Archives for March 2015

LAMTUMIRË KRYEZOT I SHQIPTARËVE TË AMERIKËS!- 50 VJET NGA SHUARJA E FAN S. NOLIT

March 25, 2015 by dgreca

*Vatra, Dielli dhe përcjellja e Imzot Nolit 50 vite të shkuara: Pusho në Paqe, At i dashur! Sa të rrojë raca shqiptare, aq do të rrosh dhe Ti në zemrat e popullit shqiptar./
*Vatranët mbajtën 40 ditë zi për humbjen e atit shpirtëror, At Fan S. Noli/
* Misioni shqiptar në New York u ndalua që të merrte pjesë në varrimin e Nolit. Telegrami i Mehmet Shehut dhe i Halim Budos, tendenca për përçarjen e shqiptarëve të Amerikës./
* Shteti komunist i kërkoi Amerikës trupin e Nolit/
NGA DALIP GRECA/
Jeta e Imzot Nolit kishte marrë goditje në vjeshtën e vitit 1964. Më 2 Nëntor u operua. Mjekët kur e hapën
panë se brenda ishte shfaqur e keqja, sëmundja kanceroze që do t’i merrte jetën. E mbyllën sakaq. Pas 2 javësh doli nga spitali. Më 20 Dhjetor u nis drejt shtëpisë dimrore që ia kishte blerë Vatra në Florida. Atje, nën diellin e Floridës do t’i shtynte çastet e fundit të jetës. U shua më 13 mars, në orën 11 të ditës, kur Meri Xhons e kishte nxjerrë të përshëndetej me diellin e ngrohtë. Por gjithçka mbaroi aty. Ai u shua. Lajmi tronditës është përcjellë në Gazetën Dielli të 17 Marsit 1965, e mërkurë me titullin: Shqiptarë a e dëgjuat? IMZOT NOLI NUK ËSHTË MË MES NESH!
Në komentin hyrës shkruhej me shkronja të zeza: Njeriu që përfaqësoi racën shqiptare si kryetar Fetar, si shkrimtar, si studiues, si poet, si udhëheqës, nuk është më.Ati i shqiptarëve, që kishte personifikuar të gjithë gjërat e shenjta të gjakut e të traditave shqiptare, vdiq me 13 Mars 1965 në momentin më të vështirë për komunitetin shqiptar në Amerikë dhe në tërë Botën e Lirë si dhe për shqiptarët në Shqipëri. Vatra e shqiptarëve të pastër përulet përpara trupit të kryetarit të saj të djeshëm dhe të sotshëm dhe i puth ato duar të bekuara, që lartësuan Kombin shqiptar dhe Vatrën tonë.
Komisioni i Vatrës urdhëroi 40 ditë zije për të gjithë vatranët për humbjen e prijësit shpirtëror. Përmes lotëve ata ngushëlluan njëri-tjetrin dhe pranë arkivolit të Atit të Kombit vajtuan: Pusho në Paqe, At i dashur! Sa të rrojë raca shqiptare, aq do të rrosh dhe Ti në zemrat e popullit shqiptar. Vatra do të qajë me lot, por edhe do të mburret në çdo kohë, që pati fatin të ketë si Atë, si themelonjës, si prijës, TY- Atin Shqiptarëve!
Në kohëndarjen nga jeta të atij që editoi i pari Diellin, Gazeta e Vatrës kishte për editor Athanas Gegën, një diejtar i kohës, një nacionalist antikomunist ndër më të betuarit, ndërsa kryetar i Vatrës ishte James Thanas.
Në faqen e parë të Gazetës DIELLI publikohej shkrimi i Editorit Gegaj:VATRANË: VDIQ ATI YNË!, ndërsa kryetari i Vatrës në të njëjtën faqe botonte përcjelljen zyrtare të lajmit tronditës:VDIQ ATI I TË GJITHË SHQIPTARËVE. Po në faqen e parë të Diellit, botohej edhe shkrimi”VATRA NË ZI”, një shënim shpirtëror i Antoni Athanans në gjuhën angleze, një esse nga Peter D. Peterson, si dhe mesazhe nga personalitete të botës shqiptare dhe të huaj.

VATRA E MORI LAJMIN TË NESËRMEN

Drejtuesit e Vatrës e kishin marrë lajmin e hidhur, të nesërmen e vdekjes, me 14 mars, ndërkohë që ishin në mbledhjen e bordit. Nga rekordet e Vatrës sjellim reagimin: I hidhëruar thellsisht nga kjo humbje e madhe, Komisioni ndërpreu rendin e ditës, mbajti një minut heshtje dhe më pas filloi nga përgatitjet për përcjelljen e Atit shpirtëror. Vendimi: I gjithë numri i Diellit do t’i kushtohej Nolit!Numri u përgatit në një kohë rekord: U punua të dielën, të hënën, të martën u dërgua në shtypshkronjë dhe u shpërnda të mërkurën. Të gjitha degëve iu përcoll me telefon e telegrame lajmi i vdekjes dhe botimi i Diellit. Ky edicion, që pati dhe një ribotim, u dërgua në të gjitha kolonitë shqiptare edhe në Europë e Australi.

LAMTUMIRË KRYEZOT!

Vdekja e imzot Nolit i pikëlloi thellë shqiptarët e Amerikës. Kryetari i Vatrës shkruante:”Ati i të gjithë shqiptarëve, kryetari ynë shpirtëror, u nda nga ne e na la të shkretë dhe të varfër. Me vdekjen e Tij mbyllet një kapitull i historisë shqiptare, sepse ne humbëm udhëheqësin tonë dhe themelonjësin e Kishës Kombëtare, Federatës Vatra, si dhe të parin prift shqiptar e të parin editor të Diellit. Kryezot dhe metropolit i Kishës sonë, burrë shteti, diplomat,shkrimtar i mbaruar, theolog, muzikant, orator i shquar, poet, studiues i çështjeve shqiptare.
Lamtumirë o Kryezot!
Lamtumirë Ati Ynë, vendin që leni bosh është e vështirë dhe e pamundur ta zërë ndonjë tjetër. Lamtumirë At, se po vete të shlodhesh nga puna e gjatë dhe nga zhurma e kësaj Bote duke u çliruar nga vargonjtë e kësaj jete dhe nga pamarrveshjet që ngjajnë në çdo shoqëri njerëzore. Po ndarja jote, na shqetësoi shumë e na la të shkretë. E të kërkojmë ndjesë se si bijtë e tu nuk e kemi bërë përherë detyrën tonë.
Veprat tuaja, At i dashur, do të çmohen më tepër paskëtaj. Është shumë zor që ta gëlltitim këtë hidhërim, se jemi në mes të valëve dhe s’ka kush të na dërgojë më, të na japë Këshilla për problemet e vështira, që kemi përpara. Ju keni qenë shtylla e fortë ku mbështetej i tërë komuniteti ynë, ju keni qenë shtylla jonë, dhe e popullit shqiptar.
Lamtumirë, o Ati ynë, se ti e kreve punën si një nga njerëzit më të përsosur të racës dhe gjakut shqiptar: Well done! We Will miss You very much!
Çlodhu në qetësi!
“Fortesa e Shqiptarizmës u përmbys”-Kështu e qau ikjen e Noli, dishepulli i tij, editor për 18 vjet i gazetës Dielli,sekretari i Vatrës Qerim Panariti.

UDHËTIMI I FUNDIT NGA FLORIDA NË BOSTON

Noli u shua me 13 Mars. Trupi i Hirësisë së Tij udhëtoi nga Miami i Floridës drejt Bostonit më 15 Mars.Shoqëruesi i tij në udhëtimin mortor drejt Bostonit ishte Geri Riska.Po atë ditë, pra të Hënën e 15 Marsit, në orën 3 e 30 minuta arriti në aeroportine Bostonit. Vatra dërgoi në aeroport që ta prisnin arkivolin: anëtarin e Bordit të saj z. Anthony Athanas, Barny Kirka-arkëtar i Vatrës, dhe Peter Chikos, Mangar i Diellit. Arkivoli me trupin e Imzot Noli nga aeroporti u dërgua në Funeral Home, ku e veshën me rrobat peshkopale. Me 16 Mars arkivoli u dërgua në Kryekishën e Shën Gjergjit. Trupi u ekspozua për vizitorët në mjedisët e KryeKishës së Shëngjergjit me 17, 18, 19 Mars 1965. Shqiptarët e shumtë që kishin ardhë edhe nga kontinete të largët, përuleshin me nderim para arkivolit dhe qanin me lot të nxehtë ikjen e prijësit. Drejtuesit e Vatrës i shprehën ngushëllimet para arkivolit të kryetarit të tyre, të mërkurën e 17 Marsit.
Editori Athanas Gegaj shkruante:”I veshur me rrobat e praruara episkopale, i mbuluar me Flamurin Kombëtar, …Ai dukej se po flinte gjumin e përjetshëm.Fytyra si në bronx, e zbehtë, pa shumë rudha.” Mbi arkivolin e Nolit u përulën mbi 5 mijë shqiptarë.

PËRCJELLJA NGA KRERËT FETARË
Lamtumirën ia dhanë me lutje e fjalime të zjarrta Ikonom Sokrat Sotiri, i cili foli në gjuhën shqipe dhe Atë Sotir Dilogjika në gjuhën angleze.
Në Kishën e Shëngjergjit u organizuan ceremonitë e rastit. Krerët fetarë nuk i kursyen vlerësimet dhe lutjet. Imam Vehbi Ismaili, e cilësoi ikjen e Nolit si një fatekqësi, që goditi gjithë koloninë shqiptaro-amerikane, e mbarë popullin shqiptar, pse me këtë fatkeqësi shqiptarët humbën frymëzuesin e parë të ndjenjave kombëtare, udhëheqësin dhe Kryemësuesin e të gjitha Lëvizjeve Patriotike, fetare e kulturore në këtë vend të bekuar. Me këtë humbje, tha ai, shuhet një kandil që ndriçoi dhe udhëhoqi me sukses Lëvizjen e madhe kombëtare në SHBA.
Dijetari tjetër fetar, Baba Rexhepi, e konsideroi Nolin si një pishtar që ndriçoi botën shqiptare për gjysëm shekulli, njeriu që krijoi Atdhe, aty ku s’pat, këtu në Amerikë. Me ikjen e Nolit,tha ai, fiket një pishtar i ndritun që për më se një gjysmë shekulli i dha dritë botërisht Atdheut të largët me pendën e tij fatlume në lami të ndryshme të diturisë. Emigracioni shqiptar, i hershëm dhe i ri, humbi pionierin që u mundua dhe ia doli më së miri për të krijuar Atdhe aty ku s’pat. Në Amerikë Imzoti, mbas përpjekjeve të tij politike, me suskes e pa sukses- të kohës së rinisë,e zhvilloi veprimtarinë e vet të shumanshme në lëmin e diturisë, që spikati në tre drejtime kryesore: Histori, Liturgji dhe Muzikë. Por ajo që do ta bëjë të pavdekshëm Imzot Nolin në Historinë e hershme dhe të vonë të Diasporës shqiptare, është krijimi mes vështirësive i Kishës Orthodokse Metropolitane Shqiptare në Amerikë: Luftë nga të Huajtë dhe moskuptim nga të vetët!
Monsinjor Zef Oroshi, shkruante në ngushëllimin përcjellës:” Me rastin e humbjes së pazëvendësueshme të Metropolitit të Madh, dëshiroj t’u parqes bashkëvllaznve Orthodoks të Amerikës, në emën të Grupit Katolik Shqiptar- teksa të formuem, dhe timin personal, përdhimtuninat ma të thellat e ma të ndieshmet, njëheri tue i lutë Zotit të gjithëpushtetshëm, që t’i ndrisi Për zgjedhjen e Pas-Ardhsit dhe vijimin e veprës së pavdekshme të Metropolitit Fan Stylian Nolit: Për Fe e Atdhe!-R.I.P
At. Dr. Zef Oroshi.

NDARJA E FUNDIT- 20 MARS 1965 NË FOREST HILLS

Varrimi u krye të premten me 20 Mars 1965. Lulet dhe lotët e shqiptarëve të Amerikës i dhanë lamtumirën e fundit në një ditë të ftohtë, ditë me borë. Vatra kishte porositur të gjitha degët të përfaqësoheshin në përcjelljen e Atit, ata që s’kishin mundësi të porositnin kurora me lule. Në krye të kortezhit mortor printe Governori i Shteti z.John Volpe me krerët fetarë. Bota shqiptare përfaqësohej jo vetëm nga të gjitha orgnanizata në SHBA, por edhe nga Kanadaja, Evropa e Australia. Ishin mijëra qytetarë shqiptarë dhe amerikanë që e përcollën kryeprijësin e shqiptarëve të Amerikës.
Në varrezat e Forest Hills, të mbuluar nga dëbora, arkivoli u ndal. Imam Vehbi Ismaili dhe Baba Rexhepi do të mbanin fjalime lamtumire.
Bashkë me Nolin po mbyllej aty në Forest Hills epoka mëse 50 vjeçare Noliane.Sami Repishti në përcjelljen e imzot Nolit shkruante në Dielli: Tetëdhjet e sa vjetë ma parë, kur Shqipnia s’ishte zojë dhe shqiptarët s’ishin zotë, lindi Noli. Në gji të ngrohtë familjesh arbnore Ai mësoi Shqipen, kur shqipja s’shkruhej, desht Shqipninë kur ajo fyhej, desht shqiptarin, kur ai përbuzej, desh të vorfnin për ç’ka s’kishte, desh vëllaun pse s’pati vlla, desh njeriun si krijesë të Zotit….E kishte thanë Zoti që Noli të flasë gjuhën e shqiptarëve…Vdekja e mori Nolin, por Noli vetë, na la Nolin përjetë mes nesh!
Degët e Vatrës dhe vatranët nga të gjitha anët ngushëllonin për ikjen e kryetarit të tyre. Arkëtari i i asaj kohe i Vatrës, Barney Kirka vajtonte:” Imzot, shtjerrë sytë nga qielli e vështro dhe vizito këtë vreshtë që e ka mbjellë dora jote, dhe na ndriço që të plotësojmë porosinë tënde të çkëlqyer. Nga Ohio përcillej vaji i kryetarit të degës 54, ndërsa Ingj. Mahmut Cungu, e cilësonte imzot Nolin si “Ylli i fundit dhe më i shkëlqyshmi i Rilindjes Kombëtare….
Nga Nju Jorku në emër të degës 29 ngushëllonin Kryetari Shazuvan Pashun dhe Sekretari Agim Karagjozi.
Degët e Vatrës nga Chikago, Detroit, Meriland, Pitsburgh, PA, Ontario-Canada, e shumë të tjrea ngushëllonin me telegrame.

NOLI DHE TESTAMENTI SHPIRTEROR

Edhe organizatat e tjera u bënë pjesë e dhimbjes së kolonisë shqiptare për Ikjen e Imzot Nolit. Familja Mbretërore ngushëllonte me 17 Mars, që nga Madridi:” Lajmi i idhët i humbjes të patriotit të madh Imzot Nolit na shqetësoi së tepërmi. Shërbimet e mëdhaja që i ka sjellë Atdheut kanë qenë dhe mbeten gjithmonë të çmushme. Si unë dhe Mbertnesha bashkohemi me Vatrën në këtë zi të madhe. Shpirti i Tij u qetësoftë në Paqe e qetësi!
Leka I
Në emër të Komitetit Shqipëria e Lirë, ngushëllonte Prof. Rexhep Krasniqi: “Thellësisht të prekur për humbjen e madhe që ka pësuar Kombësia e Shqiptarëve me vdekjen e Imzot Fan S. Nolit, udhëheqësit të ndritshëm shpirtëror, letrarit gjenial, mbrojtësit të shquar të shqiptarizmit në Botë,bashkëthemeluesit dhe Kryetar Nderi i Vatrës famëmadhe, në emër të Komitetit Shqipëria e Lirë, ju shpreh ngushëllimet më të ndjeshme.”- Rexhep Krasniqi, Kryetar.
Në emër të Asmblesë së Kombeve të Robëruara ngushëllonte kryetarin e Vatrës James Thanas, Z.Vasil Gërmenji-Kryetar dhe Brutus Coste, sekretar i përgjithshëm. Për Hasan Dostin, vdekja e Peshkop Nolit, patriot i madh, themelonjës i Kishës Autoqefale, Kryetar Nderi i Federatës Vatra, ishte një humbje e rëndë për të gjithë Kombin Shqiptar. “Shoqërohem në zinë që goditi Vatrën dhe shfaq ndjenja të simpatisë së sinqertë. Populli Shqiptar është i sigurtë se Vatra do të vijojë mbushjen e Misionit të mbrojtjes së Lirisë, indipendencës së tërësisë toksore të Shqipërisë dhe mbajtjes së presitigjit të Kishës Autoqefale Orthodokse që përfaqësojnë Testamentin shpirtëror të Përjetshëm të Kryeprijësit të Madh që varroset sot jashtë Atdheut në tokën e Georgë Washngtonit.”- Hasan Dosti Los Angeles.
Në emër të Ballit Kombëtar të Bashkuar ngushëlonin Theodor Papalilo dhe Halim Begeja, nga Blloku Independent Kol Çuni, në emër të Partiasë Katundare Organizata e Bashkimit Shqiptar dhe Heroizma Shqiptare, ngushëllonte Isa Elez Ndreu, në emër të Lidhjes së tretë të Prizrenit ngushëllonte Ismet Ukë Sadiku, nga Australia ngushëllimet e shqiptarve i përcillte Safet Aliaj, nga shqiptarët e Turqisë ngushëllonte kryetari i Kolonisë Shqiptare të Stambollit dr. Tare Libohova.
Për vdekjen e Nolit shkroi edhe shtypi amerikan: The New York Times, Boston Globe, The Evening Gaztte- Worcester, Boston Herald,The Boston Sunday Globg, Post Journal-Jamestown, Worcester Daily Telegraph, Miami Herlad etj.

MISIONI SHQIPTAR ANKOHET NË OKB

Misioni Shqiptar kërkoi leje tek Qeveria Amerikane që të shkonte në ceremoninë e varrimit të Nolit në Kryekishën e Shën Gjergjit, që t’i bënte nderet në emër të Shtetit Shqiptar, por nuk u lejua. Shefi i Misionit Shqiptar u ankua me anë të një proteste drejtuar sekretarit të përgjitshëm të Kombeve të Bashkuara. Përgjigjen e dha publikisht në media në emër të autoriteteve amerikane Mr. Stefenson, kryetar i misionit Amerikan në OKB. Ai shprehu nderim për Peshkop Nolin në emër të qeverisë amerikane, por tha se nuk mund ta kuptonte se si mund të nderohej një fetar si Noli nga Kryetari i Misionit Shqiptar, që përfaqësonte një qeveri ateiste”! Ja si e komentoi DIELLI refuzimin e amerikanëve: “Përfaqësuesit e Misionit Permanent të Qeverisë Komuniste të Tiranës, për arsye diplomatike, nuk u lejuan të vinë në Boston. Kurora lulesh të dërguara nga autoritetet komuniste të Tiranë figuronin në Shën Gjergj. Gjesti i Qeverisë amerikane, nuk ka të bëjë me popullin shqiptar; ky është vetëm një akt diplomatik mes Tiranes e Washingtonin, janë masa reciproke e asgjë tjetër.”
Gjithësesi qeveria e Tiranës nuk e gëlltiti lehtazi masën ndaluese të amerikanëve, por shkoi më tej: Kërkoi trasportimin e trupit të Kryepeshkop Nolit në Shqipëri. Këtë kërkesë të Qeverisë së Tiranës e konfirmon Dielli në kronikën e shkurtër me titull”Trupi i At Nolit Pushon në Amerikë”, publikuar me 24 Mars. Dielli shkruan: Sipas informatave që kemi, Qeveria Komunsite e Tiranës kërkoi transportimin e trupit të Kryepeshkopit tonë në Shqipëri. At Noli që nga viti 1932, kur mori pasaportën amerikane, jetoi vazhdimisht në Amerikë dhe qe një nështetas amerikan. Gazeta jonë nuk bën asnjë koment më shumë për këtë çështje.
Megjithatë, duket se editori dhe Vatra ndërrojnë mendje për të mos e komentuar faktin, aq më shumë kur Shefi i Misionit Permanent Shqiptar dhe Kryeministri Mehmet Shehu, dërgojnë telegrame ngushëllimi(Ia dërguan Kishës), që tentojnë të përçajnë shqiptarët e Amerikës. Thënë më shqip, Qeveria e Tiranës bënë prova nëse mund ta shkëpusë Nolin nga Vatra pasvdekjes. Në numrin e Diellit të 7 prillit 1965, Vatra i rikthehet problemit të Mehmet Shehut dhe Halim Budos. Dielli merr shkas nga një telegram që kryeministri i atëhershëm i Shqipërisë Mehmet Shehu, i dërgonte Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë. Dielli korrekton Mehmet Shehun dhe Halim Budon, përfaqsuesi i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara, për formulimin gabim të emërtesës së Kishës shqiptare në Amerikë dhe për togfjalshin që përdor Mehmet Shehu, vëllezërve patriotë. Dielli shkruan” Gabon rëndë Mehmet Shehu kur na drejtohet me fjalët”Vëllezër patriotë”, ne nuk jemi vëllezër të atyre që shtypin popullin. Gabon rëndë edhe kur e kërkon trupin e Hirësisë Noli drejtëpërdrejtë nga Kisha kombëtare -amerikane. Ai harron se -Kisha, duke qenë një institucion amerikan nuk ka të drejtë të vendos në një çështje kaq delikate e që është kompetencë e autoriteteve amerikane, dhe vetëm i atyre, sepse At Noli është nënshtetas amerikan. Këto gjëra Mehmet Shehu i din, por nuk i dijnë”patriotët vëllezër”(këtu është fjala për anëtarët e Organizatës Shqipëria e Lirë, që bashkëpunonin ngushtësisht me regjimin e Tiranës), që duke qenë amerikanë, lipset që të mos çajnë fare kokën për shokun Mehmet Shehu, qesëndis Dielli. Shqiptaro-amerikanët kanë për Kryetar presidentin L. B.Johnson. Pra Mehmet Shehu na fyen rëndë duke kërkuar të na ndajë dhe të themelojë këtu në Amerikë një kollonë të pestë me’vëllezërit patriotë”.
Dielli merret gjatë me telegramin e Halim Budos, me tituj kilometrikë.
“Amerika bëri mirë, që e ndaloi diplomatin sepse Halim Budo mbron Kinën, Vietnamin e Veriut, Kubën dhe atakon Amerikën. Kësaj i thonë përfaqësi e popullit shqiptar? “. Budo-, shkruan Dielli, që është njeri me kulturë, por janë kanë larë trurin me doktrinën e Marksit, Englesit, Leninit, Stalinit e Maos, – citon Nolin më së pari në”Kryetrimat që çliruan Shqipërinë” e harron se kjo shprehje ishte e mirë në atë kohë, por pastaj nuk pinë më ujë , sepse Amerika i konsideronte si aleatë ata që u fshihnin nën maskën e Frontit Nacionalçlirimtar, çpikje si ato të gjitha vendeve komuniste, që përmbysin një regjim e ngrinin një tjetër dhe më të zi.
Dielli komenton një shprehje të Budos në telegramin ngushëllues, ku shkruante:” Fronti Demokratik i Shqipërisë e Qeveria e Republikës së Shqipërisë kanë parë gjithëmonë te personi i Nolit patriotin e madh e të palodhur.”
“Akoma nuk janë mërzitur me këto shprehje?” shkruan Gazeta e Vatrës: Sa për At Nolin, po ta kishte pasur në dorë Qeveria e kuqe, Ati Ynë sigurisht do të kishte mbaruar në burg ose edhe në litar, ku kishin shkuar shokët e tij. Një njeri, siç ishte Peshkop Noli, do të kishte protestuar me tërë afshin e zemrës së tij kundër gjaksirave që ngjanë nën regjimin komunist gjer në ditët e sotme. Tani kërkojnë të na e grabisin për së vdekuri,e të lavdërohen me emrin e tij.
Dielli replikon gjatë me telegramin propagandistik të kryediploamtit komunist në New York, që përpiqej t’i hidhe benzinë zjarrit të përçarjes, duke i ndarë shqiptarët e Amerikës në armiq dhe vëllezër patriotë.
Sigurisht qëllimi i Qeverisë komuniste nuk u relaizua, Kryetari i Vatrës mbeti përjetë me Vatrën.

GJIMNAZI “PARTIZANI” DHE VITI I KRISUR 1967

March 25, 2015 by dgreca

SHKRUAN:EGLANTINA MANDIA/

KRYQËZIMI/
Po troket çekani/
Po kërcet mejdani,/
Dor’ e këmb’ i çpon,/
Krishtin kryqëzon./

Me tërbim goditin/
Me gjëmim e ngjitin/
Turma ulërin,/
Nëna blegërin./

Çdo peronë plagë /
Përvëlon si flagë /
Çurka gjak` buron /
Fryhet dhe pikon. /

Kryqet ngulen, shtisen,/
Tallen, qesëndisen; /
Sipër kryqe tre,/
Tri Mari përdhe./
FAN S. NOLI/
GJIMNAZI “PARTIZANI” DHE VITI I KRISUR 1967
Dita e parë
Mbledhja Nr. 1
Shkolla “Partizani” ndodhet në Tiranë, në trekëndëshin që krijohet nga prerja mes tri rrugëve. Pika qendrore orientuese për të dalë tek kjo godinë, është Selvia e famshme, nga e cila duhet të largohesh jo më shumë se 100 metra, për t’u gjendur tek godina e shkollës, e cila ka përfunduar së ndërtuari në vitin 1964 dhe po atë vit, filloi të funksionojë shkolla 8-vjeçare që mori emrin “Partizani”.
Ndërsa Gjimnazi u krijua në vitin 1966, pra në shtator të atij viti, u bashkua shkolla “Çajupi” me “Partizanin”.
Gjimnazi “Partizani” është gjimnazi më i ri i kryeqytetit, në rrugën e Pishës, përballë shtëpisë së Tafajve, një bllok më poshtë se rruga e Xhamisë së Zajmit, ku ka qenë shtëpia e fëminisë sime.
Po atë vit, u transferova nga gjimnazi “Sami Frashëri”, te gjimnazi “Partizani”.Në fillim e ndjeja veten si të shkëputur, si të huaj.
Më mungonin mikeshat e mia të dashura të shkollës “Sami Frashëri”, që për çudi, u shpërndanë rreth e rrotull, si zogjtë e pulës.
Më vinte inat, që i doli fjala tim shoqi, i cili më thoshte me shaka: “Si shumë qejf po bëni ju mësueset e Samiut, do ju shpërndajnë, se nuk u pëlqejnë “intelektualizmat” tuaja.
“Aman për kokën tënde, mos na ndill tersllëqe, se jemi shumë mirë!”
“Pikërisht, pikërisht të qenit shumë mirë, është një mbeturinë borgjeze, ende nuk i ke kuptuar ca gjëra te qenësishme, moj çupë e mbarë.”
Çdo mëngjes, për t’i rënë shkurt, kaloja nga rruga “Ali Demi”, te rrugica e vilës së shokut tim të klasës, Ferik Ferra. Pastaj nga farmacia e qoshes, kapërceja me vrap, rrugën “Hoxha Tahsin” dhe rrugën “Qemal Stafa”, futesha te rrugica: “Ali Pashë Gucia”, dilja në krah të kishës së Shën Ndout.Këtë kishë e mbaja mend qysh nga fëminia, kur kalamanjtë camarrokë të rrugës së Xhamisë së Zajmit, luanim luftërash me ata të rrugës paralele të Kishës së vogël, ku përherë dilnin disa tinguj harmoniozë organoje e disa murgesha të mira, të urta, që organizonin lojërat tona e shpesh na mbanin për drekë me: “çka u kish dhanë Zoti”.
Sado që dukej e pabesueshme, shpejt u miqësova me Dritën e vogël, një zonjushë imcake, me sy jashtëzakonisht të mençur, mësuese e historisë dhe Lidën, që ishte thuajse një dekadë më e re e sapo kishte mbaruar fakultetin në Degën e Matematikës.Pastaj qe edhe mësuesja e gjuhës frënge, Milla Kajana, me një histori të trishtueshme: burrin e saj doktor kirurg ia patën vrarë në spitalin ushtarak, në ditët e para të çlirimit, disa të krisur, duke e lënë Millën me dy foshnja të vogla jetime, që i pat rritur vetë.
Më 17 Janar të vitit 1967, Nekie Demi, mësuesja tjetër e historisë dhe fqinja ime e shtëpisë, pranë maternitetit, organizoi vajtjen në Krujë të maturantëve të parë të kësaj shkolle.Koloneli ushtarak strategjist D. D. na shpjegoi taktikën e luftës së Gjergj Kastriotit me osmanllinjtë, në terrenin e tij, pikërisht nga kalaja e pamposhtur 25-vjecare.
Dukej se jeta e gjimnazit të ri po hynte në hullinë e zakonshme të punës, por erërat e stepave aziatike arritën menjëherë pas fjalës së 6 shkurtit të udhëheqësit të Partisë.
Me ardhjen e baletit “Detashmenti kuq i grave”, me balerina gjysmë ushtarake, (të stërvitura nga Chiang Ching, gruaja e Kryetarit Mao), që të raportonin, po të guxoje të bëje ndonjë pyetje mbi “jetën personale”.
“Ç’janë këto pyetje me tendenca borgjeze!”, hakërroheshin balerinkat.
“Si mund të ketë një jetë personale, Detashmenti i kuq i grave?”
Në Shqipëri të moshuarit e quanin atë periudhë kohe: “koha e Cini ma Cinit”.
Pra, ne u gjendëm në atë shkollë të mesme të përgjithshme, me një emër, që siç duket, u piketua që në fillim, për të filluar revolucionin kulturor me ndihmën e disa fjalimeve dhe fletë-rrufeve, që u shfaqën nëpër mure, dyer, stenda në qendër dhe në periferi të kryeqytetit, apo qyteteve të vogla, ku shkruhej me germa të mëdha: “Secili të thotë pa frikë atë që mendon për vete dhe për të tjerët!”
Të flisje pa frikë, kur frika u kishte hyrë në palcë të vegjëlve dhe të mëdhenjve!? Megjithatë, gjimnazi “Partizani” hyri pikërisht në ato ditë shkurti në histori, kur filloi gjyqi i nxënësve, apo thjesht, i Organizatës së Rinisë, me fletë –rrufenë kundër drejtorit të shkollës, Marko Vito.
Te dera e zyrës së tij qe vendosur një FLETË- RRUFE, që zinte gjithë derën me germa të mëdha dhe shkruar pa frikë, ashtu siç porosiste UDHËHEQËSI në Fjalimin e 6 Shkurtit.
Sekretari i Rinisë, një djalosh shulak, me ca sy të hirtë e idhnakë, me mbiemrin Bajraktari, u hodh në betejë me tërbim.
Të gjithë e dinin se skenarin e asaj zallamahije e drejtonte, Komiteti i Partisë së kryeqytetit, me përfaqësuesin e vet, një trashaluq, thuthuq, me vetulla të trasha alla Brezhnjev, me veturën e tij ngjyrë qumështi, i shoqëruar nga kryeredaktorët e gazetave të Partisë dhe Rinisë.
E kështu u ndodhëm dashur pa dashur, në vorbullën e gjeratores.
Mësueset u stepën, se sulmi ishte tepër personal dhe i papritur.
Fletë – rrufeja e maturantëve kundër drejtorit të shkollës, lidhej direkt me fenë. Nxënësit bënin pyetjen retorike se si ishte e mundur që ai që jepte lëndën e marksizëm-leninizmit, të mbante në shtëpi ikona të shenjtorëve dhe të besonte te Zoti?!
I shkreti njeri, që s’e kishte as shtëpinë e tij, dhe jetonte te vjehrri, dhëndër brenda! Si mund të ndalte besimin një plaku, në ditët e fundit të jetës?
Dikur i vjehrri pat qenë një mësues letërsie, nëpër gjimnazet më me zë të Tiranës. Profesor Eftimiu e quanin. Ai pat jetuar me nder dhe me respekt, gjithë jetën e tij, e tani po e shpallnin “armik të klasës”, këta picirukë?
Dëgjoja dhe s’dëgjoja, më dukej krejt pa kuptim i gjithë ai mllef kundër Markoziut.
Po ky qe vetëm fillimi, më të thella e më të rënda do të vinin!
Fjalimi kërcitës i thuthuqit ishte vërtet patetik.
E gjithë republika i paskësh sytë nga kryeqyteti. Se pas kësaj, do fillonin marshimet e mëdha në prishjen e objekteve të kultit, që s’na paskeshin qenë gjë tjetër, veç fole gjarpërinjsh.
Në të gjithë teritorin, fshat më fshat, qytet më qytet, me një aksion me goditje të përqendruar. Rinia, që ka qenë në ballë si në luftën për çlirim nga nazifashistët edhe tani do të digjte me hekur dhe zjarrin e saj si flakadan çdo mbeturinë fetare. Shkolla Partizani na qenkësh pika e vlimit revolucionar, një shembull, që do kishte me vete LAVDINË E FILLESAVE TË PAHARRUESHME.
Kur u ktheva në shtëpi ishte në të ngrysur dhe po binte një shi i imët nga ata që të futeshin në palcë bashkë me të dredhurat e një parandjenje, që populli e quan: “MOS O ZOT, MË KEQ!”
Gjithashtu, dihet se edhe e keqja vetë, s’ ka fund.
FUSNOTE,AT Z.PËLLUMBI/
“Shka kishte me thanë bota kur të shofin se gjithë jeta e këtij populli paskësh kalue tue u shkrrye barkas rrshanë, pa mujtë kurrë me u çue në kambë?”, klith në një çast dëshpërimi, Z.Pëllumbi, kur sheh se objektet e kultit, vendet ku populli i tij ishte falë në qindvjetorë të gjatë, që i kishin qëndrue stuhinave të kohëve, tani shëmbeshin nga turma të pandërgjegjëshme, të infektuara nga frika e padija. E sheh këtë cast, si humnerën më të thellë, në të cilën janë zhytur bashkatdhetarët e tij. E din mirë se ringjallja do të jetë tepër e vështirë e duhet të kalojë nëpërmjet një prove të madhe dashurije. Ai mundohet ta kalojë këtë prove, çdo ditë të ferrit të tij të dhimshëm, në marrëdhëniet me bashkëvuajtësit, sidomos me ata, që deri pak kohë më parë, bënin pjesë në turmën e xhelatëve të tij.”
DITA E DYTË/
Mbledhja Nr. 2/
Mëngjesi i asaj dite u gdhi i mbarsur me një tis mjegulle dhe pas pak, filloi një shi i imët, si i ngrirë që u kthye në floke të rralla bore. Im bir ende i përgjumur, bëri pyetjen e zakonshme të mëngjesit:
“Mami, sa është ora?
“7 pa pesë, çohu zemër të bëhemi gati për shkollë!”
Gjatë kohës që përgatisja mëngjesin me një shije shumë të hidhur në shpirt, im shoq përpiqej ta kthente disi me shaka këtë valë të re, që po ngrihej.
“Kjo është një tymnajë dashakeqe në kalim, një imitacion, apo mutacion gjenetik i Revolucionit Kinez Antikonfucian, me djegjie librash e partiturash kompozitorësh gjenialë.
Po ne jemi në Europë dhe nuk e djegim dot Bethovenin, ndaj dhe i jemi vërsulur profesorit 90-vjeçar .
“Bravo biri im, sa shpejt u bëre gati sot!”
“Ba, po bie borë borë, do të lozim me topa bore?
“Sigurisht!”
Djali rrëmbeu çantën me vrap e u nisën të dy babë e bir, shumë të gëzuar si çdo mëngjes e bënin atë rrugë dhe flisnin “si burri me burrin”.Vraponin nëpër urën e vjetër prej dërrasash, që ishte e hershme, vizavi me Urën e Tabakëve.Vogëlushi flokëverdhë me sy të bukur larushë, e babi me pardesynë e gjatë dhe çadrën e madhe që i mblidhte nën vete.Bora ishte kthyer në llohë, kur po i përcillja te dera fillova porositë, se djali do të kthehej i vetëm, me çelësin të varur në qafën e tij të brishtë!
“Gjellën do ta lë të ngrohtë mbi sobë. Kij kujdes, mos trazo fare plitkën me korent! Mbylle mirë derën me kyç nga përbrenda dhe mos u rrëmbe nga topat e borës dhe mos u harro rrugëve!
Kujdes kur të kalosh urën se i janë prishur parmakët!
Ec në mes, se përroi është i rrëmbyer! Në mes, vetëm në mes! Dëgjove?
Djali ngriti dorën e vogël dhe më përshëndeti: “Mos u mërzit o ma!”
Ndërsa im shoq qeshte nën hundë, me mua, që nuk i harroja asnjë herë porositë e mëngjesit, veçanërisht, kur binte shi a llohë bore, e lagështia të futej thellë në trup, kur ktheheshim në shtëpitë e ftohta, siç qenë shtëpitë tona, që të fusnin trishtim.U vesha edhe unë dhe shkova me vrap nëpër rrugicat e mia të famshme.
Nxënësit ishin dendur në palestër dhe po këndonin: “Revolucioni marshon, marrshon, marshon!” I kishte zënë amoku të gjithë!
Pas fletë-rrufesë, që ishte vendosur ditën e parë te dera e drejtorit tonë fatkeq, i cili u kthye të nesërmen me sy të buhavitura, dhe dukej që s’kish vënë gjumë në sy i gjori njeri! Po ku pyet revolucioni për njeriun?
Gazetat më në zë, qenë mbushur me artikuj bombastikë për rininë, të ardhmen e vendit, për zjarrin dhe hekurin, në të cilin si në ferr, do të digjeshin të gjitha mentalitetet e mykura dhe paragjykimet fetare, bashkë me ikonat, fenë, kishat, xhamitë e çdo vjetërsirë, për të cilën do të jepte llogari jo vetëm Marko Vitoja i molepsur, po edhe i gjithë Këshilli Pedagogjik, me heshtjen e të cilit, do të merreshin atë ditë, një e për një.
Kështu që fletë- rrufeja ndaj nesh, ishte me tone kërcënuese, si bashkëpunëtorë në krim, se ne duhet të qenkeshim të parët që të mbështesnim ata nxënësit tanë të iluminuar, në vend që t’i bëheshim krah një kundërevolucionari.
Ky ishte me të vërtetë, një shkallëzim i paparë i ngjarjeve, i cili na futi frikën në palcë, jo vetëm për veten, por edhe për familjet tona…
U ngritën me radhë mësueset ca si belbëzake, që nuk e patën kuptuar menjëherë këtë erë të re revolucionare, ca me fjalime patetike, si artikujt e gazetave të mëngjesit dhe ca që heshtën me kokëfortësi, po jo pa u vënë re dhe pa u shënuar në kartelat tona te biografive nëpër zyrat e kuadrit, apo gjetkë, nga të plotfuqishmit e syrit vigjilent të Sigurimit të Shtetit.
Unë heshta sigurisht dhe gjithë kohën e kisha mendjen ç’do të bënin me kishën e vogël apo Xhaminë e Zajmit, të foshnjërisë sime?
Po murgeshave me organon plot tingujt të trishtuar, si do u vinte halli të gjorave?
Çdo njeri ka një jetë për të jetuar, një copë udhë të shkurtër apo të gjatë, për të bërë në këmbë, me makinë, me tren apo aeroplan, një zot e di të vërtetën.Gjithë kjo rrapëllimë që u ngrit ndaj qiellit në këtë cep të humbur të botës, në një pikë aq të vogël, në oqeanin e madh të teatrit të botës.Ky rebelim kundër qiellit, një çmenduri kolektive vetëvrasëse.
Ishin këta fanatikë që rrëmbyen flamujt e u nisën me një hakërrimë hakmarrëse kundër çdo lloj kulti, pikërisht më 14 shkurt, ditën e të dashuruarve.Paradokse shqiptare që nuk i gjen në asnjë vend të botës!
FUSNOTE/
Emrin e Theofan Popës u munduan ta linin në harresë, ta denigronin dhe madje ta poshtëronin, por nuk mundën dot. Theofani dha një kontribut të jashtëzakonshëm për mbrojtjen e kishave, për mbrojtjen e kulturës së vendit tonë, si edhe për mbledhjen dhe ruajtjen e ikonave, kësaj pasurie të rrallë, e cila dëshmon për krishterimin, besimin dhe devotshmërinë e popullit tonë. Duke u përpjekur t’i ruajë ato, ai ishte i ndërgjegjshëm se po ruante një pjesë të shpirtit të popullit tonë, pa të cilin asnjë popull nuk mund të jetojë. Duke i mbledhur dhe duke ruajtur ato, ndonëse shpesh me rrezik, ai ruante atë pak dritë, që kishte mundur të shpëtonte nga stuhitë e tmerrshme që kanë fryrë vazhdimisht me tërbim mbi vendin tonë, atë dritë kaq të nevojshme për ne. Populli ynë kishte nevojë për dritë, më shumë se çdo vend tjetër, sepse këtu edhe errësira ishte më e madhe. Njerëz si Theofani, si edhe miqtë e tij të dashur, motrat Cico, Atë Kozmai, më pas Episkop Kozmai, Petro Zheji, Petraq Fundo e shumë të tjerë, secili sipas aftësive dhe mundësive që kishin, dhanë një kontribut të madh për ta ruajtur këtë dritë në shpirtrat e tyre. Duke e ruajtur në shpirtrat e tyre, ata e shpërndanin atë kudo, sepse drita nuk mund të fshihet dot. Sa më e madhe të jetë errësira aq më shumë ajo ndriçon. Në qiellin e errët ateist, këta ishin yjet e paktë që rrezatuan dritë, atë dritë aq të domosdoshme për jetën e njeriut.
Këta do të mbeten gjithmonë në mendjen dhe zemrën tonë.
Më kujtohet entuziazmi dhe shpresa e tij e madhe edhe në çastet kur çdo njeri do të kapej nga dëshpërimi i thellë. Kur u mbyllën kishat, ai e mbajti përsëri shpresën, kur i arrestuan djalin e tij Dhimitrin, ai përsëri u mbështet tek Perëndia dhe nuk u dorëzua asnjë herë, edhe në çastet e fundit të jetës.
DITA E TRETË/
Mbledhja Nr. 3/
Makina bezhë e sekretarit të partisë nuk po i ndahej shkollës sonë. Nxënësit të eksituar, si të kishin pirë hashash, u sulën nëpër kishat e xhamitë, për t’i rrafshuar e për t’i bërë pluhur e hi, paskëtaj erdhën edhe heronjtë e aksidenteve në transhetë e hekurudhave, apo dallgëve të detit, që im shoq i quante: “Heronj të sajuar, si në kohën e Hitlerit”.
Rinia nisej në marshime në shi e në furtunë në këmbë Tiranë-Durrës, etj., etj. Disa arritën deri në Laç, në kishën çudibërëse, së cilës i lanë vetëm rrënojat.Thonë se në vitin 1981, një grup ushtarësh nga Toga e Rojës në Laç shkuan për të rrëzuar pjesën e mbetur të rrethimit, në Kishën e “Shën Ndoit”, në Laç.
E para shembje kishte ndodhur në vitin 1967.Edhe pse një pjesë e godinës ishte shembur pjesërisht, besimtarët gjatë viteve shkonin ende.Ushtarët morën urdhër të asgjesonin muret, në mënyrë që askujt të mos i shkonte në mend për të bërë pelegrinazh.
Pasi rrëzuan një pjesë të rrethimit, toga prej 32 vetash mbeti e paralizuar nga mesi e poshtë në mënyrë të pashpjegueshme. Disa ushtarë u dërguan për kurim në Austri, për 6 muaj, ndërsa të tjerët në Spitalin Ushtarak, të Tiranës.Të gjithë mbetën me pasoja, duke u ngritur në këmbë vetëm pas një trajtimi intensive, shumë të gjatë. Fenomeni mbeti i pashpjegueshëm dhe u vesh me mister.Nuk dihet ne se kjo histori është një legjendë urbane, apo një fakt i vërtetë, po kjo vërteton edhe një herë sa false dhe boshe qe ajo lufte absurde me kultet dhe fenë.
Kësaj here, makina bezhë na solli një kuqalashe me Shkollë Partie, që zëvendësoi drejtorin Marko Vito, si dhe një analizë reflektuese për këshillin tonë pedagogjik, të tulatur dhe pa vrullin e duhur revolucionar.
Ndërsa kontrollet punëtore dhe qukapikset, si drejtoresha jonë e re, bënin përpjetë në karierë.
Në këtë mbledhje të re ndodhi diçka e paparë dhe e padëgjuar.”Vetullbrezhnjevi”, bëri një ballafaqim të çuditshëm me kolegun tonë të gjuhës frënge, Astrit Lekën.
Ai e pyeti nëse kishte parë Astriti një dramë për luftën, në teatër.
Astriti iu përgjigj, se s’kishte fare nevojë të shkonte në teatër për të parë luftën, se luftën e kishte bërë vetë.
– Po atje, është një spiun, që tradhëton shokët, – i tha buçkani, – Dhe ai spiuni je ti!
-Vërtet? Po përse të jem unë e nuk je ti vetë, lum miku? – iu përgjigj luftëtari i vjetër, pa ia bërë syri tër.
Ne të gjithë mbetëm pa frymë.
Milla Kajana, sa s’u fut nën bankë.
– Ç’ke? – e pyeta unë me pëshpërimë.
-U pu, pu, ç’do na shohin sytë! Sigurisht, që policia po pret në korridor, të arrestojë Astritin! – më tha ajo e tronditur.
Astritin nuk e burgosën, por i hoqën të drejtën e profesionit të mësuesit dhe e çuan të edukohej në “gjirin e klasës punëtore”.
FUSNOTE/
MË KATOLIK SE PAPA/
(Dëshmi e Mufit Mushit)/
“… Në gusht të vitit 1967, pikërisht në kulmin e Revolucionit Kulturor Kinez, qemë dëshmimtarë të një ngjarjeje të jashtëzakonshme në Pekin.
Ishim dy përkthyes shqiptarë, që u thirrëm në një takim të fshehtë me kryetarin e Partisë Komuniste të Kinës, Mao Ce Dun.
Shkuam, në një rajon të fshehtë të Kinës Jugore, pranë Shangait, ku jetonte Kryetari.
Të shumtë janë shqiptarët kanë vizituar Republikën Popullore të Kinës, por të paktë janë ata, që kanë mundur të kenë një takim sekret prej 90 minutash, me liderin e Kinës Komuniste, Mao Ce Dun.Takimi ishte aq i papritur dhe i paparashikuar, në të cilin, unë dhe kolegu im mbetem krejt të habitur për çka dëgjuam nga Mao Ce Duni se citatet e tij, të cilat kishim muaj që po i përkthenim, “nuk i hynin fare në punë popullit shqiptar”.
Në vazhdim të bisedës, ne i shpjeguam edhe një herë, se ishim dërguar në Pekin me porosi të Enver Hoxhës, për të botuar në gjuhën shqipe, librin me citatet e tij.
“Ç’ju duhen juve citatet e mia?”, – na pyeti Mao Ce Duni.
“Ato kanë vlerë të madhe për vendin tonë”, – iu përgjigja unë.
“E ç’vlerë mund të kenë për popullin shqiptar citatet e mia, të cilat bazohen mbi jetën, praktikën dhe kushtet e Kinës? Për ju, ato s’kanë asnjë vlerë”, – replikoi ai.
Mund të imagjinohet situata e vështirë që krijoi një reagim i tillë, i paparashikuar tek ne.
Për një çast, menduam se po na hidhej poshtë e po na shkonte kot, gjithë ajo punë disamujore dhe kështu që unë vendosa ta “mbroj” mendimin tim.
“Partia jonë u jep shumë rëndësi atyre, – shtova unë, – Për ato, është interesuar personalisht shoku Enver. Madje mund t’ju them se fillimisht, tirazhi i tyre qe caktuar në 20 mijë kopje, por ditët e fundit, Tirana kërkoi që ky tirazh të rritet deri në 100 mijë ekzemplarë dhe kjo, për shkak të interesit që paraqesin edhe për Shqipërinë”.
– Po ua them haptas, – vijoi Maoja pas përgjigjes time, – Unë kam dhënë porosi të prerë të mos botohen as në Kinë citatet nga fjalimet e mia, por të botohen citate të zgjedhura nga veprat e Marksit, Engelsit dhe Leninit, mirëpo këta, ja ku është shoku Jao Ven Juan, këta nuk i kanë zbatuar porositë e mia.
Ai i hodhi një vështrim qortues Jaos, i cili, i ndodhur ngushtë, nuk e hapi fare gojën.
Dëshmimtarë të historisë së revolucioneve të përgjakura!
Manekinë, në duart e prestigjiatorëve fanatikë e hipokritë botërorë, si kryetari i Kinës së Madhe, i fshehur nëpër xhungla dhe udhëheqësi Shqipërisë së vockël, të vockël, sa një pikë në oqean!
Gargantua dhe Liliputë të përjetshëm!

Kristaq Panduku,drejtuesi i parë I Bandës VATRA

March 25, 2015 by dgreca

DOSIER/ Flet Violeta Baraku, e bija e Kristaq Pandukut: Në Rinas ka pritur nga Hrushovi dhe deri tek Zhukovi dhe shumë udhëheqës ushtarakë të vendeve të lindjes/
– Në Rinas ka pritur nga Hrushovi dhe deri tek Zhukovi dhe shumë udhëheqës ushtarakë të vendeve të lindjes/
– Hysni Kapo kujdesej për bandën dhe u thoshte kuzhinierëve, shikojeni pak Kristaqin se do na ikë nga duart/
– Më 11 janar 1946, kur u shpall Shqipëria Republikë, babai ka drejtuar 6 orë pa ndërprerje bandën frymore se do vinte Enver Hoxha/
-Në vitin 1967 kur parada s’po ecte mirë dhe Beqir Balluku dha urdhër: “shkoni dhe gjeni Kristaq Pandukun”/
-Në vitin 1924 u bë pjesë e Bandës Frymorë “Vatra” që ndihmoi Fan Nolin të vinte në Shqipëri/
-Pas përfundimit të shkollës në Boston atë e emëruan në punë aty, por u kthye në Shqipëri nga malli/
-Ilo Panduku, xhaxhai im, ishte një ndër 200 komunistët e parë që formuan PKSH
-Në vitin 1930, e caktuan zëvendësdrejtor të Bandës Mbretërore /
– Babai im ka jetuar pa nofullën e poshtme 40 vjet, pas një infeksion në një dhëmballë/
– Në Boston shkoi për studime me ndihmën e Nolit, i cili i tha se Shqipëria ka nevojë për muzikantë/
– Babai i ndihmoi të gjithë instrumentistët italianë të shpërndaheshin nëpër çetat partizane, që të mos i vrisnin gjermanët/
-Ai drejtoi bandën e Ushtrisë për 22 vjet me radhë, një record/
Shkruan: Albert Z. ZHOLI/
Një histori e vërtetë por e pabesueshme. Kristaq Panduku, Dirigjenti i Bandës së Fan Nolit, i Bandës së Mbretërisë dhe 24 vjet i bandës së Ushtrisë, në vitin 1930 ka incizuar me një specialist muzike nga Austria 9 këngë patriotike shqiptare të cilat janë lënë në heshtje si dhe vetë vepra e Pandukut. Dhe pse kishte mbaruar shkollën e muzikës shkëlqyeshëm në vitin 1930 në Boston, edhe pse e emëruan në një nga Bandat Frymore më të mira në një qytet bregdetar amerikan, ai më shumë preferoi të vinte dhe ta ushtronte profesionin në Shqipëri, pasi kishte shumë dashuri për të. Në vitin 1937, pas një infeksioni, atij i hiqet nofulla dhe jeta e tij u bë disi i tërhequr, por ai mbeti një profesionist elitar, i cili drejtoi Bandën Frymore Shqiptare për 26 vjet me radhë ndoshta një rekord ky. Në vitet 1944 deri në vitin 1966 ai priti në Rinas të gjithë personalitete e vendeve Lindore, njëkohësisht ishte dhe drejtuesi i bandës në tre parada ushtarake. Nuk mund të lihet mënjanë se Kristaq Panduku, ishte kryetari i parë i Jurisë së Festivalit të parë të këngës së muzikës së lehtë në RTSH.
Sa vjet e drejtoi Bandën e Ushtrisë babai juaj?
Plot 22 vjet, nga viti 1944 deri në vitin 1966 që doli në pension. Ndoshta është rekord, pasi ai nuk ju nda asnjë çast këtij profesioni dhe Bandës së Ushtrisë deri sa kishte mundësi të punonte.
Nga jeni me origjinë?
Ne jemi me origjinë nga Korça. Pra brenda korçarë. Babai im ka qenë i datëlindjes 1902.
Kur ka shkuar në Amerikë babai juaj?
Babai im ka shkuar në Amerikë në vitin 1926 dhe ka studiuar në Boston për muzikë për 4 vjet, për trombë. Ai ishte një student i shkëlqyer në këtë lëndë. Ai shkoi në Boston pasi kishte fituar përkrahjen dhe respektin e Fan Nolit. Mund të them se Fan Noli ishte ai që e kërkoi për studime dhe pse në SHB babai ka pasur dy vëllezër aty. Por babai nuk ju bë barrë pasi donte vetëm të mësonte dhe pastaj të kthehej në atdhe.
Ku u njoh babai juaj me Fan Nolin?
Babai im u njoh kur Fan Noli erdhi në Shqipëri dhe krijoi qeverinë e vitit 1924, qeverinë e qershorit. Për ta ndihmuar Nolin në këtë nismë demokratike, nga Amerika erdhi dhe banda Vatra, e cila e ndihmoi shumë Nolin në fillimet e tij të ndërtimit të shtetit të ri më demokratik.
D.m.th., babai juaj ju bashkëngjit Bandës së Shoqërisë “Vatra”?
Po, babai kishte mësuar në Liceun e Korçës. Ne rrjedhim nga një familje punëtorësh korçarë. Nuk kishim ndonjë pasuri, vetëm nëna e babit kishte njëfarë pasurie. Por megjithatë gjyshi im donte që fëmijët të mësonin, ndaj babanë e futi në Lice. Që aty ai filloi të mësonte veglat muzikore. Duke mësuar babai merrte pjesë në një Bandë të vogël muzikore të qytetit të Korçës. Kur erdhi Banda e Shoqërisë “Vatra” nga Amerika në mbështetje të Fan Nolit, babanë e thërrasin në këtë Bandë muzikore me shumë emër. Babai pranoi menjëherë dhe u bë pjesë e saj. Kur qeveria e Nolit u përmbys, ai i tha babait, është mirë të vish të studiosh në Amerikë për muzikë. Babai i tha do mundohem. Do kesh përkrahjen time në Boston i tha Noli i madh dhe babai e miratoi.
Babai shkoi dy vjet më vonë, pra në vitin 1926?
Po. Dy vjet më vonë. Në Boston e priti Fan Noli. Ai e adresoi se ku dhe si të konkurronte. Babai konkurroi dhe fitoi. Ishte shumë i talentuar. Mbaroi shkëlqyeshëm. Sa mbaroi shkollën, atë e caktuan si instrumentist në një nga qytetet më të mëdha bregdetare të Amerikës. Pra e emëruan në punë. Xhaxhait tim ju bë qejfi që vëllai i tij arriti rezultate të larta. Puno dhe fito i tha dhe vëllai dhe Noli. Por babai u tha të dyve se do të shkonte në Korçë njëherë se e kishte marrë malli për nënën. Ishte viti 1930. Pasi ndenji ca ditë në Korçë dhe u çmall me nënën, vjen në Tiranë të takojë shokët e Bandës. Pra atëherë ishte Banda Mbretërore. Ajo Bandë ishte vazhdim edhe e Qeverisë së Nolit (disa prej tyre). Drejtuesit e saj i thanë menjëherë të fillosh punë tek ne, pasi kemi shumë nevojë për instrumentist të shkolluar në Amerikë, aq më tepër që ke mbaruar shkëlqyer. Për Trombë babai ishte i padiskutueshëm në Shqipëri atë kohë. Drejtues i Bandës Mbretërore, (apo i orkestrës siç e quajmë ne), ishte një muzikant nga Çekia. Ai kishte vite aty dhe ishte një profesionist i mirë. Kështu filloi punë në bandën Mbretërore, pikërisht në vitin 1930. E caktuan zëvendës drejtor, apo zëvendës i Bandës Mbretërore.
Babai ka pasur një fatkeqësi?
Po, një fatkeqësi të madhe. Babai im ka jetuar pa nofullën e poshtme 40 vjet. Ai pati një infeksion në një dhëmballë. Shkoi për ta hequr nga dhimbja e madhe. Ishte viti 1937. I bënë një gjilpërë në Spitalin Ushtarak dhe ajo i bëri reaksion. Në mëngjes nuk i hapej goja. U detyruan e i thyen nofullën e poshtme, pasi ndryshe nuk mund të jetonte. Nofulla u thye dhe u detyrua pastaj të shkojë në Itali, në Bolonja. Aty ja rregulluan disi, por ai mbeti pa nofullën e poshtme dhe nuk mund të hante kurrë më gjëra të thata, vetëm të lëngshme. N.q.s., nuk do kishte shkuar në Bolonja jeta e tij ishte në dyshim.
Kur u kthye nga Bolonja (Itali) si veproi?
Sigurisht, filloi punë menjëherë, madje i ishin paguar dhe ato ditë pune. Në këtë moment drejtori çek i tha Mbretit se tani unë nuk kam pse rri më këtu, keni Kristaqin, ai është mjeshtër vetë. Pra ishte viti 1937, pranverë. Unë isha dy vjeç, ndërsa nëna ishte shtatzënë me motrën time. Mbreti e pranoi dhe babai u bë drejtori i Bandës Mbretërore, pra dirigjent njëkohësisht.
Po kur Shqipëria u pushtua nga Italia Fashiste çfarë bëri babai?
Banda në atë kohë nuk u prish. Autoritet u thanë që Banda të vazhdonte punën normale. Ata sollën shumë instrumentistë, por jo dirigjent. Pra edhe me pushtimin nga Italia babai vazhdonte të njëjtën punë. Dirigjent i Bandës frymore të Shqipërisë. Merrte pjesë në ceremoni të ndryshme dhe kurrë nuk e zëvendësuan. Deri në vitin 1943 babai vazhdoi këtë punë. Ndërsa me ardhjen e gjermanëve ndryshoi çdo gjë. Gjermanët jo vetëm nuk donin t’ia dinin për Bandën, por donin të arrestonin dhe shumë instrumentistë italianë që ishin me Bandën. Babai i ndihmoi të gjithë instrumentistët italianë të shpërndaheshin nëpër çetat partizane. Për këtë e ndihmoi vëllai i tij Ilo Panduku.
Kush është Ilo Panduku?
Ilua ishte xhaxhai im, vëllai i madh i babait, i cili ishte një ndër 200 komunistët e parë që formuan PKSH. Ishte një njeri i mirë dhe shumë aktivist. Ai njihej nga të gjithë udhëheqësit e Partisë Komuniste të asaj kohe.
Po babai ku u vendos?
U vendos në Priskë, afër Shtabit të Përgjithshëm. Aty i dhanë detyrë që të mbante listën dhe të ofronte të gjithë ish anëtarët e Bandës Frymore, për parakalimin në Tiranë. Madje që atë kohë i kishin të qarta punët e Bandës Frymore.
Ju si familje ku banonit në këtë kohë?
Para se të shkosh tek Medreseja është një rrugicë, e Kukjeve quhet. Përkarshi kësaj rruge rridhte një vijë uji, ku ishte ndërtuar një mulli. Vija e ujit me tunel kalonte poshtë rrugës automobilistike. Ai vend ishte shumë i mirë për tu fshehur. Partizanët kishin marrë vesh se aty në darkë do kalonte një autokolonë gjermane. Aty u fshehën shumë partizanë dhe në kohën kur po kalonte autokolona ata hodhën nëpër makina shumë bomba. Vendi gjëmoi sikur do përmbysej Tirana. Partizanët u futën në tunelin e vijës së ujit dhe u larguan pa marrë asnjë plagë. Gjermanët patën shumë makina të djegura ndaj u tërbuan. Menjëherë erdhën dhe na lajmëruan të largohemi nga shtëpitë se do jua djegin gjermanët. Ne ikëm në mesnatë. U vendosëm tek shtëpia e xhaxhait që e kishte në lindje të rrugës së Elbasanit. Babai u trondit shumë, pasi të nesërmen me të vërtetë gjermanët e dogjën një pjesë të lagjes.
Kush kujdesej më shumë në atë kohë në Prisk për bandën Frymore tek Shtabi i Përgjithshëm?
Kujdesej Hysni Kapo. Madje ai thoshte, ore shikojeni pak Kristaqin se do na ikë nga duart. U thoshte kujdes pasi babai nuk hante dot. Ai donte vetëm supa dhe kishte rënë nga shëndeti. Kur të therni ndonjë dele, jepni Kristaqit të hajë trutë, pasi e kemi problem shëndetin e tij. As mishin se hante dot. Hysniu u thoshte përgatisni pjesët që do ekzekutoni kur do çlirohet Shqipëria.
Çfarë kujton tjetër nga koha e luftës?
Kur ishin muajt e fundit të luftës, ne u zhvendosëm tek shtëpia e tezes e cila kishte një bodrum. Rrinim tërë frikë. Babin kishim disa muaj pa e parë. Kur ja ai vjen befas në bodrum. U habitëm por dhe u gëzuam shumë. Ishte dobësuar, ishte bërë kockë e lëkurë. Fillova të qaj. Nuk e shikoja dot në atë gjendje. Atë natë nuk ju ndava. Ai iku të nesërmen. Ne s’kishim më shtëpinë tonë. S’dinim ku të rrinim. Pa të ardhura, pa strehë, pa ndërresa. Nuk mund ta kuptoni se çfarë jete.
Po kur u çlirua Shqipëria?
Atë ditë u bë festë e madhe. Në Tiranë marshuan shumë partizanë. Babi me bandën u vendosën tek një ndërtesë tek Kryeministria. Unë shkoja aty çdo ditë. Përgatiteshin për të pritur qeverinë demokratike që vinte nga Berati. Kur erdhi qeveria, u bë një paradë e vogël ku Banda luajti pjesë të ndryshme, marshe. Banda u vendos aty ku sot është teatri Kombëtar. Aty ata luajtën disa pjesë për disa orë.
Ku u vendosët ju në këtë kohë?
Ne shkonim ku të mundnim tek të afërmit tanë. Pastaj Hysni Kapo i tha babait shiko gjë ndonjë shtëpi, se duhet ruajtur familja. Babai me disa të njohur shkoi dhe u vendos tek shtëpitë e ish oficerëve italianë që i kishin në Laprakë. Por bëri një gabim, zgjodhi një shtëpi të madhe me katër dhoma të cilën na e morën kur erdhën rusët.
Ku u emërua babai në këtë kohë?
U emërua drejtor i bandës së Ushtrisë, aty ku ishte por me emërim tjetër. Pra i thanë të ofronte të gjithë instrumentistët që ai njihte për të bërë sa më të plotë Bandën e Ushtrisë.

Kur e ka bërë drejtimin më interesantë të Bandës së Ushtrisë babai juaj?
Më 11 janar 1946 kur u shpall Shqipëria Republikë. Atëherë u bënë shumë manifestime dhe parakalime. Ato ditë babai ka qenë më i angazhuar se kurrë. Por mund të përmend dhe në Kongresin e parë që u zhvillua aty ku sot është teatri kombëtar se ende nuk qe ndërtuar teatri Operës, pa le më pastaj Pallati i Kongreseve. Pra dhe aty Banda ka qenë e pranishme.

Çfarë mban mend ndonjë ditë, apo bisedë të veçantë, të babait si drejtues i Bandës së Ushtrisë?
Kur babai ishte në vitin e parë të pensionit, në vitin 1967, nuk e di se çfarë parade u bë. Por nuk po gjendej harmonia midis bandës dhe parakaluesve. Beqir Balluku dha urdhër, shkoni dhe gjeni patjetër Kristaq Pandukun, ai i di mirë këto punë. Erdhën dhe i folën babait dhe ai shkoi menjëherë. Ishte i papërtuar. Duhet të dini se ai ishte veshur oficer. Por në pension doli në fillim të vitit 1967 pasi 8 muaj punoi si përgjegjës Kulture në Ministrinë e Mbrojtjes.

Çfarë personalitetesh ka pritur babai në Rinas?
Të gjithë personalitetet deri në vitin 1966 ai i ka pritur. Mund të veçoj Hrushovin, Zhukovin dhe shumë personalitete të vendeve të Lindjes. Më vjen keq që si kam shënuar, pasi babai ishte shumë neglizhent në këtë drejtim.

Kishte me ndonjë nga Ministrat miqësi babai?
Babai rrinte larg ministrave, rrinte dhe larg miqësisë. Shikonte vetëm punën e tij. Ai e vuante shumë dëmtimin e nofullës, pasi nuk fliste mirë dhe nuk mund të hante çdo gjë. Kjo kishte bërë që ai të mos hapej në shoqëri dhe të mos merrte pjesë në shumë gëzime miqësore dhe familjare. Një herë më tha që kam frikë të përkëdhel fëmijët, pasi mendoj se mund t’i tremb. Pra e vuante shumë mungesën e nofullës.

Çfarë eventi tjetër ka qenë babai si drejtues, apo profesionist i mirë?
Babai ka qenë kryetar i Jurisë së Festivalit të parë në RTSH. Kur i thanë për këtë detyrë edhe u trondit. Nuk donte të bënte jetë publike. Rrinte i tërhequr. Ka qenë dhe në Jurinë e Festivalit të dytë. Më vonë u tërhoq. Në Festivalin e parë ka qenë dhe Marije Kraja, por më vonë u tërhoq pasi thoshte se nuk jam shumë specialist për muzikën e lehtë.

Pasditeve nuk dilte?
Jo, kurrë. Sa vinte në shtëpi vishte pizhamet dhe vetëm lexonte. Më shumë lexonte për gjeografinë dhe historinë. Me ato libra i kalonte pasditet.

Sistemi, duke qenë se ka qenë dhe dirigjent i Bandës Mbretërore, nuk e ka ngacmuar?
Jo, nuk e kanë ngacmuar pasi ai s’merrej me politikë. Por frikën e kishte, edhe pse një vëlla e kishte nga 200 komunistët e parë.
Nga vinte kjo frikë?
Vinte pasi dy tezet e mia, motrat e tij, ishin martuar me italianë. Ato ikën me familjet e tyre në Itali në vitin 1949 dhe në shumë letra që ato dërgonin hapeshin. Kështu babai i preu fare lidhjet. Por vëllai i tij kishte lidhje me Qemal Stafën, Xhorxhi Martinin, etj. Babai ahere i ndihmonte me rroba.

Po në shkollë a vinte të interesohej babai dhe kur je ndjerë keq para tij?
Jo, kurrë. Ai interesohej vetëm në shtëpi. Na pyeste për mësimet, na pyeste për mbarëvajtjen. Na kishte nën kujdes dhe ashtu të heshtur unë e doja shumë. Kishte vlera në heshtjen e tij. Ai ishte njeri i heshtur, i tërhequr. Ne fëmijët e dëgjonim në heshtje. Fjala e tij ishte ligj. Ne i tregonim vetë çdo gjë. S’kishte nevojë të na pyeste. Kurrë nuk na ka qëlluar. Por njëherë jam ndjerë keq. Mos gaboj ishte viti 1948. Kur erdha nga shkolla në shtëpi, e gjej nënën duke qarë. Çfarë ke i them? Çfarë të kem, në shtëpi kemi vetëm bukë misri! Çfarë do hajë babai, ai se kapërdin dot bukën e misrit?
Juve ju nxorën probleme për studimet?
Jo! Unë kisha rezultate të mira. Mbarova shkollën për Inxhinieri Elektronike të rrymave të dobëta dhe kur mbarova shkollën më caktuan inxhiniere në Radio Tirana. Radio atëherë ishte e vetme dhe kishte një emër të madh. Aty kam mësuar shumë, bëra një shkollë të dytë.
Kjo ishte puna e parë që bëje?
Jo. Unë në punë jam futur 15 vjeç. Jam futur në kohën kur babai u sëmur dhe duhej të mbahej familja. Lashë shkollën e mesme dhe u futa në shkollë në Postë Telegraf, si teknike, pasi isha e mirë në fizikë. Shkollën e lartë e bëra më vonë pa shkëputje nga 25-deri në 30 vjeç. Në radio vazhdova deri në vitin 1990 kur dola në pension. Njëherë donin të më largonin nga puna gjoja se kisha thënë pse nuk erdhën llambat e aparateve nga Kina. Pra ishte thjesht spiunim pasi nuk e kisha thënë kurrë. Pasi ne filluam të merrnim aparatura nga Hungaria kur u prishëm me kinezët. Ah si kam shpëtuar, por e drejta triumfoi.
A ishte vlerësuar babai juaj në atë sistem?
Pas çdo parade ai merrte medalje si “Naim Frashëri” etj. Ka marrë shumë Fletë-lavdërime, por nuk ka marrë asnjë Titull si “Artist i Merituar” apo “Mjeshtër i Madh”. Besoj se i takon. Sot, më tepër se kurrë, ai duhet ët marrë atë çka dhënë për Shqipërinë. Pe të mos marrë dhe ai titullin “Mjeshtër i madh|?

Kë do të veçosh nga puna e babait tuaj si muzikant?
Babai im ishte nacionalist. Ai iku nga Amerika se e donte shumë Shqipërinë, madje muzika vinte e dyta. U grind me vëllain që kishte në Amerikë. Ja, po veçoj një rast. Babai më tregonte se në vitet 1930 kishte ardhur një specialist muzike nga Austria, i cili kërkoi të incizonte disa nga këngët karakteristike shqiptare. Atë e pozicionuan pranë Bandës. Ai pyeti babanë se çfarë këngësh mund të incizonin. Babai i tha që këngët më të bukura janë ato patriotike. Dakord, tha specialisti, por ku ti incizojmë? Pastaj i thotë a ke ndonjë dhomë tënden? Po i thotë babai, kam një dhomë poshtë kinema “17 Nëntorit”. Aty bashkë me 7 shokë i vunë dritares së vetme një batanije që të krijonte akustikë dhe të mbyte zhurmët e jashtme dhe aty kanë incizuar 9 këngë patriotike, që unë i kam ruajtur dhe shumëfishuar deri më sot. Janë këngë shumë të bukura, të cilat janë dhënë në radio Tirana me dhjetëra vjet me radhë. Sot unë e kam shumëfishuar. Por nga ana tjetër dua të theksoj se babai im ka dhënë me qindra koncerte të ndryshme në regjimin e Zogut, në periudhën e pushtimit fashist por më shumë në sistemin komunist. Ato nuk mund të numërohen që nga koncertet tek Pallati sportit “Asllan Rusi”, tek ambientet koncertale tek Rr. Elbasanit, tek një dhomë pas Përmendores së Skënderbeut dhe deri tek SHQUP. Unë do të doja që ai të vlerësohej, të merrte sa gjysma e asaj që i takon.
Çfarë vlerësimi të marrë?
Ka shumë vlerësime, por më e pakta që i takon është Artist i Merituar, pse jo dhe Mjeshtër. I ka dhënë shumë muzikës shqiptare. Nuk mund të numërohen koncertet e tij. Në vitin 2007 SHQUP më kërkoi CV e tij për t’i vënë emrin e tij Dhomës së Bandës së Ushtrisë, por se di si kaloi ajo kërkesë. Në vitin 2013, sërishmi më kërkuan dokumentacionin për ta bërë Mjeshtër të Madh, por sërishmi asnjë përgjigje të saktë nuk mora. Kam besim absolut tek Ministrja Mimi Kodheli e cila po sjell frymë të re në Ushtri. Ajo me performancën, me sjelljen dhe përkushtimin në punë, besoj se do të bëjë diçka. Kam besim tek inteligjenca dhe vlerësimi që ajo u bën intelektualëve. Mbetem me shpresë tek kjo ministre konkrete dhe fjalëpakë.

Përkujtohet tragjedia detare e anijes Austro Hungareze “Linz”

March 25, 2015 by dgreca

Nga Shefqet Kërcelli/
Më datën 24 mars 2015, në rajonin e kepit të Rodonit, u përkujtua 97 vjetori i mbytjes së avullores së transportit detar të perandorisë AustroHungareze “Linz”. Në këtë ceremoni morën pjesë Ambasadori i Republikës së Austrisë, shkëlqesia e Tij, zoti Thomas Schnoll, Ambasadori i Republikës së Hungarisë, shkëlqesia e tij zoti Antal Neizer, Komanadanti i Forcës Detare, Gjeneralbrigade Qemal Shkurti, Patër Aurel Gjerkaj, Ministër provincial, diplomatë e ushtarakë, përfaqsues nga Ministria e Kulturës, të medias, kuadro dhe detarë të anijes “Iliria”, P-131, etj. Avullorja austrohungareze “Linz”, me kapiten Hugo Tonelli, ishte vapori i “Lloydit” austriak dhe në vitin 1918, u mor për nevojat e ushtrisë perandorake, transport trupash. {Avullorja “Linz” u prodhua në kantierin e Triestes në vitin 1909, me përmasa 104×13.4 m, peshkim-7.9 m dhe tonazh 3819 t}. Gjatë lundrimit nga porti i Rjekës për në portin e Durrësit, më datën 19 mars 1918, ora 19.00, anija hasi me një minë detare në bordin e majtë, 3.7 milje në perëndim të Kepit të Rodonit. Goditja ishte fatale, dhe për rjedhojë anija u mbyt brenda 25 minutash. Në këto kushte dhe tre anijet luftarake {dy anije siluruese, “98” dhe “TB 974” si dhe destrojeri “Balaton”}, që e shoqëronin “Linzin”, nuk patën asnjë lloj mundësie për të evituar mbytjen e saj. Në bordin e anijes bashkë me ekuipazhin, ishin 1003 persona të rregjistruar, nga të cilët 413 robër italianë, të cilët do përdoreshin për punë në territorin shqiptar nga ushtria austrohungareze. Por në anije kishte dhe persona të parregjistruar, ushtarë austrohungarezë që në prag të përfundimit të Luftës së I-Botërore zgjodhën destinacione të tjera qëndrimi, përkthyes shqiptarë dhe italianë, personel nga Kryqi i Kuq, etj, të cilët e bëjnë këtë tragjedi detare nga më të mëdhatë e kohës. Specialisti i zhytjeve, nip tek familja e detarëve të vjetër ulqinako-durrsakë Kapidani, zoti Ilir Capuni, thotë se anija është mbytur në thellësinë 42 m dhe është në gjendje të mirë. Gjatë eksplorimit të bërë nga një ekspeditë shqiptaro-austriake është parë qartë vrima e shkaktuar nga mina detare si dhe gjendja e anijes. I apasionuar pas sportit të zhytjeve, zoti Capuni thotë se në ujërat Adriatiko-Joniane ka me dhjetra anije të mbytura, të cilat mund të eksplorohen nga zhytësa shqiptarë e të huaj, duke i shërbyer më së miri zhvillimit të turizmit nënujor. Organizimi i kësaj ceremonie, por dhe të tjerave në të ardhmen, është një mënyrë për promovimin e këtyre vlerave në ujërat shqiptare. Pjesmarrësit e këtij aktiviteti përkujtimor shkuan në vendin e mbytjes së anijes “Linz” me anijen “Iliria”, {P-131}, ku u zhvillua një ceremoni e thjeshtë në respekt të detarëve e personelit të mbytur në këtë fatkeqësi detare. Diplomatët dhe Gjeneral Shkurti në përshëndetjen e tyre evidentuan fatin tragjik të personelit civilo-ushtarak të anijes “Linz”, mbytur më pak se një shekull më parë. Kontakti në një minë detare e vendosur nga pala tjetër ndërluftuese solli mbytjen e menjëhershme të anijes bashkë me marinarët dhe personelin e saj. Gjithsesi ata ishin njerëz, të cilët lundronin afër brigjeve tona dhe u mbytën në ujërat tona. Natyrisht dhe dhimbjen e parë për ta, e përjetuan banorët e zonës së Ishmit e kepit të Rodonit, të cilët historikisht janë shquar për mikpritje dhe bujari. Ngelet detyrë e studjuesve tanë ta evidentojnë se si e përjetuan banorët e kësaj treve mbytjen e marinarëve të “Linz-it”. Vazhdimësi e kësaj dhimbje njerëzore është ceremonia që u zhvillua sot, për të përkujtuar humbjen tragjike të këtyre marinarëve. Ceremonia barti dhe simbolikën e saj, sepse në këtë ngushëllim për detarët e mbytur morën pjesë dhe marinarë shqiptarë. Pra, shpirtërat e detarëve austro -hungarezë dhe ushtarëve robër italianë, të tretur në thellësitë e Adriatikut bashkë me trupat e tyre, mbas një shekulli morën ngushëllimin e diplomatëve respektivë dhe detarëve shqiptarë. Kjo tregon se vitet bëjnë të vetën, historia, përpjekjet e vazhdueshme për paqe të popujve në këtë anë të Adriatikut sollën këtë ditë të vecantë, që askush se mendonte një shekull më parë. Në vijim diplomatët e huaj nënvizuan përpjekjet për paqe e siguri gjatë këtyre viteve nga vendet e rajonit, si dhe të ardhmen evropiane të popullit shqiptar. Mbas ceremonisë fetare të drejtuar nga Patër Aurel Gjerkaj, nga dy ambasadorët, Ai austriak dhe hungarez dhe Komandanti i Forcës Detare u hodhën në det kurora me lule, në nderim të viktimave të kësaj tragjedie. Kështu në këtë ceremoni të thjeshtë, pjesmarrësit shprehën dhimbjen, hidhërimin dhe ngushëllimet e tyre për detarët e anijes “Linz”. Ju prehtë shpirti në paqe! Ky ishte mesazhi që ata përcollën në këtë ditë marsi, pak milje nga brigjet e Rodonit.

Komuniteti ne New York-Ndihma një akt human

March 25, 2015 by dgreca

nga Mimoza Dajçi/
Ndihesh vërtetë mirë brenda vetes kur gjatë jetës tënde ke patur mundësi të bësh diçka të mirë, sado të vogël në dobi të dikujt që ka nevojë për mirësinë tënde. Një fenomen i tillë dashamirës u prek dukshëm pak ditë më parë në Bronx në rrugën e quajtur “Mother Teresa”, ku emigrantë nga komunitete të ndryshme përfshi edhe shqiptarë u mblodhën për të sistemuar e paketuar materialet e grumbulluara që do të nisen në Shqipëri në zonat e përmbytura.
Njerëz të grup moshave të ndryshme pleq e fëmijë, të gjithë të proekupuar për të dhënë ndihmesën për popullsinë shqiptare në jug të vendit. Si bletët punëtore, në linjë zinxhir bëhej sistemimi e paketimi i rrobave e materialeve humanitare dhuratë nga banorët përreth New Yorkut e New Jersit.
Mbi 250 kuti kartoni të përmasave 16 me12 inch, u mbushën me rroba të palosura për gra, burra e fëmijë, lodra, përveç pakove me lodra e mjete didaktike që u sollën nga New Jersy, donacione të veprimtarit të njohur Gani Perolli. Ai dhuroi gjithashtu edhe një sasi biçikletash – scoter për fëmijë, ku mbi kutitë e tyre me gërma të mëdha shënuam se, tre nga këto biçikleta mundësisht tu dërgohen fëmijëve që humbën nënën e tyre nga kjo katastrofë natyrore në Novoselë të Pogradecit.
Ndihma dhe mbështetje ofruan Zyra e Governatorit në New York Andrew Como, Presidenti i Bashkisë Ruben Dias Jr, Senatori Jef Klain, Senatori Gustavo Rivera, Assamblyman Mark Gjonaj, Kordinatoria Ekzekutive e Zyrës së Assamblyman Mark Gjonaj – zonjusha Nathalia Fernandez, Lideri i Partisë Demokratike për Distriktin 80 në Brorx Joseph McManus, Konsulli James Vacca, Konsull Member Hon. Ritchie Torres, Allerton Ave, Morris Park Association, Apple Bank Pelham Parkwy, skenografi Astrit Tota, etj.
Edhe fëmijët, pjesëmarës në këtë aksion bamirës në Bronx, duke parë përkushtimin e prindërve përveshën mëngët e përpiqeshin me të gjitha mënyrat për të përshpejtuar këtë proçes. Të qeshur e të gëzuar ecnin e vraponin nga njeri cep i sallës tek tjeri, vendi ku ndodheshin ndihmat, duke u ofruar ujë apo diçka tjetër më të rriturve.
Ndihmat u grumbulluan në hollin e një pallati ne Bronx. Edhe Emanueli, djali i vogël me aparatin fotografik në qafë bëri çudirat e veta, fotot e realizuara prej tij dolën qartë e bukur. Dukej tepër i ngarkuar, punë të cilën e kreu me sukses, dhe aparatin e shkrepte sa herë që ia kërkonte “profesioni si fotograf”. Një qenush me emrin Fluffy sillej rrotull Anabellës e Danielit duke ia bërë më të këndshme atmosferën vogëlushëve. Fëmijët bënë foto me Fluffy-n, kujtim nga kjo ditë, ku do të nisnin lodra për bashkëmoshatarët në Shqipëri. Anabella gjashtë vjeçare piktorja e ardhshme së bashku me vëllain e saj të vogël Danielin e ledhatonin Fluffy-n, i jepnin diçka për të ngrënë, ndërsa ky i fundit kënaqej nën shoqërinë e tyre.
E tek i shikoje fëmijët ashtu gjithë zell e pasion mendja të shkonte tek puna mrekullueshme e prindërve për të edukuar tek ata ndjenjën e dashurisë e sakrificës pēr këdo që është në hall. Pozitiviteti që transmetoi tek fëmijët ky mision human është shumë domethënës, pasi kultivon tek brezat e ardhshëm ndjenjën e atdhedashurisë e ndihmës reciproke. Jeta ka avantazhet e saj por edhe shumë të papritura, prandaj është e rëndësishme që këto nisma duhet të përkrahen e të gjejnë mbështetje të gjerë.
Drejtuesit kryesoë të organizatave Pelham Parkway Neighberhood Association, Shoqata Shqiptaro Amerikane “Duart e Hapura” dhe Organizata e Grave Hope & Peace” – Edth Blitzer, Aleks Nilaj e Mimoza Dajçi falenderuan vullnetarët, median, fëmijët e vegjël, si dhe bisnesmenin e palodhur Tony Musaj për drekën e shtruar me ushqime tradicionale shqiptare.
Sipas tyre këto ndihma vërtetë nuk do të mbyllin përfundimisht plagët e të mbijetuarve, por ata besojnë se solidarizimi është i dobishëm e do të lehtësojë sado pak dhimbjen e tyre.
Prania e Assamblyman Mark Gjonaj me stafin e tij, i gëzoi së tepërmi pjesëmarësit, i cili vlerësoi punën e ekipit organizativ e njerëzve të mirë që shpenzojnë kohën e tyre për kauza jetësore. Veprimtaria u mbulua nga mediat shqiptare dhe “Bronx Times”.
Foto: Emanuel Musaj
Mars 2015, New York