Archives for April 2014

Histori: Lufta ruso – turke dhe Ballkani

April 24, 2014 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/
Më 24 prill 1877 fillon lufta ruso – turke; Rusia i shpall luftë Perandorisë Osmane – ishte në fakt konflikt midis Perandorisë Osmane dhe Koalicionit Ortodoks Lindor. Luftimet u zhvilluan në Kaukaz e pastaj në Ballkan nën atmosferën e krijuar nga nacionalizmi i shekullit të 19-të. Faktorët shtesë të luftës ishin edhe shpresat ruse për të rimarrë territoret e humbura gjatë Luftës së Krimesë, si dhe për vendosjen e kontrollit në rajonin e Detit të Zi, dhe shtrirjen e ndikimit në Ballkan.
Lufta ruso – turke solli ndryshime edhe mes shqiptarëve; ata mësuan se perandoria Osmane nuk ishte e pathyeshme; dhe së dyti, trojet e tyre nën perandori nuk ishin aq të mbrojtura ndaj rrezikut të gllabërimit nga vendet fqinj – shqiptarët krijuan Lidhjen e Prizrenit – kuptimi i gjendjes solli ndryshimin e mendësisë që i futi shqiptarët në udhën drejt pavarësisë.
Gjithashtu, Lufta ruso – turke shkaktoi një ndryshim tjetër; atë mes emblemave të Kryqit të Kuq Ndërkombëtar dhe Gjysmë Hënës së Kuqe, ndarje e cila vazhdon sot e kësaj dite. Rusia dhe Perandoria Osmane kishte nënshkruar Konventën e parë të Gjenevës (1864), e cila e bëri Kryqin e Kuq emblemën mbrojtëse për personelin ushtarak mjekësor, të plagosurit, dhe robërit e luftës. Por Kryqi u kujtonte osmanëve kryqëzatat, kështu që ata e zevendësuan atë me Gjysmë Hënën e Kuqe, simbol i shoqatave të tilla në shumicën e vendeve myslimane – më vonë Gjysmë Hëna e Kuqe u ratifikua si emblemë mbrojtëse nga Konventat e Gjenevës në vitin 1929 dhe përsëri në vitin 1949.

FORCAT AMERIKANE ZBRESIN NË POLONI

April 23, 2014 by dgreca

Nga Frank Shkreli/
Në një përgjigje që deri më sot duket si më serioze ndaj agresionit rus në Ukrianë dhe ndaj presioneve të vazhdueshme të Rusisë kundër Ukrainës, Shtetet e Bashkuara dhe aleanca e NATO-s — në një përpjekje që duket se është më shumë se vetëm diçka simbolike — kanë filluar të dërgojnë anije, aeroplanë luftues dhe forca ushtarake drejtë Europës Lindore. Shtetet e Bashkuara njoftuan se të Mërkurën arrijtën në Poloni dhe në tre vendet baltike, Estoni, Letoni dhe Lituani forca amerikane, me qëllim stërvitjesh të përbashkëta midis forcave aleate. Sipas zëdhënsit të Pentagonit, Admiralit John Kirby, kjo masë që u muar si përfundim i agresionit rus në Ukrainë, është njëkohësisht edhe një ”shprehje konkrete”, sipas tij, e angazhimit amerikan për paqën dhe sigurinë në Europë. I pyetur nga gazetarët, nëse këto masa kishin lidhje me Rusinë, zëdhënsi i Pentagonit tha se, “Nëqoftse ka një mesazh për Moskën, ky është pikërisht mesazhi: se ne i marrim seriozisht obligimet tona ndaj Europës.”
NATO ka njoftuar se ndër masat që po merren janë intensifikimi i misjoneve ajrore mbi rajonin e Baltikut, dërgimi i anijeve të tjera ushtarake në zonën e Baltikut dhe në pjesën lindore të Mesdheut dhe të rajoneve të tjera, sipas nevojës dhe rrethanave. Në lidhje me këto zhvillime, Sekretari i Përgjithëshëm i NATO-s, Anders Rasmussen u tha gazetarve javën që shkoi se përveç këtyre masave, që u propozuan nga Gjenerali i Forcave Ajrore Amerikane, Philip Breedlove dhe që u miratuan nga Këshilli i NATO-s, se në atë rajon do të dërgohen edhe personel ushtarak nga vendet aleate për të avancuar gatishmërinë, si dhe për trajnim dhe manovra me forcat ushtarake aleate. Z. Rasmussen tha se vendimet e NATO-s që u morën kohët e fundit, “kanë të bëjnë me mbrojtjen, me shkurajimin e sulmeve të mëtejshme dhe janë masa për uljen e tensioneve”, dhe si të tilla shtoi ai, “ato janë në përputhje të plotë me angazhimet ndërkombëtare”, duke theksuar se ” do të pasojnë edhe masa të tjera, nëqoftse ndjehet e nevojshme, gjatë javëve dhe muajve të ardhëshëm”. Ai nënvijoi gjithashtu se NATO do të planifikojë marrjen e masave afatgjatë në atë rajon, siç tha ai, “në mbështetje të mbrojtjes së përbashkët.”
Këto masa ushtarake të njoftuara nga Shtetet e Bashkuara dhe nga aleanca e NATO-s, sipas zyrtarëve, do të jenë në fuqi deri në fund të vitit dhe se do të vendoset më vonë se cilat nga këto masa duhet të vazhdojnë dhe për sa kohë.
Gjatë 20-vjetëve të fundit prania ushtarake amerikane në Europë ka qenë në rënje e sipër, por kriza në Ukrainë ka bërë që të rivlerësohet prania e forcave ushtarake të Shteteve të Bashkuara në kontinentin europian, si dhe të rishikohet buxheti amerikan i mbrojtjes, i cili gjithashtu ka qenë në rënje vitet e fundit. Por megjithse disa anëtarë të njohur të Kongresit amerikan, përfshirë Senatorin republikan John Mcain, dhe disa eskpertë ushtarakë kanë bërë thirrje që Ukrainës t’i jepen ndihma ushtarake, deri tani as Shtetet e Bashkuara dhe as NATO, nuk kanë njoftuar ndonjë plan për t’i dhënë Ukrainës ndihma të drejtë për drejta ushtarake. Deri më tani, Shtetet e Bashkuara i kanë dërguar Ukrainës ndihma jo ushtarake, për të cilat ish-Gjenerali Wesley Clark, i cili ka drejtuar luftën kundër Serbisë për çlirimin e Kosovës, ka thënë se dërgimi i këtyre ndihmaveUkrainës, përballet me probleme serioze të cilat duhet të korigjohen menjëherë, ndërsa shprehu bindjen e tij në një raport të botuar në New York Times se, në të ardhmen Ukraina do të ketë nevojë për ndihma ushtarake, ndonëse Washingtoni zyrtar vazhdon të jetë i mendimit se nuk ka zgjidhje ushtarake për krizën në Ukrainë.
Zëdhënsi i Pentagonit admiral John Kirby tha për gazetarët se manovrat në Poloni dhe në tre shtetet baltike janë të para në atë rajon, duke shtuar se “Agresioni i Rusisë në Ukrainë ka shtuar vemdosmërinë tonë për të forcuar planet dhe aftësitë tona mbrojtësesi dhe ka forcuar bindjen tonë për të demonstruar vazhdimësinë e angazhimit tonë ndajë mbrojtjes së përbashkët të aleatëve tonë të NATO-s në Europën Qendërore dhe Lindore”.
Masat ushtarake amrrikane u njoftuan ndërsa zëvendës presidenti amerikan Joe Biden vizitoi Kievin. Gjatë asaj vizite udhëheqsi amerikan i bëri thirrje Rusisë që të zbatojë marrveshjen ndërkombëatre që u arrijt javën e kaluar në Gjenevë, për ndryshe, tha ai Moska do të përballet me sanksione të tjera ekonomike nga Perëndimi. Zëvendës Presidenti amerikan u kërkoi edhe udhëheqsve të Ukrainës që të zbatojnë parimet demokratike duke respektuar ndryshimet kulturore të qytetarëve të saj, njëherazi duke i siguruar ata se “në këtë rrugë ju nuk jeni vetëm”. “Ka ardhur koha”, tha Z. Biden që, “Rusia të pushojë së foluri e të fillojë së vepruari — të fillojnë të veprojnë për zbatimin e angazhimeve që morën” në Gjenevë, tha ai. Ndërkaq, Departmenti amerikan i shtetit njoftoi se edhe Sekretari i Shtetit John Kerry, në një bisedë telefonike me homologun e tij rus, Sergei Lavrov, i shprehi atij, “shqetsimin e thellë të Shteteve të Bashkuara për mungesën e marrjes së masave pozitive nga ana e Rusisë me qëllim për të ulur tenionet në Ukrainë dhe në rajon.”
Putini ka kohë dhe nuk i ngutet për të arritur objektivat e veta. Një hap para, dy hapa mbrapa. Kështu ka thënë Lenini. Edhe Perëndimi duhet të ketë durimin e nevojshëm dhe të jetë i gatëshëm dhe i vullnetshëm për të mos e lejuar atë të realizojë objektivat e tija nacionaliste, në kurriz të popujve të tjerë.

Pse e mban në kokë kapelën republikë Uran Kostreci

April 23, 2014 by dgreca

Nga Uran Butka/
Me Uran Kostrecin jemi njohur në fillim të vitit 1991, kur ai vinte nga Elbasani, ku banonte mbasi kishte dalë nga burgu, për në Tiranë, ku e kishte selinë Shoqata e të Përndjekurve Politikë. Mandej, kur u themelua gazeta “Liria”, organ i kësaj shoqate dhe ai u caktua kryeredaktor i parë i saj, bashkëpunimi dhe miqësia jonë u shtua.
Ai është një njeri krejt i veçantë. Profilin e tij, sidomos sjelljen, ia ka theksuar më së shumti jeta në burg, ku njeriu ose shkatërrohej krejtësisht, ose dilte më i fortë e më i mënçur- siç ndodhi me Uranin.U dënua për tentative arratisjeje dhe, natyrisht, sepse ishte i biri i Fuat Kostrecit, nacionalist dhe antikomunist nga Kostreci i Dangëllisë, i burgosur politik edhe ai me akuzën e rreme se gjoja bënte pjesë në një grup armiqësor. Në burgun e Burrelit ai pati fatin të njihte personalitete të shquara si Engjëll Çobën, i cili idha mësime italishteje dhe e kalli në botën poetike të Dante Aligierit; Koço Tasin, që i dha mësime filozofie, Kudret Kokoshin, nacionalist dhe poet, Dom Nikollë Mazrekun e të tjerë, nga të cilët mësoi ato vlera e njohuri, që regjimi ia kishte ndaluar.
Kohën më të gjatë në burg e kalonte në vetmi në birucë, nga që dënohej vijimisht nga komanda për mosbindje.
Një herë burgun e Burrelit e vizitoi një titullar i Ministrisë së Brendshme. Me këtë rast i mblodhën të burgosurit që të dëgjonin. Ai ishte minoritar grek dhe nuk e fliste mirë shqipen. Shpesh përmendte emrat “Skipëri” dhe “skipëtar” në fjalën e tij. Kur mbaroi, drejtori i burgut tha: “A ka ndonjë pyetje?”. U ngrit Urani më këmbë dhe foli kështu: “Faleminderit që na lejoni të bëjmë ndonjë pyetje. Unë kam lexuar mjaft dhe kam bërë, fatmirësisht, ca vite shkollë, po emrat “Skipëri” dhe “Skipëtar” nuk i kam dëgjuar. Dhe nuk e di ku bien. A mund të na i thoni se në ç’anë bien?!”
Mbledhja u mbyll dhe Urani përfundoi 15 ditë në birucë për tallje ndaj të deleguarit.
Një herë tjetër, shkoi në burg një i deleguar tjetër nga Ministria e Brendshme, por më i nxënë, tip intelektuali. Ai foli për politikën e jashtme të RPS të Shqipërisë, ndërkohë që dënoi agresionin dhe ndërhyrjen ushtarake brutale të Brezhnjevit e të ushtrisë sovjetike në një vend sovran si Çekosllovakia, e cila donte të shkëputej nga kampi revizionist. Ndërkohë, tha, që Shqipëria ështe larguar me të drejtë dhe largpamësi nga Traktati i Varshavës, përndryshe mund të bëhej edhe ajo prejë e një agresioni të tillë, por që natyrisht, do të merrte përgjigjen dhe goditjen e merituar, se Shqipëria është shkëmb graniti në brigjet e Adriatikut dhe çdo agresor do të thyejë kokën atje, tha i deleguari. Në përfundim të ligjerimit, i deleguari i kënaqur pyeti nëse kishte ndonjë gjë të paqartë.
– Jam në një mendje me zotërinë tuaj, që mësymja kundër Çekosllovakisë është një agresion i pastër kundër një vendi sovran dhe bëri mirë qeveria jonë që e denoncoi, – tha Urani. – Po përse nuk e bëri qeveria jonë këtë denoncim edhe në vitin 1956, kur ushtria sovjetike e pushtoi dhe e përgjaku Hungarinë?
– Nuk ka lidhje. Janë dy gjëra të ndryshme, – tha i deleguari dhe u err në fytyrë. Po Urani vazhdoi.
– Janë të ngjashme si dy pika uji, por qëndrimi juaj është i ndryshëm.
– Mendimi yt është i ndryshëm, – u hakërrua i deleguari dhe e mbylli mbledhjen.
Këtë herë Uranin e lidhën, e torturuan dhe e hodhën rrëshqanthi në një birucë me ujë.
Kjo i ndodhte shpesh Uranit përgjatë 20 vjetëve që vuajti në burg, madje s’kishte muaj që të mos dënohej për kundërshtim të urdhrave të eprorëve, apo për pyetje provokuese. Gradualisht ai u kthye në një rebel, që ndihej mirë vetëm kur ironizonte apo kundërshtonte urdhrat e padrejta dhe fyerjet e dhunimet që u bëheshin të burgosurve.
Gjithsesi, në heshtjen dhe vetminë e qelisë, Urani i pranguar dhe i dhunuar, zbuloi alter-egon e tij dhe nisi të hahej me të. Ajo ishte një qenie e brishtë, e ndieshme, poetike, ndryshe nga dukja e ashpër, e palëkundur, rebele e Uranit. Ai kishte brenda poetin, që jetonte në një botë ideale dhe që e bënte edhe zhguallin e tij fizik të mbijetonte.
Poeti krijonte në mendje, ndonjëherë edhe në ndonjë copëz letër, sonetet lirike, mandej edhe poemën “Epopeja e karkalecave (komunistëve). Dhe, kur disa nga ato ia sekuestruan gardianët, ai u tha “I kam në mendje”. Edhe për këtë përgjigje u dënua sërish dhe u mbyll në birucë, sepse i paskësh pasur mendimet dhe vargjet e fshehura në mendje!
Mirëpo, ndonjë herë kur shpirti poetik prekte realitetin e dhimbshëm, torturat dhe poshtërimet e burgut, atëherë jeta s’kishte më kuptim dhe vihej në pyetje ekzistenca e saj. Përse duhet të jetonte? Kështu, një çast ai iu drejtua telave me gjemba, që ngriheshin mbi muret e burgut, jo për t’i kapërcyer e për t’u arratisur, por për të prekur fundin e tij. Zgjati duart drejt telave, dëgjoi thirrjet e rojave: “Ndal! Ndal!”, mandej krismat e automatikëve dhe vërshëllimat e plumbave, që i shpuan xhupin, nga i cili dolën fllucka pambuku të zi. Një plumb e fshiku mbi ballë dhe e përgjaku. Mandej duart e rojeve që e zaptuan, e goditën dhe e tërhoqën zvarrë deri në birucë, ku e kishte vendin dhe hodhën atje si një kufomë. Dhe kur trupi i tij nuk ndiente më, kishte vdekur, shpirti i poetit gjallonte, gëlonte nga dëshira për jetën, gëzonte që kishte mbetur gjallë, ndonëse për një çast dëshpërimi kishte kërkuar mortjen. Dashuria instiktive për jetën, sido që të ishte ajo!
E kini vënë re që Uran Kostreci mban mbi krye vazhdimisht një kapele republike? Ai nuk e heq kurrë, veçse kur fle, gjithnjë i vetmuar dhe i heshtur, si në burg, ndonëse tashmë i lirë. Ai e mban kapelën në kokë, që të mos i duket shenja e plumbit mbi ballë, që të mos duket si hero apo si viktimë, por si një njeri i zakonshëm, ndonëse përbrenda – poet i pazakonshëm.*Nxjerrë nga libri “Kujtime” të Uran Butkës

“MBRETËRIA” E ÇOLIQIT NË SHQIPËRI!

April 23, 2014 by dgreca

Nga AFRORE SHAIPI*/
“Arti duhet t’i paraprijë politikës” ky ishte justifikimi i disa shqiptarëve që e mbështetën ftesën e Zdravko Çoliqit në spektaklin shqiptar në TV Klan. Parimisht të gjithë jemi dakord se arti duhet të jetë nje hap përpara politikës, por ama në rastin e fundit nuk ishte personi i duhur, në vendin e duhur dhe kohën e duhur.
Shqiptarët, sidomos ata jashtë kufijve të Shqipërisë, nuk ishin ende gati të shikonin sesi një serb pritet me aq entuziazëm e ngrohtësi në një festival shqiptar, të dëgjonin ato fjalë e epitete që e ngritën në qiell këngëtarin serb, i cili realisht nuk u duk i jashtëzakonshëm; të shikonin sesi ata 300 veta që ishin në sallë “u çmendën” e veç sa s’u ngjitën në skenë bashkë me të teksa kërcenin me aq shumë energji nën tingujt e këngës serbe, e cila sinqerisht nuk meritoi kaq shumë brohoritje. U duk qartë se ata mezi paskan pritur të kenë para syve idhullin e tyre, Zdravko Çoliqin! Për më tepër u thonë kosovarëve “Turp të keni që keni braktisur këtë festival”, “Zdravko nuk ishte këngëtar nacionalist”, “Çoliq s’ka faj për krimet e Serbisë”, “Zdravko ishte pacifist”…duke i dhënë kështu një shuplakë vuajtjeve të shqiptarëve të Kosovës.
Më falni por, ku e shihni ju qëndrimin pacifist të Çoliqit? Meqenëse arti i paraprin politikës, përse nuk morën guximin Zdravko Çoliqi dhe kolegët e tij artistë, të kërkojnë falje për gjithë ato krime e masakra të kryera nga shteti i tyre në Kosovë? Mbi 10 mijë shqiptarë të vrarë, rreth 20 mijë gra të dhunuara, mijëra të zhdukur, mbi 1 milion shqiptarë të shpërngulur nga shtëpitë e tyre…dhe asnjëherë deri tash nuk u dëgjua zëri i këtyre artistëve pacifikë, s’u dëgjua një këngë apo një vepër arti kushtuar vuajtjeve të gjithë atyre njerëzve të pafajshëm që ranë viktima të tragjedive të shkaktuara nga Serbia. Ishin po këta artistë paqësorë e për të cilët arti duhet ndarë nga politika, që këndonin nëpër koncertet e organizuara nga politika e atëhershme pas masakrave të kryera, zbavitnin dhe motivonin edhe më tej paramilitarët serbë dhe ishin kundër bombardimeve të NATOs. Pra, ky “qëndrim i tyre pacifist” nuk u doli në mbrojtje vlerave të humanizmit, atyre vlerave që i dalin në mbrojtje artistët e mirëfilltë.
Nuk duhet përzier arti me politikën, por të gjitha ato vrasje, humbje e dhimbje, tragjedi e tmerre të luftës, në fund të fundit nuk janë as politikë, as art, por ndjenja të thella shpirtërore që kërkojnë respekt dhe mbështetje. Arti duhet të shërbejë për t’i zbutur dhimbjet njerëzore, e jo për t’i ringjallur urrejtjet për të kaluarën e dhimbshme, e këtë gjë “Klani” duhet ta kishte parasysh para se të ftonte një këngëtar serb në një festival të këngës shqipe. Meqë gabuan njeherë, mos të gabojnë përsëri duke akuzuar këngëtarët e Kosovës për tërheqjet e tyre. Vendimi i tyre ishte dinjitoz, sepse treguan se arti i tyre bashkëjeton me ndjenjat e qindra e mijëra vendasve që i përfaqësojnë.
Natyrisht që arti duhet respektuar dhe vlerësuar në bazë të meritave, pa dallim kombi a feje. Por arti i nje serbi, kroati, slloveni a cilitdo inidvid të një etnie tjetër, mund të respektohet pa patur nevojë të ftohet si mysafir special i një festivali. Në qoftë se do të organizohej në Shqipëri ndonjë festival në nivel ndërkombëtar, qoftë edhe vetëm ballkanik, sigurisht që meritojnë të ftohen edhe artistë serbë dhe të mirëpriten njësoj, si gjithë të tjerët. Por, të ftosh mysafir special një këngëtar serb në një festival ku promovohet muzika e mirëfilltë qytetare shqipe, ku marrin pjesë këngëtarët më eminentë të të gjitha trevave shqiptare me këngët më të mira popullore shqipe, është e tepërt. Madje, ta ftosh atë dhe të argëtohesh pa fund me muzikën e tij, ndërkohë që pjesa tjetër e shqiptarëve me lot në sy kujtonin 15 vjetorin e eksodit të kosovarëve e kur edhe sot e kësaj dite, vazhdojnë të hapen varreza masive e të nxirren eshtrat e qindra njerëzve, kjo është fyese dhe e pandershme. Në vend që dhimbja e tyre të bëhej më e lehtë, plagët u trazuan edhe më tej kur në një prej televizioneve më të mira shqiptare, performohej, këndohej e vallëzohej serbisht. A thua kanë menduar organizatorët dhe vetë Pandi Laço si njohës i mirë i muzikës, se si janë ndier të gjitha ato nëna e baballarë, motra e vëllezër, bij e bija që i kanë humbur më të dashurit e tyre në luftën, së cilës i thurrej lavd në veprat e këtyre artistëve? Kanë kaluar vetëm 15 vite nga gjenocidi i fundit i shekullit 20, është ende herët të argëtohesh me aq eufori me këngë serbe.
Shumë shqiptarë në Shqipëri, paskan ndjerë nostalgji për muzikën sllave gjatë regjimit të Enver Hoxhës e po thonë shyqyr që erdhi koha të dëgjojmë këtë muzikë, pa frikë dhe haptazi, e disa madje edhe po i ankohen shqiptarëve të Kosovës se si regjimi i Millosheviqit paska qenë më i mirë sesa ai i Enver Hoxhës në Shqipëri. Ata që mendojnë ashtu, le t’u mbetet në ndërgjegjen e tyre. Por pyetja është se pse nuk ndjejnë nostalgji për muzikën përëndimore, angleze apo amerikane, meqenëse edhe ato nuk ishin të lirë t’i dëgjonin, por mendja i paska ngelur pikërisht te ato sllave? A nuk pat Europa këngëtarë aq të mëdhenj e cilësorë, sa t’i kënaqnin shijet e publikut shqiptar, por u desh patjetër të ftohej pikërisht Zdravko Çoliqi?
Meqë shqiptarët paskan qenë që moti të dashuruar në muzikën sllave, atëherë pyetja që lind natyrshëm është: Po në kohën kur shqiptarët e Shqipërisë strehonin në shtëpitë e tyre shqiptarët e dëbuar nga Kosova, po t’i vinte rasti, a do të këndonin e vallëzonin serbisht me aq entuziazëm siç bënë atë natë te “Kënga ime”? A do t’u vinte turp para bashkombasve të vetë të vuajtur?” Nga ajo që pamë atë natë në “Klan”, personalisht nuk do të çuditesha!
Po nëse në ndonjë trevë shqiptare të duartrokitej me aq shumë dashuri një këngëtar grek, vetëm 15 vite pas masakrës së Çamërisë, si do të ndiheshin viktimat e prekura nga ajo ngjarje?
Po në Beograd, a ka pasur ndonjëherë ftesë speciale dhe mirëpritje aq bujare, “të tipit mbretëror” për ndonjë artist shqiptar? Disa do të thoshin “po ne nuk jemi si ta, ne jemi me të mirë se ata” dhe eshtë e vërtetë që ne si popull duhet të tregojmë një nivel civilizimi, por të respektosh tjetrin, mjafton të mos e shash dhe ofendosh, por jo të arrish në atë masë sa të humbasësh respektin për veten dhe kombin tënd. Adhuruesit e Çoliqit mund të na quajnë nacionalistë, por ky është patriotizëm qytetar. Duket qartë se shumë herë, shqiptarët duke u munduar të respektojne dhe të duan të tjerët (të huajt), harrojnë të respektojnë dhe të duan njëri-tjetrin.
Pandi Laço tha se është debatuar më shumë se duhet për këtë çështje, por kjo ishte një çështje që meritonte të debatohej. Bile bile edhe Ministria e Kulturës e Republikës së Kosovës, do duhej të reagonte dhe të dilte me një qëndrim të hapur ndaj ngjarjes e cila revoltoi disa artistë nga Kosova dhe jo vetëm. E ajo që i mbetet Pandi Laços dhe organizatorëve të tjerë është të paktën të kërkojnë falje, sepse qëllimisht apo jo, me gjestin e tyre, ofenduan kryesisht ndjenjat e shqiptarëve të Kosovës dhe të trevave të tjera jashtë Shqipërisë. E për ata që thonë se Kosova nuk do të mund të përparojë më një mentalitet të tillë, duhet ta dijnë se edhe shqiptarët e Kosovës, dinë të bëjnë art, ta vlerësojnë atë dhe të nderojnë artistët e huaj, por arti i tyre ngërthen në vetvete një vetëdije dhe respekt kombëtar, që mesa duket, i mungon disave në Shqipëri.
*(gjimnaziste nga Presheva)

ATË MARTIN GJOKA – KOMPOZITOR E MËSUES I MADH I PLEJADES SË MUZIKANTËVE SHQIPTARË

April 23, 2014 by dgreca

Nga KOLEC TRABOINI/
Kam parë në lulishten para Vllezërve Frashëri në qëndër të Tiranës që “kuq e zinjtë” e politikës kishin vënë ca tabela me fotot e 101 personaliteteve të shekullit në kuadër të 101 vjetorit të shtetit shqiptar e thashë mos shoh mes tyre portretin e Martin Gjokës, kompozitorit themelues të muzikës sinfonike dhe i operes së parë shqiptare, si dhe mësues i plejadës së muzikantëve shqiptarë që dominuan gjysëm shekullin që shkoi dhe bene histori. Por jo nuk e pashë. Kish gjetur dikushi edhe ndonjë emër pak të njohur, diku andej nga nahija vet, por Martin Gjokën jo. A thua se nuk merr vesh fare njeriu politik nga muzika apo se nuk e di se në kulturat kombëtare, kombet lavdërohen më së shumti për poetët dhe muzikantët e vet para se atyre që kanë kënduar me dyfek e jo se dyfeku nuk ka bërë punë për kombin, por forca e shpirtit gjithmonë e mbizotëron forcën fizike dhe është më jetëgjatë në histori. Por edhe ngre supet tek shoh se si i bëjmë punët këtu në Shqipërinë tonë. E vetmevete më lind pyetja: Pse nuk e bëjnë këtë muzikant të madh Nderi i Kombit. Apo e kanë bërë e unë nuk e di!!!
Eh kjo botë e marrë ku jetojmë – nuk njeh as vetveten.
Po le të themi dy fjalë kush është Martin Gjoka? I lindur 20 prill 1890 në Tivar, qytet shqiptar në breg të detit, sot në Mal të Zi me emër të ndrruar, bir i kapitenit të portit Filip Gjoka, në moshën 15 vjeçare e çojnë në shkollën e Françeskaneve në Shkodër ku drejtor ishte Atë Gjergj Fishta. Martini 18 vjeçar u dërgua në qytetin e Moxartit Salzburg të Austrisë ku studioj filosofi e teologji, por pasioni i tij për muzikën e shty qe të ndiqte edhe mësimet muzikore në Institutin e Profesorit me famë Hartman. Kthehet në Shkodër pak para shpalljes së Pavarësisë dhe jep mësime në Kolegjin e Fretenve. Në 1922 krijon orkestren “Illyricum” me të cilën do të fitonte konkursin kombëtar muzikor në vitin 1930. Atë Martin Gjoka jepte koncerte nëpër shoqëritë kulturore të Shkodrës, shumë të zhvilluara në atë kohë.
Krijoj në zhanre të ndryshme muzikore, polifonike dhe korale, krijoj opera dhe simfoni si dhe një numër këngësh epike dhe lirike. Martin Gjoka hapi i pari shtegun e artit muzikor shqiptar, krijuesit i të parës simfoni shqiptare “Dy lule mbi vorr të Skanderbegut” (1919) si dhe krijuesi i operas shqiptare “Juda Makabe” me libret të Gjergj Fishtës kompozuar në vitin 1917. Falë punës së Atë Martin Gjokës dhe muzikantëve të tjerë natyrisht Shkodra u bë qëndra më e rëndësishme e jetës muzikore në Shqipëri dhe djepi ku kanë lindur talente të mëdha.
Muzikologu dhe studiuesi i apasionuar i historisë së muzikës shqiptare Tonin Zadeja, në një jetëshkresë të shkurtër të At Martin Gjokës shkuan: “Janë kuptimplotë, dhe një vlerësim i madh i punës së tij, fjalët që Bajram Curri i drejtoi atij kur, në krye të orkestrës frymore, shkoi për ta urue me 1924: “ Ky peshqesh( asht fjala për një sasi të hollash- T.Z.) asht për kalamajt dhe për Ju, uratë. Vazhdoni të punoni pa u lodhun për idealin kombëtar e përparimin e vendit”.”
Për 50 vjet është thënë se opera e parë është krijuar në vitin 1958, por e verteta është ndryshe. Madje shumë prej pjesëve muzikore apo këngëve të Martin Gjokës se ndaluar, kanë arrit të futën në repertore pa emrin e tij.
At Martin Gjoka edhe pse vdiq në moshën 50-të vjeçare nga nje atak në zemër, në moshën më prodhimtare për një kompozitor, na ka lënë një pasuri të madhe muzikore në të gjitha gjinitë.
Simfonia “Dy lule mbi vorr të Skandërbegut” është ekzekutuar nga Orkestra e Operas nën drejtimin e Eno Koços në vitin 1986 i cili e vlerëson: “At Martin Gjoka, mund të thuhet me plot zë, është krijuesi i një gjuhe muzikore specifike shqiptare e cila rrezatoi tek mjaft kompozitorë shkodranë që, të gjithë e dimë, kanë qënë në pararojë të artit muzikor shqiptar” .
Një punë pasionante për nxjerrjen në dritë të veprës së këtij kompozitori të madh ka bërë me librin e vet Robert Prennushi, ku krahas shkrimeve mbi jetën e veprën e Atë Martin Gjoka OFM janë botuar edhe partiturat “Album për harmonium për 24 copa” e tjerë pjesë muzikore.
E kemi “takue” të madhin At M. Gjoka, tek filmi “Skënderbeu”, ku kompozitori Çesk Zadeja, shfrytëzon me mjeshtri temën e këngës së Martin Gjokës e mbështetur kjo në një motiv të vjetër të këngëve malësore.
Motivi i huazuar i filmin “Skënderbeu” nuk është vështirë të dallohet. Është marrë nga kënga “Kenkan mbushun malet me borë” por Martin Gjoka ishte i ndaluar , thjeshtë se qe prift ndaj atëherë u tha se është shfrytëzuar një këngë popullore, vetëm e vetëm që të mos dilte emri i më të madhit muzikant shqiptar, ai që hapi shtigjet e artit muzikor klasik në Shqipëri, ai që mësoi në shkollë e ngjalli pasionin për muzikën tek plejada e muzikantëve të mëvonshëm si Çesk Zadej, Tish Daija, Tonin Harapi, Simon Gjoni, Abdulla Grimci, Pjetër Dungu, Gjon Kapidani e tjerë.
Gjithësesi muzika e filmit “Skënderbeu” është vertetë një mrekulli në të cilën kanë shkrirë talentin e tyre dy artistë të mëdhej mësues e nxenës: At Martin Gjoka e Çesk Zadeja.