Archives for July 2014

Qytetërimi i lashtë shqiptar

July 26, 2014 by dgreca

Nga Anton Cefa*/
Është spekuluar dhe spekulohet edhe sot e kësaj dite me nocionin qytetërim, hapësira e gjerë e të cilit, duke u shtrirë në sfera nga më të ndryshmet të jetës lëndore e shpirtërore të njeriut, i ka krijuar mundësitë për një gjë të tillë.
Siç dihet, ka një qytetërim teknologjik, me funksione praktike utilitare, që ka arritur në kulmet më të pamenduara të realizimeve të njerëzimit dhe që ecën përpara me një shpejtësi marramendëse, dhe një qytetërim tjetër-më të lartë, më të vyer, më njerëzor. Është ky qytetërimi shpirtëror, me funksione humane-artistike, i krijuar prej shumë popujve që në kohërat më të larta.
Qytetërimi teknologjik ka siguruar një nivel të lartë jetese-në mënyrë të padiskutueshme-, por ai shpesh e ka dëmtuar njerëzimin, duke u përdorur në dëm të tij.
Kjo është arsyeja që e ka shtyrë George Bernard Shaw-n të shprehet (në esenë “Dreqi flet”): “Në artet e jetës, njeriu nuk ka shpikur asgjë, ndërsa në artet e vdekjes, ai e ka tejkaluar”.
Janë të një rëndësie të dorës së parë elementet përbërës të qytetërimit shpirtëror, që krijoi populli ynë që në shekujt e hershëm të brumosjes së vet etnike, si fisnikëria e ndjenjave, urtia e mendimit, bukuria e sjelljes, vlerësimi i së bukurës, çmimi i së drejtës, maturia e burrërisë, masa e fjalës, toleranca në marrëdhënie me të tjerët dhe një virtytësi e lartë e konkretizuar tek nderi, elementi më spikatës e më themelor i siluetës shpirtërore të popullit tonë, besa, mikpritja dhe përbërës të tjerë rrallë të arritur në historinë shpirtërore të popujve dhe shumë më rrallë të tejkaluar.
Duke vlerësuar këto cilësi të karakterit dhe virtytet e larta morale të shqiptarit, Thomas Smart Hughes, ka shkruar: “ato cilësi i bëjnë nder natyrës njerëzore” (Travels in Sicily, Greece and Albania”, London 1820, v. 2, p. 344), dhe F. S. Douglas: “Shqiptarët i kanë të gjitha cilësitë që përgjithësisht përbëjnë embrionin e një kombi të madh” (An Essay on Certain Points of Resemblance between the Ancient and Modern Greeks”, London, 1813, p. 190).
Këtë botë të pasur shpirtërore, që përbën tharmin e shpirtit shqiptar, populli ynë e krijoi si një kanunësi të jetës, e zbatoi me një përkushtim të lartë dhe e ruajti si thesar për t’ua lënë trashëgim breznive.
Elemente të kësaj kanunësie, ai i veshi me rrobe juridike, duke i bërë impulsin organizativ themelor të jetës. Kështu ai krijoi të drejtën zakonore, nën emrin e princit Lekë Dukagjini, aq bukur të përmbledhur nga Gjeçovi.
Pikërisht ky kod ligjor, pasqyrë autentike e qytetërimit tonë të lashtë-që na rreshton në një vend të nderuar, krahas popujve që krijuan kodet e veta të jetës, u sulmua me qëllime denigruese në shërbim të synimeve të tyre shoviniste për të gllabëruar trojet tona, nga një zhgan “akademikësh” sllavë, të cilët shpejtuan t’i vënë etiketën e egërsisë e të barbarizmit, duke e quajtur primitiv e të përgjakshëm. Si kryeargument për këtë u suall ligjësia kanunore e gjakmarrjes, që ka qenë një përpjekje e hekurt për të vënë rregull e drejtësi në një shoqëri ku mungonte shteti dhe institucionet shtetërore të së drejtës dhe aspak një veçori e shpirtit tonë etnik.
Kanuni shqiptar i maleve, që është kanuni i jetës shpirtërore mbarëshqiptare, i ndërtuar mbi themele të drejta e të qëndrueshme dhe, para së gjithash, mbi barazinë dhe i përshkuar katërcipërisht nga një virtytësi e lartë tejet humane është një kundërdëftesë e egërsisë shpirtërore; përkundrazi ai dëshmon një fisnikëri të pashembullt, që rrallë e gjen në kanunet dokësore të popujve të tjerë.
Në Kodin ligjor të Stefan Dushanit, që është një kombinim i së drejtës zakonore serbe me ligjët bizantine, shkëlqen përgjakshëm, si në dritë të diellit, egërsia shpirtërore. Pikërisht, mbi bazën e këtij kodi, gjatë luftës së fundit në Kosovë, më 1949, iu nxorën sytë viktimave, kufomave iu prenë gjymtyrët dhe iu thyen kokat me çekiçë, u prenë me thika barqet e nënave për të nxjerrë ferishtet e palindura, u dogjën njerëz për së gjalli, u karbonizuan trupa njerëzish.
Ndërsa princi ynë Lekë, në kanunin e tij, ku zdrit tejdukshëm fisnikëria shpirtërore, jo vetëm që nuk i ka lejuar këto krime të përçudura, por përkundrazi ka ligjësuar nderimin ndaj kufomës, ndaj familjes dhe fisit të të vrarit; ai i ka vënë detyrë vrasësit të sjellë mbarë kufomën dhe t’i mbështesë armën tek koka për ta nderuar dhe për ta paraqitur më së bukuri, si dhe detyrime të tjera të kësaj natyre.
Studiuesi dhe përkthyesi në anglisht i Kanunit, shkencëtari i nderuar Leonard Fox, ka shkruar: “Kanuni është shprehja dhe pasqyrimi i karakterit shqiptar, i cili mishëron një moralitet të pakompromis, të bazuar tek drejtësia, nderi dhe respekti për vetveten dhe për të tjerët”.
Shpirti artistik i popullit tone i derdhur ndër vargje, ka krijuar kryevepra letrare që zënë vende të merituara krahas krijimeve-në këto fusha- të popujve të tjerë. Mjafton të përmendim baladat e këngët legjendare, sidomos Eposin e Kreshnikëve, ku ndriçojnë si lapidar mbi ballin e kombit virtitësia e jetës shqiptare, dëshira për liri dhe vullneti për të mos iu nënshtruar të huajit. Eposi ynë renditet krahas Edave e Sagave të popujve skandinavë, Nibelungen të gjermanëve, Këngës së Rolandit të francezëve dhe Cidit spanjol.
Me të njëjtën bukuri shkëlqimore rrezaton proza popullore, në mënyrë të veçantë përralla- një dëshmi tjetër po aq e fuqishme e vlerave morale e estetike, që gjithashtu i siguron të drejtën popullit tonë për t’u rreshtuar me popullit indian, arab e kelt, popuj që kanë krijuar përrallat më të vjetra të njerëzimit.
E gjithë kjo pasuri shpirtërore është skalitur në gjuhën tonë, e cila na lartëson dhe na bën të krenohemi për lashtësinë, vendin e veçantë që zë në pemën indoevropiane, pasurinë, bukurinë dhe origjinalitetin e saj.
Qytetërimi i lashtë dëshmohet kudo në kulturën tonë shpirtërore. Nuk po flas për vallet, një manifestim dhe përqendrim (koncentrat) i bukurisë fizike dhe shpirtërore së bashku, i shkathtësisë dhe i krenarisë; nuk po flas për kostumet, fryt krijimtarie jo vetëm i dorës dhe i mendjes, por edhe i një shijeje aq të hollë estetike; nuk po flas për meloditë e bukura të fyellit e zumareve, lahutës e çiftelisë, etj. ; por po më vjen mbarë të bie si shembull këtu lojërat popullore, në dukje fare të papërfillshme. Ndërsa pushtuesit dhe fqinjët tonë romakë, që realizuan një kulturë të kultivuar të një niveli aq të lartë, dëfreheshin në arena gladiatorësh, duke parë njerëzit e kafshët të copëtonin njëri-tjetrin, populli ynë krijoi një ansambël të mahnitshëm lojërash, që mund të përcaktohen me një epitet fare të thjeshtë: njerëzore; por që dëshmon me një vërtetësi të padiskutueshme shpirtin artist e dinjitoz të popullit tonë, për të cilin egërsia është e huaj, e panjohur.
Sado që kohëra të disfavorshme pushtimesh të huaja, duke përfshirë këtu edhe kohën e diktaturës komuniste, u përpoqën ta gërryejnë qytetërimin e lashtë shpirtëror të popullit tonë dhe e dëmtuan, ai nuk është shuar. Përkundrazi, në kohëra më të qeta, mbasi të futet Shqipëria në rrugën e një demokracie të shëndoshë dhe të kapërcejë maskaradat e politikës së ndytë katovice, që po luhet në vkurriz të popullit tonë, shpirti shqiptar do t’i kthehet vetvetes. Këtu qëndron shpresa, ndërsa siguria qëndron tek vitaliteti ynë etnik.
*(Editorial I Diellit-arkiv)

AKTORI ILIA SHYTI NË MONOGRAFINË E KRISTAQ PAPËS

July 26, 2014 by dgreca

NGA SPIRO GJIKONDI/
Një mëngjes pranvere, njëzeteshtatë vjet të shkuara, kur punoja në Pallatin e Kulturës në Tiranë, më erdhi në zyrë aktori i Teatrit Popullor, Ilia Shyti. Kishte me vete një dosje të madhe kartoni, të cilën e shtrëngonte fort nën sqetull. E ftova të ulej në një nga kolltukët e zyrës. Ai e vendosi dosjen sipër tavolinës. E pyeta se përse ishte munduar “Dua të hap një eksopzitë,- tha dhe e vendosi dorën sipër dosjes,si për të thënë se atje ishte eksopzita e tij. “Eksopzitë!?…” u habita unë. “Po, -tha,- eksopzitë…” Mu duk disi e çuditshme kërkesa e tij. Ilia Shytin e njihja prej kohësh. Kisha ndjekur prej vitesh shfaqjet e Teatrit Popullor. E kasha admiruar lojën e tij në shumë role. E kisha duartrokitur shumë herë. Ishte nga aktorët më në zë të Teatrit. Ndonëse jo i bujshëm, ai ishte i ngrohtë, realist, i besueshëm në skenë, ishte i pasur në detaje dhe komunikativ me spektatorin. E njihja, pra, si aktor, prandaj mu duk e çuditshme kërkesa e tij për të hapur një ekspozite, tashmë si piktor. Pa nguruar ai hapi dosjen dhe nisi të më tregonte punimet e tij, kryesisht grafika në penel të thatë me portrete aktorësh të Teatrit Popullor, në rolet e tyre më të spikatur. Ishte, si të thuash një koleksion me skena dhe personazhe nga jeta në teater, një krijimtari që ishte rezultat i një pune të madhe disa vjeçare, cilësore dhe e një lloji të vaçantë. I premtova se do ta ndihmoja. Dhe ekspozita u hap, në hollin e katit të dytë të Pallatit, që ne e quanim “mexanino”, më 28 maj të vitit 1984 e u ndoq me shumë interes nga mijra visitorë…
Ma solli këtë moment në kujtesë libri “ILIA SHYTI- monografi”, shkruar nga Kristaq Papa, që rastësisht më ra në dorë kohët e fundit e që më nxiti të shkruaj këto radhë. Eshtë një libër i shkruar thjesht, në formën tashmë tradicionale të monografive një libër që në një menyrë kronologjike rreket të japë jetën e aktorit që nga lindja, në fshatin Sinjë të Beratit, e deri sa u nda nga kjo jetë; një libër që pasqyron krijimtarinë artistike te aktorit Shyti që në fazat më të hershme, kur ai ishte nxnës shkolle, kontributin artistik në lëvizjen amatore teatrale te qytetit të Lushnjës, punën tridhjetevjeçare në Teatrin Popullor, kontributin në fushën e kinematografise, pa lënë mënjanë krijimtarinë në fushën e pikturës dhe pjesëmarrjen aktive në emisionet televizive, i njohur nga brezat e atyre viteve si “Gjyshi i perrallave.”
Duke ndjekur hap pas hapi jetën dhe krijimtarinë e tij, ashtu siç thashë, nga lindja e deri në fund, me dashurinë e bashkëqytetarit dhe me interesin profesional të aktorit, autori Kristaq Papa ka arritur të japë të plotë një tablo jetësore dhe një portret te spikatur të artistit që nuk iu nda kurrë aktrimit duke thither pa hesap pluhurin e skenës, të asaj skene që e ngriti atë nga një aktor amator në një aktor titullar. Nuk janë pak pesëdhjetëpesë role që ai realizoi në tetatër dhe rreth tridhjetështatë të tjerë në kinematografi. Eshtë një galeri pa fund tipash e karakteresh, herë të moshuar e herë të rinj, herë fshatarë e herë qytetarë, herë shqiptarë e herë të huaj, ku u përthye aktori Ilia Shyti e ku u afirmua portreti i tij artistik, si një nga aktorët më në zë të Teatrit Shqiptar.
Ilia Shyti i përket atij brezi artistësh që vunë bazat e teatrit profesionist në Shqipëri. Ishte ajo plejadë artistësh si Kadri Roshi, Naim Frashëri, Loro Kovaçi, Pjetër Gjoka, Prokop Mima, Marie Logoreci, Drita Pelinku, Margarita Xhepa e mjaft të tjerë që konsoliduan tiparet më thelbësore të tetarit tonë kombëtar. Portretet e tyre janë të pandashëm nga ngrehina e teatrit dhe teatri nuk mund të përfytyrohet pa portretet e tyre, Ata formuan e konsoliduan teatrin dhe teatri i ngriti ata në nivelin e artistëve titullarë, të Popullit e të Merituar.
Monografia e Kristaq Papës, për aktorin Ilia Shyti, është një pohim i vlerave që u krijuan në atë periudhë 50 vjëçarë, që është bërë zakon të quhet “periudha e diktaturës”, vlera që shumëkush, kryesisht grafomanë të verbër militantë, përpiqen ti mohojnë me një të goditur të lapsit, vetëm për faktin se ato u krjuan nën diktaturë, e se, në një mënyrë e në tjetrën, i shërbyen diktaturës. Fakti që edhe në atë periudhë u krijuan vlera të mirfillta artistike tregon në fund të fundit se arti ishte më i fortë edhe se diktatura. E në se diktatura ra, artistët mbijetuan, sepse mbijetoi krijimtaria e tyre. Kjo ua shton edhe më tepër vlerat dhe askush s’mund ti mohojë ato.
Ka dy kapituj të veçantë në librin e Kristaq Papës, të titulluar”Një dimër i shkurtër” dhe “Në buzë të greminës” ku përshkruhen përpelitjet e artistit Ilia Shyti në vorbullën e sistemit, me alternativën: a do të vazhdojë jetën dhe krijimtarinë artistike në teatër, apo do ti ndërpritet rruga e kësaj krijimtarie.Për një arsye që nuk rrjedh prej tij po prej rrethit familjar, për shkak të arratisjes së vëllait të vet Zoi Shyti, atë e lenë mënjanë për shumë kohë, po edhe në aktivizimin e tij të mëtejshëm, pas mbrojtjes dinjtoze që i bënë vetë aktorët e teatrit, ka përsëri një qëndrim disi armiqësor, gjë që rëndon në shpirtin e artistit por që nuk e thyen atë. E bën përkundrazi edhe më të fortë, edhe më këmbëngulës, edhe më kërkues, edhe më krijues.
Jeta e Ilia Shytit dhe krijimtaria e tij artistike pasqyruar me saktësi në librin e Kristaq Papës, në shumë aspekte, është një paralele e zhvillimit të artit në Shqipëri gjatë periudhës së diktaturës. Eshtë një paralele edhe me shumë jetë artistësh të tjerë shqiptarë. Dhe pikërisht për këtë ajo del nga kuadri i të veçantës e bëhet edhe përgjithësuese.
Pa dashur të hyj në hollësirat e librit, por me dëshirën për ti bërë një përcjellje te lexuesi e duke e uruar autorin, shpreh bindjen e plotë se ai do të pritet mirë, për vlerat që ka dhe për kontributin që sjell. Kjo monografi do të zerë një vënd të veçantë në kollanën e këtij lloji, krahas monografive të tjera që merren me jetët dhe veprat e artistëve tanë, të atyre që janë shkruar e atyre që do të shkruhen në të ardhmen. Ato kanë vlerën e pamohueshme se u flasin brezave për çka u krijua në këtë periudhë dhe ndihmojnë në tërësi historiografinë e artit shqiptar.(Dielli-arkiv)

Faik Konica, aristokrat edhe kur shau, ashtu si vetëm ai dinte të shante!

July 26, 2014 by dgreca

Nga ARSHI PIPA/*
Faik Konica! Kush nuk e njeh? Emni i tij asht njeni prej ma të dashunvet. Po mbushet afër nji gjysë shekulli qysh kur ky emën tingëlloi për herë të parë në veshët e Shqiptarëvet. Vinte që larg, nga nji vënd i huej dhe delte për me mprojtë të drejtat e Atdheut. “Albania” quhej ky za, dhe ishte, në shkretin e kulturës shqiptare,nji “vox clamans in deserto”. Ç’atëherë nami i Konicës u vendos në fronin ma të naltin e mendjes shqiptare. Dhe si hypi nji herë nuk luejti ma. Gjatë gati nji gjysë shekulli fjala e tij erdhi ndër veshët tonë, ndër mendjet tona, me intervale herë ma të shkurta here ma të gjata. Jo e shumtë, jo e shpeshtë, ma fort e rrallë,,, rrallë e për mall. Dhe gjithherë e ndrrueshme, gjithherë e freskët. Dhe kur vinte, mbassi kishte shkapërcye kontinente e oqeane, kishte tinguj të nji mendësije së ndryshme, perëndimore, ma të qartë, e qi ma se nji herë i u-dukshin të çuditshme botës së vjetër shqiptare. E sigurisht Konica qe mendja ma e ndrituna e gjithë historis sonë letrare. Noli punoi shumë ma tepër e ma me fryt. Por Konica qe për cilsin. Të tjerë dhanë punën: ai dha tonin. Aristokrat i lindun. Sugjeroi, drejtoi, zakonisht i ndjekun me nderim. Por ndodhi shpesh qi nuk e kuptuen. Atëherë u ¬idhnue, talli ashpër, shau.Aristokrat edhe kur shau, ashtu si vetëm ai dinte të shante! Po pse mos me i thanë qysh tash të metat e tija njerzore? Ai nuk qe shembull mase e drejtsije. Pasjoni e verboi shum herë. Kishte nji faj sidomos (faj tamam aristokrati!): nuk mund të shifte tjetër kënd sipër vehtes, bile as pranë vehtes. Por në të vërtetën cili mund t’i afrohej? Çka tjerët kishin veç e veç a mangut, aj pat të gjitha së bashkut e në mënyrë të plotë. Kurrgjë s’i mungoi, nga kultura e madhe shkencore te ndjesija e imtë artistike, nga magjija e rrallë e bisedimit te shëndeti e hijeshija fizike. I vetëdijshëm për epërsin e vet nuk duronte qi ndokush të mos ia njifte. Të kishte pasë rrufena, si Zeusi, do të kishte shigjetue ata qi nuk e adhurojshin. Por fjalën: nuk e kurseu me e përdorë, kur u inatos, si armë, ma keq se armë. Mos të ngutemi me thanë se bani keq. Të kujtojmë pak se me ç’njerëz e me ç’koka pati punë. Ndërmjet “anadollakëvet” e “sharllatanëvet” ai ishte nji fenomen anakronik. Kuej me i folë për art, “anadollakut në mësallë”?Çdo njeri qi dinte me shkarravitë dy harfe shqip na mbahej për reformator gjuhe! E atëherë aj u idhnue e drodh kamxhikun e satirës..Pamje njimend e kureshtme ishte kjo me pa “gentleman-in” ma të përsosun tue i u-vërsulë me shamjet ma të ndyta kundërshtarit! Sed quod non facit indignalio? Ishte nji shpirt i çuditshëm ky Faiku, privilegjet e atij i u-dukshin të natyrshme! U a kishte zili të tjerëve mallin për Shqipni! T’ishte e mundun, do të donte t’i shërbente asaj aj vetëm, si nji grueje të dashun! Dhe qe kështu – ndonji herë i padrejtë, ashtu si mund të jetë ai qi ka zilin e dashunis.
Njeri ekstremesh! Njeri pasjonesh të mëdhaja. Këndej nuk “begendiste”, andej nuk falte. E kështu shkroi e foli mbi art me delikatesën më të madhe me ndijimin ma të thellë. Por kur shau u mori hua rrugacavet fjalorin e tyne.Nuk shkroi vepra të plota? A muejtë me i shkrue nji njeri me kto huje? Ai nuk qe nji shkrimtar i profesionit, i lidhun mbas tryeze; qe nji “shijues”. Kur shkroi, shkroi për endjen me shkrue. Estet. Aristokrat deri n’art. Ç’ishte për të me mbledhë ndër disa volume ato qi shkroi gjatë jetës së vet? JO, nuk e bani. Kjo nuk i ka hije zotnis së madh qi asht msue me hjedhë mendime e humor “par dessus le marche”! Të tjerë le t’i mbledhin, në dacin! Zotnija i madh shpenzon në të djathtë e në të majtë, falë e darovitë, nuk ep me fajde.Nji herë vetëm mori mundimin me botue nji libër. Dhe ky olibër qe nji përkëthim prrallash arabe nga “Njimij e nji netët”. Asht kjo mënyra e ndonji lordi anglez qi kujdeset për punë të votës dhe të vetat i len mbas dore.Ç’ndryshim midis tij e Nolit! Noli punoi, me vullnet hekuri, gjithë jetën. Noli qe demokrati i madh i letërsis sonë. Krahazoni Nolin qi bahet prift për t’u shërbye bashkatdhetarvet të vet, me Konicën qi bahet ministër tue e kalue kohën ndër “soirees” diplomatike dhe ndër andjet e holla t’artit e të muzikës. Nji aristokrat i tillë a mund të pajtohet me nji demokrat si Nolin? E shkurtë qe prandej miqsija e tyne.Pat thanë një herë Ëilde: “Kam vue të gjith gjenialitetin tim në jetën teme, por vetëm talentin tim në letërsin teme”. Kto fjalë i përshtaten mjaft Konicës. Larg nesh mendimi më e krahazua jetën e tij me atë të “dandi-t” Ëilde! Por kush mund të mohojë se luksi e fama atij nuk i pëlqejshin? Ata qi e njofton tregojnë se shijet e tija epikureane ishin fort të pasuna. Ishte nji burrë i pashëm, me nji shëndet për t’i pasë zili. I pëlqente pra “jeta”, kuptohet. I pëlqente edhe me u-veshë mirë. Ndonjiherë ngjeshte edhe fustanellat e delte ashtu nëpër kremte e gostina, ose edhe nëpër “Hyde Park”.Jemi të mendimit se personaliteti i shkrimtarit asht gjithmonë çelsi i artit të tij. Nuk arrijmë me kuptua se si arti e jeta mund të jenë te artisti dy anë të ndryshme, të kundravendosuna. Dhe në qofshin këto nji herë të vërteta te artisti i zakonshëm, qi e idealizon jetën e vet n’ art, janë dhetë herë të vërteta të ata të rrallë qi, tue ndrrue mardhanien, e sjellin artin e tyne në jetë, tue e ba jetën e tyne poezi, tue e artistizue. Baudelaire! D’Annunzio! Konica u përngjet pak, për së largu.Portreti fizik i Konicës, ashtu si e shikojmë në fotografin e tij tipike të riprodhueme shum herë, asht pasqyrë shum e qartë e karakteristikavet të tija shpirtnore. Na duket Konica këtu në moshë të pjekun, medje të shtyme, njeri qi ka jetue dhe qi din ç’asht jeta. Fëtyra e tij e mbushun, plot shëndet e gjak, rrëfen nji shpirt të knaqun nga vehtja. Vijat janë të hajthëta, me lakime elegante të nji fëtyre fisnike. Dhe në kët fëtyrë dy gjana bijnë në pah me nji herë: sytë e goja. Sytë kanë nji shkëlqim të jashtëzakonshëm, nji shkëlqim të prehtë e të ftohtë, sy çeliku. Inteligjenca e madhe e Konicës vezullon çiltaz ndër kta sy. ‘Por kur zbresim ma poshtë ndeshim dy buzë “fine”, jo të trasha jo të holla, të lakueme në nji mënyrë qi nuk mundesh me dallue me shpejt a asht gaz i ambël apo ironi. Por në se ke lexue ndonji shtyllë nga “Dr. Gjilpëra”, ose nga “Gaspariano”, nuk ke ma dyshim: ajo buzëqeshje asht ironi. Gjithë ajo inteligjencë qi ndriçon nga sytë e Konicës vjen e del nëpër ato dy buzë të lakueme, natyrshëm; për tallje. Inteligjenca asht ba “humour”: ke njoftë njeriun.Inteligjenca asht cilsija e madhe e Konicës. Ndër tjera rrethana, ndër tjera kushte shpirtnore do të kishte muejtë t’ushtrohej me fryt të ndryshëm. Edukata frënge, me traditën e saj të satirës, nga D’Aubigne te Voltaire, trajtoi Faikun pamfletar. Anglija, atdheu i humorit, i zhvilloi edhe ma tepër sensin e ironis. N’Amerikë mandej ato gjetën trollin e përshtatshem për me u-ushtrue.Pamfleti shkatrron, dhe ironija, vetëm, a mund të krijojë? Ironija asht nji “forma mentis”, asht trajtë, asht stil. Kur nuk asht e shoqnueme me fantazi krijuese ajo mbetë në planin e fragmentavet e të vijosjevet të shpejta, “essai” a përshtypje e rasës. Ironija pa peshën e landës asht fluturake: asht ndër hujet e erës qi e shëtitë për pak, herë këndej herë andej.Inteligjenca nuk krijon: ndritë, sqaron, e shum shum ndryshon: asht themelisht kritike. Konica pati të gjitha vetitë për me qenë nji “essayiste” i shquem: kulturën filologjike-estetike, shijen e artit, prehtësin e gjykimit. Ato prova qi kemi prej tij e dëshmojnë qartaz këtë. Por aj kishte ma tepër se kaq: kishte ironin. E përdorun me masë e me takt ironija, kjo dhuratë hyjnorësh, mund të krijojë vepra madhështore kur asht e drejtueme nga nji qëllim serioz, nga nji dëshirë universale. Ndonji herë Konica ja arrijti ktij ideali. Përshkrimet e tija te “Shqipërija si m’u duk” mbi ata “memurë” anadollakë e mbi ata tjerët, paljaço të qytetnimit europjan, “robotë” e “levantinë”, janë të nji humori të shëndoshtë: dhe kjo, pse Faiku frymëzohej jo ma nga marazet e ngusha vetjake por nga nji ideal kombtar. Por shpesh zotnuen te aj edhe inatet politike, pasionet e pezmatueme. Dhe ironija, u-ba atëherë sarkazëm, dhe sarkazëm vetjak.Por gjindej, te Konica, edhe nji mall i fortë për bukurin e pastër. Aj, shijues aq i hollë i muzikës dhe artit, përpara disa qneave natyrore ngashërehej. Ose kur vinte “dita e verës” dhe mendimi i fluturonte tek kohnat e bardha pagane, ose kur shkonte “anës liqenit”. Shpesh ishte malli i Atdheut. Herë tjera ishin kujtimi i kohnavet të fëminis kur i rrëfejshin përralla si “e bija e mbretit dhe trandafijë”, ose ato qi tregohen “në hijen e humave”. Ky tel minor i Faikut tingëlloi ma rrallë e “in sordina”. Zakonisht e mbyti tingulli i ashpër e larkjehues i satirës. Por kur tingëlloi qe plot magji. Piktura ma të përsosuna, ndjenja ma t’imta nuk ka përshkrue deri sot penda shqiptare. Qe nji shembull:“Nata po afrohet. Drita e ditës tretet dalë nga dalë; e, mbi tjegullat e shtëpive, mbi drrasat e rrugëve, mbi fletët e pemëve, mbi trupat e epila të çupave që shkojnë, një ngjyrë manushaqeje-një ngjyrë gushë pëllumbi, si thonë në ca male t’ona- shtihet, e i mpështjell. Mbasandej, pakë nga pakë, manushaqet çfletohen. Hijet bëhen më të dëndura, më të zeza. Njëri mbas tjetrit, yjtë çpojnë qiellin, e pikëlojnë dritë. Nata u afrua. (“Albania” v.II. n.6, fq 92).Por Konica nuk u kujdes me i lanë të shkruese të gjitha përshtypjet e veta. Ndoshta prej përtacije! Shënojmë se veprën e tij të madhe, koleksionin dymëdhjetë vjeçar t’ “Albania-s” (1897-1909), e bani sa qe i ri, në hovin e atij entuziazmi djaloshar qi krijon zakonisht gjanat e reja, e ndonji herë të mëdhaja. Sigurisht i nji tjetër kalibri ishte vullneti i Nolit, qi punoi pa u-lodhë, vazhdimisht. Konica përkundrazi e ndali hovin mbas botimit t’”Albania-s”. Çka shkroi prej këndej deri sa vdiq, gjatë një periudhe gati tri herë ma të madhe se ajo e “Albania-s”, asht relativisht e paktë në krahazim me punën qi derdhi te revista. Ishte orvatë me ngul ndërmjet sa vështirsish për të mbajtun rivistën. Kur i erdhi fama e bashkë me atë edhe mirëqenja ekonomike e rehatija, u-duk shpirti i tij prej aristokrati qi e ban letërsin për qejf, kur nuk e ban për huj.Në të vërtetë kjo pat qenë ma vonë, kur Konica, mbas nji periudhe gjithaq të gjatë sa ajo e “Albania-s” (1909-1921), u vendos n’Amerikë për mos me luejtë ma, përveç nji vizite së shkurtë qi i bani Shqipnis në 1929. Kjo periudhë e dytë asht periudha politike e Konicës, sa e frytshme për rilindjen tonë kombëtare, aq e vorfën në prodhimin e tij letrar. Mbas këndej Konica qe i lirë e mueti me ba jetën qi deshi. I njohun si përfaqësuesi i gjithë shqiptarvet t’Amerikës, ma parë prej Qeveris së përkohëshme e më vonë prej Monarkis, aj kishte tash kohë e mundësi për me punue me nge në fushën e letravet. Gjatë kësaj kohe, dyfish ma të madhe se ajo e periudhavet të para (1921-1943), Konica, do të kishte muejtë të prodhonte shum ma tepër se shtyllat e “Dr. Gjilpërës”, reportazhin e “Shqipëria si m’u duk” dhe përkëthimin e prrallavet arabe.Shkaqet duhen kërkue jo aq te ambienti i rafinuem diplomatik ku shpirti prej natyre përtac i Konicës nuk gjeti nxitje për punë (ka pasë edhe tjerë diplomatë qi kan dijtë me përfitue nga rehatija e jetës diplomatike në dobi të poezis), se sa te vetë struktura etike e Konicës. Kjo strukturë ishte e tillë sa nuk mund të prodhonte vepra të plota. Konica ishte nji estet, dhe cili estet nuk asht i lidhun ngusht me ego-n e vet? I munguen Faikut ato ideale qi e derdhin njerin në nji humanitet ma të gjanë se bota e vetvehtes. Nuk gjejmë në të hove dëshirash altruiste, zell apostulli. Konica rroi e vdiq i pamartuem, nuk e njofti pra familjen si vlerë etike. Popullin aj s’ e ndjeu afër tue qenë ariostokrat. Fen e injoroi. Ndër idealet etike qi mund t’i epshin landë krijimit të Faikut, vetëm nji ngelte, atdheu. Atdheut aj i shërbeu si ma i madhi bir i tij. Vepra e tij atdhetare imponon nderim. Por tue lanë mënjanë shërbimet diplomatike qi s’kan të bajnë me poezi, puna atdhetare e Faikut qindron ma tepër te kritika e anës së dobët se sa te lavdimi i anës së mirë të shqiptarit. Vuni në dukje të metat pa cinue virtytet t’ ona. Dhe kjo, kujtojmë, rrodhi prej se Faiku u-shmang nga tradita. I dalun jashtë vendit qysh herët, e i edukuem me kulturë prendimore, aj qe i pari njeri modern i vërtetë ndër shqiptarë. Kjo mendësi moderne, qi i dha prehtësi e guxim me vue në satirë mbeturinat anadollake arnautishte, e lergoi Konicën nga kuptimi i atyne rrajëvet të forta e të shëndoshta qi qenë gjallnija e Shqiptarit gjatë shekujvet. Shembull domethanës në kët pikpamje: moskuptimi i tij rreth Naimit.Kto vlera etike, familja, tradita, humaniteti, feja, janë ato qi i japin ushqim poezis së madhe. Dhe kto Konica nuk i pat fort të zhvillueme. Por për me qenë poet mjafton shpesh herë me i besue Artit, tue ja dhurue jetën kultit të tij. Kështu arti fiton humanitet dhe, nga nji luks shndrrohet në nji nevojë, nga nji punë qejfi bahet vlerë etike e epërme. Konica nuk ja flijoi jetën e vet poezis. Aj bani të kundërtën: ja flijoi jetës poezin e vet. Arti ishte i vetmi shkamb ku do të mund të ngulej. Aj nuk e mori seriozisht, nuk u-pengue mbas tij. E bani “me shaka”, kur i u-tek. T’i kishte besue artit do të kishte qenë Heine i letërsis sonë. Kurgja sa “Shqipëria si m’u duk” nuk përgjasohet me “Reisebilder”.Ky qe Konica dhe kjo vepra e tij. Rrallë herë shprehja e famshme: “Le sytle c’est l’homme”, gjen nji trupzim ma të përshtatshëm se te Konica. Pse ai qe i tani stil. Njofti të gjitha të mshehtat e stilit, të gjitha kthesat. Stili i tij qe në thelb satirik. Të tana gamat e satirës ai provoi, prej ironis ma s’ambël deri në sarkazëm, prej humorit deri në pamflet. Por qe edhe i kthjellët e i ambël kur deshti.
Ndikimi i tij mib letrat shqipe qe i madh e i vijueshëm në kët vështrim. Proza toske i detyrohet Konicës. Të gjithë shkrimtarët toskë morën mësim prej tij. Prandej sot proza toske asht e njitrajtëshme, ndërsa gegnishtja nuk asht kristalizua ende pse nuk ka gjetë nji mjeshtër stili njësoj të madh sa Konicën.
E jo vetëm stilin e shkrimit mësoi Konica, por edhe vetë gjuhën. Kultura e tij filologjike, me baza të gjana shkencore, u-shoqnue me shijën e tij në të folun dhe të dyja bashkë përftuen at gjuhë të pastër qi sot rrjedh aq bukur ndër shkrimarët toskë ma të mirë.Stili n’art asht gjaja kryesore. Nuk ka letërsi të vërtetë pa stil. Me pasë mësue mjetin e mënyrat e shprehjes: ky është lavdi i pavdarshëm i Faik Konicës. Asht lehtë me kritikue tue gjetë të meta e gabime. Por cili, sa do i madh qoftë, nuk i ka? Të mdhajvet t’u harrojmë mungesat dhe t’u çmojmë virtytet. Të mos kërkojmë ndër ta ma tepër se ç’na kanë dhanë. Qenë prisa, qenë pionerë ndër shtigje të parrahura, ndër pyje të ngatrrueme. Sot na ecim pa vështirsi sheshit, harrojmë shpejt se ktë nuk e kemi nga mundi i tyne. Të falenderojmë pra shkrimtarin për sa na ka dhanë dhe të përkulemi me respekt përpara fëtyrës së ma të madhit stilist shqiptar, Faik Konicës.Na duket, ndërmjet atyne dy poleve të kombit qi janë gega e toska, sa i pari përban ma tepër landën, brumin e shqiptarit dhe i dyti trajtën, frymën. Dhe në se gjejmë ma të madhin përfaqsues të gegnis te Fishta, ndeshim kulmin e faqes tjetër jo te Naimi, jo te Noli, por te Konica.
* Botuar më 1944

JA SI E LEXON KRITIKU LETREN E NASHO JORGAQIT PER KADARENE

July 26, 2014 by dgreca

Agron Gjekmarkaj: Letër Kadaresë? Sulm politik nga ish-nomenklatura/
Një letër sulmuese e kësaj natyre, do të ngjallte reagime të të gjithë atyre, që këtë akt e shikojnë si një sulm politik të ish-nomenklaturës së diktaturës, e cila duket nuk i fal shkrimtarit qëndrimin e tij 24-vjeçar në liri”. Kritiku e studiuesi Agron Gjekmarkaj e ka lexuar në këtë mënyrë letrën e hapur të Nasho Jorgaqit drejtuar Ismail Kadaresë, e botuar në “GSH” më 20 korrik. Letra e shoqëruar me debat publik, ka ngjallur reagimin e intelektualëve në media. Vetë Gjekmarkaj, hedh poshtë pretendimet që Kadare të ketë servirur një roman të shkruar së fundmi si të 1958-ës. Sipas tij, “Mjegullat e Tiranës” është roman i një rishtari në prozë. Ndërkaq, ai nuk lë pa kritikuar ata që në këtë debat kanë dalë kundër Kadaresë.
Z. Gjekmarkaj, si e gjykoni debatin për çështjen Jorgaqi- Kadare dhe ndarjen në dy palë, me kundërshtarë dhe mbështetës?
Me sa di unë, nuk ka një çështje Jorgaqi-Kadare, por një çështje Jorgaqi. Unë mendoj që Nasho Jorgaqit i këndet shumë atashimi me Kadarenë, qoftë edhe duke marrë një lumë kritikash për letrën e tij, deri tani, nga të tjerë dhe jo nga Kadare. Këtu, nuk ka debat, por një deux ex machina nga Nasho Jorgaqi, për të tërhequr vëmendje në këtë fazë të jetës së tij. Personalisht, i kam gjykuar trillime të mëdha mediatike, si këtë rast, kur flitet për palë duke barazuar Kadarenë me një tjetër bashkëkohës të letrave, të cilët janë larg ku e ku, e këtë e dinë edhe filloristët në Shqipëri, ose kur thuhet “dy të mëdhenjtë”, duke folur për Kadarenë dhe Qosjen! Pse, njësoj qenkan në madhështi Qosja me Kadarenë!? Të njëjtën peshë kombëtare e ndërkombëtare ka vepra e tyre apo ajo e Jorgaqit në këtë rast? Kemi të bëjmë me një abuzim të pastër.
Sipas jush, kur e ka shkruar Kadare këtë libër, më 1958-ën apo vitet e fundit?
Unë mendoj që Kadare nuk ka asnjë arsye për të servirur një vepër si të vitit 1958 në qoftë se nuk është e tillë, sepse ajo nuk i heq, as i shton gjë veprës së tij, kaq të gjerë e kaq të njohur botërisht. Sot, Kadare ka tjetër cilësi shkrimi, ndërsa “Mjegullat e Tiranës” është roman i një rishtari në prozë, por interesant si roman gjenezë, më tepër për studiuesit, se lexuesit e zakonshëm që kanë shijuar kryeveprat e tij. Në planin e analizës, Jorgaqi lë për të dëshiruar; është sipërfaqësor e rrethanor, nuk është në gjendje të bëjë një analizë tekstuale, diskursi i tij është tepër i ideologjizuar. Gjithë sa ai përdor si kontekst sociologjik për të vërtetuar tezat e tij akuzë, nuk bind, por e nxjerr pak ligsht atë nga pikëpamja morale. Më duket mungesë e fortë etike nxjerrja e letrave të shkruara 50 vjet më parë, nëse vërtet paska ekzistuar një miqësi mes tyre. Një miqësi edhe mund të prishet, por për aq sa ka ekzistuar duhet respektuar, ndaj përzierja e kontekstit historik me atë të sotmin, zotin Jorgaqi për mua e nxjerr ligsht moralisht. Përdorimi i letrave personale m’u duk si gjuhë e prokurorëve të vitit 1946, si gjuhë kërcënuese me kod.
Pse arrini në këtë mendim?
Natyrisht, një letër sulmuese e kësaj natyre, do të ngjallte reagime të të gjithë atyre, që këtë akt e shikojnë si një sulm politik të ish-nomenklaturës së diktaturës, e cila duket nuk i fal shkrimtarit qëndrimin e tij 24-vjeçar në liri. Autori dhe një pjesë e detraktorëve të Kadaresë nuk kuptojnë një gjë të thjeshtë, që shkrimtari është bërë prej dekadash pjesë e krenarisë kombëtare dhe një vlerë e sanksionuar ndërkombëtare, ndaj fansat e tij janë të shumtë dhe reagimet gjithashtu. Le të themi, një mit që nuk u demitizuaka kaq lehtë. Sapo kaluam një provë. Kjo nuk do të thotë që ai t’i shmanget çdo të vërtete, por e thotë Eskili, e vërteta shkon tek ai që di ta mbrojë më mirë atë, dhe në këtë rast, nuk më duket se z. Jorgaqi nuk di ta mbrojë atë. Ngjarje të tilla, më shtyjnë të mendoj sa imediate është hapja e dosjeve në Shqipëri, sepse vetëm ajo iu jep fund shpifjeve e manipulimeve dhe e bën më të qetë e më të ndershme jetën e përditshme në vendin tonë.
Ka qëndrime që barazojnë veprimin e Jorgaqit me atë të mbrojtësve të Kadaresë; ju, si e mendoni?
Në asnjë kod të së drejtës, nuk fitojnë barazi provokuesi me të provokuarin. Jorgaqi ka provokuar një masë të madhe njerëzish; them ‘provokuar’, sepse nuk bind. Sedrës së lënduar, nëse s’ka të tjera qëllime, do t’i japë një burim historik dhe moral pa bazë të besueshme, të cilat realizojnë alkiminë e provokimit. Natyrisht, jam kundër çdo fyerjeje a sharjeje, qoftë edhe kundër Nasho Jorgaqit, që ka të drejtë të thotë çfarë mendon, ashtu siç kanë të tjerët të drejtë të mos jenë aspak dakord. Ajo çka më bezdis, është analiza që bën njëfarë Ardian Vehabi ose Xhaxhai, siç e thërrasin ëmbël me përkëdheli cazë këtu, i cili e merr si të mirëqenë tezën e Jorgaqit, pa i lënë asnjë ditë kohë historisë,ta verifikojë atë, dhe mbi të fillon e ngre një arsyetim detraktues. Këto më duken si metodat e Sigurimit famëkeq të Shtetit, që nga hiçi ndërtonte një alibi. Mesa duket, ajo vjersha e Nolit që thotë “mbahu nëno mos ki frikë, se ke djemtë në Amerikë” mund të rishkruhet “mbahu diktaturë mos ki frikë, se paskësh djem në Amerikë”. Ca shqipo e paskan zët të madh suksesin dhe famën e tjetrit. Iu prish gjumin dhe ëndrrat. Kot e kanë, veç veremosen. Ua tha edhe avokat Ngjela, që maksimat i kërkon nga Bibla.
Si i gjykoni studimet e deritanishme mbi Kadarenë në Shqipëri?
Të pamjaftueshme. Por si gjënë më të mirë do të veçoja parathënien e plotë të Mark Markut në botimin e veprës integrale të tij, librin e Viola Isufajt “Rikthimi i Mitit”, dhe një sërë studimesh të shkurtra nga Persida Asllani e Dhurata Shehri. Do të ishte joetike të komentoja librin tim që kam botuar në Itali, mbi letërsinë e Kadaresë, – ajo është çështje e lexuesve, – por jam i mendimit se vepra e Kadaresë është univers i madh dhe studimet apo kritika shqiptare kanë shumë shumë për të bërë. Por, koha është përpara dhe do të vazhdojë brez pas brezi.(Flora Nikolli- G Shqiptare)

Rekordet Guinnes të Saimir Stratit

July 26, 2014 by dgreca

Nga Flora NIKOLLA/
Tiranë, 26 Korrik-ATSH/.- Këtë herë Saimir Strati, pjesë e Albanian Excellence, ka zgjedhur të realizojë në mozaik , “Mollën e Adamit”, me material të riciklueshem, pipa plastike. “Imazhi është një simbol mëkatar siç është molla e kafshuar dhe brenda saj do të jetë i vizatuar i gjithë globi, me bukuritë dhe veçantitë e tij. Qëllimi im nuk është thjesht marrja e çmimit Guinness, por përcjellja e një mesazhi të qartë për rëndësinë dhe mbrojtjen e mjedisit ku jetojmë”, është shprehur Strati së fundmi.
Për veprën e këtij viti, Strati, ka punuar rreth 16 orë në ditë në lulishten kryesore të qytetit të Fierit. Mozaiku ka sipërfaqen më të madhe në botë, rreth 30 m2, per te cilin, artisti i shtate çmimeve, Guinness, ka përdorur rreth 150 mijë pipa plastike, ngjitës etj.
Strati tregon se kjo është një teknikë e pa realizuar më parë në botë dhe është një kategori e re brenda rekordeve Guinness. Ceremonia e çertifikimit të rekordit më të ri në botë “GUINNESS” (mozaiku më i madh me pipa, realizuar nga artisti me famë botërore Saimir Strati do të organizohet sot pasdite nën kujdesin e veçantë të kryetarit të Bashkisë Fier Z. Baftjar Zeqaj.
Për Saimir Stratin, mozaikët e antikitetit janë një mrekulli e vërtetë dhe ai e quan veten me fat që ka marrë pjesë në restaurimin e tyre. Dashuria për mozaikun si art elitar ka nisur pikërisht në Apolloni. Atje i befasuar nga mozaikët antikë të realizuar 3500 vjet më parë, vendosi që krijimtarinë e tij ta prezantonte nëpërmjet mozaikëve. Kësisoj Apollonia mbetet origjina e tij artistike. Pasioni per mozaikët dhe dëshira për ti ngritur në nivele bashkekohorë kanë qënë bashkëudhëtarët e Saimir Stratit. Ka ekspozuar vazhdimisht krijimet e tij brënda dhe jashtë Shqipërisë, në muze dhe galeri anembanë globit, duke u bërë anëtar gjithashtu i Organizatës Britanike të Mozaikut Modern (BAMM), si dhe pjestar i Kongresit Ndërkombëtar të Mozaikut Modern. Por ai do të lidhte jetën artistike me Librin e Rekordeve Ginness shumë i famshëm në botë, sepse brënda tij janë të regjistruar njerëzit dhe fenomenet më të cuditshme te globit. E kanë ëndërr miliona e miliona njerëz të jenë pjesë e këtyre rekordeve. Kjo ëndërr e shtyu artistin fierak të tentonte dhe t’ia dilte me sukses. Por, fillimi ishte shumë i vështirë, jo përsa i përket teknikave , por nga atmosfera tejet skeptike që e rrethonte. Askush nuk besonte se Shqipëria mund të ishte pjesë e Rekordeve Guinness, tregon Strati në këtë intervistë , duke thënë se , kur vendosi një Rekord Guinness për Shqipërinë theu një tabu për skeptikët. Ai thotë se , të krijosh kategori të reja brënda Rekordeve Guinness është një kënaqësi dhe përgjegjësi e madhe. Të sjellësh për herë të parë në historinë e njerëzimit një teknikë artistike të pa realizuar ndonjëherë, kërkon shumë guxim, përqendrim dhe jashtëzakonisht shunë e madhe. Ndoshta kjo është arsyeja që ai thotë se tashmë veprat e tij janë historia Saimir Stratit.
Jeni artisti i mozaikëve ,ndërsa karrierën e nisët duke bërë restaurime të mozaikëve në vënde arkeologjike si Bylis,Amantia dhe Apoloni. Si vjen në kujtimet tuaja ajo kohë?
Kanë kaluar shumë kohë, por kujtimet janë ende të gjalla.Mozaikët e antikitetit janë një mrekulli e vërtetë dhe unë e quaj veten me fat që kam marrë pjesë në restaurimin e tyre. Dashuria ime për mozaikun si art elitar ka nisur pikërisht në Apoloni. I befasuar nga mozaikët antikë të realizuar 3500 vjet më parë, vendosa qe krijimtarinë time ta prezantoja nëpërmjet mozaikëve. Kësisoj Apolonia ngelet origjina ime artistike.
Viti 1985 lidhet me ekspozitën e parë tuajën në Fier ,ekspozitë në Galerinë e arteve të këtij qyteti.
Në atë kohë isha shumë i ri dhe një artist pa përvojë. Në ekspozitën e përbashkët që hapej në fundvit do të prezantohesha me një mozaik me dimensione të vogla. Ishte nga të parët mozaikë artistik që unë kisha realizuar. Ishte kënaqësi e madhe për mua , kur organizatorët pranuan ta ekspozonin. Gjithmonë i kujtoj me emocion ato momente dhe me respekt organizatorët. Ky do të ishte fillimi im artistik.
Cilat ishin aktivitetet tuaja të këtij lloji më pas?
Pasioni per mozaikët dhe dëshira për ti ngritur ata në nivele bashkekohorë kanë qënë bashkëudhëtarët e mi. Kam ekspozuar vazhdimisht krijimet e mia brënda dhe jashtë Shqipërisë, në muze dhe galeri anembanë globit, duke u bërë anëtar gjithashtu i Organizatës Britanike të Mozaikut Modern (BAMM), si dhe pjestar i Kongresit Ndërkombëtar të Mozaikut Modern.
Por fama e Saimir Stratit prej kohësh nuk janë më ekspozitat,por rekordet Guinness
Libri i Rekordeve Ginness është shumë i famshëm në botë, sepse brënda tij janë të regjistruar njerëzit dhe fenomenet më të çuditshme te globit. E kanë ëndërr miliona e miliona njerëz të jenë pjesë e këtyre rekordeve. Kjo ëndërr më shtyu mua të tentoja dhe t’ja dilja me sukses. Por, fillimi ishte shumë i vështirë, jo përsa i përket teknikave , por nga atmosfera tejet skeptike që më rrethonte. Askush nuk besonte se Shqipëria mund të ishte pjesë e Rekordeve Guinness. Kështu në fund unë vendosa një Rekord Guinness për Shqipërinë dhe theva një tabu për skeptikët.
Zgjodhët një emër të madh, Leonardo Da Vinci dhe punuat duke përdorur pikërisht gozhdë,rreth 400 kg të tilla
Rekordet Guinness konsistojnë në dimensionet gjigande, kështu që unë për rekordin tim të parë , Mozaikun më gjigand në botë realizuar me gozhdë, do të zgjidhja një njeri gjigand , si Leonardo Da Vinci.
Dhe vetëm një vit më vonë, në vitin 2007 , një tjetër përpjekje juaja rezultoi përsëri e suksesshme. Por këtë radhë në rol ishin kruarëset e dhëmbëve.
Një nga kushtet e Rekordeve Guinness është se materialet e përdorura duhet të jenë industriale dhe kjo është arsyeja pse unë përdor materiale lehtësisht te gjendshme në treg, për të krijuar rekordet Guinness.
E nëse do të numërojmë nuk janë pak , por 7 rekorde Guinness .Çdo të thotë kjo per ju dhe si do ta përcaktonit këtë art të veçantë ?
Të krijosh kategori të reja brënda Rekordeve Guinness është një kënaqësi dhe përgjegjësi e madhe. Të sjellësh për herë të parë në historinë e njerëzimit një teknikë artistike të pa realizuar ndonjëherë, kërkon shumë guxim, përqendrim dhe jashtëzakonisht shumë punë.

Keni krijuar tashmë një emër artistik dhe duke të qëndruar tek këto vepra, kë do të veçonit?
Tashmë veprat e mia, janë historia ime. Nuk më pëlqen të bëj diferencime.
Pra keni arritur të krijoni një histori suksesi dhe dinjiteti.Sipas jush cili është çelësi per të pasur një emër dinjiteti dhe suksesi edhe matanë kufijve të vendit tënd ?
Do ta përkufizoja me dy fjalë : “Të gjithë duan, por, duhet të dish të duash”
Materialet dhe teknikat që ju përdorni ju dallojnë jo pak, jeni edhe tradicional edhe bashkëkohor në qasjet tuaja…
Në fakt këtë e dëgjoj shpesh, por duhet t’ju kujtoj se materialet me të cilat unë realizoj veprat e artit janë shumë të thjeshta, ndërsa idetë të veçanta.
Sot gjithmonë e më shumë shikojmë se si arti po industrializohet, por une bëj të kundërtën : me materiale industriale krijoj art.
Thuhet për Stratin që është dhe një piktor artist i frymëzuar nga muzika në krijimin e shumë mozaikëve . Cila është kjo lidhje dhe në çfarë ka rezultuar ajo ?
Muzika për mua është oksigjen që hyn nga veshët, ndërsa mozaikët janë muzika e syve.
Është një vepër e titulluar “Vajza e detit”, cila është lidhja me legjendën nga Vlora?
Mozaiku është realizuar me gurë të mbledhura në bregdetin e Vlorës dhe si motiv është bazuar në vargjet e një kenge, ku gruaja një burri në kurbet ëndërron të kalojë detin , për të qënë pranë tij.
Me detin unë kam marrëdhenie shumë të mira, sepse i hedh dëshirat dhe ai më sjell idetë.
Emri i Stratit është po kaq i njohur edhe në Kosovë e Maqedoni,cilat janë aktivitetet atje ?
Kam shumë miq artistë në Kosovë dhe Maqedoni. Kemi krijuar prej vitesh miqësi dhe marrëdhenie të shkëlqyera.Asnjëherë nuk refuzoj të shkoj sa herë më bëhen ftesa për mgjarje artistike.

Pse realizimi i një molle së fundmi ?
Imazhi është një simbol mëkatar siç është molla e kafshuar dhe brenda saj do të jetë i vizatuar i gjithë globi, me bukuritë dhe veçantitë e tij. Kam patur vazhdimisht dhe vazhdoj ta kem mbështetjen e kryetarit të Bashkisë së Fierit. Së bashku zgjodhëm modelin e veprës. Qëllimi im nuk është thjesht marrja e çmimit Guinness, por përcjellja e një mesazhi të qartë për rëndësinë dhe mbrojtjen e mjedisit ku jetojmë”
Planet dhe idetë e Saimir Stratit ?
Brënda meje ka shumë ide të reja dhe unë mundem ti realizoj ato. Nëse ka sfida, unë do të jem aty.
Si e konsideroni iniciativen e Albanian Excellence në prezantimin e historive të suksesit shqiptar në botë ?
Do ta falenderoja Albanian Exellence për përzgjedhjen dhe gjithashtu per këtë prezantim të intelektualëve dhe artistëve të qytetit të Fierit, të cilët janë të shumtë dhe do të dëshiroja t’i përshëndesja me respekt.(Kortezi ATSH)