NEW YORK : Më 3 Prill 2015 mbylli sytë përgjithmonë në spitalin Beth Israel në Nju Jork, intelektuali dhe veprimtari i nderuar i Diasporës z. Miltiadh Nasti. Z. Miltiadh Nasti u lind në Lukovë të Himarës në 20 Shtator 1942. Ai ishte djali patriotit shqiptaro-amerikan Lasko Nasti, ish themelues i Federates Panshqiptare VATRA dhe njëkohësisht shpallës i pavarësisë nga Perandoria Osmane për Zonën e Bregut.
Milto, sic e thërrisnin të gjithë, u rrit në një ambjent ku i ati e mësoi me respektin për punën, kulturën, të qënit i ndershëm, si dhe me dashurinë për vendin e tij dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ndonëse me një aktivitet të njohur patriotik dhe në perhapjen e arsimit, familja Nasti u përball me shpronësime dhe persekutime të pafundme gjatë periudhës komuniste, rezultat i së cilës ishte edhe privimi nga studimet dhe puna e merituar.
Por, gjithë kalvarin e vuajtjeve të panumërta nën diktaturë, Milto Nasti diti ta kaloje me qetësi e maturi, duke ditur të ruajë personalitetin e tij dhe emrin e familjes. Ardhja e demokracisë e mbushi jetën e Miltos, ashtu si e tërë shqiptarëve me një kolorit të gjerë lirie. Që në fillimet e saj, Milto iu përkushtua ngritjes së strukturave të Partisë Demokratike në Zonën e Bregut, duke qenë kryetar i parë i saj, dhe në vazhdimësi fi gurë qëndrore dhe e respektuar.
Gjatë tërë punës së tij si anëtar i Këshillit të Rrethit Sarandë, e në detyra të tjera administrative në Zonën e Bregut, Milto ka treguar ndershmëri dhe një luftë të pakompromis ndaj cdo shfaqjeje apo elementi abuziv.
Vitet e fundit të jetës ai i kaloi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku iu bashkangjit menjëherë veprimtarive të diasporës.
Fillimisht në Washington DC e më pas në Nju Jork, z. Milto Nasti pati mundësinë të takohej me kongresmenë e senatorë, anëtarë të klubeve të kulturës e letërsisë, duke ditur të shpalosë vlerat e mirëfi llta të intelektualit shqiptar. Pjesëmarrja e tij në aktivitetet e shkollës shqipe, festivalet e këngës e kulturës,
diskutimet për mbarëvatjen dhe përsosjen e aktiviteteve ishte e vlefshme dhe gjithmonë e mirëpritur.
Ndarja e papritur dhe e parakohshme nga jeta tronditi tërë komunitetin tonë në SHBA.
Shqiptarë nga mbare Amerika: Nju Jorku, Nju Xhersi, Konektikati, Bostoni, Filadelfi a, Uashington DC, Meriland, Virxhinia, Florida, Cikago, Micigani erdhën t’I jepnin lamtumirën e fundit mikut, shokut dhe njeriut të mirë. Drejtuesit e lartë të shoqatave më të njohura: Federata Panshqiptare VATRA, Shtëpia e Lirisë Shqiptaro – Amerikane, TV Alba Life, Shkolla Shqipe, Shoqata e Shkrimtarëve, TV Kultura Shqiptare, etj si edhe personalitete të spikatur, profesorë, diplomate, gazetarë, artistë, intelektualë, etj zhvilluan homazhe në nderim të jetës dhe aktivitetit të tij.
Komuniteti shqiptar në SHBA do ta ndjejë gjatë mungesën e mikut të mirë Milto Nasti. Por, të gjithë ndjehemi krenar për emrin e tij të mirë, familjen e nderuar dhe fëmijët e shkëlqyeshëm.
Ceremonia e varritit të trupit të të ndjerit Milto Nasti do të zhvillohet në vendlindjen e tij, Lukovë, Sarandë, Ditën e Shtunë, Dt. 11 Prill 2015 në orën 10.00 am.
Më poshtë po paraqesim poezinë e shkrimtarit të njohur shqiptaro – amerikan Petraq Pali kushtuar mikut
të tij të vjetër: Miltos !
Shpesh here për vite e dakada ndaloja
Tek e Milto Nastit, shtëpi
Ai ishte bir Bregu nga LUKOVA
Mik i gushtë imi qysh në fëmijëri.
*
Në konvikt në Ujë të ftotë
Vite kaluam bashkë
Ai, gjimnazist, e unë
Pedagogjikas
I “mbrapshtë” !
*
Problematik isha unë
Një “arakat” nxanës i pa “bindur”
Dhe Miltua i urtë i butë
Më këshillonte shpesh
Për Tu (RI) lindur. !
*
Dashmirësia e Tij
E një fi sniku të vërtetë
Nxanës MODEL
Sedërtar në shkollë
Dhe në jetë.
Me kongresmenin Eljot Engel
*
Lufta e klasave
Mbi të rrëndë kish vepruar
Sa nisi Universitetin
Spiunët e ndaluan…!
*
Gjithsesi Ai, diti të menaxhojë
Me sjelljen e Tij Korrekte
E dashuroi një krahinë
Një Lukovë.
E tërë, plot derte !
*
Dhe i tkurur i ndrydhur,
I ndrojtur
E priti erën e Lirisë,
Me shumë dashuri.
U lidh pazgjidhshmërisht
Me Fitoren e
Demokracisë.
Në Shqipëri !
*
Kur u rëzuan diktatorët
Ai reformën e ndryshimeve
Përqafoi,
Njeriu model
Vlerat dhe super vlerat e TIJ
Tregoi.
*
Krijoi një familje
Me plot vlera qytetari
Të katër femijët e Miltos
Janë Etalon në shoqëri.
Model
Unikë,Intelektualë
Fisnikë.
*
Të shkolluar
Të edukuar
Se nga fis që pikon kanërrjedhë,
Në traditat e prindëve
Qëndrojnë
Kurdoherë.
*
Miltua , vonë e rahu mërgimin
I detyruar e sforcuar
Shkoi mbas Fëmijëve.
Të gëzojë
Nipat e mbesat…
si prind e gjysh
Perfekt.
*
Dhe ja, sot Miltua
Fatkeqësisht pa pritur ndahet nga Ata,
Të cilët me mundim I riti I shkolloi,
Në zëmër të New YORKUT….
Mbaroi,
Dha Jetë,
Aty ku Fryma e Lirisë
Mbi Globin,
Ishte mbjellë.
*
I pa haruar kujtimi tij
Do të mbesë.
Ne Foto: I nderi Nasti me Kongresistin amerikan Eliot Engel, mik i shqiptareve
(Kortezi:Beqir SINA)
Archives for April 2015
In memoriam:Njeriu i mirë Ylli Vejsiu
nga Andon Dede, Nju York/
Në njoftimet që u dhanë për ndarjen nga jeta të Ylli Vejsiut, u evidentuan disa nga funksionet që ka pasur apo ndihmesat që ka dhënë ai në fusha të ndryshme të shkencës tek ne. Të gjitha ishin më se të vërteta, ai i meritonte, madje shumë më tepër se aq sa u thanë e u shkruan. Edhe unë, po të filloja këtu e të radhisja tërë studimet e tij, të botuara në revistat shkencore apo dhe si libra më vete, lista do të qe tepër e gjatë e shkrimi do të qe i plotësuar qoftë vetëm me to. Por unë do të flas për Yllin si njeri dhe as që do ndalem në studimet dinjitoze që ka realizuar ai në ekonomi, sociologji e sidomos në fushën e demografisë. Kush është kurioz të njihet me to, e ka fare të lehtë, qoftë përmes mjeteve elektronike, po ashtu edhe nëpërmjet skedareve në gjithë bibliotekat e vendit. Unë po përpiqem të hedh dritë në disa aspekte që lexuesi apo dashamirësi i Yllit nuk do t’i gjente në ato burime, tjetër punë se sa do ia arrij qëllimit. Duke iu përmbajtur këtij parimi, unë jam i vetëdijshëm se, kur flasim e shkruajmë për persona publikë, cilëtdo qofshin ata, rëndësi ka vepra që kanë lënë dhe jo aq shumë personaliteti i tyre vetjak, njerëzor. Kemi tërë ata njerëz të shquar, në politikë, art, shkencë e kudo, qi si njerëz mund të mos meritonin ndonjë vëmendje, por që me kontributet e tyre kanë hyrë prej kohësh në panteonin e lavdisë.
Pas kësaj hyrjeje, dikush edhe mund të më kthehet, pa të keq: “Po, vërtet, ç’na duhet ne se kush ka qënë Ylli Vejsiu, si njeri…Neve na intereson ajo që ai ka bërë e ka lënë pas…”. Megjithëse edhe unë jam dakord me këtë lloj arsyetimi, nuk heq dorë nga imja dhe ja sepse: unë nuk po i caktoj atij vendin që do të zërë ai në shkencë e aq më pak në politikën shqiptare, se edhe të doja ta bëja këtë, nuk e kam atë tagër. Por unë i përmbahem mendimit se ne sot, si vend, si popull e si shoqëri, para së gjithash e mbi të gjitha kemi nevojë për njerëz të mirë, me integritet. Dhe e kundërta: nëse Shqipëria ka rënë sot në këtë derenxhe që po e përjetojmë të gjithë, arsyeja kryesore, sipas meje, është se në politikë e qeverisje i kanë munguar pikërisht njerëzit e mirë.
** *
E njoha së pari kur punoja në Televizion. Ma rekomanduan për një bisedë dhe shkova e takova në zyrën ku punonte, në mos gaboj në Komisionin e Planit të Shtetit. Që në atë përballje të parë, më la përshtypjen e njeriut të edukuar, të kulturuar e të sjellshëm. Me miratimin e shefit të vet, pranoi të vinte. Mbasdite, kur e prita për të bërë regjistrimin, më tha si me drojtje: “A do të vonohemi shumë se më duhet të shkoj një çikë herët në shtëpi, se nesër do të nisem për në Kinë?”. Duke mos qënë fare i sigurt se si do të shkonte regjistrimi, i thashë se qe i lirë të shkonte dhe i urova rrugë të mbarë. Ma merr mëndja se gjithkush tjetër nuk do të kishte pranuar të vinte, po qe se të nesërmen do të udhëtonte jashtë shtetit, kur kemi parasysh se dalje të tilla, në atë kohë, përbënin eveniment për të gjithë ne.
Më pas, fati e solli që të punonim bashkë, madje në një zyrë, në Institutin e Studimeve M-L, pranë Komitetit Qëndror. Atë mëngjez që do të vinte ai, e bëra rrugën për në zyrë me një ndjenjë kënaqësie si të prisja ndonjë mik të vjetër e të afërt. Për këtë u nisa pak më herët, për të bërë dhe përgatitjet e rastit. Por, kur mbërrita tek zyra, shoh se ai po më priste tek dera, kishte vajtur para meje. Ndjenja e detyrës qe një cilësi e brendëshme e tij.
Duke punuar në një zyrë me të, arrita të njoh në thellësi e gjithanshmëri personalitetin e tij, si njeri i kulturuar, i sjellshëm, erudit dhe i gatshëm të bisedoje me të për çdo temë e çdo fushë. Unë e quajta veten me fat e të privilegjuar që mu dha rasti të punoj me të, edhe pse për pak kohë. Nga ai kishe se ç’të merrje edhe në bisedat më të zakonshme që bëhen përditë në zyrë, në kafe e kudo. Ishte një kënaqësi e veçantë ta dëgjoje atë tek shtjellonte mendimet, me atë zërin e tij të qetë e të shtruar që të imponohej. Thashë edhe më lart, se rrezatonte kulturë e njohuri të gjithanshme e nuk kursehej nëse i kërkoje ndonjë konsultim më të zgjeruar, siç qe p.sh. momenti im që po përgatisja temën studimore në një fushë të afërt me interesat e tij shkencore. Ai mu gjend pranë qysh në konceptimin fillestar të saj, në përpilimin e pyetësorit që realizova e deri në miratimin në Komisioni e Lartë Shkencor, antar i të cilit qe dhe ai. Madje ai qe dhe një nga oponentët e disertacionit tim.
Por s’qe e thënë që ai të qëndronte gjatë tek ne, edhe pse emërimi i tij aty e kishte zanafillën tek ata lart fare, për të mos thënë tek numuri një i asaj kohe. Se nga doli një “vigjilent” andej nga lagjia dhe informoi organet kompetente se “Ylli nuk mund të punonte në atë institut se dikur babai i vet paskej pasur një problem me shtetin…”. E thërresin Yllin në zyrën e kuadrit dhe ia njoftojnë largimin. Ata që e kishin prurë as nuk u ndjenë fare. Ditën e fundit dolëm bashkë dhe pas një kafeje, e përcolla deri tek rruga e Elbasanit. Më bëri përshtypje reagimi i tij: tepër i përmbajtur, pa asnjë mllef, i vetëdijshëm se të tilla gjëra mund të ndodhnin. Madje kureshtjes time për ndonjë emër, se nga e kishte peshqesh këtë që i ndodhi, iu shmang: “As që më intereson fare, ma ktheu, e ç’rëndësi ka?” U përqafuam e u ndamë si miq të ngushtë.
Kontaktet me të i ruajta edhe më vonë. Për gjithë sa po flasim, është fjala për vitet e fundit të 80-ës, të shekullit të kaluar, pra kur po i vinte fundi edhe vetë sistemit që po përjetonim.
Kur nisi greva e urisë e studentëve, rastësisht mora vesh se aty qe futur dhe Ylli. U habita se me sa e njihja unë, nuk qe për të tilla veprimtari. “U fut se ka djalin atje” – shtoi bashkëbiseduesi, – pa të qe për Yllin, nuk futej”. Unë nuk i vura rëndësi asaj që po thoshte ai, por me këtë rast m’u kujtua një dimension tjetër i Yllit, ai i prindit, dobësia e madhe që kishte ai për të birin. U ndala tek ky episod jo pa qëllim: kur dëgjova “Zërin e Amerikës”, në darkë, si zakonisht, pati një intervistë edhe me Yllin. Më kujtohet bile edhe hyrja që bëri kronisti i njohur i përtej oqeanit kur tha se “në këtë grevë ka jo vetëm studentë, por dhe intelektualë të tjerë, si Prof. Dr. Ylli Vejsiu…”. Por, kur e pyeti Yllin se si qe futur aty, ky, me një sinqeritet të habitshëm, pohoi atë që më pat thënë i njohuri im pak më parë: “Hyra se kisha djalin…”. Pastaj ai e zgjeroi motivimin, por tashmë ato që thoshte nuk tërhiqnin më vëmendjen. Dikush do ta quante këtë një sinqeritet të tepëruar, deri edhe naivitet, kur kemi parasysh retorikën e të tjerëve që i binin gjoksit se po bashkoheshin me studentët për liri e demokraci etj.etj. Jo se Ylli nuk i kishte edhe këto motive, por unë e përmenda këtë episod për të treguar se ai nuk dilte dot nga vetja.
Më pas ai u aktivizua shumë në zhvillimet demokratike dhe u zgjodh njëzëri kryetar i Degës së PD-së së Tiranës. Në atë kohë PD-ja i kishte zyrat tek rruga e Kavajës, jo larg institutit ku punoja dhe unë. Takoheshim, bisedonim e për ndonjë problem edhe bashkëpunuam. Ndjeja kënaqësi që po më jepej rasti të bëja dhe unë diçka për të. E shihja në mitingje e në veprimtari të tjera dhe po habitesha me veten. Po e them pa ndonjë paragjykim se ai nuk qe për politikan. Me këtë absolutisht nuk dua të mohoj sadopak vlerat apo aftësitë e tij. Mendoj se këtë vlerësim për të e ndaj dhe me të tjerët që e kanë njohur. Më pas ai u zgjodh deputet e u emërua ministër i Arsimit në qeverinë e parë të PD-së. Prapë po e them se ai nuk qe i përshatshëm për atë post, jo për nga përgatitja e formimi, por nga ato cilësi që duhet të ketë një funksionar, në atë post, në kushtet e vendit tonë, në stadin që po kalon i ashtuquajturi tranzicion tek ne. Prapë po e theksoj se më këtë pohim unë nuk ia ul aspak vlerat e aftësitë atij. Në të kundërt ia rrit, sado e çuditëshme të duket. Politikani apo dhe qeveritari tek ne, duhet të ketë pikërisht ato vlera e cilësi që kishte Ylli, por kjo është vetëm teorikisht apo virtualisht. Përvoja çerekshekullore e tranzicionit tek ne ka dëshmuar të kundërtën. Ja pra që pohimi im ia shton vlerat atij. E përsëris: Politika nuk qe stofë që i shkonte.
Unë në atë kohë punoja në Institutin e Studimeve Pedagogjike, që varej direkt nga ky dikaster. Për marrëdhëniet e ngushta që kishim pasur, logjika më e thjeshtë e donte që unë t’i ruaja edhe më tej kontaktet me të, por kjo nuk ndodhi. Nuk i shkova asnjëherë në zyrë, edhe pse mund të kisha ndonjë problem me dikasterin. Kur, në një nga ato seminaret që bënim shpesh në ato vite, u përballa me të. “Pse nuk ke ardhur asnjëherë tek unë?” – më tha ai pa të keq. “As mos prit që të vij” – i thashë edhe unë me të njëjtën gjuhë. “Eja nesër se kam një problem të vogël që dua ta konsultoj me ty!” – më tha. I shkova. Pasi ma ekspozoi çështjen, më kërkoi mendim dhe unë i fola si të qemë miq e shokë, pa asnjë paragjykim e tendencë. Qe fjala për drejtorin e ardhëshëm të institutit ku punoja, por kjo nuk ka asnjë rëndësi.
Një ditë prej ditësh troket dera e zyrës time dhe më del përpara një miku im i vjetër, Vasil.P., oficer. Njiheshim që në Unike me të. Ishte nxënës i shkëlqyer dhe më erdhi keq që përfundoi thjesht oficer kur mund të kishte pretendime më të mëdha. Jeta na kishte ndarë e rrallë fort takoheshim. “Kam një hall të madh, ia nisi ai. Siç mund ta dish, unë kam dy vajza me glaukomë. Njera prej tyre kërkon të regjistrohet në Shkollën e Gjuhëve të Huaja, por atje na thonë se janë plotësuar vendet dhe s’ma pranojnë. Unë mora vesh se ti e ke shok apo mik ministrin. Të lutem do të më ndihmosh…”. “Dëgjo Vasil, ia ktheva, tepër i prekur nga sa më tha, – unë vërtet njihem me të, por më beso se që kur është bërë ministër nuk i kam shkuar asnjëherë në zyrë, edhe pse kam pasur ndonjë problem. Por ty nuk të kundërshtoj dot, jo vetëm për miqësinë që kemi pasur por sidomos për hallin që ke”. U çova dhe shkuam bashkë në ministri. Ylli, sapo i tha sekretarja se kush kishte ardhur, më priti menjëherë. I thashë përse kisha vajtur. Edhe ai u prek e ma preu shkurt: “Unë jam dakord, por duhet të bisedosh dhe me drejtorin e drejtorisë përkatëse. Thuaj se unë jam dakord…”. Aty e tek drejtori, që për fat qe po një i njohuri im, V.M. që kishte punuar tek ne në Institut. Por, për habinë time, ai nuk pranoi dhe më kundërshtoi. “Po ta hap derën për këtë, tha ai, vijnë dhe të tjerë pastaj. Jo, nuk jam dakord…”. “Dëgjo, i thashë, e para që edhe ministri është dakord. E dyta, as të kam ardhur ndonjëherë për të të kërkuar ndonjë favor, por a e kupton se me ç’rast kemi të bëjmë: një vajzë e verbër kërkon të vazhdojë shkollën dhe ne të mos ia krijojmë këtë mundësi, qoftë dhe si përjashtim?!”. Por, qe e kotë, ai nuk lëshoi pe. Vasili u bind se s’mund të bëja më shumë. Ja, ky tip politikani i duhej Shqipërisë në këto vite, që as do t’ia dijë për humanizëm e më the të thashë…Jo rastësisht ai më pas u bë dhe ambasador ndërsa Ylli u zëvendësua me një tjetër. A thua të qe ndonjë ministër tjetër në vend të tij nuk do e çonte deri në fund miratimin që më dha mua? Ndaj thashë se politika nuk qe stof për të. Ishte kjo arsyeja që unë as i kërkova e as prita ndonjë favor nga ai kur u bë ministër dhe, mbi të gjtiha, po e them me shumë sinqeritet, se as nuk pata ndonjë qejfmbetje. Për një gjë jam i sigurt: që nga ai, si ministër, shumë miq e të afërt kanë ngelur të zhgënjyer e të pakënaqur. A mund të kuptohet shqiptari pa i kërkuar ndere e favore atij që ka pushtet, e për më tepër në një post si ai?!
Nga gjithë sa më sipër, nuk di nëse lexuesi më dha të drejtë për mesazhet që doja të transmentoja apo jo, gjë që nuk ka shumë rëndësi. Mua më erdhi shumë keq që e la këtë botë një njeri i mirë, nga ajo racë që po rrallohet përditë e më tepër tek ne dhe kjo më mjafton e më qetëson që munda të shkruaj këto rreshta për të.
LETRA DHE SHËNIME TË FAIK KONICËS
RRETH PËRPJEKJEVE PËR BOTIMIN E LIBRIT TË TIJ- “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë”/
Nga Idriz Lamaj/
Libri i Faik Konicës – “Shqipëria Kopshti Shkëmbor i Evropës Juglindore”, botuar pas vdekjes së autorit nën kujdesjen e Qerim Panaritit, mbështetur në letrat e Konicës dhe të shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride & Company” mban titullin “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë”.
Në parathënien e kësaj vepre, Panariti thotë: “titulli i librit nuk është i Konicës”, por është i veti. Ai citon edhe dy letra midis Konicës dhe shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride &Company” të New York-ut, ku bëhet fjalë për prejardhjen e librit dhe vështirësitë që ka ndeshur në përgatitjen e tij.
Për të shkruar pak më gjerësisht se Panariti lidhur me zanafillën e këtij libri dhe planet për botimin e tij, shfletojmë një dosje me letra e shënime të Faik Konicës, të cilën ma pati dhuruar Petro Kolonja, këtu e një çerek shekulli më parë. Këto letra e shënime të pabotuara deri tani vënë në dukje përpjekjet e Konicës për botimin e librit dhe ofrojnë mundësi për analizimin e shkaqeve të mosbotimit të tij.
Në vazhdim sjell korrespondencën, ato pak letra që kam në dorë, midis pronarit të shtëpisë botuese që përmendëm më lart dhe të Konicës.
Robert Mc. Bride i shkruan Konicës letrën e pare, më 19 nëntor 1935.
I dashur zotëri,
Me rekomandimin e z. Hito Sadik, sekretari i konsullatës në Boston, po ju shkruaj këtë letër lidhur me projektin e një botimi që do të ndërmarrim.
Jemi shumë të interesuar për të siguruar dhe botuar një histori të sotme me karakter popullor për Shqipërinë, që në veçanti do të vërë në dukje përparimin e bërë nga vendi në situatën e re, me të cilën ballafaqohet si pasojë e luftës.
E dimë se vendi juaj asnjëherë nuk është treguar në literaturën angleze siç i takon dhe ato botime që janë për të anglisht janë kryesisht të vjetëruara.
Natyrisht, gjetja e një historiani është shumë e vështirë dhe sigurimi i shitjes së librit, pasi të shkruhet dhe të botohet, është një çështje me rëndësi të madhe për ne. Duke shpresuar se Ju jeni të interesuar të shihni botimin e një libri serioz, ju kërkoj me anë të kësaj letre, të na rekomandoni një person të përshtatshëm për këtë punë dhe të na jepni mbështetjen tuaj për shitjen e librit, gjë e domosdoshme për sigurimin e e shpenzimeve dhe nxjerrjen e fitimit ekonomik.
Përfitojmë nga çdo këshillë e juaja për këtë çështje.
Me nderime, Robert Mc. Bride
Konica i përgjigjet z. Mc. Bride, më 21 nëntor 1935:
Zotëri,
Kam nderin t’ju njoftoj se mora letrën tuaj të datës 19 nëntor 1935.
Projekti juaj për botimin e një “Historie Moderne Popullore të Shqipërisë” më intereson jashtëzakonisht dhe shpresoj të realizohet sa më parë. Jam i një mendimi me ju për nevojën e një libri të tillë.
Kur z. Hito Sadik ju rekomandoi mua, ndoshta ai ka pasur në mend se unë, për më tepër se gjysmë shekulli, kam mbledhur material për një histori të Shqipërisë dhe tani kam arritur në shkallën e klasifikimit të lëndës së mbledhur dhe paraqitjen e formës së librit. Sidoqoftë, libri im do të jetë një libër shkencor i cili kryesisht u shërbën studiuesve të historisë si një studim udhëzimi e reference për gjurmin të mëtejshëm. Natyrisht, këtë mund ta kthej shumë lehtë edhe në një botim të lezeçëm për rrethe më të gjera lexuesish, duke lënë jashtë të gjitha shqyrtimet dhe pikat që mund t’i interesojnë një specialisti. Por, për të shkruar një libër të formës gazetare, i cili pak a shumë do të përfshinte paraqitjen e sotme të përparimit mekanik të Shqipërisë, mua nuk më intereson aspak. Nëse ju kuptoj mirë, ju keni në plan pak a shumë një vepër të tillë, për shkrimin e së cilës unë ju rekomandoj z. Nelo Drizari, instruktor i shqipes në Universitetin Columbia, person i përgatitur në gazetari dhe i aftë për të shkruar një vepër të thjeshtë dhe të lehtë për t’u lexuar. Adresa e tij është: z. Nelo Drizare-Philosophy Hall, Columbia Universitu, New York City.
Këtu vë në dukje, ju do të keni përkrahjen time për inkurajimin e shitjes së librit të z. Drizai dhe shpresoj se një vepër e tillë do të gjejë blerës midis turistëve dhe njerëzve kuriozë.
Nëse, nga ana tjetër, ju preferoni që unë ta shkruaj librin, asht siç theksova në paragrafin e mësipërm, jam i bindur se libri do të gjejë blerës në kolegje, biblioteka dhe studiues të historisë dhe pastaj me një ritëm më të ngadalshëm besoj se do të shiten një numër i konsideruar kopjesh. Tërë çështja është nëse ju dëshironi një vepër serioze që përmban lëndë origjinale apo dëshironi një libër të mbështetur në shkrime të përsëritura dhe të botuara nëpër gazeta e revista. Nëse më dërgoni dy-tre libra mbi vendet tjera, si një shembull ose model që ju keni në mend, do të jem në gjendje më të mirë për t’ju këshilluar si duhet.
I juaj me nderime, Faik Konitza
Më 26 nëntor 1935, z. Mc. Bride i shkruan Konicës përsëri:
I dashur zotëri,
Ju falënderoj përzemërsisht për mirësinë që patët të na shkruani gjerë e gjatë.
Ne nuk dëshirojmë një libër gazetaresk, të përciptë, por një studim origjinal dhe serioz mbi të kaluaren dhe të tashmen e Shqipërisë, të shkruar me sa më shumë dramë njerëzore, me sa më pak të dhëna të parëndësishme, me detaje të specifikuara traktatesh, me fakte politike të brendshme dhe me një theks të veçantë në vetë historinë e popullit; pra, një studim të vërtetë historik që trajton shumica e historianëve. Thjesht, ne dëshirojmë një vepër origjinale historike të shkruar për shtresën e lexuesve të përgatitur dhe jo një libër të formës gazetareske.
Për të mos diskutuar më rreth kësaj çështjeje, ne dëshirojmë që librin ta shkruani Ju dhe dhe mos të kërkojmë gjetkë.
Këtu shtrohet një pyetje, së cilës duhet t’i gjejmë përgjigjen para se të fillojmë punën. Duket se fillimisht libri do të ketë një numër të vogël shitjeje, që nuk i mbulon shpenzimet e botimit. A do të ishte praktike për qeverinë shqiptare të siguronte kopje të mjaftueshme për konsullatat e veta në vendet që flitet anglishtja, për të na ndihmuar kalimin e vështirësive të botimit?
Unë do të thoja se një libër relativisht i përmbledhët në vëllim mund të shitet dy dollarë kopja. Sikur qeveria të blente tre-katërqind kopje, me çmim tregu $ 1.20 cent, do të na garantonte mundësinë e fillimit të punës. Ju e dini mirë se ana ekonomike është vendimtare për sigurimin e shpenzimeve të botimit.
Sinqerisht i juaji, Robert Mc. Bride
Konica i përgjigjet z. Bride më 30 nëntor 1935:
Zotëri, ju njoftoj se mora letrën tuaj të 26 nëntorit 1935, për të cilën ju falënderoj.
Jam i sigurt se qeveria shqiptare do të blejë dy-treqind kopje të një libri të shkruar nga unë, e, në qoftë se jo, nja dy organizata shqiptare do të realizojnë atë që nuk realizon qeveria. Unë mendoj ashtu, sidoqoftë, kjo nuk bëhet para botimit të librit, por dy-tri javë pasi libri të dali në qarkullim.
Libri, ashtu si e përfytyroj unë, do të shtrohet në këtë mënyrë: do të jetë një parathënie e shkurtër, një ose dy faqe. Pastaj, një kapitull hyrës në të cilin gjuha, raca, kombi, kostumet dhe veçoritë e popullit shqiptar, si dhe klima e karakteristikat fizike të vendit do të përshkruhen shkurtimisht; ky kapitull zë 20 faqe. Mbas kësaj do të jenë nja 200 faqe mbi historinë, ngjarjet, përpjekjet dhe luftat e popullit shqiptar nga kohët më të lashta deri më sot. Një kapitull i shkurtër i fundit do të përmbledhë gjendjen e sotme. Në fund të librit,- në njëfarë mënyre të shkëputur prej tij, që do t’u shërbejë vetëm studiuesve seriozë, janë nja 20 faqe shënime, të cilat shpjegojnë me referenca të sakta disa pika kontestuese historike, për të cilat bëhet fjalë në zemrën e librit. Në vazhdim do të jenë dy faqe bibliografi dhe 10 faqe treguesi sipas rendit alfabetik.
Ju do të shihni nga parashtrimi se libri, ashtu si e mendoj unë, do t’ju përgjigjet mirë kërkesave tuaja. I vetmi lëshim që kërkoj është të më jepet vend për shënimet dhe treguesit, përndryshe vepra do të ketë pamjen e një pune amatori, gjë së cilës dua t’i shmangem vendosmërisht.
Nëse më dërgoni vërejtjet tuaja lidhur me pikat e mësipërme, do të shikoj për ndonjë modifikim të mundshëm të planit tim.
Sinqerisht i juaji, Faik Konitza
Më 18 dhjetor 1935, z. Mc. Bride i shkruan Konicës:
I dashur z. Konitza,
Kërkoj ndjesë për vonimin e përgjigjes sime letrës suaj të 30 nëntorit. E kam shikuar si të domosdoshme nga ana financiare shitjen e një tirazhi sado të vogël të librit te kolegët tanë në Angli para se t’ju bëj ofertën e sigurt.
Sa të marr përgjigje nga ata, do t’ju shkruaj me hollësi.
Sinqerisht i juaji, Mc. Bride
Më 6 shkurt 1936, z. Mc. Bride i dërgon Konicës marrëveshjen (kontratën) e nënshkruar nga ana e tij. Kontrata e shtëpisë botuese, dy faqe të formatit të madh, përmban detaje si çdo kontratë e zakoshme e firmave amerikane. Nga 11 pikat e marrëveshjes dhe 7 shtojca, z. Mc. Bride vë në dukje vetëm dy pika të cilave duhet t’u përmbahej Konica: titullit të librit “Një histori e Shkurtër e Shqipërisë” dhe të ardhurave nga shitja e librit. Sipas marrëveshjes, Konica do të paguhej 10% nga të ardhurat e librit, nëse shtëpia botuese do të shiste një tirazh prej 2000 kopjesh. Në dy shtojca të marrëveshjes, z. Mc. Bride shënon edhe disa detaje të së drejtës rreth shitjes së librave nga ana e autorit.
Konica e nënshkruan marrëveshjen dhe e poston pas dy ditësh.
Më 17 shkurt 1936, z. Mc. Bride i shkruan Konicës:
I dashur Konitza,
Më duket se kontrata jonë është pak e pshtjelluar në një shtojcë të rregullores së vet. Ajo që shënoni Ju në pikën 3, thjesht nuk përfshin të drejtat e shitjes së librave jashtë shtetit. E drejta e shitjes së librave jashtë shtetit përfshihet në paragrafet e pikave 4 dhe 5; në gjysmën e faqes së dytë të kontratës. Shpresoj se ajo sqarom shumë mirë pozitën e autorit.
I juaji sinqerisht, Robert Mc. Bride
Më 18 shkurt 1936, Konica i përgjigjet edhe kësaj letre;
Zotëri,
Ju njoftoj se mora letrën tuaj të datës 17 shkurt 1936. Ju falënderoj për shpjegimet; këtu ju dërgoj kontratën e nënshkruar prej meje.
Lidhur me referimin për botimin e librit, besoj se dorëshkrimin do ta përfundoj deri nga fundi i korrikut, pasi tërë lëndën e kam mbledhur me kohë dhe tani më mbetet vetëm t’i jap formën.
I juaji, Faik Konitza
Më 27 maj 1936, Konicës i shkruan z. Tom Davin, editor i shtëpisë botuese “Robert Mc. Bride & Company”:
I dashur z. Konitza,
A mund të na dërgosh brenda dy-tri ditësh kapitullin e parë të librit? Shitësit e botimeve tona fillojnë udhëtimet brenda dy javësh. Ata duhet të kenë me vete listat e botimeve të vjeshtës, ku përfshihet edhe libri juaj. Ne duhet të kemi një pjesë të materialit për të përgatitur reklamën e librit, të cilën ata duhet ta kenë me vete.
U jemi mirënjohës gjithashtu po na treguat se kur mund të na dërgoni dorëshkrimin e plotë.
Me nderime, juaji Tom Davin, Editori
Konica i përgjigjet z. Davin, më 28 maj 1936;
Zotëri,
Këtu po ju dërgoj parathënien dhe kapitullin e parë të librit, sipas kërkesës suaj në letrën e 27 majit 1936. Ju di për nder nëse më dërgoni bocat e korrektuara.
Dorëshkrimin e plotë të librit shpresoj se mund t’jua dërgoj nga fundi i korrikut.
I juaji, me nderime, Faik Konitza
Më 5 qershor 1936, z. Davin i shkruan Konicës:
I dashur zotëri,
Ju falënderoj për dërgimin e parathënies dhe kapitullit të parë të librit. Titulli i librit është “Një Histori e Shkurtër e Shqipërisë”, vazhdim i serisë së historive të shkurtëra që po botojmë. Na nevojiten edhe dy informata nga zotëria juaj: 1). A mund të na dërgoni sa më shpejt titujt e kapitujve të librit, kështu që shitësit tanë mund të kenë një ide të përgjithshme mbi përmbajtjen e librit? Me këtë do t’jua dija për nder sikur të na dërgoni një përshkrim nja 200 fjalësh mbi përmbajtjen e librit, në të cilin do të bazohet përpilimi i katalogut tonë. 2). Ju lutem, a mund të na këshilloni se cila do të ishte harta më e përshtatshme e Shqipërisë për botim në librin tuaj. A duhet t’i vëmë emrat e qyteteve sipas shqiptimit të gjuhës shqipe, italisht, apo ka ndonjë traditë të shqiptimit në gjuhën anglishte? Kjo varet plotësisht në dëshirin tuaj.
Këto të dhëna na nevojiten sa më parë. Besoj se do të na i dërgoni deri të hënën, më 8 qershor.
I juaji sinqerisht, Tom Davin, Editori
Konica i përgjigjet z. Davin më 9 qershor 1936:
Zotëri,
Letra juaj e 5 qershorit më erdhi të nesërmen, më datën 6. Kërkoj ndjesë që nuk munda t’ju përgjigjesha menjëhërë, të hënën, për arsye se në funksionin tim si diplomat kisha një angazhim që nuk mund t’i shmangesha lehtë.
Një fjali në parathënien time nuk i përgjigjet titullit të librit. Po ju dërgoj faqen e parë të korrektuar të parathënies. Ju lutem, grisnje faqen e parë që e keni dhe përdorni këtë që po ju dërgoj. Titulli është në rregull dhe i pëlqyeshëm nga ana ime.
Brenda dy ditësh do t’ju përgjigjem lidhur me pjesën tjetër të letrës sua.j
I juaji sinqerisht, Faik Konitza
Po më datën 9 qershor, Konica merr këtë telegram nga shtëpia botuese: “Urgjentisht na nevojitet materiali i kërkuar në letrën e 5 qershorit. Ju lutem na dërgoni ç’keni të gatshme. Ju falemi nderit-Robert Mc. Bride & Company”
Konica i përgjigjet telegramit më 12 qershor 1936:
Zotëri,
Në zarf keni hartën e Shqipërisë me një shënim rreth shkrimit të emrave të qyteteve, pak më shumë se gjysmën e lëndës së librit dhe përshkrimin 200 fjalësh të përmbajtjes. Së shpejti do t’ju dërgoj pjesën tjetër. Ju lutem m’i ktheni bocat për shikim të fundit.
Me nderime, Faik Konitza
* * *
Për mua, këtu zhdukën gjurmët e korrespondencës Mc. Bride & Konica rreth botimit të librit “Një Histori e Shkurtër e Shqipërisë”. Sipas Qerim Panaritit, Konica i shkruan z. Mc. Bride edhe, më 18 prill 1939:
“Meqë Shqipëria, për shkak të rrethanave të sotme tragjike ka dalë në qendër të vëmendjes, dëshiroj të di nëse do të miratoni një sugjerim nga ana ime” domethënë botimin e librit, por “botuesi hodhi poshtë me mirësjellje sugjerimin e tij dhe dorëshkrimi mbeti mënjanë”.(“Shqipëria –kopshti shkëmbor i Evropës Juglindore”, Boston, Mas., 1957).
Tani, para se të themi diçka për disa shënime të Konicës, të cilat besoj se kanë të bëjnë me çështjen e librit, kthehemi edhe një herë te letra e parë e tij dërguar z. Mc. Bride. Këtë letër, Konica e shkroi në dy versione: versioni i parë i letrës, që më vonë shndërrohet në pika mbështetëse për versionin e dytë, është tri paragrafe më i gjatë. Në një paragraf të shkurtër, Konica nuk pranon asnjë përgjegjësi financiare për shtyp, duke i shpjeguar qartë arsyet e veta: “Librin e kam shkruar pa pretendim fitimi, por duhet të keni parasysh, nuk marr asnjë përgjegjësi të hollë ekonomike. Unë rroj me një rrogë të vogël të qeverisë sime me të cilën mëmzi përballoj jetësën e përditshme.”
Siç duket, Konica nuk e dërgoi këtë letër për arsye se ishte e gjatë, kishte bërë në të disa korrigjime me dorë dhe mund ta shkurajonte pronarin e shtëpisë botuese, duke u shmangur që në fillim nga përgjegjësitë financiare. Versioni i dytë i letrës, dërguar z. Mc. Bride, mbështetet në versionin e letrës së parë.
Thuhet se shumë njerëz të penës kur janë në tavolinë të punës të zhytur në mendime të thella rreth projekteve krijuese dhe halleve të jetës, “zhgarravitin, shënojnë e vizatojnë” në ndonjë letër që kanë aty pranë. Kur ato letra i shpëtojnë shportës është vështirë të konstatohet se ç’ kishin ndër mend të thonin ata në raste te veçanta.
Ky fenomen sigurisht duhet të ketë ndodhur edhe me Faik Konicën. Në dy fletë shkrimi të pastra, gjinden tri zhgarravitje të vogla me laps, një lule e vizatuar dhe disa shënime anglisht. Pas mendimit tim bazuar në në qartësinë e fjalive, Konica kishte në plan t’u shkruante për çështjen e librit dy miqve të tij. Ai shkruan në një fjali: “”Bëj mirë të folësh me Vasilin dhe Kriston, ndoshta mund të më ndihmojnë përkohësisht”. Në qoftë se qëndron ky mendim, atëherë ai kishte në plan t’i shkruante z. Hito Sadiku, sekretar i konsullatës së Shqipërisë në Boston. Vasili dhe Kristo duhet të jenë Vasil Pani e Kristo Thanas, të dy në gjendje të mirë ekonomike dhe miq të tij. Edhe fjala tjetër Lëre këtë punë, kur të vi atje shohim e bëjmë,…duhet të mendosh mirë,… më shkruaj…” ka mundësi të bëjë me këtë çështje. Po aty, në ato fletë, plani për t’i shkruar Nelo Drizarit, profesor në universitetin Columbia në New York, është i qartë: “Të kam shkruar materialin e ardhur nga Shqipëria. Na gjej katalogun me emrat e kolegëve amerikanë, të interesuar, sipas mendimit tënd. Me datën? (pikëpyetja është e Konicës; I. L.) do jem në New York, duhet të shoh vetë ç’bëhet atje. Nevojiten dy ditë pushim pune”. Dihet se Drizari ishte në dijeni të projektit për botimin e veprës së Konicës; ai i kishte shkruar Petro Kolonjës për këtë çështje.
Tani bëhet pyetja, pse nuk u botua libri? Megjithese mbetën vetëm spekulime, kam përshtypjen se z. Mc. Bride, pas analizave financiare, duhet të ketë ardhur në përfundimin se libri jo vetëm që nuk ishte fitimprurës për firmën e tij, por nuk i nxirte as shpenzmet e shtypit. Nga ana tjetër, atë e brente edhe ndërgjegjja morale ndaj Konicës, sepse vetë i kishte propozuar shkrimin dhe botimin e librit.
Po të lexohen me vëmendje dy pika të kontratës së nënshkruar midis z. Mc. Bride dhe Konicës, shihen hollësitë e përgjegjësisë së autorit për mbulimin e shpenzimeve të shtypit nëse shtëpia botuese nuk siguronte në parapagim shitjen e një tirazhi 500 kopjesh për një libër 200 faqesh. Megjithëse z. Mc. Bride dhe Konica nuk bëjnë fjalë në letrat e tyrre për ato dy pika të kontratës, ato vetëvetiu lënë të kuptohet se botimi i librit mund të pezullohej, për arsye se nuk ishte mbledhur asnjë parapagim.
Ndërkaq, edhe zotimi i Konicës për sigurimin e një pjese të shpenzimeve me blerjen e librit nga ana e qeverisë shqiptare, duket i pashpresë.. Mjafton të veçojmë fjalinë e letrës së tij “Jam i sigurt se qeveria shqiptare do të blejë dy-treqind kopje të një libri të shkruar nga unë, e, në qoftë se jo, nja dy organizata shqiptare do ta realizojnë atë që nuk realizon qeveria.”. Zotit Mc. Bride, fjalia e thjeshtë midis pargrafit të mësipërm, “në qoftë se jo”duhet t’i ketë tërhequr vërejtjen që në fillim. As mbështetja e autorit në “nja dy organizata shqiptare” nuk duhet të ketë mjaftuar për të.
Largimi i Konicës ndaj përgjegjësisë së financimit lë të kuptohet se ai s’kishte kuj t’i derjtohej për ndihmë. Me qeverinë i kishte ftohur marrëdhëniet si pasojë e kritikave që i bënte mbretit Zog me letra private. Me shokët më benikë të “Vatrës”, grupin e Refat Gurrazezit, ishte prishur për arsye të afrimit të tij me Nolin dhe me vatranët e moderuar. Organizimi i një fushate për mbledhjen e të hollave ndoshta i dukej iluzion për arsye të krizës së thellë ekonomike që kishte përfshirë Amerikën. Megjithë këtë, nuk kemi të dhëna nëse Konica mori ndonjë hap konkret për sigurimin e shpenzimeve të botimit.
Shpesh është thënë: “Konica ishte dembël, nuk i shkonte punës në fund, nuk i përfundonte shkrimet e veta”. Në këtë rast, pohimet e tilla nuk qëndrojnë.. Vëllimi i librit për të cilin bëhet fjalë, sipas kontratës, nuk duhej të kalonte 230 faqe. Ai i dërgoi shtëpisë botuee të paktën 120 faqe të gatshme për shtyp.
Ndërsa puna e rëndë dhe vështirësitë e Panaritit për plotësimin e zbrazëtive dhe për përgatitjen e librit të Konicës, botuar 15 vjet pas vdekjes së tij, duhet të jenë reale. Jam i mendimit se pjesët e gatshme të librit, të cilat Konica ia kishte dërguar shtëpisë botuese, kanë ngelur në shtypshkronjë dhe më në fund janë hedhur në shportë. Konica herë pas here i kërkon shtypshkronjës bocat, pjesët e përgatitura, për shikim të fundit, por nuk insistonte në kthimin e tyre, me shpresë se libri mund të botohej një ditë.
Greci dhe shpëtimi shqiptar i Gadishullit Italian
Shkruan: Shirley DioGuardi/
Historia e Grecit është e lidhur në mënyrë të pandashme me rolin vendimtar që figura kryesore historike e Shqipërisë, Gjergj Kastrioti (Skenderbeu), luajti në shpëtimin e Gadishullit Italian dhe pjesës tjetër të Evropës Perëndimore nga dominimi i Perandorisë Turko-Osmane në shekullin e XV-të. Për këtë arsye Gjergj Kastrioti ishte figurë e lartë e shekullit të XV-të jo vetëm për shqiptarët por për të gjithë evropianët dhe pse trashëgimia e tij është e përjetshme.
Gjeni ushtarak, filozof, mjeshtër i disa gjuhëve, diplomat dhe katolik i devotshëm, Kastrioti ka qenë subjekt i një numri librash në shumë gjuhë, i poezive nga Longfellow dhe Byroni, dhe i një opere nga Vivaldi. Statuja të figurës së tij ikonike me shpatë në dorë mbi kalin e tij magjepsës i janë dedikuar atij në Romë, Vienë e Budapest. Historia e tij fillon në Shqipëri e mbaron në Greci.
Kastrioti ishte djali i një princi shqiptar, Gjon Kastriotit, i cili i mbajti turqit osmanë pushtues larg për më shumë se njëzet vite derisa ai dhe udhëheqësit e tjerë shqiptarë u detyruan të pranonin një traktat mashtrues të paqes në vitin 1422 me Sulltan Muratin e II-të për të siguruar pjesën e fundit të ushtrisë turke në Evropën Juglindore dhe për ti shpëtuar jetën popullit të tij nga tërbimi i Perandorisë Osmane. Për të garantuar marrëveshjen, Sulltani mori peng katër djemtë e Gjonit dhe i dërgoi ata në akademinë ushtarake osmane në kryqytetin Adrianopojë.
Raporti shembullor akademik dhe ushtarak i djalit më të vogël të tij tërhoqi vëmendjen e Sulltanit, i cili do ti jepte atij gradën e gjeneralit në moshën 19 vjeçare dhe titullin nderues “Iskender Bey” apo siç njihet më mirë “Skenderbeg” në kujtim të Aleksandrit të Madh.
Në vitin 1443, Skënderbeu mori lajmin se babai i tij kishte vdekur në shtëpinë e tij të lindjes në Krujë, Shqipëri. Për shkak se Gjoni ishte i mirënjohur si udhëheqës i opozitës shqiptare ndaj osmanëve, Skenderbeu ndjeu rrezikun që i kanosej atij dhe popullit shqiptar. Ai kapi momentin kur u dërgua në një operacion ushtarak për të mposhtur hungarezët e udhëhequr nga një tjetër luftëtar i madh i lirisë (dhe gjemb në anën e Sulltanit), Janos Hunyadi. Me aftësinë e tij ushtarake, Skenderbeu hutoi vëmendjen e komandantëve të tjerë osmanë dhe la fushëbetejën për tu nisur për Shqipëri me 300 kalorës të tij besnik. Pas hyrjes triumfuese në Shqipëri, ai iu vërsul Kështjellës së Bardhë në Krujë me 28 Nëntor 1443 dhe e rrëzoi guvernatorin osman. Për njëzet e pesë vite të ardhshme Skenderbeu do të kryejë disa nga të bëmat më të mëdha ushtarake që do ta mbronin Evropën ndaj shtrirjes së Islamit nga Perandoria Osmane dhe do ta shtronin rrugën për shtete të lira e demokratike.
Në vitin 1461, Mbreti i Napolit, Ferdinandi I, i biri i Alphonsit të ndjerë, mik i ngushtë i Skenderbeut, i bëri thirrje atij që ta ndihmonte atë ti kundërvihej pushtimit iminent francez. Skenderbeu udhëhoqi një këmbësori elite prej 4,000 burrash dhe i largoi francezët në betejën e famshme të Apulias, afër Napolit. Si shpërblim për këtë fitore, Ferdinandi i dhuroi Skenderbeut dhe 2,000 ushtarëve të tij fshatin në maje të bjeshkës, Grecin. Siguria e Mbretërisë ishte garantuar kur Kastrioti vendosi të linte kalorësinë e tij në Greci ndërsa ai u kthye në Shqipëri për të vazhduar mbrojtjen e vendit nga dominimi turko-osman. (Vizitorët në Greci mund ta shohin që rruga kryesore mban emrin “Via Skenderbeg,” dhe se shtëpitë e para të ushtarëve të Skenderbeut janë ruajtur, edhe pse ato kanë nevojë të restaurohen.)
Vetëm pas vdekjes së Skënderbeut në vitin 1468 osmanët ishin në gjendje të nisnin pushtimin e tokave shqiptare, duke i vënë ato tërësisht nën kontroll në vitet 1480-të. Pastaj, qindra mijëra shqiptarë u larguan përtej Detit Adriatik në Mbretërinë e Napolit dhe më gjerë në kërkim të lirisë nga dominimi turk dhe konvertimi i detyruar në fenë islame. Përveç se në Greci, ata do të themelonin edhe 50 fshatra të tjera shqipfolëse që do të zhvilloheshin dhe sot janë duke lulëzuar në Campania, Puglia, Sicili e Kalabri. Refugjatët shqiptarë të quajtur Arbëresh ruajtën traditat kulturore shqiptare, gjuhën, dhe trashëgiminë e tyre katolike gjatë sundimit osman të tokave shqiptare që do të zgjaste për 424 vite. (Duke filluar në vitet e ’60-ta, gjuhëtari i ndjerë shqiptar Martin Camaj do të kalonte shumë vite në Greci duke studjuar e dokumentuar atë që ai besonte të jetë forma më origjinale e gjuhës shqipe e cila flitej e shkruhej aty.)
Kjo është arsyeja se pse Arbëreshët mbeten të lidhur me tokat shqiptare, dhe gjithashtu pse shqiptarët janë përgjithmonë të lidhur me Italinë. Pas rënies së Perandorisë Osmane në vitin 1912, shqiptarët e gjetën vetën duke luftuar kundër inkursionit sllav, duke filluar me Luftërat Ballkanike të 1912-1913. Me pëlqimin e të ashtuquajturave “Fuqi të Mëdha” (Austro-Hungaria, Britania, Franca, Gjermania, Italia, dhe Rusia), shqiptarët u ndanë padrejtësisht dhe artificialisht. Vetëm për shkak të ndërhyrjes së Presidentit të atëhershëm amerikan Woodrow Wilson në fund të Luftës së Parë Botërore në vitin 1918 u krijua shteti i Shqipërisë. Tre milion a gjysmë shqiptarë jetojnë sot në Shqipëri; një tjetër tre milion a gjysmë jetojnë krah për krah në kufijtë e saj – në Kosovë (shtet i pavarur që nga 2008), Maqedoni, Mal të Zi, Luginën e Preshevës (Serbi jugore), dhe Çamëri (Greqi veriore). Tetë milionë të tjerë jetojnë në diasporë, kryesisht në Shtetet e Bashkuara, Evropën Perëndimore, Turqi, dhe Australi – të cilët i kanë ikur terrorizmit të sponsorizuar nga shtetet sllave dhe më vonë komunizmit në shekullin e njëzet.
Është Greci, në veçanti, për të cilin shqiptarët në gjithë botë janë të lidhur. Kur një fëmijë lind në një fshat shqiptar në Itali, fëmija ngrihet lart drejt Shqipërisë. Kur një fëmijë lind në çdo tokë shqiptare në Evropën Juglindore, apo në diasporë, ai ose ajo do të rritet duke mësuar për Skenderbeun, dhe se Greci ishte i vetmi fshat shqipfolës në Italinë moderne ku ka shkelur këmba e Skenderbeut.
Skenderbeu është heroi kombëtar që i bashkon të gjithë shqiptarët në një histori ende të papërfunduar kombëtare që filloi në Itali gjashtëqind vite më parë.
SHOQATA – SHTEPIA E SHQIPTARIT
Intervistë e Kryetares së Bashkësisë të Shoqatës Shqiptaro- Kanadeze,
Aida Lumi-Bejte, dhënë gazetarit Avdulla Kënaçi/
Ju prezantoj një grua të hekurt; mbaron shkëlqyeshëm Universitetin në Tiranë, por në Toronto e nis punën si pastruese. Diplomohet edhe në Kanada shkëlqyeshëm dhe tani prej vitesh është Drejtuese e Përgjithëshme e Financës dhe Adminstratës për një grup kompanish kanadeze me veprimtari prej qindra milionë dollarësh. Parimi i saj: ngarko me punë ata që dinë të punojnë, ata që janë të zënë me punë. Çfarë kërkon të arrijë ajo me Shoqatën Shqiptare, a do të mund t’ia dalë ta bëjë një Bashkësi model?! Brezave që vijnë t’u lemë trashëgim Shqiptarinë- thotë ajo.
-Para disa javesh njëzëri ju u zgjodhët nga komuniteti shqiptar i Torontos, kryetare e shoqatës, si e pritët këtë vlerësim të bashkatdhetarëve tuaj?
-Kur një grup njerëzish apo një bashkësi e tërë të vë gishtin e të thotë me vota unanime: “Ti do të na drejtosh…” është një barrë e rëndë, përgjegjësi, por edhe nder e respekt i madh. Duhen bërë përpjekje të jashtëzakonshme për të mos zhgënjyer askënd. Eshtë punë që kërkon përkushtim dhe sakrificë. Të gjithë ne angazhohemi vullnetarisht në Shoqatë, ndërkohë që kemi punë me kohë të plotë dhe detyrime të tjera familjare të jetës sonë të përditshme, jashtë shoqate. Përse e pranova këtë detyrë? Eshtë dëshira e mirë e imja dhe ajo ndjenja e bukur e shqiptarisë që e kemi në zemër e që na bën ta gjejmë kohën dhe energjinë e duhur për t’iu përkushtuar mbarëvajtjes së punëve në Shoqatë.
Në hapat tuaj të parë, ndjeheni optimiste, e zhgënjyer apo entusiaste?
Përgjithësisht unë jam natyrë pozitive. Jeta më ka mësuar që edhe aty ku duket zymtë, ta gjej një fije drite dhe të kapem pas saj e të çaj me vendosmëri mes reve derisa të shoh diellin me shkëlqim të plotë.
Çfarë e bën optimiste apo jo punën në Shoqatë, nuk është vetëm drejtuesi. Për mua më tepër rëndësi ka grupi i punës. Ka një shprehje të bukur populli ynë “Trimi i mirë e me shokë shumë”. Dhe ne jemi një grup njerëzish në bord që e duam shqipen dhe jemi të gatshëm të japim më të mirën nga vetvetja për ta lartësuar emrin e shqiptarit në Kanada dhe jo vetëm, por të ndërtojmë diçka me vlerë që të mbetet edhe për brezat e ardhshëm. Mosha mesatare e bordit është e re, aty përfaqësohen gjithë trevat shqiptare dhe të trembëdhjetë anëtarët janë me profesione të ndryshme. Mirpo unë dëshëroj që ata të marrin barrë përsipër, të mos jenë thjesht për të ngritur dorën, por të kundërshtojnë apo pohojnë me argumente, të japin ide dhe të organizojnë aktivitete ashtu siç është njeri prej tyre, koreografi Ramazan Këllezi. Qysh në mbledhjet e para, atyre ua kam bërë të qartë këtë lloj qëndrimi të pjesëmarrjes në Shoqatë dhe shpresoj të më kenë mirëkuptuar.
Mendoj se komuniteti ynë sot është në një pikë delikate të zhvillimit të tij. Duhet të kthejmë më shumë sytë nga e ardhmja, nga fëmijët tanë. T’u krijojmë mundësinë atyre që edhe pas shumë brezash të ndjehen krenarë e kurrë të mos e harrojnë identitetin e tyre. Personalisht, sa më shumë largohem nga Shqipëria, aq më shumë e dua atë.
Unë desha të bëjmë një sinops të shkurtër të jetës suaj për lexuesit , arsimimi, shkaku i emigrimit, vështirësitë e para, natyralizimi në Kanada, etj. Me një fjalë, si ia keni dalë të jeni e suksesshme?
Suksesi është term relativ. Kam shijuar arritjet e mia po aq sa edhe humbjet. Por ajo që më bën të lumtur është se ndjehem në paqe me vetveten pasi kam bërë dhe vazhdoj të bëj atë që kam dashur dhe dua në jetë edhe kur ka qenë pothuajse e pamundur. Kam rënë shumë herë, por prapë e kam gjetur forcën për t’u ngritur.
Jam lindur e rritur në një qytet të vogël në zemër të Shqipërisë, por të lashtë. Qyteti im i lindjes, Peqin, karakterizohet nga njerëz paqësorë e mikpritës si dhe shumë të dashur. Prej babait origjinën e kemi nga një fshat i Labërisë i shquar për patriotizëm e atdhedashuri. Pasi mbarova shkollën e mesme, u vendosa në kryeqytet ku vazhdova studimet në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin Ekonomik për degën Financë-Kontabilitet. Megjithëse mbarova universitetin me rezultate të shkëlqyera, e pata të vështirë të gjej një punë të mirë në profesion. Isha një vajzë që vija nga një qytet i vogël, aq më tepër nga një familje që ishte nga ato të persekutuarat e sistemit komunist. Unë nuk i kisha “lidhjet” dhe njohjet që kërkonte ajo kohë. Aq më tepër, isha një nga ata njerëzit e drejtë që koha e atëhershme i konsideronte si “jashtë realitetit” sepse unë nuk isha “e zonja” për politikë. Kështu që në shkurt të vitit 1997, në vitin e trazirave e rrëmujave, kur u duk se shpresat në vendin tim për të përparuar po shuheshin, emigrova në Kanada së bashku me bashkëshortin tim.
Kuptohet, si të gjithë emigrantët e tjerë, që e kanë një histori të tyren, edhe unë kam timen. Me vështirësi e sakrifica e ndërtuam jetën tonë te re këtu në Toronto. Tashmë kam 18 vjet që jetoj e punoj në këtë vend me hapsira dhe mundësi të pafunde. Kurrë nuk e përbuz punën. Me të njëjtin përkushtim e kam bërë punën e pastrueses në një institucion financiar vitin e parë në emigrim dhe po me të njëjtin pasion e përkushtim prej vitesh bëj punën e Drejtueses së Përgjithëshme të Financës dhe Adminstratës për një grup kompanish me veprimtari prej qindra milionë dollarësh. Kanadaja më pëlqen sepse është vend i mundësive. Njeriu respektohet dhe vlerësohet për kontributin që jep. Ndjehesh i barabartë në mes të barabartëve, sidomos në Toronto i cili është një qytet ku çpaloset një mozaik kulturash dhe me një moshë mesatare të re, tek të dyzetat.
Keni ndonjë traditë të emigrimit të hershëm të familjes suaj në Perëndim?
Po. Nga ana e babait, xhaxhai i tij, Hamit Lumi, emër që e trashëgon edhe im at, ishte një nga Vatranët e hershëm në fillim të viteve 1910 në Amerikë. Hamiti ishte burgosur nga pushtuesit turq për çeljen e klubeve shqiptare në Vlorë dhe hapjen e shkollave shqip në qytet dhe fshatrat e Labërisë. U dënua dy herë, në fillim me 20 vjet burg, pastaj po në burg me 101 nga që asnjëherë nuk hoqi dorë nga misioni i tij; u mësonte shqip të burgosurve të tjerë. Ai vetë kishte mbaruar shkollën “Zosimea” të Janinës së bashku me rilindas të mëdhenj. Në Vlorë u bë nismëtar i çeljes së shkollave shqip dhe klubeve patriotikë, pikërisht për këtë u dënua.Pas tetë vjetësh burg, xhonturqit që pranuan të bënin reforma e të njihnin gjuhën shqip, e lëshuan nga burgu. Hamiti nuk reshti asnjë ditë pa punuar në dobi të pavarësisë e shkollave shqip, ai mori pjesë si delegat i Kurveleshit në Kuvendin e Manastrit të Cepos më 21 korrik 1911, por përndjekjet vazhduan, rrezikohej të futej përsëri në burg. Kështu ai emigroi në Boston ku menjëherë bashkëpunoi me gazetën “Dielli” dhe për një kohë u bë administrator i saj. Ishte nga aktivistët më të shquar të mërgatës shqiptare në Amerikë. Më 1916 u paraqit me disa shkrime në të përjavëshmen “Mbrojtja shqiptare” që dilte në St. Louis të Ilinosit. Më 1917 u kthye përsëri në Boston ku filloi botimin e revistës politike e shoqërore “Luftëtari i Drejtësisë”. Në gazetën e ilustruar “Albania”, ka marrë pjesë me një varg shkrimesh polemizuese. Ka botuar plot shkrime edhe në gazetën “Koha” të Mihal Gramenos. Shumë shkrime janë të botuara me pseudonime si Vlora, Cingla, Lopata, Labi…Gjithë jeta e tij shkoi në shërbim të çështjes shqiptare dhe unë krenohem që në trungun tim, ashtu edhe si nga nëna, vij nga një familje atdhetare. Kjo më motivon të marr përgjegjësi të mëdha në Bashkësinë shqiptare ashtu edhe siç po veproj.
Si jeni bërë e njohur midis bashkatdhetarëve tuaj, a ju pengon ky aktivitet në detyrimet tuaja familjare?
Jeta dhe puna më ka lidhur me shumë bashkatdhetarë këto 18 vite në emigrim. Gjithashtu kam më tepër se një vit që kontribuoj dhe marr pjesë rregullisht në Shoqatë. Aty jam njohur me shumë atdhedashës. Ndryshe nga vendet e tjera, Kanadaja, ka një emigracion të ri cilësor, shumica e tyre janë me arsim të lartë mbasi të tilla janë kriteret e pranimit. Ka këtu muzikantë, balerinë, gazetarë, operatorë filmash, regjisorë, shkrimtarë, poetë, etj. Në ditët dhe muajt në vazhdim përmes aktiviteteve të ndryshme që do të zhvillojmë, do kem mundesinë të njihem personalisht edhe me më tepër bashkatdhetarë.
Punën në shoqatë e bëj me shumë dëshirë. E ndej si detyrë shpirtërore. Dhe kur njeriu e bën diçka me pasion, pengesat i bëhen mundesi. Jam me fat, kam një familje që vazhdimisht më mbështet. Pavarësisht ngarkesës që kam, mundohem ta gjej kohën çdo ditë t’u telefonoj prindërve apo t’i vizitoj ata, t’i shoqëroj fëmijët në aktivitet e tyre sportive apo kulturore, apo thjesht të bëjmë një bisedë familjare, ndërsa mblidhemi mbrëmjeve në shtëpi.
Një mik, njëkohësisht dhe ish-drejtues i imi, që e kam në jetën kanadeze model dhe udhërrëfyes në profesion, thotë: “nëse do që puna të bëhet, jepja dikujt që është i zënë”. Realisht vetëm ai që ka vullnet për punë, është gjithënjë punëmbaruar. A kam kohë unë për Shoqatën? Në pamje të parë do të thoja jo, jam e zënë. Por unë di të punoj dhe jam e bindur se Shoqatën do ta zmadhoj dhe secili bashkëkombas do të gjejë mbështetje falas tek kjo Shoqatë që nga punësimi, ambjentimi, shkollimi, gëzimi dhe argëtimi. Unë dëshëroj që Shoqata të jetë një Shqipëri e vogël këtu në Toronto.
Çfarë do të bënit ju ndryshe nga parardhësja juaj që edhe ajo ka qënë grua?
Zgjedhja e një gruaje në drejtim, mendoj, tregon formimin dhe pjekurinë që ka arritur komuniteti ynë. Dr Ruki Kondaj, me shumë kurajo diti ta futë shoqatën në linjat e një institucioni të vërtetë.
Për mendimin tim, të qenit grua apo burrë, pak rëndesi ka. E rëndësishme është të gjendet njeriu i duhur për punën e duhur me qëllim që çdo gjë të shkojë mbarë.
Unë kam dëshirën e mirë dhe vendosmerinë ta çoj më përpara atë punë që parardhësit e mi kanë bërë ndër vite. Të mos harrojmë, kjo Shoqatë ka një çerek shekulli që funksionon. Shumë individë kanë sakrifikuar nga vetja që ajo të mbijetojë. I përulem me respekt kujdo parardhës që ka kontribuar për Shoqatën dhe ju uroj mirëseardhjen të gjithë bashkëkombasve që për një arsye apo një tjetër nuk e kanë patur mundesinë apo kohën të kontribuojnë deri më sot. E kemi detyrë morale si shqiptarë ta mbajmë në këmbë këtë shtyllë dalluese të identitetit tonë kombëtar këtu në Kanada.
Keni rreth vehtes suaj një grup aktivistësh të shquar, i njihni ju ata dhe si i vini në lëvizje?
Kam fatin të punoj me një grup aktivistësh që kushdo do ta kishte ëndërr të punonte me ta, janë të gjithë të rinj dhe të kombinuar edhe si gjini, por edhe si përfaqësues trevash shqiptare, ka nga Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi. Jemi një grup prej trembëdhjetë vetë me larmi aftësish profesionale që vërtet plotesojnë njeri-tjetrin duke fomuar një njësi të tërë monolite. Gjithsecili vjen të punojë me dëshirë dhe vullnetarisht. Dëgjojmë me vëmendje dhe respektojmë njeri-tjetrin. Veçse do të kujtoja këtu se vërtet është nder dhe respekt nga komuniteti të bësh pjesë në kryesinë e shoqatës, por kjo nuk duhet të jetë si një mburrje apo privilegj, por si një përgjegjësi për ta ushqyer shoqatën me ide, mendime dhe aksione që secili duhet të marrë përsipër. Kurrsesi nuk na duhen jesmenë. Gjithëçka është vullnetare dhe puna vullnetare nderohet e respektohet nga komuniteti ynë. Asnjeri nuk duhet të harrojë se aktivizimi i secilit monitorohet nga bashkesia e cila në përbërje ka intelektualë të shquar.
Aty ku ka cilesi, drejtohet me kënaqësi.
Disa bashkatdhetarë të cilët janë indiferentë ndaj Shoqatës, thonë se me shoqatën abuzohet (vidhet), ka ndonjë të vërtetë tek ky opinion apo është një justifikim për të mos marrë pjesë në Bashkësi?
Unë do t’i lutesha kujtdo që ka qoftë dhe dyshimin më të vogël, të bëhet anëtar së pari, dhe me t’u bërë anëtar unë personalisht do t’i vë në dispozicion të gjithë pasqyrën financiare të Shoqatës, qindarkë-për-qindarkë. Nëse gjejnë qoftë edhe më të voglin abuzim, jo vetëm që do të jap dorëheqjen e menjëhershme, por jam e gatshme ta paguaj personalisht dëmin. Me marrjen në dorëzim të aktivitetit financiar të Shoqatës, kam punuar me ditë të tëra të evidentoj dhe të kontrolloj hyrjet e daljet e parave që nga viti 2008, kaq më lejonte sistemi bankar. Aty kanë lënë gjurmë të gjitha lëvizjet e parave. Kjo pasqyrë do të vazhdojë të jetë e hapur e tarnsparente për çdo anëtar të Shoqatës, është e drejtë e secilit të dijë ku kanë shkuar e si janë shpenzuar paratë e tij. Po kështu kjo llogari është e hapur edhe për median. Jam e gatëshme t’i vë përpara syve edhe çdo gazetari të licensuar i cili do të marrë përsipër të shkruajë në shtyp apo televizion për mbarëvajtjen e Shoqatës.
Kam pak muaj që e kam marrë këtë detyrë, por shoh shumë njerëz të interesuar të afrohen në Shoqatë, ata janë të mirëpritur. Disa kanë shfaqur dëshirën të kontribojnë dhe ne donacionin e tyre nuk do ta lëmë të shkojë në boshllëk, por do ta propagandojmë në komunitet dhe në të gjitha mediat me te cilat kemi marrëdhënie të ndërsjellta. Ka një propozim për të krijuar një bibliotekë me libra në gjuhën shqip duke dhuruar nga secili, aq sa ka mundësi. Jo vetëm do ta krijojmë këtë bibliotekë, por do të ekspozojmë edhe emrin e secilit dhurues në krye të raftit. Janë të mirëpritur të sjellin botimet e tyre gjithë letrarët që jetojnë e punojnë këtu. Ne jemi të mendimit të organizojmë edhe promovime të veprave të tyre në shqip apo në anglisht.
Ka ardhur koha të kemi një qendër tonën ku të mblidhemi, një qendër derë-hapur në çdo kohë për shqiptarin dhe mikun e tij. Shtëpia e Shqiptarit do të flasë shqip. Aty do të këndohet e kërcehet shqip, nga vallet e kostumet e Çamërisë e deri tek veshjet popullore karakteristike të Kosovës, Ulqinit, Shkodrës, Shkupit, Mitrovicës, Podgoricës, të Lindjes e të Jugut të Shqipërisë. E kur puna e hallet e jetës të lodhin, do të kesh një vend ku të shplodhesh e të mbushësh shpirtin me mall e frymëzim, ndërsa shkëmben një fjalë në gjuhën tënde, lexon një libër në shqip, shikon të rinjtë që përparojnë e u ofrohen shërbimet e duhura për trainim e punësim, ku fëmijët e fëmijëve mësojnë gjuhën e ëmbël të Naimit e të Mjedës. E vetëm atëherë mund të themi se e kemi bërë mirë detyrën tonë, u kemi lënë brezave trashëgim shqiptarinë.
Shoqatat janë edhe ura lidhëse midis vendit të origjinës dhe vendit ku banojmë, si do ta forconi më tepër ju këtë lidhje?
Mendimi im personal është që momentalisht lidhjet me vendin mëmë përsa i perket anës institucionale, lenë shumë për të dëshiruar.
Siç e përmendni edhe ju në pyetjen tuaj, Shoqata duhet të jetë një urë lidhëse. Unë e perceptoj këtë urë me dy kahë. Le të mos harrojmë që Kanadaja ka thithur një pjesë të mirë të intelektit shqiptar. Për këdo agjendë qeveritare shqiptare, i ikuri s’duhet të jetë “i harruari”, aq më tepër kur vlerën po ia di më tepër bota se sa vendi i vet.
Nga ana tjetër, edhe ne duhet të bëjmë më tepër për vendin tonë. Psh, thjesht ta promovojmë mes miqsh e kolegësh Shqipërinë këtu në popullsinë kanadeze. Neve na ka falur natyra një vend të mrekullueshëm që çdo turist do të mahnitej me bukuritë e Shqipërisë.
Kandaja është një vend i ri, me klimë tjetër, një shtet i krijuar vonë dhe çdo kanadez do të habitej duke vizituar vendin tonë mesdhetar me një histori të lashtë e të lavdishme. Le të ecim në 100 kilometra rrugë nga Tirana në Shkodër. Të befason ndryshimi i natyrës në çdo kilometër, fauna dhe flora; luginë, mal, fushë, lumë, lagunë, det, plazh, liqen, kështjella, traditë, artizanat e mbi të gjitha muzeu i Skënderbeut në Krujë. Mora vetëm një shembull.
Konkretisht ne si Shoqatë do të punojmë që të grumbullojmë informacionin në bazë të nevojave dhe t’i vijmë në ndihmë kujtdo që ka interes për Shqipërinë apo edhe anasjelltas për Kanadanë.
Një nga qëllimet e Shoqatës është ruajtja e identitetit shqiptar, gjuhës, zakoneve, traditave, me një fjalë kulturës shpirtërore, çfarë planesh keni ju në këtë drejtim?
Ne do të mundësojmë vazhdimësinë e aktiviteteve që Shoqata tashmë ka krijuar traditën e saj në organizim, si: Festimi i festës së Pavarësisë Kombëtare në Nëntor, apo festimi i Pavarësisë së Kosovës në Shkurt, Pikniku i Verës në komunitet të cilin sivjet kemi planifikuar ta bëjmë më të gjallë e gazmor duke zhvilluar edhe një mini konkurs me grupet folklorike që do të marrin pjesë, promovimi i klasave të gjuhës shqipe, prania e grupit artistik të valleve “Shqiponjat e Vogla” në të gjitha aktivitetet tona kulturore, përgatitur me shumë dashuri e profesionalizëm nga koreografi i mirënjohur, Ramazan Këllezi, që njëkohësisht është edhe Zv Kryetar i Shoqatës, e shumë e shumë aktivitete të tjera që promovojnë kulturën dhe traditat shqiptare.
Në qendër të punës sonë gjithashtu do të jetë bashkëpunimi dhe promovimi i bisneseve shqiptare që kemi në komunitet. Duhet të ndihmojmë më shumë njeri-tjetrin.
Ruajta e identitetit shqiptar është një objektiv madhor i punës sonë si Shoqatë, e si e tillë ka rëndësi strategjike. Duhet t’i kthejmë sytë nga e ardhmja. Eshtë përgjegjësi e jona t’u përcjellim fëmijeve tanë identitetin tonë kombëtar. Njeriu po nuk diti nga vjen, nuk di as ku shkon.
Unë i bëj thirrje ndërgjegjes së çdo bashkëkombasi këtu në Kanada: Bashkohuni me mua dhe me grupin që unë drejtoj! Ejani të ndërtojmë së bashku shtëpinë tonë, Shtëpinë e Shqiptarit në Kanada! Emri dhe kontibuti juaj do të gdhendet jo vetëm në muret e asaj ndërtese, por edhe në historinë e brezave shqiptaro-kanadezë.
Faleminderit për intervistën!
- « Previous Page
- 1
- …
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- …
- 70
- Next Page »