Konferenca e donatorëve dhe zona e lire ekonomike në Gjakovë,në prizmin e planifikimit hapësinor dhe urban*/
Shkruan: arch.Ylber Vokshi-Ylli/
Shoqëria jonë ka kaluar nëpër ndryshime të mëdha ekonomike,sociale dhe kulturore. Si rezultat i dhunës shtetërore (lufta e vitit 1999),si dhe ndryshimeve rrënjësore të sistemit ekonomik dhe politik në erën e globalizmit. Ekonomia e tregut, prona private dhe procesi i decentralizimit janë sfidat ma të mëdha në fushën e planifikimit hapësinor dhe urbanistik. Ky trekëndësh magjik konsiderohet si gurë themel i një shoqërie te hapur demokratike.
Gjakova edhe tani mbetet një nga komunat ma të varfra në Kosovë,nga një komunë dikur e zhvilluar,me punësim të madh në nivelin federal,me aftësi prodhues e çka është ma kryesore me njerëz të vyeshëm dhe punëtor. Me një qasje tërësisht të gabueshme dhe tendencioze për 15 vite,çuditërisht u arrit të shkatërrohet e tërë infrastruktura zhvillimore e Komunës,e krijuar me mund të madh me dekada,thua se ajo nuk ishte pjesë integrale e Kosovës.
Konferenca e donatorëve që u organizua këto ditë ka rëndësi të veçante që organizohet edhe në nivelin komunal,është ky një kualitet i ri,që do të ndihmojë stabilitetin e shtetit,por duhet të jemi realist për kërkesat tona dhe atë çka na afrohet. Nga një angazhim i madh i të gjithë faktorëve komunal,edhe me angazhimin pothuaj se vullnetar të ekspertëve të shumtë gjakovar,u arri që me sukses për dy ditë të kemi shumë prezantime të projekteve të ndryshme dhe kërkesave reale për financim të tyre. Kishte shumë premtime nga donatorët prezent ato dy ditë,ishte kjo një ndodhi që efektet e veta do ti ketë afatgjate,për atë duhet përgëzuar ideatorët dhe të gjithë të tjerët që ndihmuan që kjo konferencë me sukses të realizohet.
Konferenca e donatorëve që u mbajt tregoi një interesim të dukshëm të donatorëve që veprojnë në Kosove. Kjo është inkurajuese për iniciatorët që e organizuan ketë ndodhi në Gjakovë,që edhe ne të ardhmen të prezantojnë projekte tjera të cilët i plotësojnë kriteret e një konkurrence të madhe në rajonin e Ballkanit. Çdo donacion-ndihmë e ardhshme është e mirëseardhur për ne duhet pasur dituri dhe kujdes nga ana e jonë për realizimin e tyre,e mos të lejojmë keqpërdorimet ashtu si ka ngjarë me shumicën e projekteve në vitet e pas luftës.
Kjo fazë kaloi,tek tani fillon faza thelbësore,puna e madhe që i pret gjakovarët për të filluar me i materializuar këto projekte,që direkt apo indirekt do të ndikojnë në punësim si dhe rritjen ekonomike. I tërë ky proces do të jetë i realizueshëm nëse është në përputhje me dokumentet hapësinore ekzistuese , të reviduara apo të reja,duke ia përshtatur kërkesave të reja në përputhje me direktivat,rregullat dhe normat e standardet e Planifikimit Hapësinorë dhe Urban.
Në mungesë të dokumenteve REALISTE të planifikimit hapësinor dhe urban ( PZhK. PZhU dhe PRrU),shumë investime janë humbur e shumë të tjera kanë dështuar,nga puna jo serioze e organeve përgjegjëse në tërë Kosovën. Nuk mjaftojnë vetëm “dëshirat”,e në disa raste edhe projekte ekzekutive pa koncepte realiste zhvillimore komunale,e ma gjerë në nivelin e Kosovës dhe regjionit. Sektori i prodhimit,si esencial në zhvillimin e Gjakovës,duhet përkrahur edhe me mjete tjera stimuluese si janë kredit e buta me kushte të volitshme apo subvencione tjera, e jo të lihet vetëm në iniciativa private.
Punimi dhe aprovimi i disa dokumenteve të planifikimit hapësinor dhe urban në komunën e Gjakovës në vitin 2007,ka qenë jo serioz dhe ka pasur efekte negative te faktori ndërkombëtar e posaçërisht te donatorët kryesor. Është punuar në mënyrë stihike për të plotësuar vetëm kërkesat e një grupi të caktuar të njerëzve,pa pjesëmarrjen në vendimmarrje të atyre për të cilët punohen këto dokumente,për atë kanë mbetur ne sirtarët e komunës,nuk janë zbatuar. Trajtimi i hapësirës urbane në Komunën e Gjakovës në vitet e fundit ka qenë skandaloze,pasi në emër të “forcës” kanë vepruar shumë “patriot”.Askush nuk do të jep donacione për të korrigjuar gabimet e qëllimshme hapësinore dhe urbane të jona.
Një sfidë e madhe është edhe shpallja e Gjakovës dhe Mitrovicës si Zona të Lira Ekonomike nga ana e Qeveris së Kosovës. Natyrisht për ketë është punuar intensivisht në vitet e fundit,nuk është kjo dhuratë nga zoti si dëshiron dikush ta thekson,kjo është e bazuar në shpirtin progresiv që e karakterizon Gjakovën me shekuj,ku moto kryesore ka qenë dhe është PUNA dhe vetëm puna,për të pasur mirëqenie dhe progres individual dhe shoqëror të Komunës dhe Shtetit të Kosovës.
Se sa është i rëndësishëm ky veprim i Qeverisë është e tepërt për të shpjeguar,është kjo një dritë që shihet në fund të tunelit në Gjakovë. Lehtësitë e mëdha që Komuna i ka me shfrytëzimin e infrastrukturës ekzistuese industriale,e ngërthyer me kapacitetet e vjetra prodhuese,me fuqinë punëtore të edukuar me dekada dhe me traditë industriale,janë garanci për funksionimin e kapaciteteve të reja dhe joshjen e investitorëve të huaj për eksportimin e prodhimeve tona,e çka është ma kryesore me rritjen e punësimit në ekonomin konkurrente të tregut botëror. Natyrisht duke respektuar të gjitha rregullat (ligjet) vendore dhe ndërkombëtare,me një përgjegjësi individuale dhe kolektive,në tërësi sipas normave dhe standardeve ndërkombëtare të Planifikimit Hapësinor dhe Urban. Tek tani kërkohet një angazhim maksimal i tërë faktorëve relevant të kyçur në ketë proces e posaçërisht të stafit menaxhues profesional që do të udhëheq procesin e ri-ndërtimit të Gjakovës.
Pas zgjedhjeve lokale të vitit 2013, po vërehet një fryme e re demokratike e pa ditur në Kosovë,ku për të gjitha problemet madhore të cilat i shqetësojnë qytetarët e Gjakovës organizohen takime dhe “debate publike”,për tu dëgjuar edhe zëri i qytetarëve ose të banorëve të zonave të caktuara të qytetit. Natyrisht se ekziston një skepticizëm real,por uroj që se shpejti të tejkalohet atëherë kur dëgjohet zëri i qytetarit. Vetëm atëherë kur do të krijohet bindja-ndjenja së jemi pjesëmarrës dhe kontribuues direkt për zhvillimin dhe planifikimin e hapësirës ku jetojmë dhe veprojmë,do të kemi rezultate pozitive.
Me siguri do të ketë edhe kërkesa tjera për reparte prodhimi,lokacionet e reja duhet përcaktuar me disiplinë në përputhje me dokumentet hapësinore ekzistuese komunale,me revidimin ose punimin e ri të tyre, në tërësi sipas Ligjit të ri të Planifikimit Hapësinor,në frymën e ekonomisë globale të tregut,duke i respektuar dhe mbrojtur interesat e komunitetit,posaçërisht në aspektin e mbrojtjes së mjedisit dhe direktivave mjedisore ndërkombëtare.
Do të ishte ky një kontribut për të mos përsëritur gabimet e të së kaluarës. Vetëm puna e përkushtuar profesionale dhe menaxhimi adekuat i pavarur,e i pasuruar me dituri të reja do ta shpie Gjakovën dhe Kosovën përpara.
Prishtinë, arch.Ylber Vokshi-Ylli- ylberv1@yahoo.com
*Ne Foto: Pamje nga Gjakova