjetera mijera qytetare, hedh ne ere shtepi dhe ndertime me leje, vendos monopolet e rrethit te tij familjar.
Te gjithe ne proteste per te shnderruar pranveren qe vjen ne pranveren e demokracise qe meritojme! sb

KALAJA NË PORTOPALERMO DHE FORTIFIKIMET Në SHEKUJT XVIII-XIX

February 18, 2014 by dgreca

Nuset e Himarjoteve me ngritën me kujdes…

Nga Gëzim Llojdia*/

FORTIFIKIMET Në SHEKUJT XVIII-XIX/

Periudha e pashallëqeve të mëdha shqiptare.Naser Gashi shkruan:Por midis gjithë sundimtarëve të pashallëqeve, u dallua për ngritje fortifikimesh Ali pashë Tepelena, i cili nga fundi i sundimit të tij, mundi të krijojë një shtet thuajse të pavarur, me kryeqendër Janinën. Në kufijtë tanështetërorë ndodhet vetëm një pjesë e kalave të ndërtuara apo tërindërtuara prej tij, si Tepelena, Gjirokastra, Shën-Triadha,Mahallaja, Porto-Palermo, etj. Qëllimi i Ali Pashës në ndërtimin e një rrjeti të tërë fortifikimesh në territorin e sunduar prej tij ishte jovetëm zhdukja e anarkisë feudale dhe sundimi i plotë i vendit, por edhekrijimi i një shteti të pavarur shqiptar, ku të përfshihej edheShqipëria Veriore. Midis ndërtimeve të tjera Aliu u vuri rëndësi tëveçantë fortifikimeve dhe nxitoi të ndërtonte një sistem të tërëkështjellash dhe kullash të veçuara, pasi parashikonte një konflikt tëarmatosur me Turqinë. Prandaj kështjellat e tij janë ngritur në pika tërëndësishme strategjike, pranë rrugëve nga mund të kalonte ushtriaturke si dhe në qytetet dhe portet kryesore. Për më tepër, Ali pashëTepelena filloi të krijonte një rajon tepër të fortifikuar në krahinën malore të Sulit, të cilën do ta kishte në rast nevoje si vend të rezistencës së fundit, për të pasur mundësi të grumbullonte dheriorganizonte forcat kundër ushtrisë turke superiore në numër.Në ndërtimit e tij ushtarake Aliu përdori një numër të madh arkitektëshdhe inxhinierësh të huaj francezë dhe italiane, por në krye tëpunimeve, nga viti 1800 deri rreth 1812, qëndronte Petro Korçari (4) , një mjeshtër shqiptar, të cilin konsulli i përgjithshëm i Francës në Shqipëri, Fransua Pukëvili, e quan «Voban» (5) tëtij. Vetë Aliu ndërhynte shumë në punimet dhe nuk kishte besim nëarkitektët e huaj. Ai përdori për ndërtimin e kështjellave mjeshtra ngakrahina e Korçës, Përmetit, Gjirokastrës, Janinës dhe Dibrës.Veç kalave që ndërtoi Ali Pasha, jashtë territorit të sotëm të Shqipërisë, si në Janinë, Prevezë, Artë, Sul, etj., ai ndërtoi shumë fortifikimeedhe brenda këtij territori, si në Tepelenë, Gjirokastër, Shën-Triadhë,Butrint, Mahalla, Libohovë, Shën-Vasi, Porto-Palermo, Bërat.Pjesa më e madhe e këtyre fortifikimeve ruhet në gjendje të mirë apo tëmjaftueshme për t´u studiuar. Ndërtimet ushtarake të Ali Pashësdallohen nga teknika e ndërtimit me gurë të latuar me kujdes, dhe kur lejonte terreni, nga format e rregullta gjeometrike, në të cilat mbizotëronte drejtkëndëshi, nga kullat dhe muret e ulëta e me faqe të pjerrëta në anën jashtme, frëngjitë e mëdha për topa me hapje nga jashtë si dhe nga disa elemente dekorative, si kornizat prej guri, qëkonturojnë zakonisht pjesën e sipërme të kurtinave dhe kullave, me lartësi të barabartë. Jo të gjitha kalatë e Ali Pashës janë të një rëndësie dhe u është kushtuar i njëjti kujdes. Sipas qëllimit dherrethanave, në të cilat ato u ndërtuan, kombinohet utiliteti,qëndrueshmëria dhe madhështia. Vendlindjen e tij, Tepelenën, Aliu donte ta bënte një rezidencë të dytë të tij pas Janinës që të mos binte më poshtë nga ajo nga shkëlqimi dhe madhështia. Por para se të ndërtonte kalanë në këtë qytet, Aliu synoi të nënshtronte një herë krahinën e Gjirokastrës, Delvinës dhe Himarës e sidomos të kishte një dalje në det në këtë zonë, ku si vendin më të përshtatshëm gjeti Butrintin. Kështu, rreth vitit 1797, ai ndërtoi një kështjellë të vogël në fshatin Mahalla të Delvinës, mbi nië kodër të ulët, nga ku zotërohej një pjesë e luginës së lumit Pavlla. Kjo ishte një kështjellë e dobët, muret e saj kishin një gjerësi prej vetëm 0,75 m dhe lartësi 3,50 m. Me planimetri në trajtën e një trapezi, ajo ka katër kulla drejtkëndëshe në qoshet dhe dy hyrje, nga të cilat hyrjakryesore përshkon murin verior, ndërsa tjetra, më e vogël, murin jugor.

Në ballin e portikut të kështjellës së Ali Pashait,në Porto Palermo,në jug të gdhendura gjenden në një stil,ndoshta në atë bizantin, vargjet nga mënyra e të kënduarit duken që janë të bejtexhinjve të oborrit:”Ktheni ploret o detarë…afrohuni pa frikë,inati i erës dhe dallgët janë frikë…Ky është varianti i parë që unë gjeta dhe ne fund do t’u paraqesë variantin e dytë të mësuesit Janko Pali nga Qeparoi. Çfarë do të kuptojë ky rapsod oborri i Ali Pashait me fjalët,ktheni ploret o detarë…,Flitet për anijet detare, që të ankorohen aty buzë vendit ku prehej pashai. Një ditë do të kthehem tek ju i ka thënë edhe Pukevil ,i cili ka shkruar për këtë takim dhe ka përmendur vitin 1806,kohë këtë cilin Ali Pasha e mirëpriti në kalanë pesë këndesh e projektuar nga një inxhinier bashkëkombës i Pukevilit, po francez. Afrohuni pa frikë besoj shqyrton,aty për ku je nisur,po të them në gjuhën vendase ”Mirëardhësh ! Në një sterre,dallgët të krijojnë ndenjën e madhe të frikës,zhurma e tyre,shkrumbëzimi,përplasjet,lartësia e tyre e matur në disa ballë,dhe kësisoj inati i erës,nuk mund të përballohen përveçse tu thuash hapu ,janë goditje që ndryshojnë format e shkëmbinjve .Ktheni ploret o detar… në qiellin e kthjelltë nëpër natë,nuk ka ndonjë formulë të fshehtë mikpritje,për të kthyer anijet në gjirin e kështjellës ku qëndronte pashai plak i menduar,që ishte e rebeluar me perandorin.

Frynë jug erë e fortë, që ndihet më tepër në jug ,por sidomos në këtë pjesë jugore. Kalaja është në vendin më të bukur,një ishull deti e rrethon më tre pjesët me ujë,ndërsa përkarshi është rruga që mbrinj deri atje. Duken muret e kalasë, frëngjitë e vogla të mbuluara me rrasa guri. Murre,portik, frëngji .Kalaja është mirëmbajtur mirë. Brenda ka dhoma,puset e ujit. Dhoma të errtë si biruca. Korridore dhe mjedise të tjera. Punuar me gurë. Një ndër specialistët e monumenteve të kulturës në rrethin e Vlorë, N .B shprehet se ka një ide interesante. Duke parë se në ishullin e Janinës, është krijuar një muze për Ali Pashën,përse ndoshta në të ardhmen mund të projektohet dhe të ndërtohet një muze për Ali Pashën. Aty mund të përmblidhen të gjitha të dhënat si dhe dokumentet,reliktet dhe foto për sundimtarin Ali Pasha. Duhet thënë se pas Skënderbeut,është Ali Pasha ,sundimtari që sundoi jugun e vendit duke e taposur pushtimin osman. Duke bashkëvepruar më bektashinjtë për një aleancë të vetme të dy palët kishin një kundërshtar,shteti i Ali Pashës është i njohur duke ekzistuar ,ku Ali ishte sundimtari një lloj kryeministri shqiptar .Dhe është e kuptueshme koha e tij,por është pak e njohur si kohë e qëndrimit te ekzistencës së shtetit shqiptar karshi osmanllinjëve . Në muzeun e Ali Pashës mund të vendosen dokumente origjinale që gjenden në shtetin turk,por edhe në ishullorin e Janinës .A duhet menduar sa për fillim duhet thënë se është një ide e mirë për ti hapur udhë realizimit të më vonshëm. Kjo edhe nga fakti sepse sivjet kalaja në Porto Palermo pati vizitorë të shumë,turistë tëhuaj që interesoheshin për Ali Pashën dhe kalanë e tij,kohën e sundimit,rreth dy shekuj më parë. Kalaja e Ali Pashës mbart një tregim të moçëm. Ali pashai e ndërtoi këtë kala për gruan e tij Vasiliqinë. Thuhet se thesari i saj është zhytur në katakombet e saj dhe pas mërgimit të pashit dhe gruas së tij ,thesari nuk u gjet,duke treguar se legjenda ishte më tepër një sajim popullor.

Kështjella në jug, e Ali Pashës mësuar me gjuhën e fjalëve të patregueshme,ku të shfaqet Vasiliqia ,që e parandien ardhjen e orëve te territ,në dyert e saj nga shenjat pluskuese i solli koha. Ti hënëz e plotë,në flokë!O pishës e ndezur në muzg!Sa shikime janë ngurosur përmbi ty:” Ç’pret moj e gjorë,Aliu s’është më i gjallë…

Kjo kala me shkruante një ish i burgosur aty ka shërbyer si burg, shkruan aty vite te rinise në këtë kala që me qepaku sot mund te kthehet ne muze edhe për turistet por edhe një kthine e saj te tregoje vuajtjet e atyre djemve te nenave që provuan birucat .

Pasuritë kulturore, historike dhe artistike prezente

Ne territorin e Bashkise Himarë objektet kryesore te cilat përbejnë pasuri kulturore, historike dhe artistike janë: Ne Gadishullin e Karaburunit: guroria romane Gramata, kisha e Shen Adreas.

Ne Dhërmi: Manastiri i Panajase (Shën Mërisë), Manastiri i Shën Thodhorit, kisha e Shën Stefanit, Shpella e Pirateve, shpella e Parashqevise, kisha e Shën. Nikolles, lagjia e vjetër e fshatit Dhërmi me shtëpitë e ndërtuara me arkitekturën karakteristike, Kulla e fisit Vretos dhe Kulla e fisit Kumi etj. Ne fshatin Iliaz: manastiri i Stavridhit. Ne fshatin Vuno: shtëpitë me arkitekturën karakteristike te zonës. Ne fshatin e vjetër Himarë: Kalaja e Himarës është një fortifikim qe i përket shekullit te 3-te para erës sonë dhe vazhdon ne periudhën e mesjetës. , Kisha e Akipeshkopise, kisha e Kasiopise, kisha e Shen Pandon, kisha e Athalit, lagja e vjetër me shtëpitë me arkitekture karakteristike.

Ne qytetin Himare:Shpella e Omerit e cila i ka dhënë dhe emrin qytetit (Spile), kisha e Shën. Marinës. Në Panormi: Kalaja e Porto-Palermosdhe Kisha e Vasilikes (gruas se Ali Pashës). Kjo kala thërritet ndryshe edhe Kalaja Pashe Tepelenës, ndodhet ne afërsi te Himarë, ne gjirin me te njëjtin emër. Kjo kala u projektua nga një inxhinier francez ne formën e një pesëkëndëshi. Porta e hyrjes ndodhet nga ana e lindjes. Muret janë te trashe 1.6m. Ne shënimet e tij konsulli francez Pukevil shënon se me 1806 ali Pashe Tepelena, i rezervoi atij nje pritje ne kalanë e Kastrise, Himarë. Sipas studiuesve te quajtur te bregdetit Janko Palit, ne ballin e portës te kësaj kalaje jene te gdhendura me germa greke ne stilin bizantin. Ne Qeparo: fshati i vjetër Qeparo me shtëpitë e ndërtuara me arkitekturën karakteristike, shtëpia e Ali Pashes, Manastiri I Shen. Dhimitritit, Kembanaria e kishës se fshatit Qeparo, Kalaja e Vjetër etj.

Thuhet se në Himarë kalonte trakti i Egnatias jugore, që përshkonte Aulonën, Llogora, Himarë, Finiq. Himara e ka plazhin në Spile më të mirin. Ajo,që mund të tërheq kureshtar është shpella e Odisesë në Spile. Si i shpëtoi Ciklopit varur në leshin e deleve. Në Porto Palermo,kështjella e Ali Pashait ka formë pesëkëndëshe. Muret janë të trashë 1.6 m .Në ballinë gjenden vargje poetësh,gdhendur me stilin bizantin. Ndërtuar poetika e tyre me kaq ëmbëlsi me detin:

Mbishkrimi i dyte na e ka dërguar nga USA Pertaq Pali ibiri i Janko Palit

Mbishkrim ne deren e forteses se Palermos te ngritur me 1806
nga ALI PASHA, Vezir i Janines.
Stripste tis pllores afova thallasopori kseni
S’tin thallasa tu Panormu, thimos vjeni !
Q’eme pu tora vlepete s’ton urano san astro
Ime tis niqis tropeo astrapovollo Kastro !
Nifadhes Himarjotises m’ektisane me zillo
Afillo pros tus afillus qe pros tus fillus fillo !
M’ezilepse o Faethondas m’ihe nakari o Pirros
ALIS o protos me krati Tepelenjotis iros !
Afendis plireksusios s’tis Ipiros ta meri
Qe stratighoa Asirios me ta spathi s’to heri !
Pende mirjadhes stratevma Krata s’ton orismo tu
Afovos penda q’atromos anandja s’ton enthrotu !
S’ta Janin’ ahapavete t’atromito londari
Tis Athinas to jenima q’anathrema tu Ari !

Ngritur në kopje në vend me 1932 nga Arsimtar Janko Pali

Ktheni plloret o detare,hyni ne liman rehat
Këtu ne Panormen deti s’trembet erës me inat
Edhe mua qe shikoni lart ne qiell qe çaj rete
Jam e fitores trofe fortes’ qe shkrep rrufete !
Nuset e Himarjoteve me ngritën me kujdes
Armike për armiqtë, për miq mike me bese !
Me pati zili Fatheondi dhe Pirro me pat nakar
I Tepelenës me sundoi heroi Aliu i par
I plotfuqishem është sot ne ç’mban Epiri vende
Dhe gjeneral Asirian me shpat’ e me mende !
Pese dekada mijëra ka n’urdher ushtare
Pa frike e pa u tutur u bën armiqve balle
Tani Janine prehet luani pa frike
Nga Athinaja lindur , që Marsi vetë ka rritë !
Përkthyer dhe përshtatur ne shqip nga arsimtar Janko Pali në vitin 1932 (shkruar me makine shkrimi mare nga origjinali i vitit 1932 dhe ne dy ½ flete, formati ) .Qeparo me 29. XI. 1979.

Autori që ka përkthyer këtë pllakë është eurditi Janko Ll. Pali,njohës i mirë i disa gjuhëve të huaja mes tyre gjuhës së rrallë të esperantos , lindi në 20 korrik 1898 në fshatin Çoban Ishah, të Izmirit (në Anadoll), vdiq më 12 shtator 1994. Janko LL Pali, emër i dashur e i njohur i Bregdetit Jon, i përket plejadës së nderuar të figurave të shquara të kulturës, politikës dhe atdhedashurisë shqiptare.

*Msc.Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve

A Egziston zyrtarisht Ceshtja e Vorio Epirit? Pjesmarrja e deputeteve, kompromenton Athinen

February 17, 2014 by dgreca

* Deputetë grekë dhe Pirro Dhima, në 100-vjetorin e autonomisë së “Vorio Epirit”

*Thirrjet antishqiptare në Himarë, të rinjtë apel për Venizelos: Të kërkojë falje/

* Politika e Tiranës prodhon grindje mes vetes, asnje koment për pjesmarrjen e deputëve grekv në festimet e 100 vjetorit të te fantazmës së Vorio Epirit./

Është festuar dje në Athinë 100 vjetori i Deklaratës së Autonomisë së “Epirit të Veriut”, e cila u shpall më 17 shkurt 1914.
Festimet filluan me një meshë në Kishën Shën Dionisi, vazhduan me ekzekutimin e himnit kombëtar dhe me vendosjen e kurorave në varrin e Ushtarit të Panjohur,në qendër të Athinës, nga ana e zyrtarëve të Parlamentit dhe partive politike greke.
Sipas raporteve të mediave, edhe këtë vit ceremonia është karakterizuar nga një organizim jo aq i mirë si dhe nga reagime të vogla, që u krijuan nga prania e deputetëve të Agimit të Artë.
Ajo që vlen të theksohet, është pjesëmarrja e përfaqësuesve të partive parlamentare në pushtet, si Demokracia e Re dhe PASOK, edhe pse Athina zyrtare thotë se nuk e ka në axhendën e vet çështjen e “Vorio Epirit”.
Deputetja e Demokracisë së Re, Sofia Vultepsi vendosi një kurorë në emër të Parlamentit grek, ndërsa deputeti himariot Pirro Dhima vendosi një kurorë në emër të PASOK.
Nderuan me një kurorë lulesh edhe shefi Politikës së Jashtme të partisë “Grekët e Pavarur”, Terrence Kuik si dhe deputeti i “Agimit të Artë”, Ilias Kasidiaris.
Kurora në emër të organizatës OMONIA u vendos nga Panajot Leka, gjithashtu edhe nga partia LAOS dhe Federata e Dropullit të Ulët.
Festimet kanë vazhduar më pas në Muzeun e Luftës, ku janë dëgjuar fjalime rreth Luftës Nacional-Çlirimtare, që solli autonominë e Vorio Epirit dhe rreth çështjes së saj në ditët e sotme. Fjalimet përfunduan me atë të Kostas Kiriako, një nga pesë ish-drejtuesit e burgosur të OMONIA-s. Ai raportoi torturat dhe persekutimin që, sipas tij, kanë vuajtur vorioepirotët në periudhën e diktaturës komuniste të Enver Hoxhës.
Organizatorët e festimeve ishin Shoqata e Epirit të Veriut kryesuar nga Babi Karathanos, Organizata e Rinisë së Epirit të Veriut kryesuar nga Eleni Dimou dhe Këshilli Botëror i Epirotëve kryesuar nga Krisostomo Dhimo.
Në çdo 17 shkurt, qarqe të caktuara dhe segmente të politikës greke, përkujtojnë vitin 1914 kur ajo pjesë që ata e quajnë “Epiri i Veriut”, deklaroi autonominë e vet dhe krijoi një qeveri në Gjirokastër me kryeministër Jorgo Zografo. Protokolli i Korfuzit e njohu këtë tokë si njësi autonome nën sovranitetin e Shqipërisë, por autonomia u anulua nga konferenca e ambasadorëve në vitin 1921.

Thirrjet antishqiptare në Himarë, të rinjtë apel për Venizelos: Të kërkojë falje

Menjëherë pas ngjarjes së shënuar në Himarë dhe thirjeve anti-shqiptare, ka reaguar forumi “Djemtë e Gjirokastrës” ku të mbështetur edhe nga banorë të Hormovës në Tepelenë kanë qenë të pranishëm në vendin ku në vitin 1914 u ekzekutuan 214 burra nga ky fshat.

Në mënyrë simbolike ata kanë perzënë një tufë me dele të cilat mbanin mbi shpinë flamurin e Vorio Epirit. Ata kanë këmbyer pllakatën ekszistuese në memorialin që përkujtonte masakrën e vitit 1914 në Hormovë, me një pllakatë të re ku përcaktohej qartë sipas tyre autori i masakrës. Sheh Hysni Hormova tha se ky korrigjim si dhe përgatitjet për të përkujtuar 100 vjetorin e kësaj masakre, nuk bëhen në emër të urrejtjes por të memorjes historike pa të cilën vdesin edhe kombet.

Albi Koçi në emër të Forumit të “Djemve të Gjirokastrës dhe Tepelenës”, i ka kërkuar Ministrit të Jashtëm grek, Venizellos, të kërkojnë ndjesë publike dhe të distancohet zyrtarisht prej qarqeve që nxisin urrejtje mes popujve.

***

Politika e Tiranës prodhon grindje mes vetes, asnje koment për pjesmarrjen e deputëve grekv në festimet e 100 vjetorit të te fantazmës së Vorio Epirit. Duket se politika shqiptare eshte indiferente ose servile ndaj Athines, qe deklaron se nuk egziston ceshtje e Voriepirit, nderkohe qe “dielli me shoshe” nuk mund te fshihet.