Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2014

Studentja shqiptare Atdhetare Ame, vendos flamurin kuq e zi në Antarktidë

by

  “Unë, thotë studentia shqiptaro amerikane, u bëra krenare dhe zgjodha për të sjellë flamurin shqiptar, flamurin kuq e zi me shkabën dy krenare . Kur ngrita dhe valvita flamurin kuqezi , në Antarktidë , unë ndjeva një kënaqsi të veçantë , mu duk vetja sikur i tërë komuniteti shqiptar në Amerikë, ishte me mua . Kjo më dha krenari të madhe për vendin tim – teksa valëvitja flamurin kuqezi në një vend të tillë të pazakontë – kontinetin e akullt Atarktidën .”/

Nga BEQIR SINA, Staten Island New York/

STATEN ISLAND NY- ANTARKTIDE : Studentia shqiptare Atdhetare Ame , ishte e përfshirë në një udhëtim eksplorues, i cili quhet “Studentët e Universitetit Ekspedita në Akull – Students on Ice Antarctic University Expedition”, ekspeditë, kjo që zgjati dy javë prej nga fund viti 28 dhjetor 2013 – deri në 9, janar 2014.    Kjo ekspeditë me anije akull-thyese, ju ofrojë studentëve mundësinë për t’u aftësuar nga disa kurse në terren – të nivelit , dhe t’u tregojë atyre përvojën e një nga vendeve më frikë-frymëzuese në Tokë . Duke përdorur sipas tyre një qasje ndërdisiplinore, për të shqyrtuar në mënyrë unike kontinentin e akullut Antarktik , historinë e saj politike , shkencore dhe eksplorimin .

Ekspedita kishte rreth 70 nxënës që merrinin pjesë , nga 30 fakultetet universitare amerikane , shkencëtarë , ekspertë, politikëbërësit dhe profesorët.

Atdhetare Ame, është një vajzë e lindur dhe rritur në Nju Jork, e bija e dy prindërve shqiptarë, nga Dibra e Madhe, e cila edhe për koicidencë emrin e ka atdhetare – e thënë edhe më shqip Shqipëtare. Ajo, është një studente – fëmijë shqiptarë në Amerikë, e cila gjithmonë ka pasur dëshirën për të zbuluar dhe të mësojë nga mrekullitë e botës dhe universit që sillet rreth nesh.

Si pjesë e brezit të parë të fëmijëve amerikanë nga Shqipëria , ajo i ka vënë gjithmonë “peshë” vetes, për të mësuar nëpërmjet perceptimeve ndërkombëtare, jo vetëm vendeve që ajo vizitonë anembanë botës, por, me vizitat e saj në qytetin e prindërve të saj Dibër e Madhe, edhe për Shqipërinë e trojet shqiptare në Ballkan.

Atdhetare Ame, është e frymëzuar nga babai i saj , Qenan Ame , i cili ka qenë dhe është shumë i lidhur me komunitetin dibranë (Shoqatën Atdhetare Dibra – në Staten Island) veprimtar i dalluar i komunitetit, i cili fitoi një diplomë master në Inxhinieri Kimike, këtu në Amerikë . Mbasi, :”Amerika shihet nga e gjithë bota si simbol i përparimit dhe mirëqenies, vendi që studentët e mbarë rruzullit ëndërrojnë të studiojnë në SHBA”

Edhe e bija e tij – tani ka marr interes të madh në të kuptuarit dhe konceptimin të gjitha fushat e shkencës , veçanërisht në atë në fizikë dhe kimi . Ndërsa, ajo studjon shkencat për pasionin  e saj , ajo e di se si këto subjekte janë vazhdimisht në rritje, edhe për të ndryshuar botën , nga përparimet mjekësore për zbulimet aeronautike .

Ajo frymëzon që një ditë të bëhet një pjesë e një ndryshimi në botë, nëpërmjet shkollimit të saj për t’u bërë një inxhiniere hapësirës ajrore . Gjithashtu, Atdhetare Ame, është e interesuar për të ndihmuar gjithëçka rreth saj , ajo është praktikante në zyrën e asamblesitit të Staten Island – për Assemblymanin Michael Cusick, me të cilin asaj i janë ofruar mundësi të shumta, për të njohur sa më shumë komunitetin shqiptarë në këtë ishull – pra integrimin e tyre në jetën amerikane, e cila është e lidhur shumë me dashurinë për Shqipërinë .

Nëpërmjet këtij stazhi , ajo ka marrë pjesë në komunitet duke ndihmuar komunitetin shqiptar, për të “mbijetuar” edhe me vështirësitë me të cilat ata u ballafaquan me uragani Sandy . Ajo ka ndihmuar në faqet e shpërndarjes dhe thjesht ka ofruar asistencë nga zyra  e asamblesitit të Staten Island –  Assemblymanin Michael Cusick, për ata qytetar amerikan dhe shqiptarë, banorë të kësaj zone, që patën përjetuar dëmet materiale prej fatkeqësisë – stuhisë Sandy .

Atdhetare Ame, atdhetarinë e saj – dashurinë për Shqipërinë dhe krenarinë e saj – shqiptare, e ka përcjellur edhe përtej Oqeanit, në një mundësi që shkolla Amerikane, i ka dhënë asaj për të udhëtuar në kontinetin e akullt deri në Antarktikë. Duke marrë pjesë në një ekspeditë të paçmuar , ku ajo zbuloi më shumë për mjedisin. Ky udhëtim i dha studentes amerikano – shqiptare, dibranes në Amerikë, mundësi për të fituar një perspektivë më të gjerë dhe unike të botës, që ajo kurrë nuk ka përjetuar më parë .

Lidhur me këtë udhëtim në një bisedë me gazetën tonë, në SHBA, Atdhetare Ame, tregon se ” Në vitin tim të shkollës së mesme , unë u propozova nga senatori Chuck Schumer, për t’u bërë pjesë e një ekipi arsimor me studentët e përzgjedhur nga shkollat amerikane, në një  ekspeditë që udhëtoi në Antarktik . Dhe kjo ka ardhur nga që është vlerësuar rezultati i mësimeve të mija, por edhe nga esetë e mija botuar në gazetat lokale dhe në shkollë dhe personalisht ka ndikuar edhe rezultatet zyrtare të analizave , dhe rezultatet aktuale të shkollës së mesme . Si dhe me shpresën e gjetjes së një përgjigje pozitive nga Organizata e Studentëve Ice . Edhe pse unë kam qenë në ankth , nuk do të harroj kurr se sa kam qenë e gëzuar dhe e nderuar, kur kam mësuar se unë isha pranuar që të jemë pjesë e këtij ekipi arsimor, pra, ekspeditës që udhëtoi në Antarktik , dhe unë prezantova në dekun e anijes eksploruese në mes të Antarktidës – flamurin shqiptarë flamurin kuqezi “.

Me këtë rast ajo duke treguar për pasionin e saj – të “zbulimit” të botës, udhëtimet eksploruese ajo rrefehet se ” Kam marrë pjesë  sfiduese , por edhe gjallëruese , deri tani në udhëtimet e mija në Malet e Andeve jugore në Tierra del Fuego , Argjentinë . Kam përjetuar sfida me kafshë të egra dhe të rralla të tokës, ujit e ajrit , për klimën , historin, vendet e  zodiakut , dhe shumë aventura të tjera. Kjo më ka dhënë mua mundësinë për të fituar një perspektivë të re për botën . Sytë e mi nuk janë tani më, vetëm një  lente për mua, që thjesht për të parë, por përmes atyre çfarë kam parë, ato janë bërë skaner që tregojnë skenare potencialisht misteret të botës së padukshme. Kjo përvojë ka shërbyer si katalizator , nxitje që të mendojë ide të reja për të ardhmen time si një inxhiniere e ardhshme” .

Duke parë stë që kjo organizatë vlerson edhe diversitetin e studentëve në organizimin e Ekspeditës Ice,  ka inkurajuar fuqimisht idenë e një shumëllojshmëri të njerëzve nga komunitetet e ndryshme, që vijnë së bashku për të formuar komunitetin e ri të ekspeditës. Organizatorët, kan kërkuar për çdo studentë të sjellë në ekspeditë ndonjë flamur që është një përfaqësim prej vendit nga ata kan origjinën e tyre .

“Unë, thotë studentia shqiptaro amerikane, u bëra krenare dhe zgjodha për të sjellë flamurin shqiptar, flamurin kuq e zi me shkabën dy krenare . Kur ngrita dhe valvita flamurin kuqezi , në Antarktidë , unë ndjeva një kënaqsi të veçantë , mu duk vetja sikur i tërë komuniteti shqiptar në Amerikë, ishte me mua . Kjo më dha krenari të madhe për vendin tim – teksa valëvitja flamurin kuqezi në një vend të tillë të pazakontë – kontinetin e akullt Atarktidën .”.

Megjithëse, nuk është e sigurt nëse Atdhetare Ame, ka qenë shqiptaria e parë që ndonjëherë ka shkelur në kontinetin e akullt në Antarktidë, mund të thuhet se ajo ishte e vetmija studnete shqiptare nga Amerika, prej nga të shtatëdhjetë nxënësve, që merr pjesë në një ekspeditë në kontinetin e akullt në Antarktidë, në bazën e të dhënave të studentëve për Oragnizatën e Studentëve Ice.
Atdhetare Ame, dibrania nga Staten Island – studentia e suksesshme shqiptaro amerikane tregon për atë që ka parë gjatë kësaj ekspedite .

“Antarktida shpreht ajo është një bukuri e rrallë e natyrës , e pacenuar , kontinent i paprishur që është e pakrahasueshme me asgjë tjetër në rruzull . Takimin e parë e patëm me penguinët Adelie një specie e mrekullueshme . Antarktida, është e mbi populluar me pinguin , dhe unë kam parë “kolonitë” e tyre. I pashë me syt e mi “atë kujdesin prindëror” sesi me  krahët e tyre në mënyrë të vazhdueshme ata ishin duke u kujdesur për pasardhësit e tyre të vegjël . Unë pashë e elefant e detit. Unë pashë qetësinë e liqeneve të vogla , dhe qetësinë absolute të këtij vendi të qetë . Ishte një pamje e mahnitshme që unë kurrë nuk do ta harroj Antarktidën , dhe natyrën e tij të mrekullueshme” thotë studentia shqiptare në Amerikë, shqiptaro amerikania Atdhetare Ame .

Kontinenti Antarktikë

 Harta e Antarktikës, ka një sipërfaqe prej 13,200,000 km²

Antarktida (ang. Antarctica) ose siç quhet ndryshe edhe si kontinenti i bardhë, përfshin të gjitha viset që shtrihen midis Polit të Jugut dhe Rrethit Polar të Jugut. Pjesët më të mëdha të tij përherë janë të mbuluara me borë dhe me akull, për këtë arsye quhet edhe “kontinenti i akullit”. Antarktiku ka sipërfaqe prej 13.200.000 km². Është kontinenti më i largët dhe më i izoluari i rruzullit tokësorë. Nga të gjitha anët është i rredhuar nga Oqeani Paqësor, Atlantik dhe ai Indian. Janë bërë shumë ekspedita me qëllim të zbulimit të mëtutjeshëm të atij vendi mirëpo për shkak të largësisë së madhe nga kontinetet e tjera, dhe kushteve të vështira natyrore kjo gjë ka qenë pothuajse e pamundur. Njeriu i parë i cili e shkeli Antarktikun ishte norvegjezi, Roald Amundzeni në vitin 1911.

Historia

Emri Antarktida rrjedh nga gjuha e grekëve të lashtë (gre. ??ta??t????) që do të thotë në të kundërtën e veriut. Megjithatë termi Antarktidë për herë të parë u përdorë më 1890 nga hartografi skocez John George Bartolomeu Në Antarktidë nuk ka dëshmi që janë parë njerëz gjatë shekujve të mëparshëm, shfaqja e njerzëve në kontinetin e akullt ka filluar nga shekulli XIX saktësisht nga Roald Amundzeni në vitin 1911. Gjeografët besojnë se Antarktida nuk ka qenë kaq largë nga kontinetet e tjera por si pasojë e aktivietit të panxhezit ajo është larguar në një distanc të largët të cilën e shohim ne sot. Mendohet se ekspedita e parë për në Antarktidë është bër para shek. XIX këtë ekspeditë thuhet se e ka bërë Brigade Jane dhe James Weddell me anijen Beaufroy Prestar. Mirëpo kjo është thjeshtë nga mitologjia ndërsa faktet e vërteta tregojnë se Amundzeni e shkeli tokën e Antarktikut.

Veçoritë fizike

Relievi i Antarktikut është reliev i përbër nga malet dhe rrafshnaltat. Në pjesën e brendshme të saj gjinden edhe disa vende pa akull të cila quhen “Oazat e Antarktikut”, ato janë të mbuluara nga të gjitha anët me akull kurse, në mes janë të mbuluara me ujë ku raste-raste janë aq të mëdha sa mund të quhen edhe liqene. Forma e Antarktidës është e ç’rregullt në vijë horizontale nga perëndimi deri tek lindja është e gjërë dhe e gjatë kurse në jug është e ngushtë, pastaj në jug-perëndim ka edhe një gadishul i cili “laget” nga Oqeani Paqësorë dhe Oqeani Atlantik. Në anën tjetër ka pikë të volitshme për sa i përket këndvështrimit të kontinenteve tjera.

Sipërfaqja me akull të hollë, e cila është shumë e rrezikshme për qarkullim

Klima e Antarktikut është klimë polare e cila arrin deri në -88,3 °C. Dhe për këtë shkak quhet edhe “poli i ftohtësis” në këtë kontinent shfaqet edhe bora e gropuar e cila nënkupton borën e deponuar ndër vite duke u kthyer në akull, gjë që ka bërë mbizotrimin e temperaturave polare. Edhe pse në Antarktid, është shumë ftohtë prap se prap aty Dielli është përcellues sa që e reflekton dritën duke shkaktuar dëme në trup nga rrezet ultra-violetë. Në anën tjetër “toka e akullt” është e pasur edhe me rezerva mineralesh si: qymyrguri, naftë, krom, kobalt, kallaj, nikel, bakër dhe plumb. Reshjet e shiut në Antarktik janë shumë të rralla sikurse në Shkretëtirën e Saharasë. 3 arsye pse Antarktida është më e ftohtë se Arktiku .Është 3 kilometra mbi nivelin e detit, gjë që ndikon në burimin e erërave të ftohta. Oqeani Atlantik që e “lagë” është i ngrirë duke ndikuar në bërthamen e antarktikut. Gjatë natës temperaturat zbresin deri në -74 °C, kurse në Arktik vetëm -42 °C.

Veçoritë shoqërore Popullsia

Popullsia e cila jeton në Antarktidë është e përkohshme pasiqë njerëzit nuk jetojnë përgjithmon aty, ata shkojnë atje vetëm për gjueti të balenave polare, të cilat shiten shumë shtrenjtë. Në anën tjetër në Antarktikë janë të pranishëm edhe shkencëtarët, numri i tyre gjatë dimrit arrin deri në 5.000 kurse gjatë verës ata reduktohen në 1.000 njerëz duke dhënë një dendësi prej 0,00007 b/km². Gjithashtu për njerëzit të cilët vijnë në Antarktikë është hapur edhe një kish ortodokse e quajtur Trinity Church në vitin 2004. Duke u hasur gjuetia e balenave polare gjithashtu është zgjedhur edhe gjuetari më i shquar i cili është një norvegjez me emrin kapiten Karl Anton Larsen. Fëmija i parë i lindur në rajonin e Antarktidës është një vajzë poashtu norvegjeze e quajtur Solveig Gunbjørg Jacobsen, e lindur në anën e Grytvikenit më 8 tetor 1913. Ky fëmijë pati hemoragji pasiqë pati temperatura porale dhe për ta mënjanuar këtë vendasit i ofruan vodk duke ia mbajtur trupin e nxhetë. Kjo ishte e bija e Fridthjof Jacobsen dy nga fëmijët e Jacobsenit ishin lindur në Antarktid pasiqë ai ishte dhe një gjuetar balenash.

Flora dhe Fauna Pinguini, kafsha më e përhapurë në viset e Antarktikut

Bota bimore dhe shtazore në Antarktik është më e kufizuar se në Arktik. Këtu rriten myshqet dhe likenet kurse, nga bota shtazore janë të pranishëm: pinguinët, fokat, balenat, delfinët dhe zogu i njohur Albatrosi. Në anën tjetër edhe mikroorganizmat si marimangat mikroskopike si ato të antarcticus Alaskozetes , morrat , nematodat , tardigrades , rotifers , krill dhe springtails. Gjithashtu janë të njohura edhe organizmat ujorë siç është peshku i akullit, balena, vula etj. Në anën tjetër rrezet e diellit nuk mund të depërtojnë në tokë për ta kryer procesin e fotosintezës për arsye se ka shumë akull të deponuar. Pra flora antarktikane përmban vetëm 25 lloje bimore. Njëri nga më të përhapurit është fungi.

 

Todo Vaso: “Alarmi i Byrosë Politike kur në Tiranë erdhën futbollistët e Këlnit”

by

*“Porosia e Beqir Ballukut para ndeshjes Partizani-Këlni. Si na survejoi Sigurimi në Gjermani”/

– Si ishin marrëdhëniet tuaja, kur humbnit apo fitonit me skuadrën kundërshtare? A kishte ndonjë qejfmbetje?/

Pyeteësori kërkon karakteristika të edukatës, kulturës,  por dhe dukuritë e përmbajtjes etike të lojrave, për një kohë tjetër të kaluar. Atëhere dhe tani,  dy janë faktorët, që ndikojnë në pastërtinë etike të lojrave sportive; edukata dhe kultura e lojtarëve që përbëjnë ekipet, e dyta, disiplinimi i veprimeve sportive në lojë dhe ambjentet rrethues të saj. Ky faktor kushtëzohet nga zbatimi i rregulloreve sportive dhe detyrimeve ligjore,  që aplikon shteti për mbarëvajtjen pa incidente dhe akte të dhunëshme gjatë zhvillimit të ndeshjeve. Lojtarët me stafin e ekipit, FSHF, gjyqtarët, dhe organet policore të ruajtjes së rendit në mënyra dhe forma të ndryshme vec e vec dhe bashkërisht, sipas funksioneve dhe detyrave, që kanë,  krijojnë kushte të rregullta apo probleme në zhvillimin e ndeshjeve.                                                                                

Marrëdhëniet lojtar -lojtar dhe lojtar- trajner në lojë dhe jashtë saj me përjashtime të rralla,  ishin korrekte. Ato, jo vetëm krijonin situata të një luftë sportive të ndershme, por përcillnin dhe në publik mesazhe educative,  për miqësinë ndërrmjet klubeve dhe qyteteve. Rivaliteti sportiv në fushën e lojës i nxirrte marrëdhëniet e lojtarëve nga lidhjet vëlla, shok apo mik. Lidhjet në një masë të konsiderushme ishin aq të sinqerta dhe të natyrëshme, sa krijonin miqësi familiar,  të cilat i kemi edhe sot. Në funksionin  e katërshes në atë kohë përvec punës së organeve sportive në mbarëvajtjen e zhvillimit të ndeshjeve,  angazhoheshe dhe shteti, i cili në situata të vecanta merrte dhe masa drastike. Në Kampionatin Kombëtar të vitit futbollistik 1966-67-ë  për një lojë jo korrekte, [me shfaqje të huaja, sikurse thuhej në atë kohë], gjatë ndeshjes 17 Nentori–Partizani u dënuan të dy ekipet,  dhe me këtë masë, 17 Nentori,  që po shkonte drejt sigurimit të titullit kampion,  e humbi atë dhe u shpall kampion ekipi i Dinamos së Tiranës.

– Ju keni dalë edhe jashtë vendit në atë kohë. Që do të thotë; se ju shihnit vendet me demokraci të zhvilluar, në një kohë kur  populli shqiptar ishte i izoluar nga  bota perëndimore. Cfarë ke menduar  për  Shqipërinë e asaj kohe? A vije re ndryshimin?

Më duket më favorëshme ta përcjell përshtypjen,  ashtu sikurse e kam jetuar pa frazeollogjizma. Perëndimorët e futbollit [për klubet], për herë të parë zbritën në Shqipëri nga vendet Skandinave me 1962-shin, ishte Norcepingu e Suedisë. Dy vjet më vonë, në 1964ën,   gjermanët e Këlnit [RFGJ]  mbërritën në Tiranë bashkë me kuzhinën e tyre të kompletuar. Lajmi shkaktoi konfuzion në qeveri. Ministri i Mbrojtjes, të asaj kohe Beqir Balluku, një nga liderët e kupolës së lartë të shtetit shqiptar dha porosi urgjente në drejtorinë e hotel ”Dajti”, që në menynë e ekipit gjerman të mos mungonte asgjë. Nëse nuk ka në kuzhinën e ”Dajti”-it, porosia të plotësohej duke dërguar avionin qeveritar në Itali. Kuzhina e restorantit të hotel ”Dajtit”afronte me ato të lokaleve evropiane, sepse aty qëndronin edhe të huajt me qëndrim në Shqiperi apo kalimtarë. Informacionet, që dilnin nga jeta,  që bënte populli, krijonin përshtypje shqetësuese, vecanërisht për trajtimin e një ekipi kampion,  që kërkonte kushte speciale. Nisur nga ky opinion i diskutueshëm, gjermanët e Kelnit erdhën në Tiranë me një bagazh ushqimor,  për të plotësuar nevojat e ekipit deri në largim, dhe me asortimentet, që në tregun shqipëtar të kohës në të vërtetë mungonin. Porosia shqetësuese e Zv/Kryeministrit ishte metaforike që të alarmonte se  ”edhe qumësht dallëndysheje,  të kërkojnë gjermanët ta sillni nga Italia!” Sa e vërtetë është kjo ndodhi, aq e vërtetë është që kushtet [me përjashtime të vogla], të  Hotel ”Dajti”[dhe kuzhinës] ishin superklas. Ato bënin diferencë te dallueshme jo vetëm me kuzhinën e jetesës familjare shqiptare,  por dhe me lokalet më të mira të kohës,  që quheshin Hotel Turizmi. Në banketin brenda hotel Dajtit,  që u bë mbas ndeshjes,  në mbrëmje  u dha shfaqje nga një grup i vogël i Teatrit të Operas dhe Baletit,  me pjesëmarjen dhe te këngëtarit,  Xhoni Athanas. Presidenti i klubit të ”Keln”-it,  u shpreh në atë  banket mbresëlënës :”Jemi shumë të kënaqur nga pritja juaj! Andaj pyes veten se a do të jemi në gjendje ne,  që në Gjermani t’i përgjigjemi,  kaq mirë mikpritjes suaj”? Domosdo ligjërata e tij kishte tepër modesti dhe gjithashtu komplimenti ndoshta ishte pasojë e opinionit të trazuar,  që kishin dëgjuar para nisjes për  vendin e shqiponjave. Në dt.12-09-1964-ës,  gazeta e vetme sportive ,”Sporti Popullor”shkruante për ndeshjen Partizani–Këlni [0–0]. Rezultati i Tiranës na mbante me shpresë. U pergatitëm dhe u nisëm për në Europën perëndimore,  që ishte udhëtimi i parë për një skuadër klubi, pas ndeshjes në një nga vendet skandinave, që bëri Partizani në Suedi. Në tokën gjermane po hynim nga ajri. Avioni i afrohej Këlnit nga një afërsi e vogël. Në rrugën Bruksel–Këln, poshtë nesh, lëviznin dy fije të zjarrta kundrejt njëra- tjetrës. Nga lart, ato dy fije të stërzgjatura, e të shëndrritëshme, jepnin një bukuripërrallore. Dukuri të tilla i kishim parë vetëm nëpër filma. Avioni dukej sikur përtonte të shkonte në qytet. Fluturonte drejt aeroportit shtruar. Të bënte të mendoje  se dikush e kishte porositur, të ulej ngadalë që pasagjerët, të soditnin qytetin në perëndim të RFGJ-së, afër kufirit me Belgjikën. Tashmë,  para nesh ishte gjithë Bota e Perëndimit. Mbrëmja ishte shumë e bukur. Këlni nga lart, me një bukuri përrallore të mrekullueshme, të hutonte. Gjermania e famëshme, Gjermania naziste e Luftës së Dytë Botërore, Shteti që u bë tmerri Europës dhe më tej, vendi i famshëm i racës arjane, u shpalos para syve tanë nën vezullimin e dritave. Shikonim një qytetërim kapitalist. Një javë më vonë u ktheva në qytetin tim. Më  dërguan fjalë, se  më kërkonte mjeku i famshëm, Sotir Polena, i bërë mit për shpëtimin e një raprezaljeje të qytetit në kohën e luftës së  dytë botërore, kur  gjermanët po largoheshin nga Korca. Në dhomën e mjekut e mbushur plot, Dr.Polena më pyet : -Vaso, si t’u duk Gjermania? Duhej të vendosje  “Veshjet anti plumb”!  Gjermania kapitaliste –Jo, jo,-të kuptova doktor, ju nuk e kini për marrëdhënjet në prodhim. Ai  buzëqeshi dhe më tha:” Qyteti!! Kur isha me studime në Austri,  shkonim aty në fundjavë për pushime.” Pra ajo që mua më impresionoi e cuditi se, 20 vjet pas luftës, gjermanët në një kohë shumë të shkurtër kishin ngritur mbi gërmadhat,- një mrekulli. 8o% e qytetit u bombardua nga aviacioni aleat. 20% ishin vetëm kishat, spitalet dhe shkollat e dallueshme. Nga një vend,  si i yni, ku ndricimi natën ishte një ngjyrësh, pamja magjepëse e ndricimit shumë ngjyrësh të qyteteve perëndimore, natën , të hutonte; lumë makinash dhe mizëri njerëzish nëpër trotuare nxitonin drejt stadiumit të Këlint,  që u mbush me mbi 50000 spektatorë. Udhëtonim në qendrën e qytetit. Gra e vajza të bukura, fytyra me lëkurë të praruar, veshje firmato, këpucë llustrafinë. Duke parë nga xhami i autobozit,  meditoja teksa shikoja kualitete modern, jo vetëm veshjet, moden e flokëve,  karficat, syzet, vathët, cantat,  lidhëset , rripat, byzylykët, format,  ngjyrat, stilet,- aty shikoja diferencën luksoze dhe moderne nga tonat. Aty- këtu shikimet që kapnin flamurin Kuq e zi ëe xhamin përpara autobozit,  dërgonin përshëndetjen ”Partizan -Tirana”. Kishte shumë shqiptarë nga treva të ndryshme të Shqipërisë.

-A ju survejonte sigurimi i shtetit? Sa ishit të lirë të dilnit jashtë hotelit?

Sa më shumë ta kontestosh, ta shash atë që përkon me dëshirat dhe interesat e përkatësisë të interesuar, je i drejtë, je realist, ashtu sikurse përkatësia tjetër, që kontestimin e konsideron jo të drejtë,  nuk e pëlqen ndoshta dhe të urren. Pyetja për saktësinë e përgjigjes së saj gjendet në dy të vërteta. Të vërtetën e plotë e dinë vetëm ata,  që i organizonin ato punë. E dyta, ata që ishin dëshmitarë mund të tregojnë vetëm c’kanë jetuar. Unë jam një nga ata. Në të gjitha ndeshjet jashtë Shqipërisë,  ekipet e futbollit Zv/përgjegjësin e ekipit e kishin Oficer të sigurimit të shtetit dhe kjo dihej nga të gjithe antarët e ekipit. Informatorë dhe persona të tjerë me detyra të vecanta në të gjitha kohët dhe kudo,  nuk bëhen kurrë prezent. Ekipi i futbollit nuk ruhej dhe as mund të ruhej nga brenda, në konceptin për të ruajtur të gjithë pjesëtarët e ekipit, sepse është praktikisht e pa mundur. Lëvizjet e lojtarëve me përjashtim të realizimit të programit të ekipit, nuk bëheshin kurrë në bllok monolit. Kishte vetëm këtë porosi: mos dilni kurrë vetëm, por mbi dy shokë, sepse  qytetet e mëdhenj kanë probleme dhe mund të ketë dhe të papritura. Kur tq takoheni me njerës tq ndryshëm vecanërisht me shqiptarë, duhet t’i njihni origjinën e tyre, sepse mundet të kompromentoheni pa dashje. Ata që e njohin mirë cështjen në fjalë e dinë shumë mirë që syrvejimet e tilla bëhen nga njerës jashtë ekipit, të cilët shteti i kishte apo i ka në detyrë jashtë vendit të tij.-Sa ishim të lirë të dilnim jashtë hotelit..?.Në RFGJ,  në  1971-in,  në ndeshjen Gjermani –Shqipëri jam shoqëruar me një zote\qri shqiptar të arratisur nga Shqipëria,  në vitin 1950-ë, korcarin Mysledin Glina, i cili jetonte  ne Gjermani. Ai vetë e ka treguar këtë ngjarje pas 1990-ës, në Korcë. Historinë e tij ma bëri të qartë vetëm ditën e fundit, para se të ndaheshim. Nuk më pyeti kush, askush nuk dha ndonjë shenjë për ateë histori. Kur ja bëra prezent ngjarjen oficerit të sigurimit, më tha këto lloj histori janë të zakoneshme,  sepse personi e dinte shumë mirë, që po qe se do të  tregonte të vërtetën, që në fillim ti nuk do ta shoqëronje dhe do të humbiste rastin për të biseduar me një korcar si vetja. Sa mund ti qaset temës,  nuk e di, por për kuriozitet të lexuesve po them; nga ekipet e futbollit janë arratisur tre lojtarë: dy lojtarë, Bari Kavaja dhe [Muhamet] Bule Vathi u larguan nga ekipi ne vitin 1950,-ë nëpërmjet Dardaneleve në Turqi dhe Qemal Vogli nga ekipi i Dinamos në 1956ën,  në RFGjermane.

– A i ndiqni zhvillimet në sportin shqiptar, c’mund të na thoni për futbollin sot në Shqipëri? Po, për skuadrën  “Skënderbeu” c’mund të na thoni?

Regresi i sportit në Shqipëri është më i dukshëm dhe më i ndjeshëm në diferencë nga ai i kohës para vitit 1990-ë. Këtu bëhet fjalë në raportet ndërmjet zhvillimit dhe mangësive, që u krijuan në krahasim me sportin e kohës që lamë pas. Dukuria është në dy aspekte; në cilësi dhe në masivitet. Në cilësi tre ekipet e lavdishme të futbollit të kryeqytetit, tashmë nuk krahasohen kurrsesi me cilësinë  e dikurshme, por në një regres shumë të dukshëm,  janë dhe dy ekipet e dikurshme –elite- Vllaznia dhe Flamurtari, që janë larg madhështise së tyre të dikurshme. Për sportet e tjera mjafton të cilësojmë gjendjen e ekipeve të lojrave me dorë të Skënderbeut të Korcës, që jo vetëm nuk krahasohen, por as nuk i afrohen shkëlqimit të lojrave të viteve para 1990-ës. Fatkeqësia më e madhe,  shumë shqetësuese vijon tek disa  sporte të tjerë, të cilët nuk ekzistojnë më, në shumë qytete të medhenj e të rëndësishëm në Shqipëri si;  Korca, Elbasani, Vlora, Shkodra, Durrësi, Fieri ku edhe nëse  ndonjë prej tyre ka ekipe të sporteve të rënda apo atletikë, në disa të tjerë nuk ka fare, mundja, ciklizmi, gjimnastika, shahu, qitja, pingpongu,etj.  P.sh në Korcë janë fshirë si sporte.  Fillozofia ka shumë deviza për të qartësuar thelbin e një cështjeje apo problemi. Ajo thotë: dy të vërteta nuk e përjashtojnë njëra tjetrën, apo edhe kur janë më shumë dhe kur bëjnë fjalë për të njëjtën cështje. Sot futbollistët kanë më shumë fanella, këpucë, topa futbolli të cilat janë më të bukura e të forta, profesionale, kanë kushte më moderne në ambjentet sportive. Tek ne ekipet e futbollit kanë dhe një sasi të vogël fusha tapeti, që janë më cilësore se fushat e dikurshme. Por saktësisht me gjithë këto të vërteta dhe disa të tjera, trajneri modern i aktualitetit dhe shumë rezultativ. Murinjo ka deklaruar  në media me frazën  bombastike: ”Futbolli sot nuk është emocional, sepse futbollistët luajnë me para”. Më sipër cilësuam të vërtetat produktive të kohës,  por njëheësh me to,  ka dhe mjaft mangësi. Shumë ekipe të tjera stërviten në fusha më keq se 50 vjet përpara, kësisoj nuk mund të ketë cilësi me një masivitet cilësor të shkallës më të ulët.  kur masiviteti mazhoritar stërvitet në kushte të këqia. Elementi i talentuar është i reduktuar,  sepse një sasi e madhe fëmijësh nuk kalojnë stërvitje profesionale,  se nuk kanë mundësi financiare, për të paguar  stërvitjet dhe lëvizjet me ekipin. Për të gjithë futbollin në Shqipëri, sot e kësaj dite shprehem: nuk më pëlqen futbolli i sotshëm shqiptar. Domosdo,  shprehja nuk i adresohet maksimalisht të gjithë përmbajtjes së futbollit të sotëm,bndaj do të cilësoja: Futbolli i ynë i sotëm ka më shumë mangësi në raport me kohën që ai jeton, prandaj në këtë konceptim më e plotë për të dhënë idenë,  duhet të kujtoj titullin e një artikulli, që  kam botuar para do kohe në shtypme titull:”Fabrika e futbollit shqiptar është e vjetëruar”. Nëse bëhet fjala më konkretisht duhet të kujtojmë, që në mjaft ekipe të klubeve tona, stërvitjet janë të vjetëruara, jo nga ana figurative. Metodat stërvitore janë empirike e cila nuk mbështetet në kërkesa teorike shkencore. P.sh. mungojnë testimet fiziko -teknike, matjet fiziollogjike gjatë stërvitjes në  ndeshje dhe stërvitja e forcës muskulore etj. Futbolli i sotëm nuk më pëlqen,  sepse ai është futboll i kategorisë së dytë [ me emërtimet e vjetra i kat. së parë]. Rreth 200 futbollistë shqiptarë të pergatitur në ekipet tona luajnë jashtë Shqipërisë,  nëse do të ishin këtu, do të mund të bënim  kampionatin e kategorisë së parë  me 10 ekipe,  me nga 20 lojtarë. Në shtypin e shkruar, ka pak ose aspak shkrime analitike të interprtuara me treguesit e futbollit bashkëkohor. Kjo gjendje dhe dukuri përbën atrofizim të analizave profesionale të cilat ja lenë zhvillimin e futbollit actual,  spontanitetit. Ekeqja e madhe qëndron se në atë kohë një pjesë e këtyre kërkesave ishin në funksion,  prandaj me gjithë kushtet deficitare materiale të asaj kohe ekipi ynë kombëtar, barazoi me një lojë brilante me  kampionet e botës, si RFGJ,  dhe e eliminoi atë me një lojë më shumë se të barabartë. Kjo pikë referimi ka vlera të jashtëzakonëshme, kur në vitet që jemi duke jetuar, nuk matemi dot me një vend të vogël si Islanda. Një ëndërr që nga ”lashtësia” e futbollit në Shqipëri [78 vjet përpara ]. Në pritje pa fund nga viti 1933 –e, për t’u ngjitur në krye të skuadrave shqiptare, Skënderbeu i dytë [sepse i pari është kampion në vitin1933], rifitoi titullin kampion Kombëtar në  2011-ë. Ka ëndërruar, ka luftuar, ka protestuar, ka rivalizuar, por do t’i duhej mbi trecerek shekulli, që të ngjitej aty ku mendonte, se e meritonte. “L’argant fait tout, l’argant fait la guerre” [Paraja i bën të gjitha, paraja e bën dhe luftën]- është një shprehje e vjetër franceze. Ekipi i Skënderbeut [të dytë],  që në titullin e parë kampion [2011-ë],  u financua nga një bord financuesish, që i krijuan ekipit mundësitë më të larta nga ekipet e tjera, në Shqipëri për të konkuruar në futbollin shqiptar, me në krye Presidentin Agim Zeqo,  dhe tanimë me Presidentin tjetër, Ardjan Takaj. Investimi financiar, material, moral, institucional, me kapacitet,  që të bën të sillesh e të veprosh realisht si kampion, janë motive,  që të cojnë drejt kurorëzimit të objektivit,  kampion kombëtar. Shumë nga këta faktorë kanë qenë të dukshëm e të prekshëm. E para, është mundësia, pa të cilën nuk mund të arrihet objektivi,  pas saj vjen  realizimi si faktor i dytë,  pa të cilin është e kuptueshme,  që nuk arrihet askund,  sepse paratë, fushat e futbollit,  kushtet materiale nuk lëvizin,  nuk luajnë, në fushën e lojës luajnë. Futbollistët nën drejtimin e trajnerëve, prej këtu vjen kontributi i ekipit,  që ju jep emrin përfundimtar gjithë investimeve. Sa e vërtetë e vyer është kjo,  c’ka cilësuam,  aq e vërtetë është,  që në titullin kampion të vitit 1933-e,  Skënderbeu kishte vetëm një të huaj [vinte nga Turqia dhe shkonte prapë aty] Servet Teufik Agaj, të gjithë të tjeret ishin djemtë e Korcës. Tashmë për rastësi është e kundërta- Skënderbeu ka vetëm një futbollist korcar Bledi Shkëmbi, lojtarët e tjerë janë jo korcarë dhe të huaj. K.F.Skënderbeu dhe ”Radio Korca”me 1999-ën,  me rastin e 90 vjetorit të Shoqatës kulturale Sportive ”Vllazëria” e Korcës organizuan anketën ”10 futbollistët më të mirë të shekullit” të futbollit korcar dhe dy portierët më të mirë, e cila konfirmoi këtë,  renditje: Teodor Vaso, Dhimitraq Dembo, Gjergji Ballco, Dhimitraq Xhambazi, Aleko Pilika, Milutin Kërcic, Veteran Topciu, Gilbert Rapo, Gëzim Muhaxhiri, Gentian Lici dhe portierët më të mirë: Koco Dinella dhe Jani  Kaci. Anketa futbollistët e  shekullit me reparte,  përcaktoi Futbollisti me i mire i Shekullit, Portierin Koco Dinella dhe Jani Kaci, Teodor Vaso[mbrojtës], Milutin Kërcic [mesfushor), Teli Samsuri[sulmues. Duke cilësuar disa futbollistë të elitës së  epërme në formatin e 11-shes,  si ”futbollisti më i mirë i shekullit”, theksoj se nuk e mundëte këtë,  asnjë madhështi në një fushë futbolli bosh. Fusha e lojës është me plot lojtarë të tjerë që janë cilësuar dhe ”ata i dhanë lavdi Korcës”. Bashkë me ta lindi madhështia jonë,  e cila ishte vetëm disi më e mirë se e kolegëve tanë të tjerë. Në atë fushë përcollëm entusiazëm, bukuri, edukatë dhe kulturë futbollistë si  T.Veriga, N.Kola, M.Lara, M.Prodani, S.Tole, R.Shëllira, E.Dvorani,  G.Strati, A.Deli, Xh.Mborja,  M.Kita, V.Bicolli,  Gj.Shule, P.Dhëmbi, K.Kotomelo, A.Toshi, Gj.Lika, Gj.Avramushi, I.Tërpo, R.Kallco.-H.Shkurti, Gj.Prifti, V.Thimo, P.Qiriazi, I.Papa, P.Bode, C.Stratobërdha, R.Rapo, L.Sërbo,  A.Tytka.

-Një fenomen i shëmtuar sot në sportin shqiptar është shitja e ndeshjeve. A ndodhte kjo në atë kohë? Si ndjeheni kur lexoni dhe dëgjoni se ka korrupsion në sportin shqiptar? Dhe nuk ka më futboll  spektakolar, të maturur, pa dhunë,  në fushat sportive si dikur?

-Cështja e disa fenomeneve të këqija është komplekse. Duhen veprime të përbashkëta të lojtarëve dhe stafit të ekipit. Organizmit qëndror futbollistik[FSHF], koligjumit të arbitrave [dhe arbitrave vec e vec], masave policore për parandalim dhe disiplinim të situatave problematike,  dhunës dhe shtetit, i cili brenda kopetencave të tij,  të ndihmojë në krijimin e kushteve lehtësuese, që ndeshjet të zhvillohen normalisht së fundi me shumë ndikim të jashtëzakonshëm,  faktor jashtë loje është sjellja e spektatorëve. Në vitin 1971-ë,  në një ndeshje 17 Nëntori – Skënderbeu në Tiranë për tendencë të gjykimit të keq të arbitrave [njëri faktor] dhe dhunës së disa lojtarëve të 17 Nëntorit [faktori tjeter],  lojtarët e Skënderbeut me ndërhyrje të trajnerëve të tij [faktor tjetër],  në shenjë proteste,  e braktisën fushën, por mbeti në fushë vetëm një lojtar- kapiteni i skuadrës, unë [T.Vaso],  që kërkonte nga trajnerët ta kthenin ekipin në fush,  sepse masat ndëshkimore pas saj, ishin shumë të rënda deri në largim nga kategoria e parë. Ky veprim ndihmoi në parandalimin e një skandali. Ekipi u kthye në fushë. Në atë kohë, që ndeshjet të shiteshin dhe të bliheshin,  duhej  shumë para. Asaj kohe sasira të tilla kurrsesi,  nuk mund t’i nxirte nga xhepi, asnjë individ, sepse ato i kishte vetëm shteti, qoftë dhe ato të klubeve sportive, që financoheshin nga shteti. Njëherësh, kontrollimi i veprimeve të tilla ishte shumë i rreptë dhe nëse mund të realizoheshin [psh teorikisht], dënimet ishin shumë të renda. Kishte kompromise klubesh, ku interesat sportive ishin të përbashkëta, për të dy ekipet, të cilat nuk ishin brenda shtratit të shitblerjes dhe korrupsionit. Realizimi i tyre,  bëhej tepër i kordinuar dhe asnjëherë nuk merrnin pjesë të gjithë lojtarët e një apo të dy skuadrave. Në kampionat, për t’u kualifikuar Gjermania Lindore, ”pranuan” të mundeshin nga Lindorët[1-0],  që ata të kualifikoheshin dhe RFGJ të klasifikoheshe e dyta,  sepse ajo i krijonte mundësinë të ndeshej në gjysëm finale,  jo në grup me Hollandën, Brazilin dhe Argjentinën,-grupi i ”Ferrit”, por  të ndeshjej me evropianët,-  Poloni, Suedi, Jugosllavi. Në këtë grup e konsideronte më të lehtë kualifikimin ashtu sikurse ndodhi.  Republika  Demokratike Gjermane  u kualifikua në grupin e të mëdhenjve me Brazilin. Këto dukuri nuk shuhen kurrë,  sepse janë interesa sportive të cilat, nuk kanë prapavijë shitblerje apo korrupsion për efekte financiare. Jetojmë në një  kohë kur shitblerja dhe korrupsioni, janë bërë fenomene shqetësuese. Trajneri portugez i Celsit Jose Mourinho [Chelsea], pak javë më parë ka deklaruar publikisht: ”Futbolli i sotëm nuk është emocional, sepse lojtarët luajnë për para”. Korrupsioni,  shitblerja e lojtarëve dhe ndeshjeve,  janë produkt i sistemit capitalist,  që nxjerr kokë herë herës, në shumë shtete të botës. Ato gjenerojnë akte të korruptimit të lojtarëve të stafit të tyre, gjyqtarëve, funksionarëve të klubeve të cilat me pasojat që vijnë prej shprishjes së lojës së rregullt. Dy korifej të futbollit botëror Franc Bekenbauer, Mishel Platini dhe të tjerë ja kanë deklaruar opinionit botëror që: futbolli do të jetë i pastër me rezultate reale, kur të mos ketë skedinat e ndeshjeve. Nëse klubi I madh Juventus, dhe së fundi Presidenti i FCBajern Uli Henes,  u përfshinë në skandale të rënda të manipulimeve dhe evazionit fiscal,  tek ne   në Shqipëri vetëm sa janë hedhur dyshime për manipulime të ndeshjeve. Por tek ne, aktet e dhunës janë në vendin e parë në Europe. Në një periudhë tranzicioni, ku lirija, morali, qytetaria konceptohen nga një  masë,  që kanë munguar dhe tashmë nuk ka më  rregulla dhe ligje,  kalohet deri në absurditete. Presidenti i klubit të Bylisit godet rëndë  të deleguarin e ndeshjes Bylisi –Laci,  Besnik Cela. Në tribunën e stadiumit të Vlorës, para do kohësh goditet Presidenti i klubit Skënderbeu Ardjan Takaj, janë goditur rëndë, në stadiumet e Shqipërisë, trajnerët -Sulejman Mema dhe Nevil Dede.

– Si mund të ndihmojë shoqëria shqiptare për reduktimin e këtij fenomeni të shëmtuar?

Një gotë me ujë kristal e ndotin vetëm 2-3 pika bojë. Për të helmuar një buall duhet vetëm një lugë e vogël helm i fortë. Aktet e dhunës, në një masë prej mijëra vetë, i gjeneron vetëm një grup njerëzish, e cila më pas merr përmasa të tjera. Rregulli, disiplina, respektimi i normave njerëzore nuk janë produkt vetëm i shtetit komunist apo socialist. Liria e fituar pas 1990-ës,  nuk do të thotë anarshi. Luftën për fenomenet e shëmtuara duhet ta bëjmë në fushën e mendimit, duke kërkuar nëpërmjet edukimit, shkollimit, kulturës në familje, shkollë e shoqëri, të krijojmë së bashku me organet dhe organizmat sportive, një klimë mbytëse, të gjesteve dhe akteve të paedukuara dhe të pamoralëshme. Pse para vitit 1990-ë, në shkallët e stadiumit, në të gjitha qytetet e Shqipërisë,  shikoje gra dhe vajza,  të cilat për natyrën  e tyre e zbusin dhe e edukojnë mjedisin. Për fëmijët dhe femrat, duhet të ketë trajtime të tjera financiare deri dhe hyrje të lira, duke përjashtuar vende që  detyrimisht duhet të jenë me biletë.

–Prof.Vaso këtë vit shorti i Euro 2014-ë na nxori në një grup të vështirë. Kemi dhe me Serbinë,  ndeshje të cilat historikisht kanë pasur një specifikë problematike. Takimi i fundit është bërë 47-t vjet më parë. Cfarë kujtime keni nga ndeshjet me Jugoslloavinë?

Në kohët modern,  shtetet ”armike”afrimet i bëjnë duke këmbyer fillimisht ekipe sportive. Më 1972 –shin, para normalizimit të marrëdhënieve SHBA – Kinë u takuan në Kinë,  ekipet e pingpongut,  në prag të vizitës së Presidentit Richard Nikson aty. Ishte shorti i eliminatoreve të Kampionatit Evropian të vitit 1968-ë,  që nxori një ngjarje interesante dhe të papritur. Indirekt kreu funksionin,  që bëjnë ndeshjet miqësore. Mbas 20 vjet heshtjeje sportive dhe një mërie, që vinte nga kontradiktat ideollogjike të kohës, në Tiranë sipas shortit, do të zbriste,  për të lujtur në Stadiumin “Qemal Stafa” Kombëtarja e Jugosllavisë. Shqipëria kishte luajtur, ndër  ato vite me perëndimorët; danezë, Zviceranë,  gjermanë [Këlni]. Hollandezët dhe me lindorët; bullgarët dhe  rumunët. Flitej nëpër dhëmbë për kapitalistë dhe revizionistë, por me jugosllavët,  propaganda ja mëshoi rëndë. Ngarkesa psikollogjike përfundoi para ndeshjes, kur u bë shtrimi i detyrave, që i dha ”dorën e fundit” emocioneve. Jugosllavët luajtën shumë bukur dhe fituan 2-0, në një lojë që nuk pati asnjë shenjë parregullsie. Golat i shënoi qendërsulmuesi Zampata,  me dy topa ”Asist”,  të dërguar nga sulmuesi i majtë më i mirë i kohës dhe i Europës- Dragan Xhaic. Morrëm ashtu goditjen e dytë. Një humbje e harruar me rumunët [6–0] 17 vjet më parë në [1950-ën] në Rumani, u kujtua kur luajtëm në Dortmund, një muaj para jugosllavëve dhe gjermanët fituan 6–0. Problemi ishte, që humbja e dytë me Jugosllavinë,  konsiderohej një disfatë dhe e karakterit politik, sikurse interpretohej në atë kohë nga sistemi politik. Na prisnin dy takime të jashtëzakonëshme. Vlerat e rivalëve dilnin thjesht, nga treguesit e kohës: Jugosllavia që ishte në lulëzimin e saj, më të shkëlqyer, dhe prandaj në atë edicion, doli  në finalet e Evropianit -N/Kampione e Europës, dhe Gjermania që na kishte mundur 6–0, një vit më pare ishte shpallur N/Kampione e Botës, në Kampionatin botëror, Angli, 1966-ë. Me këtë lloj skede, u nisëm për në veri në drejtim të Beogradit. Kur u afruam në rrethinat e kryeqytetit, ramë në një pritë. Na preu rrugën një furgon, që e detyroi autobuzin të devijojë. Përfunduam në hendek me stopat anësore dhe pasqyrën të thyer. Shkuam katër ditë përpara.  Kështuqë pas 20 vjetëve, himni i flamurit shqiptar u këndua në Beograd, në stadiumin ”Armata”. Kënduan hymnin shqiptar dhe  mërgimtarët në korr, e kishin vrarë frikën. Të shpërndarë gjithandej nëpër Jugosllavi,  ata nuk ishin jetimë në atë tokë të huaj,  sepse ishin bashkë me ne. Nga shkallët, përballë tribunës qendrore, ushëtonin fjalët shqip inkurajuese: KUQ e ZI, KUQ e ZI, KUQ e  ZI ! Ishte inkurajimi,  që nuk e kishim dëgjuar kurrë në atë lloj thirrjeje. Ndërmjet asaj thirrjeje,  dëgjoheshin edhe fjalet: “Jemi dhe ne këtu, nuk jeni vetëm! Ishin fjalë malli që vërshonin  në shpirt. Ndër  venat derdhej energji dhe afshi i saj na frymëzonte. Mbas një  “lufte” dhe qëndresë heroike, kur ora e stadiumit tregonte minutën e fundit të pjesës së parë që po mbyllej 0–0 nga një distancë disi 50-ë m,  u shënua një gol në portën tonë, që ishte më shumë shans, se sa meritë teknike. Jugosllavët fituan 4–0. Ajo ndeshje më vuri përballë kapitenit të kombëtares jugosllave D.Xhaic,  për të cilin shtypi sportiv shkroi,  që skuadra e tyre, do të shënonte 10 gola, dhe katër prej tyre,  do t’i bënte  kapiteni Xhaic,  i cili në fakt nuk shënoi asnjë gol në atë ndeshje. D.Xhaic, i befasuar nga dueli jonë, kur ra bilbili i fundit,  më priti,  për të hyrë bashkë në dhomat e veshjes. Më përgëzoi për lojën në prani të shumë sportdashësve shqiptarë,  që na rrethuan në fushën e lojës. Me përjashtim të incidentit të ndodhur,  përfaqësuesit sportive krijuan klimë miqësore, gjatë gjithë kohës së qëndrimit në Beograd. Epilogu i eliminatorëve të Europianit, 1968 –ë, do të mbyllej në Tiranë me Kombetarën e RFGJ-së.Vecantia e atij edicioni mbetej shorti, që na futi në grup me dy të mëdhenjtë e Evropës: RFGJ- N/Kampione e Botës dhe Jugosllavia, që u bë në atë sezon N/Kampione e Europës.  Kishim marrë 6 gola nga gjermanët dhe 6 gola për dy ndeshje nga jugosllavët. Ky bilanc ishte katastrofik. Ditët e futbollit të kombëtares sonë u bënë të zymta. Zyrat e FSHF-së,  u bënë të ftohta. Brenda tyre davaritej mërzi vetëm mërzi. Nga emërtesat sportive të shtetit filluan të dilnin lajme ogurzeza. Kupola e shtetit shqiptar,  nuk mundi t’i kapërdinte ato lloj humbje. Sistemi socialist, që kishim, konsiderohej më i përparuari i kohës, ndaj rezultatet diskredituese vinin ndesh me atë apollogji. U krijua një klimë kapitullimi e cuditëshme, por më se e vërtetë. Kombëtarja e futbolli pas ndeshjes së fundit me RFGJ-në, do të ”pushonte”. Menjëherë u ndalua pjesëmarja në eleminatorët e kampionatit botëror të vitit 1970-ë, Meksikë.

Ndeshja  e SHEKULLIT -17.12.1967-ë! Kishin mbetur një muaj e pesë ditë për ndeshjen- Shqipëri – RFGJ-e. Ekipin kombëtar e gjeje në Kovalishencën ushtarake në Durrës. Humbjet e fundit kishin mbledhur aq mllef,  sa që askujt nuk i shkonte ndërmend të habitej, që Kombëtarja e Futbollit Shqiptar udhëtonte me një ”rrangallë”, xhama të ciflosur dhe llamarina të shtrëmbuara. Ishe hera e parë,por ishte. Nuk duhej, sikurse nuk duhet që dikush në ditët e sotme ta përsëritë disa herë. Frymëzimi për t’i shërbyer Shqipërisë ishte burim i pa shtershëm, vetmohim, për një përkushtim total, ashtu sikurse ndodhi. Një ditë përpara ndeshjes gjigandët e lojës së futbollit, u shfaqën në stadiumin ”Dinamo”. Një masë e jashtëzakonëshme, u turr nga të gjithë anët e qytetit të Tiranës. Dëshironin të shihnin para syve dhe këmbëve të tyre,  të mëdhenjtë: Bekenbauer, Shulc, Overat, Netxer, Veber, Held, etj. Kërkonin në grupin e lojtarëve gjermanë, Bekenbauerin,  por ai nuk ishte. Ndeshja pritej, jo vetëm si garë sportive, por edhe ndeshje ndërmjet dy botëve rivale. Skeptikët lëshonin slloganët; ”do të ndeshet miza me ariun”! Kuturisja e guximtaëeve ngrihej në pretendime deri në zenit: “do të fitojmë, dikur fituam në luftë”! Nga tërë viset e Shqipërisë u lëshuan ëndërrimtarët dhe kureshtarët, me dhe pa bileta. Biletat u mbaruan sapo dolën në treg. Shitblerja në tregun e Zi bëhej tek kulla e sahatit. Me cmime të shumëfishuara, biletat rrëmbeheshin, këmbeheshin  me pardesy, këmishë, sahate, orë dore, bicikleta, këpucë. Frika ndrydhte kondrabandën e madhe. Tabela e orës së stadiumit tregonte shifrat 0–0 kur ra bilbili i fundit i lojës me RFGJ-në. Disa nga lojtarët gjermanë ranë në gjunjë. Perëndimorët e Gjermanisë shpëtuan paq,  sepse gjyqtari i ndeshjes ishte austriak,  që bëri sikur nuk e pa golin në portën e RFGJ-së në min. e ‘52. Për këtë ndeshje  një agjensi lajmesh e huaj [që shtypi ynë nuk di përse nuk ja cilësoi emrin ] shkroi .”.porta e mysafirëve shpëtoi për pak, nga një rast qind për qind gol i favorshëm për gol”. Në fakt ai ishte gol dhe është fotografuar gol. N/Presidenti i FGJ[P]F deklaroi: ”ne gjetëm një kundërshtar shumë të fortë.Jam i habitur nga forca juaj. Ju kini luajtur bukur, me zgjuarsi dhe vendosmëri”. Trajneri i madh Shen u shpreh: ”Edhe njëherë komplimenta,p er Shqipërinë, për futbollin shqiptar dhe për skuadrën e mirë, me shpirt të madh luftarak”. Më pëlqyen Shllaku, Pano, Mema, Zhega dhe Vaso”.                                          “Për 60′ të tëra përfaqesuesja jonë luajti gati me 10 vetë për shkak të traumatizimit të rëndë të Vasos, i shkëlqyer deri para aksidentit. Megjithatë, i vendosur për 60′ të tëra, ai qëndroi në fushë, ashtu duke sakrifikuar, vetëm e vetëm për t’i dhënë ekipit”. Kështu kanë shkruar  në librin “SPORTI YNË”,  tre autorët gazetarë Besnik Dizdari, Ismet Bellova dhe Osman Palushi. Kanë shkruar  shumë për këtë ndeshje, gjermano-perëndimorët që i eliminuam,  aluduanm me absurditet: “ju luajtët për t’ju shërbyer jugosllavëve, prandaj dhe na eliminuat!”. Është folur dhe stërfolur nga spekullantë politikë sportivë për praninë në ekipet e futbollit të  figurave të larta të partisë apo shteti. Para ndeshjes në minutat e nisjes për në fushë,  është parë vetëm shoqërimi i Kapitenit Lin Shllaku me Ramiz Alinë [Sekretar i KQ të PPSH-së]. Kjo ngjarje dhe  barazimi me RFGJ-në  bëri bujë në qarqet sportive botërore.Komentatori legjendë i sportit shqiptar Ismet Bellova në librin e tij “SPORT E MIQËSI”,  shkruan: “Ai shpirt i paepur e ajo vendosmëri e admirueshme e futbollistëve tanë në fushën e blertë, janë mbajtur mend dhe kanë jetuar gjatë. Edhe rezultati 0-0, që për ne ishte një fitore e cmuar, nuk është vënë asnjëherë përpara cilësive të larta morale e volitive, që kanë demostruar futbollistët tanë dhe  kanë mbetur karakteristika të bukura dhe të paharuara në mëndjet dhe zemrat e mijëra sportdashësve. Ajo ndeshje është njohur si një nga më luftaraket e më emocionueset e futbollit tonë. Mbas 47 vjet dhe mbas 13 ndeshje me RFGJ-në,  ne nuk kemi marrë asnjë pikë në të gjitha ndeshjet. Është fitorja kundër Torinos, në përmasat e një kampioneje të një shteti me tradita të jashtëzakoneshme në futboll, si kampionë bote ,e cila nuk ka shëmbull të dytë deri tani dhe më sot në historinë e futbollit shqiptar, e vetme dhe e pa përsëritur. . Jugosllavija dhe Serbija,  jo vetëm si shtete vecanërisht në futboll kanë ndryshime të mëdha. Serbia nuk ka më futbollistët e Sllovenisë, Kroacisë dhe të Kosovës [F.Vokri],  të cilët e përshkallëzonin lart e më lart Jugosllavinë në garat e mëdha ndërkombëtare. Lojtarët e tyre kanë treguar në duelet botërore, që vlera e tyre, i jepte shumë kapacitet futbollistik lojës së jugosllavëve. Jugosllavia që luajti me ne,  në Tiranë fitoi 2-0, përballë Italisë në finale të Kampionatit Evropian  barazoi 1:1,  brenda në Itali,  në një ndeshje dramatike. Në këtë lojë shënuan dy të mëdhenjtë Luixhi Riva dhe Serbi,  Dragan Xhaic  i cili në 4 golat e shënuar në Beograd kunder nesh, nuk shënoi asnjë. Barazimi i finales  kërkonte përsëritje dhe ajo u bë dy ditë më vonë, në dt. 10 qershor 1968-ë. Italianët fituan me dy gola nga Domengini dhe Anastasio. Po Serbia sot? Thellësinë e interpretimeve teknike duhet ta bëjnë specialistët,  që mbulojnë gjurmimin e ekipeve rivale. Në këndvështrimin e një specialisti për problemet e tjera,  duhen cilësuar karakteristikat psikollogjike të një ndeshje, ndërmjet dy shteteve ku kanë mbetur akoma skorje nga e kaluara,  por jo të atij karakteri si dikur,  që shumë kush i quante dhe armiq. Pavarësisht se Serbia ka pak vjet që luan e vetme si shtet,  duhet thënë qartë që fabrika e saj dhe ekipet e klubeve të saj,  kanë nxjerrë lojtarë të nivelit të lartë europian. Nëse Danimarka ish -kampione e Europës dhe Portugalia me Yllin e saj botëror Ronaldon,  dhe me një të kaluar shumë productive,  janë pengesë shumë e vështirë,  për t’u kapërxyer, Serbia mbetet alternativa e vetme,  për të dhënë mundësinë e formulës së kualifikimit. Ndeshja ka në vetvete faktorë objektivë, fusha që është e jona dhe që ndikon në rritjen e kapaciteteve futbollistike të lojës.  Gjithashtu ana tjetër vështë, pjesëmarrja e lojtarëve tanë kosovarë,  pa u prirur për të fantazuar keq,  duhet të ruajnë qetësinë,  kur do të luajnë me futbollistë,  që personalisht ata nuk kanë mbeturina për Kosovën dhe lojtarët kosovarë,  por inndirekt përfaqësojnë një vend,  i cili ka ushtuar genocid në Kosovë. Loja e fortë sportive është në kufi me veprime të dhunëshme,  prandaj ju takon psikologëve të ekipit të merren me këtë problem. Ndeshja e madhe  me RFGJ më1967-ën, me Danimarkën [1-0]1963eshin, me Belgjikën 2-0 1984, me Greqinë,  fitoret në Athinë, në vitin 1991-ë,  dhe në  Tiranë, 1992-in,  janë fitore të cilat tregojnë mundësi edhe për të fituar.Gjithësesi,  duhet të njohim,  që ndeshjet nuk kuptohen plotësisht pa zbulesën,  që të jëp mundësinë të shikosh të papriturat.

–A jeni i kënaqur me atë c’ka keni arritur në atë kohë? Casti më i vështirë për  Todo Vason?

 I përkas plejadës së  pa numurt  të njerëzve  të angazhuar gati një  shekull [nga 1909] për mbarëvajtjen dhe zhvillimin e sportit në Shqipëri. Kjo kohë e gjatë më lejon të kujtoj mjaft prej tyre: Z.Gjinali, O.Caslli-, L.Alla, Pilo Qirinxhi, Maqo Prodani, Stavri Tole, Ilia Shuke, L.Borici, R.Spahiu, R.Resmja, K.Kraja, M.Ndini, Z.Konci, S.Dedja, S.Koca, P.Mile, A.Deli, M.Tuxhari, A.Pilika, S.Jareci dhe qindra bashkëlojtare në një periudhë, mbi 15 vjecare dhe  një protogonist që ishte 7 vjet kapiteni i ekipit korcar. Kënaqësinë,  nuk mund ta marrësh plotësisht, sepse asisoj je në kufirin absolut, e të pakonceptueshme. E fillova me të rinjtë e Tiranës dhe u kurorëzuam – Kampionë. Ja arrita, që me cilesitë dhe punën time, të përkushtuar,  të vlerësohem nga specialistët dhe trajnerët, dhe  të kuadrohem në përbërje të ekipeve për të rritur Dinamo, 17 Nëntori, Skënderbeu, Partizani, të ekipeve kombëtare të futbollit të rinj, shpresa dhe të ekipit kombëtar të futbollit të Shqipërisë. Nuk ndjehem mirë, nëse jam i kënaqur vetëm me arritjet sportive. Ndjehem tepër i respektuar, jo vetëm për emrin sportive, por sepse bashkë me të, nëpërmjet sjelljes dhe edukatës të familjes [kryesorja ], dhe kulturës nga shkolla,  dhe shoqëria, respekti, vleresimi i spektatorëve i njerëzve sportdashës,  më ka shoqëruar në të gjitha ambjentet publike. Ndjehem i miratuar për kohën tjetër pas lënies së lojës në fushën e futbollit. Ju kushtova energji,dije, punë, përkushtim, qindra futbollistëve fëmijë, të rinj, të rritur dhe nxënësa, elita e të cilëve kaluan në ekipet përfaqësuese, të të gjitha moshave futbollistike dhe në ekipet e të rriturve,  në shumë klube futbolli të qyteteve shqiptare dhe jashtë Shqipërisë. Ja disa prej tyre: Dh.Xhambazi, M.Kërcic, P.Tole, G.Muhaxhiri, GJ.Kushe, Bledi Shkëmbi, Paulin Dhëmbi, Ligor Tiko-Stavrian,  Lako -Rigels Qose, Bledi Kadiu, B.Vila. Këtë karrierë në qytetin e Korcës dhe nëpër SHqipëri e vlerësojnë,  duke me folur me titullin Profesor. E përmend,  sepse është në të vërtetë nderim,  për një angazhim e punë,  që ka lënë gjurmë të vlefëshme. Casti më i vështirë  ishte kur u pushova nga puna dhe po atë vit [1996], erdhi goditja e dytë. Vajzës sime,  e cila i gëzohej diplomës me nota absolute 10-ta,  për gjithë vitet e gjimnazit në shkollën ”Raqi Qirinxhi”, mesatare për medaljen e artë,  nuk ju aprovua kërkesa për studime në Fakultetin Juridik,  në Tiranë. Kishte ikur koha e biografive të njerëzve,  që shoshiteshin për kohën para vitit 1944 dhe kleckave në pushtetin popullor,  por  shikoheshin biografitë në pushtet. Kështu nga 11-ë kërkesa me mesatare notë 10-ë,  fituan 10 aplikantë, nga të gjithe aplikantët 160-të, fituan 60-të,  vetëm Praksiela Vaso,  vajza Teodor Vasos, nuk fitoi të drejtën e studimit. I kërkova Kryeministrit Aleksandër Meksit,  të korrigjonte n padrejtësinë absurde. Akoma dhe sot,  nuk e di,   ja dhanë letrën time apo jo. Pedagogu Stavri Cece, që është edhe miku im më i mirë,  në Fakultetin”Juridik, më tha:-Mos u sorollat nëpër Tiranë, listat e të drejtave të studimit,  vijnë nga rrethet përkatëse dhe ti e di kush i bën. Në cdo qytet mijra njerës marin ujë nga rubinetat e rrjetit, por celësin kryesor të tyre, e ka vetëm një njeri, personi që merr urdhërin e zbatimit nga shteti dhe ai nuk është kurrë “një i vetëm”!

”Zotëri ju na bëni ndër që këtë vajzë,  me këtë diplomë të shkëlqyer,  dëshironi ta dërgoni për studime në universitetet tona arabe”. Me këto fjalë më priti Ambasadori  i Ambasadës të Egjiptit në Tiranë. “Ju i dhatë bursën,  dhe na bëtë nder të madh,- vazhdova unë duke e falenderuar atë.  Dr. Bujar Isaku,  Kryetar i Partisë Demokratike të Korcës në atë kohë,  me respekt e konsideratë dëgjoi ankesat e mia në fjalë. Ajo që është e pa konceptueshme, qëndron tek kontrasti në dy sistemet. Në kohën e diktaturës të gjithë kolegët e mij mësuesë,  nga të gjitha kategoritë,  jo vetëm që gjendeshin në punë,  por ata ishin në shkollat më të mira të qytetit. C’bëhej me mua në këtë sistem demokratik? “Është bërë një padrejtësi, gabim i rëndë,  do të rregullohet. Ashtu u bë,  por vajzës nuk i erdhi kurrë,  përgjigje dhe kur u bënë shtesat rezervë në dispozicion të Kryeministrit.

-Mesazhi për publikun sportdashës të futbollit dhe ëndërrimtarët, futbollistët e rinj…

– Jetojmë një kohë,  që mjaft të huaj për shumë ndodhi, mbas vitit 1990-ë, e kanë anatemuar kulturën dhe nderin e popullit tonë. Njerëzit e shumtë,  nëpër stadiume janë burim,  që gjenerojnë urtësi, edukatë, pastërtinë morale të popullit,  pjesë e të cilit janë. Duhet t’i tregojmë botës,  që ne jemi popull i emancipuar dhe nuk pajtohemi me veprime huliganizmi,  që janë antisportive. Me sjelljen dhe dashamirësinë, kulturën dhe dashurinë për sportin e futbollin të  bëhemi pengesë e veprimeve të shfrenuara, që ndeshjet të zhvillohen në shtratin e një lufte të fortë,  por të pastër në sjellje ndaj rivalëve. Ky është misioni i vërtetë i sportit historikisht.

 Ju faleminderit!

Bisedoi Raimonda MOISIU

* Pjesa e dyte e Intervistes me Legjenën e “Skënderbeu-t” të Korcës, Todo Vaso

 

Disa mendime rreth krijimtarisë së këngëtarit të dashurisë Përparim Hysi

by

NGA KRISTAQ TURTULLI/

Nuk ka përse ta mohojmë, dhe më duket më se e normale që krijuesit, artistët, heshtazi duan të dëgjojnë me modesti. Ngandonjëherë më tepër se modestia, presin të shohin ndonjë fjalë, apo shkrim, që të thuhet dhe të shkruhet për ta, për krijimtarinë dhe artin e tyre. Shpesh, në vetminë e njohur, e të pashmangshme të krijuesit, ndjehet trishtimi me heshtjen që pason. Dhe trishtim i tillë është më se i natyrshëm ngaqë kohët  kanë ndryshuar e mendësitë dhe lexuesit janë larguar.

Në këto kushte të ndryshimeve të mëdha, në ekonominë e tregut, krijuesit artistë janë më  të zhveshurit prej përfitimit moral. Ata vazhdimisht krijojnë dhe dhurojnë art e krijime si farëmbjellësit, iluministët e hershëm pa menduar për përfitimin e papërfituar. E pra është më se normale që krijuesi i mirëfilltë, i përkushtuar pas pasionit, pas asaj që dashuron me mish e me shpirt, që jep gjithçka, që e ka lidhur jetën me artin dhe letërsinë nuk shkruan për veten, por ai shkuan për të tjerët, të dëgjojë një fjalë të ngrohtë, një inkurajim, një vlerësim.

Këto mendova kur fillova të shkruaja diçka për krijimtarinë e bollshme dhe të shumëllojshme të poetit dhe rrëfimtarit të ëmbël, këngëtarit të dashurisë, Përparim Hysi. Njëherësh duke ditur diçka dhe nga jeta, ndershmëria, ndjeshmëria dhe përkushtimi i tij. E pra, ndër këta, që kërkon të thotë diçka, që do,  të ndihmojë të tjerët është padyshim Përparim Hysi. Mësues për nëpër fshatrat ndryshme të Myzeqesë, vite me radhë. I dashuruar me profesionin të bukur e të shenjtë të mësuesit. Këtë dashuri, përkushtim dhe ndjenjë e sheh në shumë nga krijimet e tij, si në poezi ashtu dhe në prozë. Ai është vëzhgues dhe qëmtues i hollë.

Emigrimi i Përparimit në Amerikë, pranë djalit të tij. Përpjekja për përshtatje, vështirësitë e njohura të emigracionit. Malli për të shkuarën dhe vendimi i madh, kthimi përfundimtar në vendlindje, nuk ka se si të mos kenë lënë gjurmë në memorien  e shkrimtarit. Sidoqoftë, eksperienca e gjatë në mësuesi, ikja, mërgimi mijëra kilometra larg, vështirësitë dhe vendimtarja për kthim në vendlindje, kanë ndikuar pozitivisht në krijimtarinë e shumëllojshme të Përparimit, si në poezi po ashtu dhe në prozën e dalluar rrëfimtare.

Përparim Hysi është mik i mirë, i dashur me të gjithë dhe është ndoshta ndër të rrallët që kurrë ka përtuar së shkruari, së hedhuri mbresa, përshtypje për krijimet e miqve, të njohurit dhe shokëve të tij.  Me seriozitet devotshmëri, përgjegjësi krijuesi.

Shumë vite më parë ndesha disa krijime të poetit dhe rrëfimtarit të talentuar fierak aso kohe me banim në Shtetet e bashkuara të Amerikës, Përparim Hysi. Më tërhoqi vëmendjen mënyra spontane e të shkruarit, thjeshtësia dhe natyrshmëria. Me sa më kujtohet ai ishte ndër të parët që u aktivizua në klubin tonë ‘Bota e re’. Dallohej për një sinqeritet dhe përgjegjësi të respektueshme, duke hedhur herë pas here cikle me poezi dhe tregime rrëfimtare të ngrohta. Më kënaqte spontaniteti dhe lirshmëria e të shkuarit, si në poezi gjithashtu dhe në prozë.

Në krijimtarinë e tij të shumtë gjeje shumë vend që i këndohej dashurisë, si gjëja më e bukure jetës siç di të këndojë vetë Përparim Hysi. Në krijimet e tij kishte gjetje dhe mall të pashuar për vendlindjen, që gjendej mijëra kilometra larg. Në fillim u habita për prurjen  e madhe të Përparimit dhe për lirshmërinë e të rrëfyerit. Librat e tij poetikë pasonin njëri tjetrin, në të gjithë librat e tij me poezi. Si: “Rektimat e dashurisë”, “Prushi i dashurisë”, “Më piku dashuria”, “Luftë me dashurinë”, “Mbeta dashurive”, “Njerëz që dua”. Përparimi si në prozë po ashtu dhe në poezi shquhet si një rrëfimtar plotësisht i arrirë dhe ku shfaqet dashuria, ndjenja e çiltër e poetit e cila zë një vend të rëndësishëm në krijimtarinë e tij. Dashuria e poetit tonë është gjithëpërfshirëse. Sa bukur sa poetik, sa thjesht, sa prekëse e krahason poeti të dashurën me trëndafilin:

Ti je si një trëndafil i bukur,në maj
Harlisur shëndeti;shpërthyes,tërë gaz
Unë të shoh dhe nuk e kam kollaj
Që trëndafilin e bukur të mos e”vras”

Poeti është i brishtë, i ndjeshëm, transparent, sepse vetë ai është më delikat se trëndafili, pra së dashurës, së cilës i këndon me aq bukuri dhe ëmbëlsi. Kur sheh dhe lexon krijimtarinë e mikut tone Përparim  Hysi, nuk ka si te mos kesh respekt dhe ta përshëndesësh krijimet e tij. Ai herë pas here na jep, na dhuron me shume bujari krijime te bukura si rralle të tjerë, ku në themel pothuajse të gjithave krijimeve është Dashuria. Dashuria për njeriun që do, që e ka ëndërruar, që ka ikur dhe nuk është më. Dashuria për kohën  që shkoi. Dashuria për njeriun, dashuria për mikun. Dashuria për njerëzit e afërm. Dashuria për natyrën dhe jetën.

Përparimi Hysi është ndoshta nder të rrallët tek ne, në Bota e re, ndoshta dhe me gjere, që nuk reshtën së shkruari, qe ka një krijimtari te pashtershme, rrëfimtar i ëmbël, me plot bereqet, me humor të hollë dhe musht jete.

Përparimi shpesh herë na shfaqet në poezi si erotik i këndshëm, që di të zhbirojë në ndjenjat më të holla të femrës dhe trupit të saj. Ai me poezitë e tij të guximshme më kujton një mikun tim të hershëm, të dalluar, shumë herët me poezinë e tij erotike, Klito Fundo. Poezia erotike është shumë e vjetër, kujtojmë këtu Safon, Omer Khajanin e të tjerë. Poezia erotike  të intrigon me imazhet e prekshme, të fshehtat e këndshme të asaj që do, të bën të ndjehesh diçka më i lehtë dhe më sensual. Në fund të fundit të gjitha janë pjesë e jetës dhe kanë vlerë, mbahet mend kur qëmtohet me art  dhe bukuri.

Por puna është si shpreh, është si e thua dhe sa bukur, e sa rrjedhshëm e thua atë, në mënyrë që të ruajë sensin e masës. Poeti Përparim Hysi me thjeshtësi dhe lirshmëri na e paraqet bukur si fjala vjen në poezinë: Futa dorën:

Futa dorën nën fustan?!
Çfarë kërkoj,moj,aman?!
Nën fustan e nën këmishë
“Lepurushen” dua,ta dish.

Ajo fle,po unë e zgjoj
Se nxjerr “pushkën” e qëlloj…

Poeti Përparim është i ngrohtë lirik, të bën për vete, me shkathtësinë dhe lirshmërinë e shprehjes së mendimeve dhe ndjenjave.

Kam një ves që fatalisht më mban të ri

Ves do të jetë se ç`tjetër?

Si djalosh unë prap bie në dashuri

Megjithëse jam i vjetër.

Ka më të sinqertë dhe të thënë bukur në këtë  poezi? Ndjenja e bukur e dashurisë i gëlon në gji, i thotë me kurajë dhe fanitjes së pleqërisë së keqe, e cila të mpak trupi dhe të mpin zemrën. Por gjithsesi është shpirti i zjarrtë i poetit që e mban flakën e pa shuar të jetës rinore. Siç e theksuam më sipër pothuajse në të gjitha krijimet e tij poetike dashuria zë një vend të rëndësishëm. Dhe kjo është më se natyrshme, pothuajse të gjithë krijuesit i kanë kënduar me patos dashurisë, syve të shkruar, trupit të derdhur të femrës dhe ndalimit të pashmangshmen të mplakjes

Di e sheh ky syri i plakur.

Në shezlongën që po fle

Në lëviz tensioni i gjakut,

Ka një shkak e ka një pse.

Sa bukur shprehet te kjo poezi e mësipërme. Autori nuk ndjehet i trishtuar për vitet që shkojnë, sepse ato janë të pashmangshme për çdo krijesë në botë. Por zemra e tij vlon si djalë i ri. Sepse është zjarrmi i vetë krijuesit që e mban veten të ri.

Poeti atje kur ishte në kurbet, në Amerikën e ëndërruar prej shumë kujt, në Floridën plot diell nuk u ndje mirë, i qetë. Nuk ishte vetja e tij e plotë. E ndjente mungesën e ajrit të pastër, paçka se aje në vendlindje mund të ishte i lagësht dhe pakës më i ftohtë  dhe akoma nuk ishin shuar marrëzitë dhe pasionet politike. Zëri i brendshëm ia prishi gjumin, e nxiste gjithnjë e më tepër. Mali i mëmëdheut  dhe zëri i të parëve e ftohin të shkonte, aty ku balta është më e ëmbël se mjalti dhe poeti ynë Përparim Hysi bukur dhe me ndjenjë të sinqertë e kuptimplotë e thotë:

Sa e rëndë, sa e hidhur të jetosh në dhe të huaj.

Përparim Hysin ka një krijimtarinë e bollshme, si në poezi gjithashtu dhe në prozën e bukur rrëfimtare. Krijimtaria e tij gurgullon, proza e tij të tërheq dhe të mban peshë përgjatë gjithë ngjarjes. Përparimi në krijimtarinë e tij është i thjeshtë dhe i natyrshëm. Të rrëfen një ngjarje me një natyrshmëri befasuese dhe ti si lexues e ndjek dhe e përjeton atë. E veçantë e tij është se pothuajse në të gjitha krijimet gjen një gjetje në dukje të thjeshtë, por interesante dhe të bukur, të pa thënë më parë, e cila të kënaq me rrëfimin që rrjedh si ujët e burimit. Në përgjithësi, në çdo krijim të tij, Përparimi është ai vetë, i vërtetë përpara vetes dhe të tjerëve. Si e ka realizuar ai këtë rrjedhshmëri, vërtetësi dhe natyrshmëri. Imagjinoni për një çast fushën e së pasur e të madhe të Myzeqesë, që dikur i thoshin hambari i Shqipërisë. Me fshatrat si kërpudha të shpërndara përreth, ku jetojnë dhe punojnë myzeqaret, të cilët gjithnjë kanë qenë dhe janë të punëtorë, të respektuar dhe mikpritës. Atje gjithnjë gëlon jeta dhe mund të gjesh dhe të mbledhësh, fakte, përshtypje dhe mbresa të shumëllojshme. Të cilat biri i thjeshtë i Myzeqesë, i sinqerti Përparim Hysi i mbart me vete si të shenjta ngado që shkon. Përpunohen në laboratorin e tij krijues dhe pastaj hidhen nxitimthi në letër për të lënë një fjalë apo një shkronjë të gdhendur pas vetes.

Pothuajse të gjithë krijuesit përgjatë shekujve nuk kanë qenë asnjëherë të pasur. Ata kanë pasur gjithnjë: një penë, një letër dhe një dolloma të vjetër, për tu mbrojtur nga të ftohtit. Të tjerët kanë ikur pa lënë gjurmë. Krijuesi ashtu thjeshtësisht, pa e ditur, një fjalë e tij ka rrjedhur në rrëketë e kohërave dhe ka mbetur si gur i vogël, me vlerë një shkëmbinjtë e përcëlluar të kohës.

Përparimi është narratori  i hollë dhe i veçantë. Ai di të rrëfejë bukur, të gjithë ato që i mbarti me vete në vite. Shumë e shumë njerëz kanë pasur dhe kanë mbresa dhe përshtypje përgjatë rrjedhës së viteve. Sepse jeta lë gjurmë në memorien e gjithsecilit nga ne. ‘ Struktura e të folurit dhe të shkruarit nuk është thjeshtësisht njëlloj me imazhin e pasqyruar në pasqyrë, në atë të menduarit.’ Ka thënë filozofi Lev Semenoviç Vitosky. Pra shumë pak janë nga ata që kanë në duar çelësin e artë: transmetimin  dhe rrëfimin emocional dhe artistik.

Përparimi qysh në fillim të rrëfimeve të tregimtare të futën menjëherë në qerthullin e ngjarjes me një narracion të ngrohtë të rrjedhshme. Duke zgjedhur me kujdes si amvisë e mirë myzeqare, gjetjen dhe kostumin e realizuar të tregimit, të rrëfimit. Ashtu thjeshtësisht na jep natyrën, motin  dhe çfarë stine është, e cila është shumë e domosdoshme në prozën në përgjithësi. Ambientin. Njëherësh duke gërshetuar të gjitha komponentët që i duhen tregimit rrëfimtar narrator. Përshkrimi i personit në fjalë dhe e të tjerëve që do të jenë dhje do ti japin jetë ngjarjes në fjalë.

Pa përmendur krijimet e shumta, unë do të ndalem do të  marr për shembull tregimin e njerë dhe rrëfimtar: ‘Verorja e Vesho agait.’ Qysh në titull ky tregim të intrigon. Përse duhet të jetë kjo Verore e Vesho agait? Përparimi të fut ngadalë në hullinë e ngjarjes, me shkakun e sëmundjes, infeksionit të tij dhe se ishte pranverë. Pra menjëherë na dha dy informacione të rëndësishme, infeksionin e tij dhe kohën, të cilat janë shkaku dhe e zhvillojnë rrjedhën  e ngjarjes më tej. Infeksionin e detyroi doktorin ta niste djalin konviktor në shtëpi. Më pas me ngjyra të ndezura, me mall të papërshkruar përshkruar kthimin  në vendlindje. Kujtimet e së shkuarës janë shumë të ndezura në memorien e autorit shpesh i hedh me shkathtësi në të tashmen me trishtimin e shkatërrimeve që kanë ndodhur në vendlindje. Pra krijuesi me këto lëvizje të shkathëta i jep prozës së tij më shumë frymëmarrje. Kjo prozë rrëfimtare e veçantë e autorit të mban peshë dhe ai me mençuri të merr për dore dhe të çon aty ku do vetë. Ndiqeni sa bukur e përshkruan portretin e Vesho Agait:

‘Do thoni ju kush ishte ky”Vesho”Agai. Me pak fjalë, po ju tregoj. Ky qe një burrë kaba (unë i thosha karabina), me ca veshë të gjatë (gjëkundi as kam parë të tillë), mu si parafango makine. Pse i kishte kaq të gjatë veshët, pa i kish mbetur “Vesho”. E sa për atë “aga”, kështu thirren gjithë burrat. Ky lloj “agallëku” është si punë përkëdhelie…’

Më pas rrëfimi i Përparimit rrjedh ngrohtë, gurgullon si ujët e burimit. Përsëri është ndjenja e dikurshme djaloshare, dashuria e që na paraqitet aq thjeshtësish dhe me ndjenjë të bukur, siç di ti këndojë dhe ta i japë të gjallë dhe të freskët Përparim Hysi. Verorja e puthën në faqe dhe ai pas disa hezitimesh në rrëfim në formën e monologut e tërhoqi të dashurën pranë e puthi fort në buzë. Ngrohtësia, çiltërsia, thjeshtësia e të shkuarit dhe komunikimi i lexuesit është realizuar me mjeshtëri. Përnjëherësh kjo mënyrë e të shkuari të kujton prozën rrëfimtare e plot kolor, art dhe jetë të Mitrush Kutelit. Ngrohtësinë dhe lirshmërinë e Sotir Andonit, pse jo dhe disa krijime të Çehovit. Si fjala vjen disa elemente të shkuara ngrohtësisht si te tregimit i njohur: ‘Shakaja.’

Pothuajse të gjitha krijimet rrëfimtare te Përparimit i drejtohet kujtimeve, mbresave të pashlyeshme dhe i paraqet këto përpara lexuesit me ngjyra të freskëta, origjinale të bukura që të mbeten në mendje. Konkretisht, me pak penelat, të kursyera janë vizatuar në tregim Verorja, vajza që donte autori dhe i ati i saj Vesho agai. Këta dy personazhe të mbeten në mendje dhe janë të lënduar me kohën  që shkoi. Kjo mënyrë e të paraqituri të personazheve hyn në mjeshtërinë e të shkruarit të autorit. Letërsia e mirëfilltë ngrihet e lëvrohet mbi gjetjen, forcën dhe shprehjen e karaktereve.

Përparim Hysi është ndër krijuesit më prodhimtarë dhe me zë karakteristik. Ai shkruan gjithnjë në poezi dhe në prozë, paçka se mosha po vrapon dhe bën të sajën. Thesi i tij i krijimtarisë është i mbushur plot me kujtime dhe mbesa të cilat janë hedhur në letër dhe të tjerat mezi presin të shkruhen prej tij…

Mendoj se Përparim Hysi është  një zë i këndshëm në prozën shqiptare. Suksese të mëtejshme miku im mirë Përparim Hysi.

 

DREJTËSI PËR VIKTIMAT E KOMUNIZMIT

by

 Nga Frank Shkreli/Më heret këtë muaj në Budapesht të Hungarisë filloi gjyqi i një prej ish-zyrtarëve më të lartë komunist të atij vendi, i akuzuar për krime që kanë lidhje me vrasjet e ndodhura pas revolucionit anti-komunist të dështuar hungarez, në vitin 1956.  Ish-zyrtari i lartë komunist hungarez, i cili gjëndet përball akuzës për krime lufte dhe krime kundër njeërzimit quhet Bela Biszku në moshën 92-vjeçare dhe ish-ministër i punëve të mbrendshme të regjimit komunist pas revolucionit anti-sovjetik.  Sipas burimeve të mediave të ndryshme hungareze dhe  ndërkombëtare,  ai akuzohet se kishte gisht në vrasjen e protestuesve paqësorë anti-komunistë dhe anti-sovjetikë.  Agjencia e lajmeve Reuters njofton se ky është një gjyq me rëndësi për Hungarinë, sepse mund të ndihmojë vendin që të përballet më lehtë me të kaluarën e vet komuniste.

Ndërkohë që Polonia dhe disa vende të tjera ish-komuniste kanë miratuar ligje lustracioni, gjë që e ka bërë më të lehtë periudhën e tranzicionit në atë vend,  Hungaria konsiderohet si ndër ato vende ish komuniste të cilat nuk kanë arritur të sigurojnë plotësisht drejtësinë për viktimat e barbarizmave të regjimit komunist.  Njoftohet se ky gjyq ka tërhequr vëmendjen e medias mbrenda dhe jashtë Hungarisë dhe se tani zhvillimi i gjyqeve të tilla në atë vend, bëhet i mundur në saje të një ligji të ri hungarez, në bazë të cilit — krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerërzimit nuk u skadon kurrë afati.  Kjo është në përputhje me ligjet e shumë vendeve  në bazë të cilave, krimeve të luftës dhe krimeve kundër njeërzimit nuk u skadon afati kurrë, ndërkohë që marrëveshjet dhe normat ndërkombëtare  i konsiderojnë krimet komunist, si krimet më të këqia që mund të jenë bërë ndonjëherë.

Bela Biszku, i cili ka shërbyer si ministër i punëve të mbrendshme nga viti 1957 deri më 1961, dhe njëri ndër udhëheqsit më të lartë komunist të Hungarisë, i ka mohuar akuzat kundër tij.  Dihet se pas shtypjes barbare të  revolucionit hungarez nga tanket sovjetike, me qindra anti-komunistë hungarezë u ekzekutuan dhe dhjetëra mijëra të tjerë u burgosën, gjatë kohës që Biszku shërbente si ministër i mbrendëshëm i regjimit komunist të Hungarisë.  Prokuroria thotë se Biszku si anëtar i lartë i të ashtuquajturit Komiteti i Përkohëshëm Ekzekutiv, ai ka marrë vendime dhe ka dhënë urdhëra për të eliminuar armiqët, dhe për t’i eliminuar ata pa mëshirë.

 

Partia e Kryeministrit të tanishëm të Hungarisë, Z. Viktor Orban, një anti-komunist i vendosur, është shprehur se gjyqe të tilla duhet të ishin mbajtur shumë kohë më parë, duke theksuar se ata që kanë kryer krime serioze gjatë sundimit të regjimit komunist duhet të mbahen përgjegjës njësoj si kriminelët nazistë të luftës.   Media vendore thotë se nga pikëpamja e jurisprudencës, ky gjyq përbën një pikëkëthesë me rëndësi në historinë ligjore të vendit, duke mundësuar kështu që shoqëria hungareze  të mësojë, më në fund,  të vërtetën mbi krimet e regjimit komunist në Hungari.  Por përveç kësaj, sipas historianit hungarez Tibor Zinner, i cili citohet të ketë thënë se gjyqi i ish-zyrtarit të lartë komunist hungarez Bela Biszku, sjellë një dobi tjetër me rëndësi, pasi shënon fundin e një standardi të dyfishtë, që ndryshe trajtonte krimet e nacizmit dhe ndryshe krimet e komunizmit.  Historiani hungarez ka thënë gjithashtu se ky gjyq ka rëndësi për faktin se ndonëse në të kaluarën, zyrtarë komunistë të nivelit më të ulët janë gjykuar dhe dënuar për krimet e tyre, asnjë prej ish-udhëheqsve më të lartë politikë të regjimit komunist hungarezë nuk kanë dalur për të dhënë llogari para gjyqit për krimet e tyre.

Edhe Shqipëria, ndonëse kishte regjimin më të egër komunist në Europën Lindore,    është një ndër vendet që ka bërë më pak ose aspak në këtë fushë, në krahasim me vendet e tjera, duke treguar një mungesë vullneti për tu përballur me të kaluarën e saj komuniste.  Duket sikur shoqëria shqiptare në përgjithësi nuk është aspak e disponuar dhe hiç e interesuar, përfshirë edhe median shqiptare, për të zbardhur atë histori.  Ndërkohë që mediat europiane dhe më gjërë ka shkruar dhe komentuar gjërë e gjatë për gjyqin në Hungari, si dhe raste të tjera gjyqesh të tilla në ish vendet komuniste, është interesant fakti se pse media shqiptare, me ndonjë përjashtim aty këtu, siç është gazeta Telegraf, nuk flet shumë për fatin e keq të viktimave të regjimit komunist në Shqipëri dhe as nuk përmend kurrë raste të tilla gjyqesh në vendet ish komuniste, duke ndejtë larg përmbajtjes si dhe simbolizmit historik që përcjellin këto gjyqe.

Pas më shumë se 20-viteve ç’prej rënjes së komunizmit në Europë, me përjashtim të Polonisë, Çekisë, Gjermanisë dhe të ndonjë vendi tjetër, vendet e tjera ish komuniste nuk kanë miratuar ligje të nevojshme për tu përballur me të kaluarën, ndërkohë që gjykatat e tyre janë treguar të paafta për të dënuar krimet kundër njerëzimit dhe torturat e diktaturës komuniste.

”Për të ndejë shtrembët dhe për të folur drejtë”, gjatë këtyre 20-viteve, as Përendimi nuk ka treguar ndonjë interesim të madh për të dënuar krimet komuniste, siç kishte bërë me dënimin e krimeve naziste pas Luftës së Dytë Botërore.  Kjo, sipas ekspertëve ka ndodhur për arsye se nazistët kanë kryer krime kundër popujve të tjerë, e si e tillë nevojitej një përgjigje ndërkombëtare ndaj krimeve të nazismit, ndërsa komunistët kanë torturuar dhe kanë vrarë popullin e vet.   Mos dënimi i krimeve të komunizmit është një çështje aq shqetësuese anë e mbanë Europës, sa që ka shtyrë disa ekspertë ligjorë dhe politikanë europianë, pjesëmarrës në një konferencë ndërkombëtare mbajtur kohë më parë në Bruksel –në përpjekje për të kapërcyer këtë mungesë drejtësie – të bëjnë thirrje për krijimin e një gjykate ndërkombëtare për të vendosur drejtësinë në vend për krimet komuniste anë e mbanë Europës — si një ndërmarrje kjo themelore që synon respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut.  Konferenca e Brukselit ka theksuar rëndësinë e nevojës për vendosjen e drejtësisë për krimet komuniste, duke marrë parasyshë krizën e sotëme ekonomike, si dhe kërcënimet e rreziqet që vijnë nga lëvizjet ekstremiste të kohëve të fundit në Europë.  Një numër organizatash europiane kanë përkrahur idenë e krijimit të një gjykate të re ndërkombëtare për tu marrë me krimet e komunizmit. Nëse kjo nismë do të realizohet, kjo është një pyetje tjetër. Por, një gjë është e sigurt, se krimet ndaj viktimave të komunizmit do të mbeten një subjekt i gjallë i cili prekë thellë ndërgjegjen morale të të gjithë europianëve, përfshirë edhe shumë shqiptarëve, dhe do të mbetet i tillë përderisa të mos ketë një ballafaqim serioz me këtë murtajë të shekullit të kaluar.

Zëvendës Kryeministri dhe Ministri hungarez i Drejtësisë, Tibor Navracsics në një ceremoni përkujtimi për viktimat e komunizmit muajin që shkoi në Muzeumin e Shtëpisë së Terrorit në Budapesht,kushtuar viktimave të komunizmit, tha se “personat që ne i quajmë viktima të komunizmit, nuk janë tulla të shtypjes, por janë blloqe themeli të lirisë tonë”.   Ai theksoi se fatet e secilit prej viktimave të komunizmit bashkohen në historinë e kombit, pasi ka aq shumë tregime e plagë, sa ka edhe njerëz. Ai tha se është e pamundur të përshkruhet se çka mund të kenë menduar ato viktima kur u është marrë toka, ose kur u është mohuar mundësia për të vazhduar studimet,  kur janë sëmur, kur janë prekur nga depresioni ose kur janë detyruar madje edhe të vrasin veten nga torturat.

Askush nuk kërkon hakmarrje për ato që kanë ndodhur, madje as vet ata që kanë vuajtur, e që kanë pësuar trajtimet më çnjerzore. Kërkohet vetëm drejtësi morale për viktimat e komunizmit.   Të këqiat e atij sistemi, përfshirë edhe krimet ndaj kunërshtarve të tij, po injorohen nga shoqëria, por nuk duhet të harrohen. Të pakën pjesa më e madhe e botës demokratike e pranon nevojën për t’i kundërshtuar ato barbarizma dhe për të njohur e kujtuar viktimat e komunizmit, megjitëse kompensimet e plota morale dhe materiale ndoshta janë të pamundura për tu realizuar për shumë prej tyre, kur të merret parasyshë numri i madh i viktimave dhe krimet në shkallë të gjërë që ata kanë pësuar gjatë atij regjimi.  Viktimat e komunizmit në Shqipëri dhe të vendeve të tjera ish komuniste po presin për pothuaj një çerek shekulli për drejtësi. Fatkeqsisht, bazuar në këtë përvojë historike, ata mund të presin për gjithë jetën!

I nderuar lexues i këtyre rreshtave, a mendon se shoqëria shqiptare ka bërë aq sa duhet dhe aq sa ka mundësi — të pakën nga pikëpamja morale — për tu përballur me trashëgiminë e komunizmit dhe me dënimin e krimeve ndaj viktimave të regjimit komunist?

SHBA: Qyteti i New Yorkut, popullsia shënon rekord të lartë – Big Apple po bëhet më e madhe

by

Shqiptarët në Nju Jork, dhe Nju Xhersi, jetoin në qarqet me rritjen më të madhe të popullsisë/

Nga BEQIR SINA/NEW YORK – NEW JERSEY : Popullsia e Qytetit të Nju Jorkut, e ka shënuar një rekord në rritjen e popullsisë prej 8.405.837 njerëz, sipas një vlerësimi të lëshuar të enjten nga Zyra e Regjistrimit të SHBA – “U.S. Census Bureau” . Popullsia e njërit prej qyteteve më të mëdhenjë në botë, New York City,  deri në korrik të 2013, u rrit me 230.704 njerëz, ose përafërsisht 2.8 për qind , që nga viti 2010.Secili nga të pesë njësive bashkiake, qytet-lagjet kan rritjen e popullsisë , përfshirë edhe dy njësit Queens dhe Staten Island – që sipas raportimit mund të arrijnë në rezultate të reja të popullsisë . Një analizë e të dhënave nga Departamenti i Urbanistikës të Qytetit të Nju Jorkut treguan ndryshimi më i madh ka ndodhur në qytetin e Brooklynit,( një qytet ky ku më së shumti jetojnë emigrantët përfshirë, shqiptarët, sidomos ata të ardhur dy dekadat e fundit), ku popullsia u rrit me 3.5 për qind , ose 87.400 njerëz , e ndjekur nga njësia Queens (edhe këtu ka një përqëndrim të madh shqiptarësh) – ( 2.9 për qind  , 65.500 njerëz ); Manhattani (ka numërin më të vogël të shqiptarëve për shkak të shtrejtësisë) – ( 2.5 për qind  , 40.300 njerëz) , Bronxi ( bënë pjesë në qytet më të populluara me shqiptarë)-( 2.4 për qind  , 33,600 persona ) ; dhe Staten Island( edhe ky është një ishull i vogël i populluar nga shqiptarët) – ( 0.8 për qind  , 3,900 persona ) .

Zyrtarët e qytetit ia ja atribuojnë rritjen e popullsisë , pjesërisht , në një rënie të numrit të personave që kanë lëshuar qytetin dhe një tepricë e vazhdueshëme vjen prej natalitetit – atë të lindjeve mbi numërin e vdekjeve .

” Këto rritje të popullsisë, theksojnë nevojën për të nxitur krijimin e strehimit për të gjithë njujorkezët , diçka që ne jemi duke u përqëndruar në këtë të mandatit të ri të kryetarit të bashkisë për të siguruar 200,000 apartamente të përballueshme për popullim të 10 viteve të ardhshme “, tha Carl Weisbrod , kryetar i Komisionit të Planifikimit të qytetit të Nju Jorkut.

Kurse, për ne shqiptarët, ndoshta për të nxjerr dhe numërin e shqiptarëve që jetojnë në këto qarqe me rritjen më të madhe të popullsisë!?

Në vitin 2007 , paraardhësi i Kryebashkiakut Bill de Blasio  , multimiliarderi Michael Bloomberg , publikoi një dokument të quajtur PlaNYC , një nismë kjo që kishte për qëllim përgatitjen e qytetit për një rritje të popullsisë deri në 1 milion banorë më shumë, deri në vitin 2030 . Dokumenti përshkroi përpjekjet për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të siguruar njujorkezët, të mos lënë qytetin se sipas planit PlaNYC ata do të jenë të shëndetshëm dhe më të sigurt, dhe me qytet më të pastër për brezat që vijnë .

Ndërkaq, Zyra e Regjistrimit të Popullsisë dha një vlerësim të imët mbi rritjen e shpejtë të popullsisë në dy Qytetet Metropolitane sipas statistikës në bazë qarqesh (zip code) New York – Newark – Jersey . Ku edhe Byroja e Regjistrimit e SHBA, njoftoi sot se ka rritje rekord të popullsisë në qytetet New York City dhe Newark e Jersey NJ, aty ku është përqendruar më së shumti popullsia.

Rritjen më të shpejtë simbas qarqeve e kan qytetet New York dhe Newark – dhe qyteti Jersey, në mes të 1 korrikut  2012 , dhe 1 korrik 2013 . Mbas tyre vjen Hudson County , New Jersey, popullsia e të cilit u rrit me 1.1 për qind gjatë periudhës së lartpermendur. Ato u pasuan nga  Kings County, New York dhe Queens County , New York  me 0.9 për qind, Bronx County, NY, Westchester County , NY dhe Union County , NJ me 0.8 për qind , dhe Bergen County, New Jersey, Middlesex County, NJ dhe Somerset County , NJ me 0.7 për qind.

Në lidhje me rritjen numerike , Kings County në Brooklyn – New York, është shtuar me 23.714 njerëz gjatë periudhës 2012-2013, më shumë se çdo qark tjetër . Ajo u pasua nga Queens County, NY, e cila u rrit nga 20.286 njerëz , Bronx County , NY  10.794 njerëz, Westchester County , NY  7,696 njerëz dhe Hudson County , NJ me 6.913 njerëz.

Kings County në Brooklyn New York, mbetet njëri prej qarqeve më i populluar në qytetin New York – Newark – Jersey me 2.592.149 banorë , e ndjekur nga Queens County, po në qytetin e  New Yorkut dhe New York County, NY.

Ky informacion është i bazuar në vlerësimet vjetore të popullsisë për secilin prej qarqeve të vendit , ekuivalentët e qarkut , zona metropolitane dhe zonat Micropolitane që nga regjistrimi i vitit 2010 dhe deri në 1 korrik 2013 . Të dhënat e internetit kanë qenë në dispozicion dhe ndihmuan të tregojnë renditjen dhe komponentët e ndryshimit të popullatës si lindjet , vdekjet , migrimit dhe lëvizjet e brendeshme .
New York – Newark – Jersey City, zonat  Metropolitane simbas statistikës përbëhet nga 24 qarqet : Bergen , Essex , Hudson , Hunterdon , Middlesex , Monmouth , Morris , Oqeani , Passaic , Somerset , Sussex dhe Njësitë e Unionit në New Jersey , kurse në Metropolin e New Yorkut, janë njësitë Bronx , Dutchess , Kings , Nassau , New York , Orange , Putnam , Queens , Richmond , Suffolk dhe Westchester . .